Book Title: Desi Nammalano Anuwad Tatha Adhyayan
Author(s): H C Bhayani
Publisher: Z_Aspect_of_Jainology_Part_2_Pundit_Bechardas_Doshi_012016.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230142/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezInAmamAlAne anuvAda tathA adhyayana harivallabha bhAyANI hemacaMdrAcAryanI "dezInAmamAlA' (ke "rayaNAvalI - "ratnAvalI') dezya zabdane koza che, e temaNe mukhyatve pUrvavatI dezI dezone AdhAre taiyAra karyo che. AgaLanA kezamAM rahelI aspaSTatA, azuddhi, visaMgati vagere dUra karI varNa ane akSarasaMkhyAnA krame zabdo goThavI, udAharaNa ApIne hemacaMdra eka vyApaka, vyavasthita ane pramANabhUta dezIkeza taiyAra karI Apyo che. mULa pATha prAkRta gAthAomAM che, ane tenA para hemacaMdranI piotAnI saMskRta vRtti che, jemAM svaracita prAkRta udAharaNa mUkelAM che. prAkRta zabdanA traNa prakAra paraMparAgata vyAkaraNemAM jANItA che : saMskRta zabdothI abhina (tatsama), saMskRta zabdomAMthI utarI AvelA (tAva) ane saMskRta zabda uparathI siddha na thaI zaktA (dezya). "dezya" athavA "dezI " eka pAribhASika saMjJA che. (1) je zabda paraMparAthI prAkRta sAhityamAM vaparAya che, (2) je zabdanuM varNa svarUpa lopa, Agama ke vikArane AdhAre saMskRta zabdanA varNasvarUpa uparathI niSpanna thaI zakatuM nathI, ane (3) varNana svarUpa nipana thaI zakatuM hoya to paNa jeno artha saMskRta zabdanA arthathI bhinna che, evA zabda te dezya zabda. dezya zabdone lekapracalita prAdezika belInA zabda mAnavA e bhUla che. e sAhityabhASAnA ane sAhityakRtimAM paraMparAthI vaparAtA zabda hatA. ghaNuM prAkRta sAhitya lupta thayeluM heI, hemacaMdrAcAryane paNa temAMthI gheDuMka ja prApya ane jJAta heI, dezya zabdomAMthI keTalAka vaparAzamAMthI lupta thayA che , tathA dezyakezomAM jAtajAtanI azuddhio heI, pramANabhUta saMdarbhagraMtha tarIke dezya zabdone keza banAvavAnuM kAma atyaMta kaparuM hatuM, paNa hemacaMde te ghaNI moTI sUjhabUjhathI ane vaijJAnika, taTastha dRSTipaddhati rAkhIne pAra pADayuM. dezya zabdonI jANakArI mATe e ekamAtra keza bacyo che-dhanapAlano deza prAthamika kakSAne che ane taddabhavono paNa samAveza kare che, ane trivikrame Apela dezyasAmagrI hemacaMdranA kezamAMthI lIdhelI che. khUlare 1874mAM prathama vAra "dezInAmamAlA'nA mahattva pratye vidvAnonuM dhyAna kheMcyuM. temanI preraNA ane sahAyathI pigele 1880mAM dezanAmamAlA saMpAdita karI prakAzita karI. tenI bIjI AvRtti 1938mAM paravatuM rAmAnuja svAmIe prakAzita karI. kalakattAthI muralIdhara benarajIe paNa eka AvRtti prakAzita karI. sadgata paM. becaradAsajIe 1937mAM saTIka "dezInAmamAlAnA cha vargone gujarAtI anuvAda phArbasa gujarAtI sabhA mATe taiyAra karI Apela. te mULa sAthe 1940mAM prathama bhAga tarIke prakAzita thayo. te pachI Theka 1974mAM samagra graMtha mULa, vRtti, temane anuvAda, gAthAvAra zabdArtha sAthe dezya zabda ane anya vividha dezone AdhAre vistArathI ApelI vyutpattisUcaka sAthe paMDitajIe prakAzita karyo. pile ane rAmAnuja svAmIe dezInAmamAlAne pATha nizcita karavA je prato upayogamAM lIdhelI che te soLamI zatAbdIthI vahelI nathI. rAmAnuja svAmIne abhiprAya evo che ke dezanAmamAlA'ne graMthapATha ghaNuMkharuM te zuddha rUpe nizcita thaI gayA che. paMDitajIe be vadhu hastapratone Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 dezI nAmamAlA ane anuvAda tathA adhyayana upayoga karyo che, paNa thoDAka sthaLo sivAya temane pATha pizelanA pAThathI ja nathI. paMDitajInI AvRttinuM mUlya tenA anuvAda ane tene lIdhe che. temaNe mULanI gAthAo, temanA paranI vRtti ane vRttimAMnA udAharaNane anuvAda Apyo che. A kAmanuM ghaNuM mahattva che. bhUmikAmAM temaNe utsavo ramatagamata, rivAjo vagerenA vAcaka zabdo pratye dayAna kheMcIne dazInAmamAlA"nuM sAMsakRtika mahatva paNa darzAvyuM che. rAmAnuja svAmIe dezya zabdanA je aMgrejI artha ApyA che temAMnA keTalAka acokakasa ke bhUla bharelA che. meM tevA poNA baso jeTalA zabdonA artha sudhAryA che. paMDitajIe AmAMnA lagabhaga badhA artho sAcA ApyA che. bIja, udAharaNagAthAone artha besADavo e bhAre kaDAkUTanuM kAma hatuM. pile to e gAthAonI sakhata TIkA karI che. mAtra varNAnukrama ane akSarasaMkhyAne kAraNe eka gAthAmAM sAthe AvatA zabdone sAMkaLI laIne keAI susaMgata, kAvyAtmaka arthavALI racanA karanArane e artha vacce meLa besADavA mATe bhAre tANakheMca ke drAviDI * prANAyAma karavo paDe. AvuM hevA chatAM, dezya zabdonA arthanI cokasAI ane spaSTatA mATe, temane saMdarbha ApatAM hovAne kAraNe, A udAharaNonuM moTuM mUlya che. pizelane temane artha besADatAM ghaNI muzkelI paDI che. paMDitajIe ghaNAMkharAM udAharaNane artha saMtoSakAraka rIte besADI ApIne, dezya zabdanA arthanuM spaSTIkaraNa karatuM mahatvanuM sAdhana ApaNane sulabha karI ApyuM che. vaLI tethI hemacaMdranI asAdhAraNa racanAzaktinuM paNa samarthana thAya che. "pati pravAse jaI rahyo che tene mATe bhAtuM banAvavA kaNaka bAMdhatI nAyikAnI AMkhamAMthI AMjaNavALAM AMsu kaNakamAM sarI paDatAM bhAtAnI vAnI kALAza paDatI banI gaI' e eka ja udAharaNa, hemacaMke ahIM aparihArya vinone atikramIne kavitA paNa sAdhI che e batAvavA mATe pUratuM che. paMDitajInI AvRttinuM bIjuM upayogI aMge temaNe ApelI vyutpattidhe che. anya saMskRta kaze, uNAdisUtranI vRtti, vika ivagerene AdhAra laIne paMDitajIe ghaNuM dezya zabdonI saMskRtine AdhAre vyutpatti ApavAno prayAsa karyo che. jyAM e AdhAra na maLe tyAM vani ane arthanA sAmyavALA gujarAtI zabdo paNa tulanA mATe ApyA che. ajJAta mULanA saMskRta zabdanI paNa dhAtupATha vagerene AdhAra laIne ane Agama, lepa ke vikAranI prakriyAne madadamAM bolAvIne vyutpatti ApavAnI ApaNI prAcIna paraMparA che. joke paMDitajIe pote ja namra bhAve spaSTa kahyuM che ke A jAtanI vyutpattiomAM bhASAvijJAnanA niyamane bhaMga thato hevAne pUre saMbhava che. Ama chatAM eTaluM navanIta te AmAMthI nIkaLe ja che ke judA judA samaye aneka dezya zabdone, jarUrI vaNuM parivartana sAthe, saMskRta zabdone me maLato rahyo che. hakIkata che, drAviDI, muMDA tathA IrAnI, arabI vagere bhASAmAMthI apanAvAyelA keTalAka zabda dezya tarIke rUDha banelA che. rAmAnuja svAmI, ratnA zrImAna vageree A dizAmAM thoDuMka kArya karyuM che. umare AvuM UMcI vidvatA ane bhAre parizrama mAgatuM kAma pAra pADavA mATe paMDitajI ApaNuM Adara ane abhivAdananA bhAjana che. emanuM A viSayanuM kArya AgaLa calAvavAne bhAra ApaNA sau upara che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harivallabha bhAyANI dezInAmamAlA"nI upayogamAM na levAI hoI tevI eka prAcIna prata to ApaNuM jANamAM che ja. tevI anya hastaprata sAmagrInI tapAsa karIne zakya teTalI pAThazuddhi karavI ghaTe. bIja, dezInAmamAlA upara kAma karavAnA mArA thaDAka anubhava parathI mane e pratIta thayuM che ke aneka zabdonA vinisvarUpa ane arthane cokkasa ke spaSTa karavA mATe arvAcIna bhAratIya-Arya bhASAo - gujarAtI, rAjasthAnI, hindI, sindhI, paMjAbI, marAThI, kumAunI, nepAlI vagere - pAsethI paNa sArI evI madada maLe tema che. A dizAmAM kArya karavA mATe ghaNe avakAza che. trIja, zabdo ane arthonI bAbatamAM dizInAmamAlAmAM ThIka ThIka punarAvartana maLe che. sahejasAja bhinnatA maLatI hoya tevA zabdo ane artho - kharekhara to te abhinna hoya - hemacandra, pitAnA mULa strota mAM matabheda hoya tyAre ane nirNaya karavAnuM kaThaNa lAgyuM tyAre te alaga alaga heya tema nayA che. AnI keTalIka sAphasUphI meM mArA Studies in Hemacandra's Desinamamala'mAM karI che. paNa e to eka zarUAta che. kAma ghaNuM moTuM che ane ThIka ThIka parizrama mAgI le tevuM che. lagabhaga cAra hajAra jeTalA zabdo ane tethI bamaNuM arthonI khaNakhoda karavAnI che. paraMtu bhAratIya - Aryana zabdabhaMDaLanA ItihAsanI dRSTie tathA sAhityabhASA lekhe prAkRtanA ghaDataranI dRSTie ghaNuM mahatva dharAve che. A uparAMta eka mahattvanuM kArya te prAkRta ane apabhraMza sAhityamAMthI vastutaH vaparAyelA dezya zabdone tAravIne dezanAmamAlAnI sAmagrInI zuddhivRddhi ke samarthana ke pramANukaraNa karavuM. A dizAmAM paNa AraMbha thayo che. "pAIasadamaharaNa"mAMthI thoDIka samarthaka sAmagrI prApta thAya che. paMDita amRtalAla bhojake prAkRta TekasTa sosAyaTInA thoDAka graMthamAM pariziSTarUpe keTalAka dezya zabda tAravIne mUkayA che. ratnA zrIyAne puSpadaMtanI apabhraMza kRtiomAMthI ane meM svayaMbhUnA "53macariya'mAMthI dezya zabdo tAravIne hemacaMdranA dezya zabdo sAthe tulanA karI che. paNa cikitsaka daSTie A dizAmAM vasudevahiMDI" "kuvalayamAlA' vagere jevI anekAneka kRtionuM adhyayana thavuM bAkI che. gujarAtI vagere arvAcIna bhASAomAM A dezya zabdone keTalo aMza UtarI Avyo che e paNa tapAsane svataMtra viSaya che. paMDitajInI akhaMDa dIpa jevI vidyAprIti ane kAryaniSThAmAMthI preraNuM meLavIne ApaNe temaNe karelAM kAmo AgaLa calAvIe.