Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
|| ऐं नमः ॥
चिन्तन हैमसंस्कृत
शब्दरूपकोश
(चार काल कर्तरि तथा कर्मणि)
: लेखक : संपादक : प्रकाशकश्च :
हरेशभाई लवजीभाई कुबडिया
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥ ऐं नमः ॥
| चिन्तन हैम संस्कृत
शब्द रूपकोश
3000000000omwww8000oamook
3003400000
0 000000000
wammawaaaaaaaNY
: मुद्रापक : प.पू. मु. श्री भुवनविजयान्ते वासी मु.श्री जम्बूविजयजी म.सा.ना
शिष्य प.पू.मु.श्री पुण्डरीकरत्नविजयजी म.सा.नी प्रेरणाथी (१) श्री सिद्धि-भुवन-मनोहर-जैन ट्रस्ट, अमदावाद तथा
(२) श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
•卐 : लेखक : संपादक : प्रकाशकश्च : श्री विजय केशरसूरी स्याद्वाद विद्यामन्दिर
तथा
. श्री भीनमाल महाविदेह धाम ना अध्यापक . .. हरेशभाई लवजीभाई कुबडिया
मूल्य - पठन - पाठन
संवत् - २०६० वीर सं. २५३०
नकल- १०००
ई. सं. २००४ आवृत्ति - द्वितीय
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
(પ્રતિ સ્થાન :)
(१) श्री विजय केशरसूरीश्वरजी स्याद्बाद विद्यामन्दिर,
गिरि विहार, तलेटी रोड,
પવિતા – પિન. ૩૬૪ર૭૦. (૨) શ્રી મીનમાનિ મહાવિદ ધામ,
तलेटी रोड, पालिताणा - ३६४२७० (૩) હરેશમા તવનીમા વડિયા,
६/१०३ शत्रुजय पार्क, तलेटी रोड, पालिताणा-३६४२७० मोबाइल नं. ९४२६३१६८८९
પ્રકરણ-ભાષ્ય-કર્મગ્રન્થ-પંચસંગ્રહ-કમ્મપયડી-બૃહત્સંગ્રહણી- બૃહત્સત્ર
સમાસ-લોકપ્રકાશ-તત્ત્વાર્થ-ટીકાઓ-પ્રથમા-મધ્યમા-ઉત્તમ- રઘુવંશનૈષધ-કિરાત-ત્રિષષ્ટિ-પ્રાકૃત-વ્યાકરણ-ન્યાયભૂમિકા-તર્કસંગ્રહ-મુક્તાવલીસ્યાદ્વાદમંજરી-પ્રમાણનય-રત્નાકરાવતારિકા-વ્યાતિપંચક-યોગ શતકયોગદષ્ટિ સમુચ્ચય- યોગવિંશિકા-વિંશતિર્વિશિકા-ષોડશક
પ્રાચીનલિપિના જ અભ્યાસ માટે મળો હરેશભાઇ લવજીભાઈ કુબડિયા મો. : ૯૪૨૬૩ ૧૬૮૮૯ ૬/૧૦૩, શત્રુંજય પાર્ક, તળેટી રોડ, પાલિતાણા - ૩૬૪૨૭૦
* સર્વ હક્ક લેખકને સ્વાધીન છે. “
આ પુસ્તક જ્ઞાન ખાતાની હોઈ શ્રાવકે ઉપયોગ રાખી અધ્યયન કરવું.
મુદ્રકઃ કિરીટ ગ્રાફીકસ ૨૦૯, આનંદ શોપીંગ સેન્ટર, રતનપોળઅમદાવાદ. ફોન : (૦૭૯) ૨૫૩૫૨૬૦૨
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
०
०
०
१४
अनुक्रमणिका पुलिंङ्ग शब्दोनी सूची १-४ (१०) 'म्' कारान्त पुलिङ्गरुपो
६-१७ (११) 'च' कारान्त (१) 'अ' कारान्त
६-७ (१२) 'ध्' कारान्त (२) 'इ' कारान्त
८-१० (१३) 'ऋ' कारान्त (३) 'उ' कारान्त ११-१२ (१४) 'ऋ' कारान्त
४० (४) 'ऋ' कारान्त १३-१४ विशेषण शब्दोनी सूची ४२-४४ (५) 'त्' कारान्त
विशेषण रुपो
४५-४९ (६) 'द्' कारान्त १४ (१) 'अ' कारान्त
४५ (७) 'अस्' अन्त
(२) 'इन्' अन्त
४६-४९ (८)'' अन्त १४ (३) 'त्' कारान्त
४७-४९ (९) 'ज्' अन्त - १५ (४) 'इकारान्त
५० (१०) 'अन्' अन्त. १६ (५) 'उ' कारान्त
५१-५६ (११) 'इन्' अन्त
१७ (६) 'ऋ' कारान्त ५७-५९ नपुसकलिङ्ग शब्दोनी सूची१७ - १९ सर्वनाम रुपो
६०-६४ नपुसकलिङ्गपो २०-२४ कृदन्त रुपो
६५-६६ (१) 'अ' कारान्त
२० कर्तरि वर्तमान कृदन्त (२) 'इ' कारान्त ..
कर्मणि वर्तमान कृदन्त ६५ (३) 'उ' कारान्त
कर्तरि भूत कृदन्त
६५ (४) 'त्' कारान्त २१-२२ कर्मणि भूत कृदन्त
६५ (५) 'अन्' अन्त
विध्यर्थ कृदन्त(तव्य) (६) 'अस्' अन्त
२३ विध्यर्थ कृदन्त(अनीय) (७) 'अस्' अन्त २३ विध्यर्थ कृदन्त(य)
६६ (८) 'इस्' अन्त २४ तद्वित रूपो
६७-६९ स्त्रीलिङ्ग शब्दोनी सूचि २४-२६ तर(तरप्) प्रत्यान्त तद्धित शब्द ६७ स्त्रीलिङ्गपरूपो
२७-४१ तम (तमप्) प्रत्यान्त तद्धित शब्द ६७ (१) 'अ' कारान्त
४० ईयस् (ईयसु) प्रत्यान्त तद्धित शब्द६७ (२) 'आ' कारान्त २७-३४ 'इष्ठ' प्रत्यान्त तद्धित शब्द ६८ (३) 'उ' कारान्त
३४ मत् (मतु) प्रत्यान्त तद्धित शब्द ६८ (४) 'उ' कारान्त
३४ 'त्व'प्रत्यान्त तद्धित शब्द ६८ (५) 'इ' कारान्त
३५-३६ 'त (तल्) प्रत्यान्त तद्धित शब्द ६८ (६) 'ई' कारान्त ३७-३८ शङ्ख्या वाचक शब्दनां (७) 'त्' अन्त
३९ एक थी विंशति सुधीना- ६९ (८) 'द्' अन्त
अव्यय
७०-७३ (९) 'अस्' अन्त ..
२१
२२
६६
३९
४०
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ. પૂ. શાસન સમ્રાટ નેમિ-વિજ્ઞાન -કસ્તુરસૂરીશ્વરજી મ.સાના પટ્ટધર મહાતપસ્વિ-રત્ન પ.પૂ.આ. વિજય કુમદચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.નાં શાસન પ્રભાવક-પ્રવચન પ્રભાવક પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત વિજય પ્રબોધચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ. સા આદિ ઠાણાના પાલિતાણા ખીમાબેન લખધીર શિવજી ગડાની ધર્મશાળામાં વિ. સં. ૨૦૫૯ના ચાર્તુમાસ - ઉપધાન નવ્વાણુ- ચોવિહાર છઠ્ઠુ કરી સાત યાત્રાની સ્મૃતિ નિમિત્તે
-
-
શ્રુત ભક્તિ નિમિત્તે - વાગડ વાળા સા. શ્રી ચંદ્રવદના શ્રીજી
મ. સા. ની પ્રેરણાથી રૂ. ૨૦૦૦/ રૂપિયા બે હજાર પૂરા જ્ઞાનખાતાનાં પ્રાપ્ત થયેલ છે.
卐
સિહોર જૈન સંઘના જ્ઞાનખાતાના
રૂ. ૩૦૦૦/ રૂપિયા ત્રણ હજાર પૂરા પ્રાપ્ત થયેલ છે.
卐
યોગનિષ્ઠ ૫. પૂ. આ. શ્રી વિજય કેશરસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના સમુદાયના ગચ્છાધિપતિ પ.પૂ.આ. વિજય હેમપ્રભસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના આજ્ઞાવર્તિની
પૂ. સા. શ્રી કલ્પલત્તાશ્રીજી મ.સા. તથા પૂ.સા.શ્રી સુવ્રતશ્રીજી મ.સા.ના સુશિષ્યા પૂ.સા.શ્રી નિર્મલપ્રભાશ્રીજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી ૧) રસીલાબેન વાડીલાલ ધામી - (ત્રાપજ) મુંબઇ
૨) હંસાબેન પ્રવિણચંદ્ર શાહ આંકલાવવાળા
૩) કમલાબેન જયંતિલાલ શાહ પરિવાર -દિલ્હીવાળા
૪) હીરાબેન ભરતભાઈ શાહ અમદાવાદ.
卐
પૂ. સા. શ્રી મંજુલાશ્રીજી મ.સા. મહુવાવાળાના સુશિષ્યા પૂ.સા.શ્રી
ગુણસેનાશ્રીજી મ.સા.ના બત્રીસમા વર્ષના સંયમપર્યાયની અનુમોદના નિમિત્તે તેમના ભક્તો તરફથી
અનુમોદનાર્થે ૧૧૧૧/- પ્રાપ્ત થયેલ છે.
તથા
સહકારનગર બોટાદ જૈન સંઘની બહેનો તરફથી જ્ઞાનનિધિમાંથી ૧૦૦૦/- પ્રાપ્ત થયેલ છે.
૪
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (अकारान्त)
क्रम पाठ शब्द अर्थ
१
२
३
४
५
६
७
१७ आचार्य खायार्य, धर्मगु३ કાચબો
१७ कूर्म
१७ नृप
રાજા
१७ चन्द्र
यन्द्र
खास, जाजड
લાડવો
મોર
४, भास
હરણ, પશુ
श्रमरा, साधु समुद्र, हरियो
१७ बाल १७ मोदक
१७ मयूर
१८ जन
८
९ १८ मृग
१० १८ श्रमण
११ १८ समुद्र
१२ १९ जीव
१३ १९ देव
१४ १९ धार्मिक
१५ १९ प्रधान
१६ | २० ग्राम १७२० चौर
१८ २० जनक
१९ २० धर्म
२० २० पुत्र २१ २० बिडाल
२२ २० ब्राह्मण २३ २० वीर
२४. २१ अश्व
२५ २१ महिष
छव खात्मा
દેવ, મહારાજા धर्म खायरनार
२८ २३ पाद
२९ २३ रथ
३० २४ छात्र
३१ २४ मद
३२ २४ याचक
પુત્ર जिसाडो
२६ २३ अलङ्कार आलूषा
२७ २३ दण्ड
साडडी, हंड
•
प्रधान, प्रभुख. गाभ, गाभ. ચોર
પિતા
धर्म, ३२४, स्वभाव ण
ण
પગ
થ
વિદ્યાર્થી
અહંકાર માંગણ, ભિક્ષુક
१
न/ण क्रम पाठ
शब्द
ण ३३ २५
सङ्घ
ण ३४ २५ प्रासाद
वानर
वृक्ष
तिल
ण ३५ २५
ण
३६ २५
३७ २६
३८ २६ देह
ण ३९ २६ पर्वत
४० २६ मानव
ण
४१ २६
न
४२ २६
ण ४३ २६
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
हस्त
मार्ग
सर्प
न
ण
બ્રાહ્મણ
न
५४ २७ समर
वीर, शूरवीर, महावीर ण ५५ २९ उद्यम ઘોડો
५६ २९ गोधूम
પાડો
न
४५ २७ ण ४६ २७ ४७ २७ ण ४८ २७ ४९ २७ ५० २७ बाण બાણ ५१ २७ भार
ण
५२ २७ योध
५३ २७ विहग
હાથ
રસ્તો
સાપ
४४ २७ कासार તળાવ
किंकर नोडर
ण ५७ २९ तण्डुल ण ५८ २९ मनोरथ
अर्थ
संघ, समुदाय,
महेस
વાનરો
कृषीवल खेडूत
देवालय हेवालय, हेवस, भंहिर
बलीवर्द जजह
भिक्षुक भिजारी
५९ २९ भाष
६० २९ सिंह
६१ २९
६२ ३० |मैत्र
६३ ३० | श्रावक
६४ | ३० | सूद
सौराष्ट्र
|ઝાડ
તલ
हेड, शरीर
पर्वत, पहाड, डुंगर न
માણસ
भार, जोभे
યોદ્ધો
પક્ષી
К ББ
न
ण
શ્રાવક
રસોઇઓ
ण
15 | 5 5 5 !
ण
ण
ण
ण
न
न
9 | 24
ण
ण
યુદ્ધ
પ્રયત્ન
घ
योजा
मनोरथ, ६२छा न
ण
9 24/
અડદ
સિંહ
सोरठ देश (जलुवयन) ण તે નામનો માણસ
БББ
ण
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
२
. . पुंलिङ्ग (अकारान्त)
छटो
क्रम पाठ शब्द - अर्थन/ण क्रम पाठ शब्द । अर्थन/ण | ६५ ३१ कुमारपालमा२पाल महाराज न ९७ |३५ निम्ब बाबा ६६३१ दिवस हवस
९८३५ बान्धव मा ६७ ३१ धनपाल धनपाल वि |९९ ३५ नराधम अधमपुरुष ६८३१ नरक २४ स्थान ण | १००३५ नियोग अधिकार, ३२४ ६९ | ३१ स्वर्ग स्वस, विलो ण |१०१३५ पराक्रम |५२५भ, पण ७० ३१ पण्डित उत
१०२३५ मान
२, भान' ७१/३१ भूपाल ।
|१०३३५ वट 43 | ७२ ३१ भोज मो४२
|१०४/३५ श्वशुर ससरो | ७३ | ३१ युधिष्ठिर युधिष्ठिर ण |१०५/३५ स्वभाव સ્વભાવ, ધર્મ |७४ | ३१ शत्रुनय शल्यगिरि न |१०६३६ काक
કાગડો ७५/३१ सिद्धराज सिद्धरायसिंह न |१०७/३६ कापुरुष' राषभासस ७६ | ३१ स्तेन योर
1१०८३६ मेष ७७ ३२ डिम्भा
१०९/३६ मदन महेव ७८ ३२ दुर्योधन दुर्योधन
११०३६ महिषपाडो ७९३२ पाण्डव isd
१११३६ मार्जार लिदाsी ८०३२ माकन्द मानो
११२३६ रामलक्ष्मणरामजनभर न। ८१३२ कूप वो
११३३६ विश्वास विश्वास, श्रद्धा ८२/३२ जिन श्रीनेश्वर हेव ११४३७ उदय 64 ८३ ३२ लक्ष्मण सभा
११५३७ गन्ध , गंध | ८४ | ३२ व्यापार व्यापार
११६३७ दुर्जन समास ८५३३ कोशाध्यक्षमारनो मषिारी ण ११७३७. न्याय
न्याय, | ८६ | ३३ गजयी
११८३७ पर्जन्य
વરસાદ | ८७ | ३३ निष्क सोनामोर
|११९३७ पादप ८८३३ पान्थ भुसा३२ । १२० ३७ वज4%, ईन्द्रनुंथियार | ८९ ३३ प्रवास भुश
|१२१३७ वात
पवन | ९० ३४ आतप औ
१२२ ३७ वैष्णव विष्णुने भाननार | ९१ ३४ कुम्भकारभार
|१२३/३७ शिशिर शिशिर तु | ९२ ३४ शूर शूरवीर
ण | १२४३७ शैल ९३ ३५ आम्रो
|१२५/३८ दीपक होवो. ९४ ३५ उपाय 6पाय, Seax १२६ ३८ धर्म संग्रह धोसंग्रह |९५ ३५ गुण , यह
१२७ ३८ प्रदोष | ९६ ३५ नर५३५, १२
१२८ ३८ भ्रमरसभरी (कुत्सितः पुरुषः) २ (द्वि.व.)(रामश्च लक्ष्मणश्च) ३ (धर्मस्य-संगहः)
ण
न
वृक्ष
'
પર્વત
सा
ण
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (अकारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
ગોવાળ
ण
क्रम पाठ शब्द अर्थन/ण क्रम पाठ शब्द अर्थन/ण १२९ ३८ विभव ધન, દોલત
१६१४३ अभ्यास यल्यास,24 | १३०३८ सुपुत्र सुपुत्र
ण १६२ ४३ प्लवङ्ग वह १३१ ३८ स्पर्श
સ્પર્શ
न १६३ ४३ भूजन सर्प १३२/३९ ऋषभ
महेव भगवान ण|१६४|४३ भृङ्गमभरो १३३ ३९ गोप
१६५४३ भेद १३४/३९ नल નળ રાજા
१६६ ४३ मध्य (पु.न.) वय्ये १३५/३९ लोक | લોક, જગત્
१६७ ४३ वर (पु.न.) स३, श्रेष्ठ | १३६ ३९ विवाद जघडी.
|१६८ ४३ विभाग ९४२jd १३७४० आनन्द | આનન્દ
१६९ ४३ विहा पक्षी १३८४० काल સમય
|१७० ४४ अन्त मंत छ। १३९ ४० केतकीगन्ध तीनोगन्ध
१७१४४ प्रसाद | મહેરબાની १४०४० चन्द्रकान्त यंदान्त भलित न|१७२४४ रासभ गी १४१४० दिन દિવસ
१७३/४४ विघ्न विन, मंतराय १४२४० दीप દીવો
१७४ ४५ नायक नाय, १४३ ४० दुष्टपुत्र ખરાબ પુત્ર
१७५४५ वारिद - વરસાદ १४४४० नाथ નાથ, ધણી
|१७६ ४५ सिद्धसेन मावि, मन्नापार्य १४५ ४० पतङ्ग
१७७४६ दार पत्नी, स्त्रा (बईवयन) | १४६ ४० षट्पद ममशः
|१७८ ४६ पराभव डार, अपमान १४७४० सङ्ग સોબત
१७९ ४६ भार | १४८ ४१ अ નાશ
१८० ४६ वेग | વેગ, ઉતાવળ | १४९ ४१ कण्टक
|१८१४७ उत्करगिला | १५० ४१ देशदेश
|१८२ ४७ कण , Eu १५१४१
હાહ્યો માણસ न १८३४७ नयनात १५२४१ विद्यागम विधानी प्राप्ति |१८४ ४८ निग्रह शिक्षा | १५३ ४१ सुखार्थ सुमना तु |न |१८५/४८ सार्थवाह मोटी पारी | १५४ ४१ समान सामान |१८६ ४९ अधमाधम ममम मम १५५ ४२ अपराध
न १८७४९ पितरौ५ माता-पिता १५६ ४२ कौन्तेय तीन पुत्र, युधिष्ठिर १८८ ४९ पिशाच भूत १५७४२ जिनेन्द्र बिनेश्वर देव |ण १८९ ४९ मातुल भामो | १५८ ४२ गोप गोवा
|१९० ४९ अर्थ सो, धन | १५९ ४२ वर्धमान महावीर स्वामी न १९१५० मास (पु.न.) मालिनी | १६० ४३ शुष्कवृक्ष सुई जाड ण | १९२५० वैनतेय गुरु ' (केतक्याः गन्धः) २ (विद्याया: आगमः) (सुखस्य अर्थः) - (अधमेषु अधमः) (माता च पिता च)
प्राज्ञ ।
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
पुंलिङ्ग (अ/इ/उ/ऋकारान्त)
घर
क्रम पाठ शब्द अर्थन/ण क्रम पाठ शब्द अर्थ १९३ ५० सैनिक સીપાઈ
२२४४९ ज्ञाति સ્વજન १९४| ५१ अधर हो
ण |२२५ ५१ अब्धि समुद्र १९५ ५१ उलूक उलूक
२२६ ५१ अवधि महा १९६ ५१ कोरक(पु.न.) सनी मीण २२७ ५१ वारिधि समुद्र । १९७ ५१ ग्रह । राई विगैरे अ ण २२८ ५१ सह्याद्रि सहा पर्वत १९८ ५१ दिनकर सूर्य
'उ' कारान्त पुंलिङ्ग १९९ ५१ दिवाकर सूर्य ण २२९ ३७ इन्दु यद्र २०० ५१ निलय ઘર, સ્થાન
२३० ३७ गुरु २०१ ५१ निसर्ग સ્વભાવ
ण २३१ ३७ तरु आ3 २०२ ५१ पल्लव (पुं.न) कुंपण, नपुपरी
२३२३७ पशु २०३| ५१ विहङ्गम पक्षी
२३३ ३७ भानु २०४ कथा भृत्य नोडर न २३४ ३७ मृत्यु भ२९॥ 'इ'कारान्त पुंलिङ्ग
|२३५ ३० रिपु शत्रु २०५ ३७ असि तलवार
२३६ ३७ वायु वायु २०६ ३७ कपि वहशे
२३७३७
विष्य २०७४ ३७ कविवि
२३८ ३७ शत्रु शत्रु २०८ ३७ गिरि પર્વત
ण |२३९ ३७. शिशु नानुपा २०९ ३७ नृपति २
न २४०३७ साधु साधु, सन २१० ३७ पाणि હાથ
२४१ ३९ इषु मा । २११ ३७ मुनि मुनि
|२४२ ३९ मेरु ३ पर्वत २१२ ३७ शान्ति શાન્તિનાથ ભગવાન
હાથ २१३३८ रवि
ण |२४४ ५० ऋतु तु २१४ ३८ हरि छन्द्र,विष्य ण |२४५ कथा बन्धु माउ, सोबती | २१५ ३९ जलनिधि समुद्र
'ऋ'कारान्त पुंलिङ्ग २१६ ३९ निधि ભંડાર
२४६/४९ जामात भाई २१७४० अग्नि અગ્નિ
२४७ ४९ दे દીયર २१८ ४० वह्निमनि
२४८ ४९ નર, પુરુષ २१९ ४१ हिमरश्मि यंद्र
२४९४९ पितृ પિતા २२०४१ व्याधि रोग
२५०४९ | भातृ
ભાઈ २२१४५ आदि શરૂઅવતાર, વિગેરે
२५१४९ नप्त
એક જાતનો યાજ્ઞિક २२२ ४५ राशि સમુહ ઢગલો न २५२४९ | नेष्ट पात्र, पुत्रानो होश २२३ ४६ अरि शत्रु
ण २५३ ४९ त्वष्ट विश्व, सुथार
२४३४१ । बाहु
ण |
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (ऋ/ व्यञ्जनान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
शब्द
अर्थ
न/ण
पुलिङ्ग
क्रम पाठ शब्द अर्थ
न/ण क्रम पाठ २५४ ४९ क्षत्तृसारथी, द्वारपाल २५५, ४९ होतृ,पोतृ याशि, गोर २५६ ४९ प्रशास्तु शास
व्यञ्जन २५७ ३४ मरुत् पवन, हव २५८ ४६ सुहृद् भित्र २५९ ४८ चन्द्रमस् यन्द्रमा २६० ४८ द्विष् हुश्मन २६१४८ भूभुज २% २६२४८ वणिज वेपारी २६३ ४७ आत्मन् यात्मा, ७, पात २६४ ४७ मूर्धन् मस्त २६५४७ राजन् २%81 २६६ ४७ मन्त्रिन् मंत्री, प्रधान २६७/४७ योगिन् योगी २६८, ४७ शशिन् यन्द्र २६९ ४७ शिखरिन् पर्वत २७०४७
थी २७१५१ ब्रह्मन्(पुं.न.) प्रहम, ब्रह।
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
... पुंलिङ्ग (अकारान्त)
पुंलिङ्ग (अकारान्त)
(श्रमण. पु. साधु)
(बाल.पु. बालक)
बालो
बालाः बालान् बालैः बालेभ्यः
बालः बालम् बालेन बालाय बालात् बालस्य बाले बाल!
श्रमणौ श्रमणाः
श्रमणान् श्रमणाभ्याम् श्रमणैः
श्रमणेभ्यः
बालाभ्याम्
(श्रमणः श्रमणम् श्रमणेन श्रमणाय श्रमणात् श्रमणस्य श्रमणे श्रमण!
बालयोः
बालानाम बालेषु बालाः!
श्रमणयोः . श्रमणानाम्
... श्रमणेषु श्रमणौ! श्रमणाः!
बालौ!
(
देव. पु. देव )
(प्रधान, पु. मंत्री)
नेता
प्रधानौ
देवः देवम्
देवाः देवान् देवैः देवेभ्यः
देवेन
प्रधानाः प्रधानान् प्रधानः प्रधानेभ्यः
देवाभ्याम
प्रधानाभ्याम्
देवाय देवात्
प्रधानः प्रधानम् प्रधानेन प्रधानाय प्रधानात् प्रधानस्य प्रधाने प्रधान!
देवयोः
देवानाम्
देवस्य देवे
प्रधानयोः ।
देवेषु
प्रधानानाम् प्रधानेषु प्रधानाः!
देव!
देवौ!
देवाः !
प्रधानौ!
( अश्व. पु. घोडो)
(ब्राह्मण. पु. ब्राह्मण)
अधः
अश्वौ
अश्वाः अश्वान् अवैः अश्वेभ्यः
अश्वाभ्याम्
ब्राह्मणः ब्राह्मणम् ब्राह्मणेन ब्राह्मणाय ब्राह्मणात् ब्राह्मणस्य ब्राह्मणे ब्राह्मण!
ब्राह्मणौ
ब्राह्मणाः
ब्राह्मणान् ब्राह्मणाभ्याम् ब्राह्मणैः
ब्राह्मणेभ्यः
अश्वम् अश्वेन अधाय अश्वात् अधस्य अश्वे अश्व!
अवयोः
अश्वानाम् अश्वेषु अधाः!
ब्राह्मणयोंः बाहाणामा
ब्राह्मणानाम्
'ब्राह्मणेषु ब्राह्मणौ!
ब्राह्मणा:!
अश्वौ!
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (अकारान्त)
।
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
वीर:
वीरम् वीरेण वीराय
पुंलिङ्ग (वीर. पु. महावीर)
(अकारान्त) (चन्द्र. पु. चन्द्र ) वीरौ वीराः चन्द्रः चन्द्रौ वीरान्
चन्द्रम् . वीराभ्याम्
चन्द्रेण चन्द्राभ्याम् वीरेभ्यः चन्द्राय
चन्द्रात् वीरयोः
चन्द्रस्य चन्द्रयोः
चन्द्राः चन्द्रान चन्द्रैः चन्द्रेभ्यः
वीरैः
वीरात्
वीरस्य
वीराणाम्
वीरे
वीरेषु
चन्द्रे
चन्द्राणाम् चन्द्रेषु चन्द्राः !
वीर!
वीरौ! .
वीराः!
चन्द्र!
चन्द्रौ !
( मयूर. पु. मोर)
. राजा
मयूरः
मयूरौ
मयूराः ।
नृपो
" . .
मयूरान्
(नृपः
नृपम् नृपेण
नृपाः नृपान् नृपैः नृपेभ्यः
नृपाभ्याम्
मयूराभ्याम् मयूरैः
- मयूरेभ्यः
नृपाय
मयूरम् मयूरेण मयूराय मयूरात् मयूरस्य मयूरे मयूर!
मयूरयोः
नृपयोः
नृपात् नृपस्य नृपे ( नृप!
मयूराणाम् मयूरेषु मयूराः!
"
नृपाणाम् नृपेषु नपाः!
मयूरौ! -
नृपौ!
(नर. पु. माणस )
पुत्र. पु. पुत्र
)
नरौ
पुत्री
नराः नरान्
पुत्रः पुत्रम्
पुत्राः पुत्रान् पुत्रैः पुत्रेभ्यः
नराभ्याम्
नरैः
नरम् नरेण नराय नसत् नरस्य
पुत्राभ्याम्
पुत्रेण पुत्राय
नरेभ्यः
पुत्रात्
नरयोः
पुत्रस्य
पुत्रयोः
पुत्राणाम्
मरे -
नराणाम् नरेषु नराः!
पुत्रेषु
नर!
नरौ! .
पुत्र।
पुत्रौ!
पुत्राः !
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
पुंलिङ्ग ('इ' कारान्त).
मुनी
गिरी
मुनिः मुनिम् मुनिना
मुनयः मुनीन् मुनिभिः मुनिभ्यः
मुनिभ्याम्
गिरिः गिरिम् गिरिणा. गिरये | गिरेः
गिरयः । गिरीन् गिरिभिः गिरिभ्यः
गिरिभ्याम्
| मुनये | मुनेः
मुन्योः
गिर्योः
मुनौ ।
मुनीनाम् मुनिषु मुनयः
| गिरौ
गिरीणाम् गिरिषु गिरयः
मुने
मुनी
गिरे
गिरी
असी
नृपती
असिः असिम् असिना | असये | असेः
असयः असीन् असिभिः असिभ्यः
(नृपतिः नृपतिम् नृपतिना नृपतये
असिभ्याम्
नृपतयः
नृपतीन् नृपतिभ्याम् नृपतिभिः
नृपतिभ्यः
०
नृपतेः ।
अस्योः
नृपत्योः
असौ
असीनाम् असिषु असयः
नृपतौ
नृपतीनाम् नृपतिषु नृपतयः
असे
असी
( नृपते
नृपती
कपी
पाणी
कपिः कपिम् कपिना कपये
कपिभ्याम्
कपयः कपीन कपिभिः कपिभ्यः
(पाणिः पाणिम् पाणिना पाणये | पाणेः
पाणिभ्याम्
पाणयः पाणीन पाणिभिः पाणिभ्यः
कपेः
कप्योः
पाण्योः .
कपौ
कपीनाम् मुनिषु कपयः
पाणौ
पाणीनाम् पाणिषु पाणयः
कपे
कपी
पाणे
पाणी
कविः
कवी
कविम
कवयः कवीन् कविभिः कविभ्यः
शान्तिः शान्तिम् शान्तिना
शान्ती शान्तयः
शान्तीन् शान्तिभ्याम् शान्तिभिः
शान्तिभ्यः
कविभ्याम
.
कविना कवये कवेः
शान्तये
..
शान्तेः
कव्योः
शान्त्योः
कवौ कवे
कवीनाम् कविष कवयः
शान्तौ (शान्ते
शान्तीनाम् शान्तिषु शान्तयः
कवी
शान्ती
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (इकारान्त)
२
३
२
१
४
• रविः
२
१
६
रविम्
रविणा
रवये
रवे:
रवौ
रवे
हरिः
हरिम्
हरिणा
हरये
हरे:
"
हरौ
हरे
"
जलनिधौ
(जलनिधे
निधिः
निधिम्
निधिना
निधये
निधेः
17
रवी
निधौ
निधे
"
रविभ्याम्
"
रख्योः
रवी
हरी
=
हरिभ्याम्
""
हर्योः
हरी
जलनिधिः जलनिधी जलनिधिम् जलनिधिना जलनिधिभ्याम् जलनिधिभिः
जलनिधयः जलनिधीन्
२
१
जलनिधये ५ जलनिधेः
"
"
"I
. जलनिधी
निधी
रवयः
रवीन्
रविभिः
रविभ्यः
"
"
"
वीणाम्
निध्योः
निधी
रविषु
रवयः
हरयः
हरीन्
हरिभिः
जलनिध्योः जलनिधीनाम्
जलनिधि
जलनिधयः
हरीणाम्
हरिषु
हरयः
निधयः
निधीन्
निधिभ्याम् निधिभिः
६
२
१
हरिभ्यः वह्नये
वह्नेः
२
१
८
निधीनाम्
निधिषु
निधयः
२
१
९
अग्निः
अग्निम्
अग्निना
अग्नये
अग्नेः
अग्नौ
अग्ने
२
२
०
वह्निः
वह्निम्
वह्निना
वह्नौ
ले
"
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
निधिभ्यः व्याधये
व्याधेः
व्याधिः
व्याधिम्
व्याधिना
"
अग्नी
व्याधौ
व्याधे
"
अग्निभ्याम्
अग्न्योः
"I
अग्नी
वह्नी
हिमरश्मिः हिमरश्मी हिमरश्मयः हिमरश्मिम् हिमरश्मीन् हिमरश्मिना हिमरश्मिभ्याम् हिमरश्मिभिः जलनिधिभ्यः हिमरश्मये
हिमरश्मिभ्यः
-हिमरश्मेः
"
वह्नी
वह्निभ्याम्
"
"
वहन्योः
हिमरश्मौ
हिमरश्मे हिमरश्मी
"
"
हिमरश्म्योः
"
व्याधी
"
"
व्याध्योः
"
अग्नयः
अग्नीन्
अग्निभिः
अग्निभ्यः
अग्नीनाम्
अग्निषु
अग्नयः
व्याधी
वह्नयः
वह्नीन्
वह्निभिः
वह्निभ्यः
व्याधयः
व्याधीन्
व्याधिभ्याम् व्याधिभिः
व्याधिभ्यः
वह्नीनाम्
वह्निषु
वह्नयः
""
हिमरश्मीनाम् हिमरश्मिषु
हिमरश्मयः
"
व्याधीनाम्
व्याधिषु
व्याधयः
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
२
१
२
२
२
३
२
YY 20
२
४
आदिः
आदिम्
आदिना
आदये
आदेः
"
आदौ
आदे
राशि:
राशिम्
राशिना
राश
राशेः
"
राशौ
राशे
अरि
अरिम्
अरिणा
अर
अरे:
अरौ
अरे
ज्ञातये
ज्ञातेः
"
आदी
ज्ञातौ
ज्ञाते
आदिभ्याम्
आद्योः
आदी
राशी
राशिभ्याम्
:
राश्योः
"
राशी
अरी
=
अरिभ्याम्
"
F:
ज्ञातिः
ज्ञातिम् ज्ञातिनाज्ञातिभ्याम्
अर्योः
अरी
ज्ञात
"
"
ज्ञात्योः
"
ज्ञाती
आदयः
अब्धिः
आदीन्
अब्धिम्
आदिभिः अब्धिना अब्धिभ्याम्
आदिभ्यः अब्धये
अन्धेः
आदीनाम्
आदिषु
आदयः
राशीनाम्
राशि
राशयः
अरयः
अरीन्
अरिभिः
अरिभ्यः
अरीणाम्
अरिषु
अरयः
राशयः
अवधि:
राशीन्
अवधिम्
राशिभिः अवधिना
राशिभ्यः
अवधये
अवधेः
19
ज्ञातयः
ज्ञातीन्
ज्ञातिभिः
१०
ज्ञातिभ्यः
"
ज्ञातीनाम्
ज्ञातिषु
ज्ञातयः
२
२
22w
२
२
२
२
७
222
२
२
"
८
अब्धौ
अन्धे
अवधौ
अवधे
वारिधिः
वारिधिम्
वारिधिना
वारिधये
वारिधेः
वारिधौ
वारिधे
सह्याद्रिः
सह्याद्रिम्
सह्याद्रिणा
सह्याद्रये
सह्याद्रेः
सह्याद्रौ
सह्याद्रे
अब्धी
अन्धोः
अब्धी
अवधी
अवधयः
अवधीन्
अवधिभ्याम् अवधिभिः
अवधिभ्यः
"
"
अवध्योः
"
अवधी
वारिधी
"
वारिध्योः
"
पुंलिङ्ग (इकारान्त)
वारिधयः
वारिधीन्
वारिधिभ्याम् वारिधिभिः
वारिधिभ्यः
वारिधी
सह्याद्र
"
"
"
अब्धयः
अब्धीन्
अब्धिभिः
अब्धिभ्यः
सह्याद्र्योः
अब्धीनाम्
अधिषु
अब्धयः
सह्याद्रयः
सह्याद्रीन्
सह्याद्रिभ्याम् सह्याद्रिभिः
सह्याद्रिभ्यः
सह्याद्री
अवधीनाम
अवधिषु
अवधयः
वारिधीनाम
वारिधिषु
वारिधयः
"
सह्याद्रीणाम् सह्याद्रिषु
. सह्याद्रयः
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (उ कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
११
भानू
पशू
पशुः पशुम
भानुः भानुम् भानुना भानवे भानोः
भानवः भानून भानुभिः भानुभ्यः
पशवः पशून् पशुभिः पशुभ्यः
भानुभ्याम्
पशुना
पशुभ्याम्
पशवे पशोः
भान्वोः
भानूनाम्
पश्वोः
भानुषु
पशौ
भानौ भानो
पशूनाम् पशुषु पशवः
भानू
भानवः
पशो
पशू
मृत्यू
मृत्यवः
इन्दुम्
इन्दवः इन्दून् इन्दुभिः इन्दुभ्यः
मृत्युः मृत्युम् मृत्युना
इन्दुना
इन्दुभ्याम्
मृत्युभ्याम्
मृत्यून मृत्युभिः मृत्युभ्यः
इन्दवे
इन्दोः
| मृत्यवे | मृत्योः
इन्द्रोः
मृत्य्वोः
इन्दूनाम् इन्दुषु इन्दवः
मृत्यौ
मृत्यूनाम् मृत्युषु मृत्यवः
इन्दो
इन्दू. .
मृत्यो
मृत्यू
गुरवः
रिपू
रिपवः रिपून्
गुरून्
गुःरु गुरुम् गुरुणा
गुरवे | गुरोः
गुरुभ्याम्
गुरुभिः
रिपुः रिपुम् रिपुणा रिपवे रिपोः
रिपुभ्याम्
रिपुभिः
गुरुभ्यः
रिपुभ्यः
गुर्वोः
रिप्वोः
रिपूणाम्
..
गुरौ
गुरूणाम् गुरुषु गुरवः
रिपुषु
रिपो रिपो
गुरू
रिपू
रिपवः
तरुः
तर
वायू
तरुम् तरुणा तरवे
तरवः तरून तरुभिः • तरुभ्यः
वायुः वायुम् वायुना
वायवः वायून वायुभिः वायुभ्यः
तरुभ्याम्
वायुभ्याम्
.
वायवे
वायोः
वाय्वोः
वायूनाम्
* ==
है: EE
तरूणाम् तरुषु तरवः
वायुषु
वायौ वायो
तरू
वायू
वायवः
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
पुंलिङ्ग (उ कारान्त)
१२
इषवः
(विष्णुः विष्णुम् विष्णुना विष्णवे विष्णोः
विष्णू विष्णवः इषुः
विष्णून इषुम् विष्णुभ्याम् विष्णुभिः || इषुणा
विष्णुभ्यः इषवे
इषुभ्याम्
इषून इषुभिः इषुभ्यः
दषोः
विष्ण्वोः
इषूणाम्
विष्णौ विष्णो
विष्णूनाम् विष्णुषु विष्णवः
विष्णू
इषौ इषो
इषवः
शत्रुः
शत्रू
(मेरुः
मेरु
मेरुम्
शत्रवः शत्रून् शत्रुभिः शत्रुभ्यः
शत्रुभ्याम्
मेरवः मेस्न् मेरुभिः मेरुभ्यः
शत्रुम् शत्रुणा शत्रवे शत्रोः
मेरुणा
मेरुभ्याम्
मेरवे
| मेरोः
शत्र्वोः
शत्रूणाम्
मेर्वोः
मेम्णाम्
मेरौ
मेरुषु
शत्रौ शत्रो
शत्रुषु शत्रवः
(मेरो
मेरवः
li kkk : . ltFkxt: ##FFFFFFFFFFFF : FE
शिशू
शिशवः
बाह
शिशून्
शिशुः शिशुम् शिशुना शिशवे शिशोः
बाहुः बाहुम् । बाहुना बाहवे
बाहवः बाहून बाहुभिः बाहुभ्यः
शिशुभ्याम्
, बाहुभ्याम्
शिशुभिः शिशुभ्यः
p
शिश्वोः
शिशूनाम्
बाहोः
बाहूनाम्
शिशुषु
शिशौ शिशो
शिशू
शिशवः
बाहो
बाहवः
बाहू ऋतू
साधू
.
साधुः साधुम् साधुना साधवे साधोः
साधवः साधून् साधुभिः । साधुभ्यः
ऋतुः ऋतुम् ऋतुना ऋतवे
ऋतवः ऋतून ऋतुभिः ऋतुभ्यः
साधुभ्याम्
ऋतुभ्याम्
ऋतोः
साध्वोः
ऋत्वोः
साधौ
साधूनाम् साधुषु साधवः
ऋतौ
ऋतूनाम् ऋतुषु . ऋतवः
साधो
साधू
ऋतो
ऋतू
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (ऋकारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
१३
पिता
पितरौ
पितरः
भ्रातरौ
भ्रातरः
पितृन्
पितरम् पित्रा
पितृभ्याम्
भ्राता भ्रातरम् भ्रात्रा भ्रात्रे
भ्रातृभ्याम्
पितृभिः पितृभ्यः
भ्रातृन् भ्रातृभिः भ्रातृभ्यः
पित्रे
पितुः
पित्रोः
भ्रात्रोः
पितृणाम् पितृषु पितरः
पितरि पितः
भ्रातरि
भ्रातृणाम् भ्रातृषु भ्रातरः
पितरौ
भ्रातः
भ्रातरौ
नप्ता
नप्तारौ
जामाता जामातरम् जामात्रा जामात्रे जामातुः
जामातरौ जामातरः
जामातृन् जामातृभ्याम् जामातृभिः
• जामातृभ्यः |
नप्तारम् नत्रा नप्त्रे
नप्तारः नप्तन नप्तृभिः नप्तृभ्यः
नप्तृभ्याम्
नप्तुः
नप्त्रोः
जामातरि जामातः
जामात्रोः जामातृणाम्
जामातूषु जामातरौ जामातरः
नप्तरि नप्तः
नप्तृणाम् नप्तृषु नप्तारः
नप्तारौ
देवा देवरम्
नेष्टारौ
देवरौ . . देवरः
देवृन् देवृभ्याम् देवृभिः
देवृभ्यः
नेष्टा नेटारम् नेष्ट्रा
नेष्टारः नेष्टन् नेभिः नेष्टभ्यः
देवा
नेष्टुभ्याम्
नेट्रोः
नेष्टणाम्
देवणाम् देवष देवरः
देवरौ
नेष्टरि नेष्टः
नेटारी
नेष्टारः
नरौ
नरः
त्वष्टारौ
EDIFFFari
त्वष्टा त्वष्टारम् त्वष्टा
नृन् नृभिः नृभ्यः
त्वष्टारः त्वष्टन त्वभिः त्वष्टभ्यः
नृभ्याम्
दृभ्याम्
"
नोः
नृणाम् नृणाम्
त्वयोः
त्वदणाम्
त्वष्टरि त्वष्टः
.
Fit
-
नरौ
नरः
त्वष्टारौ .. त्वष्टारः
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
पुंलिङ्ग (ऋ/त/द/अस/ष्कारान्त)
१४
क्षत्तारौ
मरुतौ
मरुतः
क्षत्ता क्षत्तारम् क्षत्रा क्षत्रे
क्षत्तारः क्षत्तून् क्षत्तृभिः नप्तृभ्यः
क्षत्तृभ्याम्
मरुत्,द् मरुतम् मरुता मरुते मरुतः
मरुद्भ्याम् मरुभ्दिः
मरुद्भ्यः
क्षत्तुः
क्षत्रोः
मरुतोः
क्षत्तरि क्षत्तः
क्षत्तृणाम् क्षत्तृषु क्षत्तारः
मरुति मरुताद्
मरुताम् 'मरुत्सु मरुतः
मरुतौ
क्षत्तारौ होतारौ
होता होतारम्
.होतारः होतृन् होतृभिः होतृभ्यः
होत्रा
होतृभ्याम्
सुहत्, द्. सुहृदौ
सुहृदः सुहृदम् सुहृदा सुहृद्भ्याम् सुहभ्दिः
सुहृद्भ्यः
होत्रे
होतुः
८/-सुहृदः
होत्रोः
सुहृदोः
होतॄणाम् होतृषु होतारः
सुहृदाम् सुहृत्सु
होतरि होतः
सुहृदि (सुहृत, द्. सुहृदौ
होतारौ
पोता
पोतारौ
पोतारम्
पोतारः (चन्द्रमाः चन्द्रमसौ चन्द्रमसः पोतृन् चन्द्रमसम् पोतृभिः चन्द्रमसा . ' चन्द्रमोभ्याम् चन्द्रमोभिः पोतृभ्यः | चन्द्रमसे
चन्द्रमोभ्यः
पोतृभ्याम्
पोत्रा पोत्रे पोतुः
९ चन्द्रमसः
पोत्रोः
पोतरि पोतः
पोतृणाम् पोतृषु पोतारः
चन्द्रमसि चन्द्रमः
चन्द्रमसोः चन्द्रमसाम् " चन्द्रमःसु.चन्द्रमस्सु, चन्द्रमसौ. चन्द्रमसः
पोतारौ
द्विषौ
(द्विट्, द्विषम् द्विषा द्विषे द्विषः
द्विड्भ्याम्
MT
(प्रशास्ता प्रशास्तारौ प्रशास्तारः) प्रशास्तारम्
प्रशास्तृन् प्रशास्त्रा प्रशास्तृभ्याम् प्रशास्तृभिः प्रशास्त्रे
प्रशास्तृभ्यः प्रशास्तुः
प्रशास्त्रोः प्रशास्तृणाम् प्रशास्तरि
प्रशास्तृषु प्रशास्तः प्रशास्तारौ प्रशास्तारः
द्विभिः द्विड्भ्यः
.
द्विषोः
द्विषाम् द्विसु
वधि
द्विटड़
द्विषौ ।
द्विषः
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुंलिङ्ग (ज/अन/इन् कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
१५
भूभुजौ
भूभुजः
राजानौ
(भूभुक्,ग् भूभुजम् भूभुजा
भूभुग्भ्याम्
राजा राजानम् राज्ञा राजे राज्ञः
राजानः राज्ञः राजभिः राजभ्यः
भूभुग्भिः भूभुग्भ्यः
राजभ्याम्
भूभुजे
| भूभुजः
भूभुजोः
राज्ञोः
राज्ञाम्
भूभुजि
भूभुजाम् भूभुक्षु भूभुजः
राजसु
राज्ञि,राजनि राजन्
भूभुक् ,ग्
भूभुजौ
राजानौ
राजानः
वणिजौ . वणिजः
मन्त्रिणौ
मन्त्रिणः
(वणिक् ,ग वणिजम् वणिजा वणिजे वणिजः
वणिग्भ्याम्
वणिग्भिः वणिग्भ्यः
(मन्त्री मन्त्रिणम् मन्त्रिणा मन्त्रिणे मन्त्रिणः
मन्त्रिभ्याम् मन्त्रिभिः
मन्त्रिभ्यः
वणिजोः
मन्त्रिणोः . मन्त्रिणाम्
वणिजाम् वणिक्षु वणिजः
वणिजि (वणिक् ,ग
मन्त्रिषु
वणिजौ
मन्त्रिणि मन्त्रिन्
मन्त्रिणी
मन्त्रिणः
आत्मानौ
(योगी
योगिनौ
योगिनः
(आत्मा आत्मानम् आत्मना
आत्मानः आत्मनः आत्मभिः आत्मभ्यः
योगिनम्
आत्मभ्याम्
आत्मने
आत्मनः
आत्मनोः
आत्मनि ।
आत्मनाम् आत्मसु आत्मानः
योगिषु
(आत्मन् मूर्धा मूधार्नम्
आत्मानौ मूर्धानौ
मूर्धानः मूर्ध्नः
योगिना योगिभ्याम् योगिभिः योगिने
योगिभ्यः योगिनः
योगिनोः योगिनाम् योगिनि (योगिन् । योगिनौ योगिनः शिखरी शिखरिणौ शिखरिणः शिखरिणम् शिखरिणा शिखरिभ्याम् शिखरिभिः शिखरिणे
शिखरिभ्यः शिखरिणः
शिखरिणोः शिखरिणाम् शिखरिणि
.. शिखरिषु (शिखरिन् शिखरिणौ शिखरिणः
मूर्ना
मूर्धभ्याम्
मूर्धभिः मूर्घभ्यः
मूध्ने
मूर्ध्नः
मूनि,मूधनि मूर्धन्
मूनों:
" मूर्धानौ
मूर्नाम् मूर्धसु मूर्धानः
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
पुंलिङ्ग (इन्/अन्/उ कारान्त)
१६
शशिनौ
ब्रह्माणी
ब्रह्माणः
शशी शशिनम् शशिना शशिने शशिनः
ब्रह्मणः ब्रह्मभिः
. शशिभ्याम्
ब्रह्मभ्याम्
शशिनः ब्रह्मा
ब्रह्माणम् शशिभिः |२ब्रह्मणा शशिभ्यः |७|ब्रह्मणे
| ब्रह्मणः शशिनाम् शशिषु ब्रह्मणि, शशिनः ब्रह्मन्
ब्रह्मभ्यः
शशिनोः
ब्रह्मणों:
शशिनि शशिन
ब्रह्मणाम्
ब्रह्मसु ब्रह्माणौ . ब्रह्माणः
शशिनौ
हस्तिनौ
हस्तिनः
(बन्धुः
बन्धू
हस्ती हस्तिनम्
बन्धुम्
हस्तिभ्याम्
बन्धवः बन्धून् बन्धुभिः बन्धुभ्यः
हस्तिभिः हस्तिभ्यः
२/बन्धुना
बन्धुभ्याम्
19.
हस्तिना हस्तिने हस्तिनः
दबन्धोः
हस्तिनि
हस्तिनोः " हस्तिनौ
हस्तिनाम् हस्तिषु हस्तिनः
बन्धौ बन्धो
बन्धूनाम् बन्धुषु बन्धवः
हस्तिन
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
नपुंसकलिङ्ग (अकारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
१७
अर्थ
णक्रम पाठ शब्द । अर्थ
યુદ્ધ
ण
क्रम पाठ शब्द १ २१ अङ्ग मग
२१ | अन्न मना २१ | उदर पर |२१ उद्यान बनाया
२१ कमल । કમળ |२१ । काष्ठा २१ । गृह घर २१ जल पाली
२१ । धन १०/२१ | नगर शहर ११२१ पुस्तक | पुस्त १२/२१ | फल ३ | १३२१ | मित्र । મિત્ર
१४ २१ | मुख । મુખ, મોટું |१५/२१ । वन જંગલ | १६२१ शरीर
शशर, हर १७.२३ चक्र १८२३ दुःख
६:५ १९ २४ | सुख सुप २०२४ । दान हान २१२४ | सुवर्ण | २२ २४ हिरण्य | २३ २५ । पर्ण પાંદડું | २४ २५ पाप- 14 | २५ २५ | पुण्य पुष्य, साम | २६/२६ । कङ्कण ,reasu २७ २६ । चन्दन हन,सु५७,यहननु २८ २६ ज्ञान बोप, शान | २९/२६ तण तप, धास | ३०.२६ नयन नयन,मांग | ३१२६ । नेत्र
नेत्र यक्ष,in | ३२ २६ | भूषण |भूषा परे न
S/S
३३ २६ शिखर शि५२.टोय ३४ २६ शील
| સદાચાર, બ્રહ્મચર્ય ण|३५ २७ आकाशाश
३६ २७ पद्म | કમળ
३७२७ पुष्प | पुष्य, ण|३८ २७ युद्ध । ण|३९ | २७ सत्य સત્ય
४० २७ संस्कृत | સંસ્કૃત
४१ २७ क्षेत्र | ખેતર ण ४२२९ अध्ययन म
४३ | २९ कारण २d
४४ २९ कार्य ण ४५ २९ कुल
४६३० रण २९१, युद्ध ४७३१ अज्ञान शान
४८३१ कारागृह ण|४९३१ व्याकरण व्या २९
५०३२ धूत गा२ ५१३२ राज्य राय
५२३३ औषध सासर न ५३ ३३ दुग्ध ना५४३३ बीज બીજ, બી न | ५५ ३३ | सत्यपुर सायो२ गाम | ५६ ३३ हस्तिनापुर स्तिनापुर |५७ ३४ भाण्ड | વાસાણ ५८ ३४ | मरण | મરણ, મરવું તે ५९|३४ वित्त धन | ६० ३५ | काञ्चन न|६१ ३५ | कुसुम इस |६२/३५ व्यसन 124,६५, |६३३५ स्वहित पातानात | ६४ | ३५ हृदय ध्य, यु
99
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
क्रम पाठ शब्द
६५ ३६ अभिधान
नाभ
६६ ३६ गल
गजु, डोड
६७ ३६ रत्न
રત
६८ ३६ पारितोषिक धनाभ
६९ ३६ वस्त्र
७० ३७ कुङ्कुम
७१ ३७ चित्त
अर्थ
७२ ३७ पद्म
७३ ३७ माणिक्य
७४ ३७ मौक्तिक
७५ ३७ वचन ७६ ३८ जिह्वाग्र '
વસ્ત્ર, કપડું डुडभ, डंडु
ચિત્ત, મન
કમળ
भोती, भारोङ
મોતી
વચન
જીભની ટોચ
७७ ३८ तडाग ७८ ३८ त्रैलोक्य
७९ ३८ प्रभात
८० ३८ तत्त्व
८१ ३८
८२ ३८ हलाहल ८३ ३९ तीर ८४ ३९ परिपीडन हु.
८५ ३९ प्रवहण વહાણ
८६ ४० कानन જંગલ
८७ ४० चित्तरञ्जन त्तिनुं रंन ६२, छेटे
८८ ४० दूर
८९ ४० फल
इज, अर्य ९० ४० पुण्डरीक उभण
९१ ४० भद्र
કલ્યાણ ९२ ४० मूल મૂળ ९३ ४१ अर्थकृच्छ्र पैसानुं दुःख
९४ ४१ असार ખરાબ
તળાવ
ત્રણલોક
પ્રભાત, સવાર
સારભૂત વસ્તુ,તત્ત્વ
મધુરતા
२
तीर, डांठो
९५ ४१ आयतन स्थान ९६ ४१ जीवनीय
पाशी
१
' (जिह्वाया अग्रम्) (न+सारम् )
१८
न / ण क्रम पाठ शब्द
९७ ४१ प्रहरण
९८
४२ रूप
न ९९
४२ शिव
ण १०० ४२ समीप ण
अर्थ
હથીયાર
वर्ष, ३५, ३५
કલ્યાણ
તરફ, પાસે
બારણું, દરવાજો
પાણી
१०३ | ४३ मध्य (पु.न.) वश्ये
१०४ ४३ मौन
नपुंसकलिङ्ग (अकारान्त)
१०१ ४३ द्वार
१०२ ४३ नीर
ण
१०६ ४३ स्वप्न १०७ ४३ क्षीर ण १०८४४ अम्बर
१०५ ४३ वर (पु.न.)
१०९ ४४ कुटुम्बक न ११० ४४ चरित न
ण
ण
१११ ४४ पत्तन ११२ ४६ बल
११३ ४७ प्रतिकूल
११४ ४७ वक्त्र
ण ११५ ४८ आस्पद,
न
११६ ४८ पान
न ११७ ४८ भक्षण
११८ ४९ भाग्य
न ११९ ४९ शरण
१२० ४९ ऋण १२१ ४९ दारिद्र्य
१२२ ४९ पथ्य
१२३ ४९ मूल
१२४५० पद
મૌનપણું सारं, श्रेष्ठ
મુખ
સ્થાન
પીવું તે
ખાવું તે
નશીબ
સ્વા
દૂધ
न
આકાશ, કપડું मुटुभ्य સ્વભાવ, વર્તન પાટણ, મોટું શહેર पण, शक्ति, सर५२ प्रतिडुण, न गमतुं न
ण
શરણ, ઘર
हे
हरिद्रप
હિતકારી
મૂળ, કારણ
પગલું મહેસાણા
ण
१२५ ५० महेशान
ण १२६ ५० मास (पु.न.) महिनो
१२७ ५० योजन
१२८ ५१ केवल
न / ण
न
ચાર ગાઉ
ફક્ત
55
ण
Б Б
ण
न
5 5 5
न
न
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
नपुंसकलिङ्ग (अ/इ/उ/त्/अन्/स्कारान्त)
क्रम पाठ शब्द
अर्थ
१२९५१ कोरक (पुं.न.) डूसनी 5जी
१३० ५१ क्रव्य માંસ
पञ्जर
पद्म
१३३ ५१ स्व
१३४ प १ परिधान
१३५ रि २ वल्कल
१३६ शि ३ खर्पर
१३१५१
१३२५१
१३७ ष्ट ४ ललाट १३८ | ५ रुधिर
१३९ ६ कृच्छ
१४० ७ क्षत
१४१ ८ दुर्भिक्ष १४२ ९ पल्लव
१४४, ३८ अश्रु
१४५ ३८ तालु
१४६ ३८ मधु
१४७ ३८ वसु
१४८ ३९ अम्बु
પાંજરું
કમળ
ધન
वस्त्र
१४९ ३४ जगत् १५० ३४ वियत् १५१४२ सर्वजगत्
१५२ ४७ कर्मन्
१५३ ४७ जन्मन्
१५४ ४७ दामन्
१५५४७ नामन्
१५६ ४७ पर्वन्
१५७ ४७
वेश्मन्
ઝાડની છાલ जप्पर, डीजी
'इ' कारान्त नपुंसकलिङ्ग
१४३ ३८ वारि પાણી 'उ' कारान्त नपुंसकलिङ्ग
આંસુ
તાળવું
મધ
छुपान
લોહિ
કષ્ટ
ઘા
हुड
કુંપણ, નવુંપર્ણ
ધન
પાણી
व्यञ्जनान्त नपुंसकलिङ्ग
જગત્
આકાશ
सर्व, भगत् કર્મ, ક્રિયા
જન્મ, અવતાર
માળા
નામ
પર્વ
६२.
न / ण क्रम पाठ
शब्द
ण १५८ ४८ आयुस् ण १५९ ४८ पयस्
१९
ण १६० ४८ यशस् वचस्
१६१ ४८
१६२४८
सदस्
न १६३ ४९ श्रेयस्
ण
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
१६४५१ नभस्
ण १६५५१ | यादस्
ण
अर्थ
આઉભું पाशी, दूध
યશ
વચન
સભા
કલ્યાણ
આકાશ
જળજંતુ
१६६ ५१ ब्रह्मन् (पुं.न.) ब्रह्म ब्रह्मा
ઘી
ચિત્ત
ण १६७ ५१ सर्पिस् ण १६८ परि. चेतस्
न
ण
ण
ण
न/ण
15
ण
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
नपुंसकलिङ्ग (अकारान्त)
२०
कमलम
कमले
कमलानि
(गृहम्
गृहे
गृहाणि
गृहाभ्याम्
कमलाभ्याम् कमलैः
कमलेभ्यः
गृहै: गृहेभ्यः .
कमलेन .. कमलाय कमलात् कमलस्य कमले कमल!
गृहेण गृहाय गृहात् गृहस्य
कमलयोः
गृहयोः
गृहाणाम्
कमलानाम् कमलेषु कमलानि
गृहेषु
कमले!
गृहाणि!
(C)(जलम्
जले
.
जलानि )
नगरम्
नगरे
नगराणि
जलाभ्याम्
नगराभ्याम्
नगरैः नगरेभ्यः
जलेन जलाय जलात् जलस्य जले
जलैः नगरेण जलेभ्यः नगराय
नगरात् जलानाम् नगरस्य जलेषु जलानि!) (नगर !
जलयोः
नगरयोः
।
नगरे
नगराणाम् नगरेषु नगराणि!
(जल!
जले!
नगरे!
१५वनम्
वने
वनानि
पमित्रम्
मित्रे
मित्राणि
.
मित्राभ्याम्
वनाभ्याम् - वनैः
वनेभ्यः
मित्रेण मित्राय
मित्रैः मित्रेभ्यः
वनेन वनाय वनात् वनस्य
मित्रात्
वनयोः
वनानाम्
मित्रयोः
वने
वनेषु
मित्रस्य मित्रे मित्र!
मित्राणाम् मित्रेषु मित्राणि!
वन!
वनानि!
मित्रे! . पुष्पे -
(चन्दनम्
चन्दने
चन्दनानि
पुष्पम्
पुष्पाणि
पुष्पाभ्याम्
चन्दनाभ्याम् चन्दनैः
चन्दनेभ्यः
पुष्पेभ्यः
चन्दनेन चन्दनाय चन्दनात् चन्दनस्य चन्दने चन्दन!
पुष्पेण पुष्पाय पुष्पात् पुष्पस्य पुष्पे
चन्दनयोः
पुष्पयोः
पुष्पाणाम्
चन्दनानाम् चन्दनेषु चन्दनानि! )
पुष्पेष
चन्दने!
(पुष्प!
पुष्पे! .
पुष्पाणि!
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
नपुंसकलिङ्ग (इ/उ/त् कारान्त)
२१
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
वारि
वारिणी
वारीणि
(मधु
मधुनी
मधूनि
वारिभिः वारिभ्यः
| मधुना
मधुभ्याम्
मधुभिः मधुभ्यः
वारिणा
वारिभ्याम् वारिणे वारिणः
वारिणोः वारिणि वारे !वारि! . वारिणी
| मधुने | मधुनः
मधुनोः
वारीणाम् वारिषु वारीणि
मधुनि मधो ! मधु!
मधूनाम् मधुषु मधूनि
मधुनी अम्बुनी
अश्रु
. अश्रुणी
.. अश्रूणि
(अम्बु
अम्बनि
| अम्बुना
अम्बुभ्याम्
अश्रुभिः अश्रुभ्यः
अम्बुभिः अम्बुभ्यः
| अम्बुने | अम्बुनः
अश्रुणा अश्रुभ्याम् ४ अश्रुणे अश्रुणः
अश्रुणोः अश्रुणि (अश्रो! अश्रु! अश्रुणी
.
अश्रूणाम् अश्रुषु अश्रूणि
अम्बुनोः । अम्बूनाम् अम्युनि
• अम्बुषु (अम्बो! अम्बु! अम्बुनी अम्बूनि (जगत्, द् जगती जगन्ति
तालु
तालुनी
तालूनि
जगता
जगद्भ्याम्
जगद्भिः जगद्भ्यः
जगते जगतः
| तालुना .
तालुभ्याम् तालुभिः तालुने
तालुभ्यः तालुनः
तालुनोःतालूनाम् तालुनि
तालुषु तालो!तालु! तालुनी . तालूनि वसु वसुनी वसनि
जगतोः
जगताम्
जगत्सु
जगति जगत् द्
जगती
. जगन्ति
(वियत्, द्
वियती
वियन्ति
वसुना
वसुभ्याम्
वसुने वसुनः
वसुभिः वसुभ्यः |
वियता वियते वियतः
वियद्भ्याम् वियद्भिः
वियद्भ्यः
वसुनोः
वियतोः . वियताम्
वसूनाम् वसुषु
वसुनि वसो!वसु!
वियत्सु
वियति वियत्,द्
वसुनी
वसूनि
वियती
वियन्ति
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
नपुंसकलिङ्ग (त/न कारान्त)
२२
(सर्वजगत् ,द् सर्वजगती
सर्वजगन्ति)
नाम
नाम्नी,नामनी नामानि ।
नाम्ने
सर्वजगता सर्वजगद्भ्याम् सर्वजगद्भिः || नाम्ना नामभ्याम् नामभिः |सर्वजगते - " . सर्वजगद्भ्यः ||
नामभ्यः सर्वजगतः
नाम्नः सर्वजगतोः सर्वजगताम्
नाम्नोः नाम्नाम् सर्वजगति सर्वजगत्सु नाम्नि,नामनि "
नामसु सर्वजगत् द् सर्वजगती सर्वजगन्ति नाम,नामन् नाम्नी,नामनी नामानि (कर्म
कर्मणी कर्माणि (पर्व पर्वणी पर्वाणि
कर्मभ्याम्
पर्वणा
पर्वभ्याम्
कर्मणा कर्मणे कर्मणः
कर्मभिः कर्मभ्यः
पर्वभिः पर्वभ्यः
पूर्वणः
कर्मणोः
पर्वणोः
कर्मणि कर्म,कर्मन्
कर्मणाम् कर्मसु कर्माणि
पर्वणि पर्व,पर्वन्
पर्वणाम् पर्वसु पर्वाणि
कर्मणी,
पर्वणी,
जन्म
जन्मनी,
जन्मानि
(वेश्म
वेश्मनी,
वेश्मानि
वेश्मभिः वेश्मभ्यः
"
जन्मना जन्मभ्याम् जन्मभिः जन्मने
जन्मभ्यः जन्मनः
जन्मनोः जन्मनाम् जन्मनि
जन्मसु जन्म,जन्मन् जन्मनी, जन्मानि दाम
दाम्नी,दामनी दामानि
वेश्मना वेश्मभ्याम वेश्मने वेश्मनः
वेश्मनोः वेश्मनि । ( वेश्म,वेश्मन् वेश्मनी,
वेश्मनाम् वेश्मसु
वेश्मानि
( ब्रह्म
ब्रह्मणी
ब्रह्माणि
दाम्ना दामभ्याम् दामभिः दाम्ने
दामभ्यः दाम्नः
दाम्नोः दाम्नाम् दाम्नि,दामनि " दामसु दाम,दामन् दाम्नी,दामनी दामानि
ब्रह्मणा ब्रह्मभ्याम् ब्रह्मभिः ब्रह्मणे
ब्रह्मभ्यः ब्रह्मणः
ब्रह्मणोः ब्रह्मणाम् ब्रह्मणि
ब्रह्मसु ब्रह्म,ब्रह्मन् ब्रह्मणी, · ब्रह्माणि
.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
नपुंसकलिङ्ग (उस् /अस् अन्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
२३
आयु: -
आयुषी
आयूंषि ) (सदः
सदसी
सदांसि
आयुाम्
आयुर्भिः
सदोभ्याम्
आयुषा आयुषे आयुषः
सदसा सदसे सदसः
सदोभिः सदोभ्यः
आयुर्व्यः
आयुषि आयुः
आयुषोः आयुषाम् " आयुःषु,आयुष्षु आयुषी आयूंषि
सदसि सदः
सदसोः सदसाम्
" सदासु,सदस्सु सदसी सदासि श्रेयसी श्रेयांसि
पयः
पयसी
पयांसि
(श्रेयः
पयोभ्याम्.
पयसा पयसे पयसः
पयोभिः पयोभ्यः
श्रेयोभ्याम्
श्रेयसा श्रेयसे श्रेयसः
श्रेयोभिः श्रेयोभ्यः
"
प
पयसि
पयसोः पयसाम
पयःसु,पयस्सु पयसी . . पयांसि
श्रेयसि श्रेयः
पयः
rekk: free fuk: f t]te ki k: file • Ek f!
श्रेयसोः श्रेयसाम् " श्रेयःसु,श्रेयस्सु श्रेयसी श्रेयांसि नभसी नभांसि
यशः
यशसी . यशांसि ।
नभः
नभोभ्याम्
| यशसा यशसे यशसः
यशोभ्याम् यशोभिः
यशोभ्यः
नभसा नभसे नभसः
नभोभिः नभोभ्यः
यशसि
यशसोः यशसाम्
" यशःसु,यशस्सु यशसी यशांसि
नभसि नभः
नभसोः नभसाम्
" नभःसु,नभस्सु नभसी नभांसि
यशः
वचः.
वचसी
वचांसि
याद:
यादसी
यादांसि
वचसा
वचोभ्याम्
वचसे
वचोभिः वचोभ्यः
यादसा यादसे यादसः
यादोभ्याम् यादोभिः
यादोभ्यः
वचसः
वचसोः वचसाम्
" वचःसु,वचस्सु वचसी · वचांसि
यादसि यादः
यादसोः
यादसाम् " यादःसु,यादस्सु यादसी यादासि
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
नपुंसकलिङ्ग (स्कारान्त),स्त्रीलिङ्ग (इ/औ कारान
सर्पिः
सर्पिषी
सपीषि
सर्पिषा सर्पिषे सर्पिषः
सर्पिाम् सपिभिः
सर्पिर्यः
(कोटिः कोटी कोटयः कोटिम्
कोटीः कोट्या कोटिभ्याम् कोटिभिः कोट्यै, कोटये" . कोटिभ्यः | कोट्याः ,कोटे: " | " " कोट्योःकोटीनाम् कोट्याम,कोटौ ।"
. .कोटिषु कोटे कोटी
कोटयः
सर्पिषि सर्पिः
सपिर्कः . सर्पिषाम् " सर्पिःषु,सर्पिष्षु सर्पिषी सपीषि चेतसी चेतांसि ।
चेतः
नीः
नावौ
नावः
१] चेतसा
चेतोभ्याम्
नावम् नावा नाते
चेतोभिः चेतोभ्यः
नौभ्याम्
नौभिः नौभ्यः
चेतसे | चेतसः
.
नावः
".
नावोः
चेतसोः
चेतसाम् " चेतःसु,चेतस्सु चेतसी चेतांसि
नावि
नावाम् नौषु
चेतसि चेतः
नावौ
नावः
कोटि अनुसंधान पेज (३६)
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (आ/3/ऊ कारान्त)
२५
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
न/ण
न
क्रम पाठ' शब्द - अर्थ न/ण क्रम पाठ शब्द अर्थ |१२८ अयोध्या तनामनी नगरी ३३ ३६ अङ्गना
स्त्री २२८ कन्याहरी, नर ५२९॥वेदी |३४|३६ अबला स्त्री २८ कला કિલા છોકરી
३५/३६ रत्नमाला रत्नोनीमाणा |४२८ क्रीडा 41, २मत न |३६ |३६ पुष्पमाला सोनी भाषा ५ २८ गङ्गा તે નામની નદી
३७ ३६ मिथिला मिथिला नगरी ६ २८ जिह्वाम
३८ ३७ माया માયા, કપટ ७. २८ दया या
३९ ३७ वार्ता
વાત ८२८ पाठशाला पाला
४०३८ रमा | लक्ष्मी, विनीस्त्रीण । ९ २८ बाला सामोसनमा ४१३९ क्रिया
કિયા
ण | १०२८ मथुरा तनामनी नगरी ण|४२|३९ देवता । દેવતા | ११ २८ महिला स्त्री
४३|३९ रथ्या. शेरी.२स्तो |१२ २८ मालामाणा
४४ ३९ शान्ता રામની બહેન | १३ २८ यमुना नभनी नही |४५/४० पताका ५ | १४ २८ लता
४६/४० प्रजा , श्यत |१५|२८ सरला नाभनी स्त्री न | ४७४२ अम्बा માતા | १६ २८ क्षमा ક્ષમા, શાન્તિ ण|४८४२ आइलभाषामाका |१७ २९ विद्या વિદ્યા
४९ ४३ शाखा शा , १८/३० तृष्णा मारा,असंतोष, न | ५०४४ वसुधा १९ ३० निशा રાત્રિ
| ५१ ४४ वसुन्धरा पृथ्वी २०३१ श्रद्धाप्रेम, ३थि
न | ५२ ४५ प्रतिक्रिया 6पाय, दा४ |२१ ३१ धारा नगरी ण| ५३४६ अवस्था दत | २२ ३१ सभा समा, थेरी ५४|४७ गुहा ગુફા | २३ ३२ आर्या साध्वी
ण|५५ ४८ वेदना पी २४ ३२ आज्ञा. . माशा
| ५६ ५० पिपीलिका An २५ ३२ चन्दना यंहना
५७/५१ मक्षिका | भाषी [२६ ३२ लज्जा ४, मोहा
५८ ५१ शकला सण २७/३२ ललनाशवान स्त्री
५९ कथा करालता वि४५j २८ ३२ वनमाला तनामनी स्त्री
'ऊ/उ'कारान्त स्त्रीलिङ्ग | २९ ३३ लङ्का नगरी |६० ३९ अश्रू सासु |३०|३४ छायाछाया
६१/३९ सरयू तनामनी नही |३१|३४ वर्षा वर्षाnd
ण|६२ | ३९ वधू वर्ड |३२|३५ तृष्णा तृष्णा, भात, छान | ६३ | ३९ धेनु राय
| पृथ्वी
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
स्त्रीलिङ्ग (इ/ई/व्यञ्जनान्त ऋ/औ/अकारान्त)
२६
भाटी
क्रम पाठ शब्द - अर्थन/ण क्रम पाठ शब्द । अर्थन/ण
। 'इ' कारान्त स्त्रीलिङ्ग ९४ ५१ तन्वङ्गी सुन्६२ स्त्री ६४ ३९ ऋद्धि | वैभव
न ९५ ५१ मधुकरी ભમરી ६५ ३९ औषधि | भोपाय
व्यञ्जनान्त स्त्रीलिङ्ग ६६ ३९ कीर्ति बात
न ९६ ३४ आपद् । આફત, આપત્તિ ६७ ३९ दुर्गति पति न ९७३४ मुद्...
हर्ष, मानहा ८३९ । भमि अभि.पची ९८३४ मृद् ६९ ३९ / मतिपद्धि
|९९ ३४ युध्। યુદ્ધ, લડાઈ | ७० ३९ मुक्ति मोका
१००३४ योषित् ७१३९ रात्रि રાત
ण १०१/३४ विद्युत् વીજળી |७२ ३९ रीतिशत, Tax न १०२/३४ शरद्
શરદઋતુ ७३ ३९ वृष्टि साह
न १०३/४५ विपद्
વિપત્તિ, દુઃખ ७४ ३९ शक्ति शतिm १०४४६ संपद् સંપત્તિ ७५ ४१ वसति । २881,6पाश्रय १०५/४७ सीमन् सीमा, ७६ ४१ वृत्ति मालवी न १०६ ४८ अपसरस् अप्सरा ७७ ४२ शान्ति शन्ति
१०७/४८ ककुभ् हशा ७८ ४३ विभूति वैभव
१०८४८ वाचवnel ७९ ४६ प्रवृत्ति अर्थ
१०९४८ क्षुध् |८० कथा कोटि नार
'ऋ'कारान्त स्त्रीलिङ्ग ८१ कथा तन शरीर
११०४९ दुहितृ होश 'ई' कारान्त स्त्रीलिङ्ग |१११,४९ ननान्ह नह ८२३९ देवी हवी
११२४९ मातृ माता, मा ८३ ३९ दासी ही
११३/४९ स्वसृ पडन ८४ ३९ नदी नही
| 'औ' कारान्त स्त्रीलिङ्ग ८५३९ नारी ना.स्त्री
ण|११४४९ नौ नाव,४४४ ८६ ३९ भगिनी पडेन
'अ'कारान्त स्त्रीलिङ्ग | ८७ ३९ । महिषी ५ ॥ ण|११५ काजल ८८३९ वापी वाप
११६ किचल ८९ ४० जननी माता
११७/ कोमल ९० ४३ तरुणीवान स्त्री न ११८
सेजल ९१:४३ | मैत्री मित्रता, स्नेह ण ११९ हेतल ९२४७ कबरी वे
ण १२० रीङ्कल ९३ /५० पत्नी | पोतानी परतेली स्त्री १२१ सोनल
ભૂખ
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (आकारान्त )
१
२
१
२
३
माला
मालाम्
मालया
मालायै
मालायाः
मालायाम्
माले
अयोध्या
अयोध्याम्
अयोध्याया
अयोध्यायै
अयोध्यायाः
अयोध्यायाम्
अयोध्ये
कन्या
कन्याम्
कन्यया
कन्यायै
कन्याया:
"
कन्यायाम्
कन्ये
कला
कलाम्
कलया
कलायै
कलाया:
कलायाम् कले
माले
मालाभ्याम्
"
"
"
मालयोः
"
माले
"
. अयोध्य
"
अयोध्ययोः
"
अयोध्ये
कन्ये
कन्याभ्याम्
कन्ययोः
"!
कन्ये
कले
"
"
अयोध्याभ्याम् अयोध्याभिः
कलाभ्याम्
माला :
कलयोः
कले
"
मालाभिः
मालाभ्यः
„
मालानाम्
मालासु
माला:
अयोध्या :
अयोध्यानाम्
अयोध्यासु
अयोध्या:
कन्या :
""
गङ्गा
गङ्गाम्
गङ्गया
अयोध्याभ्यः गङ्गायै
कन्याभिः
कन्याभ्यः
"
२७
कन्यानाम्
कन्यासु
कन्याः
कला :
कलाभिः
कलाभ्यः
"
कलानाम्
कलासु
कला :
४
५
७
क्रीडा
| क्रीडाम्
क्रीडया
क्रीडायै
क्रीडायाः
"
क्रीडायाम्
क्रीडे
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
गङ्गायाः
"
गङ्गायाम्
गङ्गे
जिह्वा
जिह्वाम्
जिह्वया
जिह्वायै
जिह्वायाः
जिह्वायाम्
जिह्वे
दया
दयाम्
दयया
दयायै
दयाया:
दयायाम्
दये
क्रीडे
"
क्रीडयो:
क्रीडाभ्याम् क्रीडाभिः
क्रीडाभ्यः
"
क्रीडे
गङ्गे
"
गङ्गाभ्याम्
गङ्गयोः
गङ्गे
जिह्वे
"
जिह्वयोः
"
जिह्वे
"
दये.
जिह्वाभ्याम् जिह्वाभिः
जिह्वाभ्य:
17
दयाभ्याम्
दययोः
क्रीडा :
"
"
दये
"
क्रीडाणाम्
क्रीडासु
क्रीडाः
गङ्गा :
""
गङ्गाभिः
गङ्गाभ्यः
गङ्गानाम्
गङ्गासु
गङ्गाः
जिह्वा :
जिह्वानाम्
जिह्वासु
जिह्वाः
दया :
"
दयाभिः
दयाभ्यः
दयानाम्
दयासु
दया:
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
... · स्त्रीलिङ्ग (आ कारान्त)
२८
यमुनायै
पाठशाला पाठथाले पाठशाला :) यमुना यमुने यमुना: पाठशालाम्
यमुनाम् पाठशालया पाठशालाभ्याम् पाठशालाभिः|१ यमुनया ___ यमुनाभ्याम् यमुनाभिः पाठशालायै पाठशालाभ्यः
यमुनाभ्यः पाठशालायाः
यमुनायाः " पाठशालयोः पाठशालानाम्
यमुनानाम् पाठशालायाम् पाठशालासु यमुनायाम्
यमुनासु पाठशाले पाठशाले पाठशालाः यमुने यमुने यमुनाः
यमुनयोः
बाले
बाला:
लता
लते
लता:
लताम्
बाला बालाम् बालया बालायै बालायाः
बालायाम् बाले
मथुरा मथुराम् मथुरया मथुरायै मथुरायाः
बालाभ्याम बालाभिः लतया लताभ्याम् लताभिः बालाभ्यः लतायै
लताभ्यः लतायाः बालयोः बालानाम्
लतयोः लतानाम् बालासु लतायाम , " .
लतासु बाले बालाः लते ____लते लताः मथुरे मथुरा: सरला सरले सरला:
सरलाम्. मथुराभ्याम् . मथुराभिः || | सरलया सरलाभ्याम् सरलाभिः मथुराभ्यः सरलायै
सरलाभ्यः सरलायाः मथुरयोः मथुराणाम्
सरलयोः सरलानाम् मथुरासु सरलायाम् मथुरे .
मथुराः सरले सरले सरलाः महिले महिला: क्षमा
क्षमा : क्षमाम् महिलाभ्याम् महिलाभिः क्षमया क्षमाभ्याम् क्षमाभिः महिलाभ्यः क्षमायै
क्षमाभ्यः क्षमायाः महिलयोः
क्षमयोः क्षमाणाम् महिलासु क्षमायाम्
क्षमासु महिले महिलाः
क्षमे . क्षमाः
Ik bumi lumbus
सरलासु
क्षम
मथुरायाम् (मथुरे महिला महिलाम् महिलया महिलायै महिलायाः
महिलानाम्
महिलायाम् महिले
क्षमे
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (आ कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
२९
विद्ये
विद्या :
धारे
धारा:
विद्या विद्याम् विद्यया विद्यायै विद्यायाः
विद्याभ्याम्
धारा धाराम धारया धारायै धारायाः
विद्याभिः विद्याभ्यः |
धाराभ्याम्
धाराभिः धाराभ्यः
विद्ययोः
धारयोः
विद्यानाम् विद्यासु विद्याः
विद्यायाम् विद्ये
धारायाम्
धाराणाम् धारासु धाराः
विद्ये
धारे
धारे
'तृष्णे
तृष्णा :
सभे
सभाः
तृष्णा तृष्णाम् तृष्णया तृष्णायै तृष्णायाः
सभा सभाम् सभया सभायै
तृष्णाभ्याम्
सभाभ्याम्
तृष्णाभिः तृष्णाभ्यः
सभाभिः सभाभ्यः
सभायाः
.
तृष्णयोः
सभयोः
तृष्णानाम् तृष्णासु तृष्णाः
तृष्णायाम् (तृष्णे
सभायाम्
सभानाम् सभासु सभाः
तृष्णे
सभे
सभे
निशे
निशां:
आर्ये
आया:
निशा निशाम् निशया निशायै निशायाः
निशाभ्याम्
आर्या आर्याम् आर्यया आर्यायै आर्यायाः
निशाभिः निशाभ्यः
आर्याभ्याम्
आर्याभिः आर्याभ्यः
आर्ययोः
निशायाम्
'निशयोः निशानाम्
निशासु .. निशे निशाः
आर्यायाम् आर्ये
आर्याणाम् आर्यासु आर्याः
(निशे
आयें
श्रद्धे
श्रद्धा:
आज्ञे
आज्ञा:
श्रद्धा श्रद्धाम् श्रद्धया
(आज्ञा आज्ञाम् आज्ञया आज्ञायै आज्ञायाः
श्रद्धाभ्याम् . श्रद्धाभिः
श्रद्धाभ्यः
आज्ञाभ्याम्
आज्ञाभिः आज्ञाभ्यः
श्रद्धायै
श्रद्धायाः
श्रद्धयोः
आज्ञयोः
श्रद्धायाम्
श्रद्धानाम् श्रद्धासु श्रद्धाः
आज्ञायाम् आज्ञे
आज्ञानाम् आज्ञासु आज्ञाः
श्रद्धेः ।
आज्ञे
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
३०
.
स्त्रीलिङ्ग (आ कारान्त)
(चन्दना
चन्दने
चन्दने
चन्दना:
लड़े
लडाः
व
चन्दनाम् चन्दनया चन्दनायै चन्दनायाः
चन्दनाभ्याम् चन्दनाभिः
चन्दनाभ्यः
लङ्का लङ्काम् लड़या लङ्कायै लङ्कायाः
लङ्काभ्याम् लङ्काभिः
लङ्काभ्यः
.
चन्दनयोः
लङ्कयोः
चन्दनानाम् चन्दनासु चन्दनाः
चन्दनायाम् चन्दने
लङ्कायाम्
लङ्कानाम् • लङ्कासु लङ्काः
चन्दने
लड़े
लज्जे
छाये
छाया:
छाया छायाम् छायया छायायै छायायाः
छायाभ्य
लज्जा
लज्जा : लज्जाम् लज्जया . लज्जाभ्याम् लज्जाभिः लज्जायै
लज्जाभ्यः लज्जायाः
लज्जयोः लज्जानाम् लज्जायाम्
लज्जासु लज्जे लज्जे लज्जाः
छायाभिः छायाभ्यः
छाययोः
छायायाम् । (छाये
छायानाम् छायासु छायाः
छाये
ललने
ललना:
( वर्षा
वर्षे
वर्षा :
ललना ललनाम् ललनया ललनायै ललनायाः
वर्षाम वर्षया ,
ललनाभ्याम्
ललनाभिः ललनाभ्यः
वर्षाभ्याम्
वर्षाभिः वर्षाभ्यः
वर्षायै वर्षायाः
ललनयोः
वर्षयोः
वर्षाणाम्
ललनायाम् ललने
ललनानाम् ललनासु ललनाः
वर्षायाम् वर्षे
वर्षासु वर्षाः
ललने
वर्षे
वनमाले
वनमाला:
तृष्णे
तृष्णा :
(वनमाला वनमालाम् |वनमालया वनमालायै वनमालायाः
(तृष्णा तृष्णाम् तृष्णया | तृष्णायै तृष्णायाः
वनमालाभ्याम् वनमालाभिः
वनमालाभ्यः
तृष्णाभ्याम्
तृष्णाभिः तृष्णाभ्यः
तृष्णयोः
वनमालयोः वनमालानाम्
वनमालासु वनमाले वनमालाः
वनमालायाम् (वनमाले
| तृष्णायाम्
तृष्णानाम् तृष्णासु तृष्णाः
(तृष्णे
तष्णे ,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (आ कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
मिथिलासु
अङ्गनाभ्यः ८
अबला अबले अबला: मिथिला मिथिले मिथिला: अबलाम्
मिथिलाम् अबलया अबलाभ्याम् अबलाभिः 3 मिथिलया मिथिलाभ्याम् मिथिलाभिः अबलायै अबलाभ्यः || मिथिलायै
मिथिलाभ्यः अबलायाः
मिथिलायाः . अबलयोः अबलानाम्
मिथिलयोः मिथिलानाम् अबलायाम्
अबलासु मिथिलायाम् अबले अबले
अबलाः मिथिले मिथिले मिथिलाः अङ्गना 'अङ्गने अङ्गना:
माया माये
मायाः अङ्गनाम्
मायाम् | अङ्गनया अङ्गनाभ्याम् अङ्गनाभिः ।
मायया मायाभ्याम् मायाभिः | अङ्गनायै
मायाभ्यः अङ्गनायाः
मायायाः अङ्गनयोः अङ्गनानाम्
माययोः
मायानाम् मायायाम्
मायासु अङ्गने अङ्गने अङ्गनाः
माये माये मायाः (रत्नमाला रत्नमाले . रत्नमाला :) वार्ता
वार्ते
वाता: रत्नमालाम . "
वार्ताम् रत्नमालया रत्नमालाभ्याम् रत्नमालाभिः । वार्तया वार्ताभ्याम् वाताभिः रत्नमालायै रत्नमालाभ्यः वातायै
वार्ताभ्यः रत्नमालायाः "
वार्तायाः . रत्नमालयोः रत्नमालानाम् |
वार्तयोः वार्तानाम् रत्नमालायाम् " . रत्नमालासु वार्तायाम्
वार्तासु रत्नमाले रत्नमालाः वार्ते
वार्ते • वार्ताः
मायायै
अङ्गनायाम
"
अङ्गनासु
"
रमा
रमा:
रमाम्
रमाभ्याम्
(पुष्पमाला पुष्पमाले पुष्पमाला :) पुष्पमालाम् " पुष्पमालया पुष्पमालाभ्याम् पुष्पमालाभिः पुष्पमालायै ". पुष्पमालाभ्यः पुष्पमालायाः
पुष्पमालयोः पुष्पमालानाम् पुष्पमालायाम् " पुष्पमालासु (पुष्पमाले पुष्पमाले । पुष्पमालाः
रमया रमायै रमायाः
रमाभिः रमाभ्यः
पुष्पमा
स्मयोः
रमायाम्
रमाणाम्
रमासु - रमाः
रमे
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
.. स्त्रीलिङ्ग (आ कारान्त)
३२
क्रिये
क्रिया:
पताका
पताके
पताकाः
क्रिया क्रियाम्
क्रियया क्रियायें क्रियायाः
क्रियाभ्याम क्रियाभिः
क्रियाभ्यः
पताकाम पताकया पताकायै पताकायाः
पताकाभ्याम् पताकाभिः
पताकाभ्यः
.
पताकयोः
पताकानाम्
क्रिययोःक्रियाणाम्
" क्रियासु क्रिये क्रियाः
क्रियायाम् क्रिये
' 'पताकासु
पताकायाम् पताके
पताके
पताकाः
देवता
देवते
.
देवता :
प्रजे
प्रजा:
देवताभ्याम्
देवताम् देवतया देवतायै देवतायाः
देवताभिः देवताभ्यः
(प्रजा प्रजाम् प्रजया प्रजायै प्रजायाः
प्रजाभ्याम् . प्रजाभिः
प्रजाभ्यः
देवतयोः
प्रजयोः
देवतायाम् देवते
देवतानाम् देवतासु देवताः
प्रजायाम् (प्रजे
प्रजानाम् प्रजासु प्रजाः
देवते
___
. प्रजे
रथ्ये
रथ्या :
अम्ब
अम्बाः
(रध्या रध्याम् रथ्यया रथ्यायै रथ्यायाः
रथ्याभ्याम्
अम्बा अम्बाम् अम्बया अम्बायै अम्बायाः
रथ्याभिः रथ्याभ्यः
अम्बाभ्याम्
अम्बाभिः अम्बाभ्यः
.
.
रथ्ययोः
अम्बयोः
रथ्यानाम् रथ्यासु रथ्याः
रथ्यायाम् रथ्ये
अम्बायाम्
अम्बानाम् अम्बासु अम्बाः
रथ्ये
अम्बे
अम्बे .
शान्ता शान्ताम् शान्तया शान्तायै शान्तायाः
शान्ते शान्ता:
आङ्ग्लभाषा आङ्गलभाषे आङ्ग्लभाषा: शान्ताभ्याम् शान्ताभिः।..आङ्ग्लभाषाम् शान्ताभ्यः ।
आङ्ग्लभाषया आङ्ग्लभाषाभ्याम् आङ्ग्लभाषाभिः ८आङ्लभाषायै
आङ्लभाषाभ्यः आङ्ग्लभाषायाः शान्तयोः शान्तानाम् ॥
आङ्ग्लभाषयोः आङ्ग्लभाषाणाम् शान्तासु
आङ्ग्लभाषायाम् " आङ्ग्लभाषासु आङ्गलभाषे आलभाषे आलभाषाः
शान्तायाम
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (आ कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
3३
शाखे
शाखा:
अवस्थे
अवस्था:
शाखा शाखाम् शाखया
शाखाभ्याम्
शाखाभिः शाखाभिः शाखाभ्यः |
अवस्था अवस्थाम् अवस्थया अवस्थायै अवस्थायाः
अवस्थाया अवस्थाभ्याम् अवस्थाभिः
अवस्थाभ्यः
शाखायै
३
शाखायाः
शाखयोः
अवस्थयोः
शाखायाम्
शाखानाम शाखासु शाखाः
अवस्थायाम् अवस्थे
अवस्थानाम अवस्थासु अवस्थाः
शाखे
शाखे
अवस्थे
वसुधे
वसुधा:
गुहा:
वसुधा वसुधाम्
(गुहा गुहाम्
वसुधया
वसुधाभ्याम्
वसुधाभिः
गुहया
गुहाभ्याम्
गुहाभिः गुहाभ्यः
| वसुधायै वसुधायाः
वसुधाभ्यः
गुहायै
गुहायाः
वसुधयोः "
गुहयोः
वसुधानाम् वसुधासु वसुधाः
वसुधायाम वसुधे
गुहायाम्
गुहानाम् गुहासु गुहा:
वसुधे . .
वेदना:
वेदनया
वसुन्धरायै
(वसुन्धरा वसुन्धरे . वसुन्धरा : ( वेदना वेदने वसुन्धराम्
वेदनाम् वसुन्धरया - वसुन्धराभ्याम् वसुन्धराभिः ।
वेदनाभ्याम् वेदनाभिः वसुन्धराभ्यः वेदनायै
वेदनाभ्यः वसुन्धरायाः
वेदनायाः वसुन्धरयोः वसुन्धराणाम्
वेदनयोः वेदनानाम् वसुन्धरायाम् " - वसुन्धरासु वेदनायाम्
वेदनासु वसुन्धरे वसुन्धरे वसुन्धराः वेदने वेदने
वेदनाः प्रतिक्रिया प्रतिक्रिये प्रतिक्रिया :) (पिपीलिका पिपीलिके पिपीलिकाः प्रतिक्रियाम् "
पिपीलिकाम् " ५ प्रतिक्रियया प्रतिक्रियाभ्याम् प्रतिक्रियाभिः | पिपीलिकया पिपीलिकाभ्याम् पिपीलिकाभिः प्रतिक्रियायै " प्रतिक्रियाभ्यः पिपीलिकायै " पिपीलिकाभ्यः प्रतिक्रियायाः "
पिपीलिकायाः " ." प्रतिक्रिययोः प्रतिक्रियाणाम् | " पिपीलिकयोः पिपीलिकानाम् प्रतिक्रियायाम् "
| पिपीलिकायाम् " पिपीलिकासु प्रतिक्रिये प्रतिक्रिये प्रतिक्रियाः ) (पिपीलिके पिपीलिके पिपीलिकाः
प्रतिक्रियासु
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
स्त्रीलिङ्ग (आ/उ/ऊ कारान्त)
३४
म
मक्षिका मक्षिकाम् मक्षिकया मक्षिकायै मक्षिकायाः
धेनवः धेनूः धेनुभिः धेनुभ्यः
धेनुभ्याम्
मक्षिके मक्षिका : )
धेनुम् मक्षिकाभ्याम् मक्षिकाभिः धेन्वा मक्षिकाभ्यः । धेन्वै,धेनवे
धेन्वाः,धेनोः मक्षिकयोः मक्षिकाणाम्
मक्षिकासु | धेन्वाम,धेनौ मक्षिके मक्षिकाः (धेनो
धेनूनाम्
'धेनुषु
मक्षिकायाम् मक्षिके
धेनवः
तनुः
तनू
तनुभ्याम्
शृङ्खला शृङ्खले . शृङ्खला: शङ्कलाम् शृङलया
शृङ्खलाभ्याम् शृङ्खलाभिः शृङ्खलायै
शृङ्खलाभ्यः शृङ्खलायाः शृङ्खलयोः
शङ्गलानाम्। शृङ्खलायाम्
शृङ्खलासु शृङ्खले __शृङ्खले
शृङ्खलाः
तनवः तनूः तनुभिः तनुभ्यः
तनुम् तनवा तन्वै,तनवे तन्वाः,तनोः
..
तन्वोः
| तन्वाम,तनौ " तनो - तनू
तनूनाम् तनुषु तनवः
कारलते
वधूः.
वध्वौ
वधूभ्याम्
कारलता
कारलता: कारलताम् कारलतया कारलताभ्याम् कारलताभिः कारलतायै
कारलताभ्यः कारलतायाः
कारलतयोः कारलतानाम् कारलतायाम्
कारलतासु कारलते कारलते कारलताः
वधूम् वध्या वध्वै वध्वाः
वध्वः वधूः वधूभिः वधूभ्यः
.
वध्वोः
वध्वाम् वधु
वधूनाम् वधूषु वध्वः
वध्वौ
श्वस्वी
सरय्वौ
श्वभूम् श्वश्वा स्वभ्वै श्वस्वाः
श्वश्रूभ्याम्
श्वश्रूः श्वश्रूभिः श्वश्रूभ्यः
सरयूः सरयूम् सरय्वा सरय्वै सरय्वाः
सरय्वः सरयू: सरयूभिः सरयूभ्यः
सरयूभ्याम्
श्वश्वोः
सरय्वोः
श्वश्वाम्
सरय्वाम्
श्वश्रूषु श्वभ्वः
सरयूणाम् सरयूषु सरय्वः
श्वश्वौ
सरयु
सरय्वौ
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (इकारान्त )
६
९
६
५
मनिः
मतिम्
६
६
मत्या
मत्यै, मतये
मत्याः मतेः
ऋद्धिः ऋद्धिम् ६ ऋदया
४ ऋ, ऋद्ध
मत्याम्, मतौ
मते
ऋद्ध्याः, ऋद्धेः
"
औषधिः औषधी
औषधिम्
औषध्या
"
ऋद्धयाम् ऋद्धौ ऋद्धे
"
कीर्तिः
कीर्तिम्
कीर्त्या
औषध्यै, औषधये
औषध्याः, औषधेः
कीर्त्यै, कीर्तये
कीर्त्याः, कीर्तेः
मती
कीर्त्याम्, कीर्ता कीर्ते
मतिभ्याम्
""
. मती
ऋद्धी
"
मत्योः
"
ऋद्ध्योः
"
औषध्याम् औषधौ
औषधे
ऋद्धयः
ऋद्धीः
ऋद्धिभ्याम् ऋद्धिभिः
ऋद्धिभ्यः
""
ऋद्धी
"
औषधी:
औषधिभ्याम् औषधिभिः
औषधिभ्यः
"
"
औषध्योः
औषधी
कीर्ती
"
औषधयः
कीर्तिभ्याम्
मतयः
मतीः
मतिभिः
मतिभ्यः
कीर्त्योः
कीर्ती
"
मतीनाम्
मतिषु
मतयः
ऋद्धीनाम् ऋद्धिषु
ऋद्धयः
"
३५
औषधीनाम्
औषधिषु
औषधयः
कीर्तयः
कीर्तीः
कीर्तीनाम्
कीर्तिषु
कीर्तयः
६
७
८
90
७
७
१
दुर्गतिः
दुर्गतिम्
दुर्गत्या
दुर्ग, दुर्ग
दुर्गयाः, दुर्गः
"
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
भूमिः
भूमिम्
दुर्गयाम्, दुर्ग
दुर्ग
"
भूम्या भूम्यै भूमये
भूम्याः, भूमेः
"
मुक्तिः
मुक्तिम्
भूम्याम् भूमौ
भूमे
रात्रिः
रात्रिम्
कीर्तिभिः रात्र्या
कीर्तिभ्यः
मुक्त्या मुक्त्यै, मुक्तये मुक्त्याः, मुक्तेः
"
मुक्त्याम् मुक्तौ
मुक्ते
रात्र
रात्र्याः, रात्रेः
"
रात्र्याम् रात्रौ
रा
दुर्गती
दुर्गतिभ्याम् दुर्गतिभिः
दुर्गतिभिः
"
दुर्गत्योः
"
दुर्गती
भूमी
"
भूमिभ्याम्
"
भूम्योः
"
भूमी
मुक्ती
"
मुक्तिभ्याम्
""
"
मुक्त्योः
मुक्ती
रात्री
"
रात्रिभ्याम्
रात्र्योः
दुर्गः
दुर्गती:
रात्री
दुर्गतीनाम्
दुर्गतिषु
दुर्गतयः
भूमयः
भूमी:
भूमिभिः
भूमिभ्यः
भूमीनाम्
भूमिषु
भूमयः
मुक्तयः
मुक्ती:
मुक्तिभिः
मुक्तिभ्यः
मुक्तीनाम्
मुक्तिषु
मुक्तयः
रात्रयः
रात्रीः
रात्रिभिः
रात्रिभ्यः
"
रात्रीणाम्
रात्रिषु
रात्रयः
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
स्त्रीलिङ्ग (इकारान्त)
३६
रीतिम्
वृत्तीः
वृत्त्याः , वृत्तेः
".
वृत्ती
वृष्टीः
| वृट्या
वृष्ट्याः ,वृष्टेः
"
रीतिः रीती रीतयः ( वृत्तिः वृत्ती . वृत्तयः
रीतीः वृत्तिम् रीत्या रीतिभ्याम्
रीतिभिः वृत्त्या . वृत्तिभ्याम् __ वृत्तिभिः रीत्य, रीतये "
रीतिभ्यः ।
वृत्त्यै, वृत्तये . " वृत्तिभ्यः रीत्याः, रीतेः " " " रीत्योः रीतीनाम्
वृत्त्योः वृत्तीनाम् रीत्याम,रीतौ " रीतिषु वृत्त्याम,वृत्तौ ।'
वृत्तिषु रीती रीतयः ( वृत्ते
वृत्तयः वृष्टिः वृष्टी
वृष्टयः शान्तिः शान्ती शान्तयः वृष्टिम्
शान्तिम्
शान्तीः वृष्टिभ्याम् वृष्टिभिः शान्त्या शान्तिभ्याम् शान्तिभिः ३/ वृष्ट्यै, वृष्टये "
दृष्टिभ्यः शान्त्य, शान्तये "
शान्तिभ्यः शान्त्याः ,शान्ते: " वृष्ट्योः वृष्टीनाम् • " " शान्त्योः । शान्तीनाम् वृष्ट्याम् वृष्टौ "
वृष्टिषु |शान्त्याम,शान्तौ " शान्तिषु (वृष्टे वृष्टी वृष्टयः शान्ते शान्ती 'शान्तयः शक्तिः शक्ती
शक्तयः (विभूतिः विभूती विभूतयः शक्तिम्
शक्तीः | विभूतिम् " विभूतीः शक्त्या शक्तिभ्याम् शक्तिभिः | विभूत्या , विभूतिभ्याम् विभूतिभिः शक्त्यै, शक्तये " शक्तिभ्यः || विभूत्यै,विभूतये " विभूतिभ्यः शक्त्याः ,शक्तेः "
| विभूत्याः,विभूतेः " " " शक्त्योः । शक्तीनाम् " " विभूत्योः विभूतीनाम् शक्त्याम् शक्तौ " शक्तिषु | विभूत्याम,विभूतौ ". विभूतिषु शक्ती
शक्तयः (विभूते विभूती विभूतयः वसतिः वसती वसतयः (प्रवृत्तिः प्रवृत्ती प्रवृत्तयः वसतिम वसतीः
प्रवृत्तीः वसत्या वसतिभ्याम् वसतिभिः | प्रवृत्त्या प्रवृत्तिभ्याम् प्रवृत्तिभिः वसत्य, वसतये " वसतिभ्यः प्रवृत्त्य,प्रवृत्तये " प्रवृत्तिभ्यः वसत्याः, वसतेः "
| प्रवृत्त्याः,प्रवृत्तेः " " वसत्योः वसतीनाम् | " " प्रवृत्त्योः प्रवृत्तीनाम् वसत्याम, वसतौ " वसतिषु
| प्रवृत्त्याम,प्रवृत्तौ" प्रवृत्तिषु वसते वसती वसतयः । (प्रवृत्ते प्रवृत्ती प्रवृत्तयः
कोटि अनुसंधान पेज (२४)
शक्त
प्रवृत्तिम्
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
F
स्त्रीलिङ्ग (ई कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
३७
नदी , नदीम्
नद्यौ
नद्यः नदीः नदीभिः नदीभ्यः
भगिन्यौ भगिन्यः
भगिनीः भगिनीभ्याम् भगिनीभिः
भगिनीभ्यः
नदीभ्याम्
भगिनी भगिनीम् भगिन्या भगिन्यै भगिन्याः
नद्या नद्यै नद्याः
नद्योः
भगिन्योः
नद्याम् (नदि
नदीनाम् नदीष नद्यः
भगिन्याम् भगिनि
भगिनीनाम् भगिनीषु भगिन्यः
नद्यौ
भगिन्यौ
देव्यौ
महिष्यौ
देवी देवीम्
देव्यः देवीः देवीभिः देवीभ्यः ।
देवीभ्याम्
देव्या
महिषी महिषीम् महिष्या महिष्यै महिष्याः
महिष्यः महिषीः महिषीभिः महिषीभ्यः
महिषीभ्याम्
देव्यै देव्याः
देव्योः
महिष्योः
देव्याम्
देवीनाम् देवीषु देव्यः
महिष्याम् महिषि
महिषीणाम् महिषीषु महिष्यः
देवि
देव्यौ
।
महिष्यौ
दासी दासीम् दास्या दास्यै . दास्याः
दास्यौ
दास्यः
: दासीः .. दासीभ्याम् दासीभिः ।
दासीभ्यः
वापी वापीम् वाप्या वाप्यै वाप्याः
वाप्यौ वाप्यः
वापी: वापीभ्याम् वापीभिः
वापीभ्यः
दास्योः
वाप्योः
दास्याम् दासि
दासीनाम् दासीषु दास्यः
वाप्याम् वापि
वापीनाम् वापीषु वाप्यः
'दास्यौ
वाप्यौ
नार्यो
नारी नारीम् नार्या नायें नार्याः
नार्यः ) नारीः नारीभिः नारीभ्यः
जननी जननीम् जनन्या जनन्यै जनन्याः
जनन्यौ जनन्यः
जननीः जननीभ्याम् जननीभिः
जननीभ्यः
नारीभ्याम
नार्योः
जनन्योः
नार्याम् नारि
नारीणाम् नारीषु नार्यः
जनन्याम् जननि
जननीनाम् जननीषु जनन्यः
नार्यों
जनन्यौ
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
९
०
९
१
MY
तरुणी
तरुणीम्
तरुण्या
तरुण्यै
तरुण्याः
३
"
तरुण्याम्
तरुणि
मैत्री
मैत्रीम्
मैत्र्या
मैत्र्यै
मैत्र्याः
"
मैत्र्याम्
मैत्रि
९ २ कब
कबरी
करीम्
कर्या
"
कबर्याः
कर्याम्
कबर
पत्नी
पत्नीम्
पत्न्या
पत्न्यै
पत्न्याः
पत्न्याम् पत्नि
तरुण्यौ
तरुण्यः
तन्वङ्गी तरुणी: तन्वङ्गीम्
तरुणीभ्याम् तरुणीभिः ९ तन्वङ्ग्या
तरुणीभ्यः
४ 'तन्वङ्ग्यै
तन्वङ्ग्याः
तरुण्योः
"
तरुण्यौ
मैत्र्यौ
मैत्रीभ्याम्
मैत्र्योः
..
"
मैत्र्यौ
कबय
"
कबर्योः
"
कबय
पत्न्यौ
कबर्यः
कबरी:
कबरीभ्याम् कबरीभिः
"
"
11
-पत्न्योः
"I
"
पत्न्यौ
तरुणीनाम्
तरुणीषु
तरुण्यः
मैत्र्यः
मैत्री:
मैत्रीभिः ९ मैत्रीभ्यः
"
पत्न्यः
पत्नीः
पत्नीभ्याम् पत्नीभिः
पत्नीभ्यः
मैत्रीणाम्
मैत्रीषु
मैत्र्यः
३८
...
कबरीणाम्
कबरीषु
कबर्यः
"
पत्नीनाम्
पत्नीषु
पत्न्यः
आपदा
९ कबरीभ्यः आपदे ६
आपदः
तन्वङ्ग्याम्
तन्वङ्गि
(मधुकरी
मधुकरीम्
मधुकर्या
५ मधुकर्यै.
मधुकर्याः
"
मधुकर्याम्
मधुकरि
आपत्, द्
आपदम्
"
आपदि
आपत्, द्
मुत्, द्
मुदम्
मुदा
स्त्रीलिङ्ग (ई / व्यञ्जनान्त कारान्त)
मुदि
मुत्, द्
.
तन्वङ्ग्यौ तन्वङ्ग्यः तन्वङ्गीः
तन्वङ्गीभ्याम् तन्वङ्गीभ
तन्वङ्गीभ्य
तन्वङ्ग्योः
तन्वङ्गयौ
मधुकय मधुकर्यः
मधुकरी:
मधुकरीभ्याम् मधुकरीभिः
मधुकरीभ्यः
"
मधुकर्योः
मधुकय
आपदौ
आपदोः
आपदौ
दौ
मुद्भ्याम्
:
तन्वङ्गीनाम
मुदोः
मुदौ
. तन्वङ्गीषु
तन्वङ्ग्यः
आपद्भ्याम् आपदिः
आपद्भ्यः
मधुकरीणाम्
मधुकरीषु
मधुकर्यः
आपदः
"
"
आपदाम्
आपत्सु
आपदः
मुदः
मुदिः
मुद्भ्यः
"
मुदाम्
मुत्सु
मुदः
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (त्/द/अन् अन्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
३९
शरदः
शरभ्दिः शरद्भ्यः
शरदोः
शरदाम् शरत्सु शरदः
विपदः
विपभ्दिः विपद्भ्यः
युद्भ्यः
विपदाम् विपत्सु
युत्सु
युधौ ।
विपदः
मृत्,
मृदः । (शरत् , द् शरदौ मृदम्
शरदम् मृदा मृद्भ्याम् मृभ्दिः शरदा शरद्भ्याम्
मृद्भ्यः शरदे मृदः
शरदः मृदोः मृदाम् मृदि
मृत्सु
शरदि मृत, द् मृदौ मृदः
शरत, द् शरदौ युत्, द् . युधौ
.युधः
(विपत् ,द् विपदौ युधम्
विपदम् युधा युद्भ्याम् युझ्दिः विपदा विपद्भ्याम् युधे
विपदे युधः
विपदः युधोः युधाम्
विपदोः युधि
विपदि युत्, द्
युधः (विपत् द् विपदी योषित् ,द् योषितौ - योक्तिः (संपत्, द् संपदौ योषितम् .
संपदम् योषिता . . योषिद्भ्याम्
योषिन्दिः
संपदा संपद्भ्याम् योषिते
संपदे योषितः
संपदः .. योषितोः योषिताम्
संपदोः योषिति
योषित्सु संपदि योषित,द् योषितौ योषितः संपत्, द् संपदौ विद्युत् ,द् विद्युतौ विद्युतः सीमा सीमानौ विद्युतम्
सीमानम् विद्युता विद्युद्भ्याम् विद्युभ्दिः सीम्ना सीमभ्याम् विद्युते
विद्युद्भ्यः सीम्ने विद्युतः
सीम्नः विद्युतोः विद्युताम्
सीम्नोः विद्युत्सु
सीम्नि,सिमनि " (विद्युत्,द् विद्युतौ विद्युतः )
सीमानौ
संपदः
योषिद्भ्यः
संपन्दिः संपद्भ्यः
संपदाम् संपत्सु संपदः
सीमानः सीम्नः सीमभिः सीमभ्यः
सीम्नाम्
विद्युति
सीमसु
सीमन्स
सीमानः
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
,४०, स्त्रीलिङ्ग (अस/भ/च//ऋ कारान्त)
अप्सरसौ
अप्सरसः ।
मातरौ
माता मातरम
(अप्सराः अप्सरसम् अप्सरसा अप्सरसे अप्सरसः
अप्सरोभ्याम् अप्सरोभिः |
अप्सरोभ्यः
. मातरः मातृः मातृभिः मातृभ्यः
मात्रा . मात्रे
मातृभ्याम्
मातः
मात्रोः
अप्सरसि (अप्सरः
अप्सरसोः अप्सरसाम् " अप्सरः सु,अप्सरस्सु अप्सरसौ अप्सरसः ककुभौ ककुभः
मातरि मातः
मातृणाम् मातृषु मातरः
मातरौ
ककुप् , ब् ककुभम् ककुभा ककुभे ककुभः
ककुब्भ्याम्
ककुग्भिः ककुब्भ्यः
(ननान्दा ननान्दरम् ननान्द्रा ननान्द्रे
ननान्दरौं ननान्दरः
ननान्दः ननान्दृभ्याम् ननान्दृभिः
ननान्दृभ्यः
१/ननान्दुः ।
ककुभोः
ननान्द्रोः ।
ननान्दृणाम्
ककुभाम् ककुप्सु ककुभः
ननान्दरि
ककुभि ककुप,
ननान्दृषु
ककुभौ
ननान्दरौ
ननान्दरः
वाचौ
वाचः
वाक्,ग वाचम् वाचा
दुहितरौ दुहितरः
दुहितः , दुहितृभ्याम् दुहितृभिः
दुहितृभ्यः
वाग्भ्याम्
(दुहिता
दुहितरम् | दुहित्रा | दुहित्रे दुहितुः
वाग्भिः वाग्भ्यः
वाचे
वाचः
वाचोः
वाचाम् .
दुहित्रोः
वाक्षु
वाचि वाक, ग
दुहितॄणाम् दुहितृषु दुहितरः
| दुहितरि दुहितः
वाचौ
वाचः
दुहितरौ
क्षुधौ
क्षुधः
स्वसा
भुत्,
क्षुधम् | क्षुधा
स्वसारौ स्वसारः
स्वसः स्वसृभ्याम् स्वसृभिः
स्वसृभ्यः
स्वसारम् स्वम्रा स्वरो
क्षुद्भ्याम्
क्षुद्भ्यः
| क्षुधे | क्षुधः
स्वसुः
क्षुधोः
क्षुधाम्
स्वम्रोः
क्षुधि
भुत्सु
स्वसरि स्वसः
स्वसणाम् स्वसृषु स्वसारः
भुत, द्
क्षुधौ
क्षुधः
स्वसारौ
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीलिङ्ग (अ कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
४१
हेतलौ
हेतलः हेतलम् हेतलेन | हेतलाय
हेतलाः हेतलाः हेतलैः हेतलेभ्यः
काजलःकाजलौकाजलाः काजलम्
काजलाः काजलेन काजलाभ्याम् काजलैः । काजलाय
काजलेभ्यः काजलात् काजलस्य. काजलयोः काजलानाम् काजले
काजलेषु काजल! काजलौ! काजलाः!)
हेतलाभ्याम्
हेतलात्
हेतलयोः
हेतलानाम्
.
.
हेतलस्य हेतले (हेतल !
हेतलेषु
हेतलौ!
हेतलाः !
किन्नलौ किन्नलाः
किमलाः । किन्नलाभ्याम् किञ्चलैः |
किन्नलेभ्य
(किमल: किन्नलम् किमलेन | किन्नलाय | किन्नलात् किन्नलस्य किन्नले किमल!
रीङ्कलौ रीडुलाः
रीडला. रीङ्कलाभ्याम् रीङ्कलैः
रीङ्कलेभ्यः
रीङ्गलयोः
रीङ्कलानाम् रीलेषु रीडलाः !
रीइलो!
किञ्चलयोः किन्नलानाम्
किन्नलेषु किनलौ! किन्नलाः!) कोमलौ . कोमलाः
- कोमलाः कोमलाभ्याम् कोमलैः
कोमलेभ्यः
(रीङ्कलः रीङ्कलम् रीङलेन रीङ्कलाय रीङ्कलात् रीङ्कलस्य रीङ्कले (रीङ्कल! (सोनल: सोनलम् सोनलेन सोनलाय सोनलात् सोनलस्य सोनले सोनल!
सोनलौ सोनलाः
सोनलाः सोनलाभ्याम् सोनलैः
सोनलेभ्यः
सोनलयोः
सोनलानाम् सोनलेषु सोनलाः!
सोनलौ!
कोमल: कोमलम कोमलेन कोमलाय कोमलात् कोमलस्य कोमले कोमल! (सेजलः सेजलम् सेजलेन | सेजलाय सेजलात् सेजलस्य सेजले (सेजल!
कोमलयोः । कोमलानाम्
कोमलेषु . कोमलौ! कोमलाः सेजलौ सेजलाः
सेजलाः सेजलाभ्याम् . सेजलैः ।
सेजलेभ्यः
शीतलौ शीतलाः
शीतलाः शीतलाभ्याम् शीतलैः
शीतलेभ्यः
(शीतल: शीतलम् शीतलेन शीतलाय शीतलात् शीतलस्य शीतले (शीतल!
सेजलयोः
शीतलयोः
सेजलानाम् सेजलेषु सेजला:!
शीतलानाम् शीतलेषु शीतलाः
सेजलौ!
शीतलौ!
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (अकारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
४२
संग
क्रम पाठ शब्द | अर्थ न/ण क्रम पाठ शब्द अर्थ
'अकारान्त विशेषण ||३२|३६ परिणीतपरोस १ २२ कुशल शण,शियार ३३ ३६ भृश અત્યંત, ઘણું २ २२ कृष्ण अणु
न |३४|३६ मनोहर मनोहर, सुन्६२ ३ २२ पूज्य फूलनीय ५४वायोग्य |३५/३६ सतत उमेशi, निरंतर ४ २२ प्रभूत पुरणय न|३६ ३७ प्रणतरे નિમેલું ५ २२. शोभन साइ, सुंदर
३७३७ शीत २२ श्वेत સફેદ, ધોળું
३८ ३७ स्थिर स्थिर ७ २९ धनिक धनवान
३९/३८ अनित्य अनित्य ८ २९ सुप्त सुतदु
|४० ३८ कर्तव्य ४२j, १२वा योग्य ९ ३० अलभ्य सम्य,नमक
४१३८ खन्न १०३२ असंख्येय संध्या विनान
४२३८ नित्य નિત્ય, હંમેશ ११३३ व्याधित शिजी, व्याधिवाणु ४३३८ शाश्वत शाश्वत,भेशन १२|३४ अनुरूप सरj,gx |ण|४४.३८ संनिहित पासे रहेही १३ ३४ उदार 6R
ण|४५३८ सम સરખું १४३४ क्लान्त थापगये.
४६ ३८ समान तस्य १५ ३४ निःस्पृह स्पृहा वगरनुं ण | ४७ ३९ कृपण योभी १६|३४ निःस्वन |सवा४ वगरनुं ४८३९ खल ખરાબ, દુર્જન |१७|३४ विरक्त शवगर्नु |४९३९ जात ४न्भेल. | १८ |३५ आत्मीय पोतार्नु
५०३९ विपरीत | १९ ३५ कुलीन गवान्
| ५१४० अशुभ અશુભ | २०३५ जैन જૈન, જૈન ધર્મ પાળનાર | ५२४० उद्गत ઉગેલ २१३५ दरिद्र દરિદ્ર ગરિબ | ५३४० दृष्ट જોવાયેલ २२ ३५ पक्व પાકેલું, પાકું ५४४० नष्ट નાશ પામેલ | २३ |३५ प्रिय प्रय, पहाडं |५५४० दूर
દૂર, છેટે २४३५ भ्रष्ट ભ્રષ્ટ થયેલ
५६ | ४० पूजित પૂજાયેલ. २५ ३५ विफल गरनु, ना, ५७ ४० नीच નીચ, હલકું २६/३५ विशाल विशण, मोटुं
५८ ४० हत હિણાયેલ २७|३५ शक्य नीश
५९४१ कृत કરેલું २८३५ शरण श२१॥
ना६०४१ तप्त तपेj, गरम थये. | २९ ३६ उचित मथित, योग्य
६१४१ तीक्ष्ण તીખું, બારીક ३० ३६ परम श्रे6, 66
|६२४१ पथ्य હિતકારક | ३१/३६ प्रवीण शियार न|६३ | ४१ प्रसन्न पुशी ययेां न
(परि+नी+त) २ (प्र+नम्+त)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
विशेषण (अकारान्त)
४३
अर्थ
अर्थ
७७४४ तुष्ट
ण
७८४४
मत्त३
क्रम पाठ. शब्द
न/णक्रम पाठ शब्द ६४ ४१ फलदायक सिनेमा५२नार ९६ ४६ क्षीण
નિષ્ટ થયેલ ६५ ४१ व्यथाकर पीनार ण ९७ ४७ भोज्य पोरा ६६४१ सकल । સમગ્ર, બધું
९८४७ विषम વિચિત્ર ६७ |४१ सार સારૂં, શ્રેષ્ઠ ण ९९ ४७ अगम्य અપ્રાપ્ય ६८ ४१ सुन्दर
સારૂં, મનપસંદ
ण १०० ४७ गहन અઘરૂં, મુશ્કેલ ६९ | ४२ तषित તરસ્યું
न १०१ ४८ सम સમું, સરખું, સમાન | ७० ४२ दीन ગરીબ
१०२/४९ ख्यात પ્રસિદ્ધ ७१ | ४२ दुःखित. દુઃખી
१०३४९ लब्ध सभी |७२ ४२ नीरुज | રોગ રહિત न १०४/५० त्रितय ત્રણ |७३ ४२ पराङ्मुख सामुष वाणु ण १०५ ५१ अर्जित भगवदु |७४ ४२ क्षुधित ભુખ્યું
न १०६/५१ कृत्स्न समस्त ७५ ४३ जीर्ण .xरी गये न |१०७५१ दारुण ભયંકર ७६ ४३ मोघ નિષ્ફળ
१०८/५१ निज પોતાનું પ્રસન્ન
न १०९५१ प्रेष्य નોકર गांड
११०५१ भोक्तव्य |Hijते,पापो योग्य ४४ रुष्ट' ગુસ્સે થયેલ. न १११५१ सञ्चित १३j નષ્ટ થયેલ
११२/प १ शित ४४ वीत . વીતી ગયેલું ११३/रि २ उक्त કહેલું ८२४४ क्षम સમર્થ
ण |११४ शि३ हीन હીન, ઓછું |८३ ४४ अन्तिम છેલ્લું
११५ष्ट ४ भिन्न अलकृत शगारे, सुशोभित न|११६/ ५ युक्त લાયક ८५ ४४ आद्य | પહેલું
११७ ६ गुणज्ञ ગુણને જાણનાર ८६ ४४ गन्तव्य । ४वा योग्य ११८ ७ पाटित ફાટી ગયેલું ८७४४ परिहर्तव्या . तवा योग्य न |११९ ८ प्लावित पक्षणी गया, ८८४४ युक्त. योग्य
१२० ९ पृष्ट પૂછાયેલું 1८९ ४४ योग्य યોગ્ય
१२१ १० वञ्चित आये ९० ४४ श्रेष्ठ श्रेठ, भुण्य न १२२ ११ गताभ्यो ११ ४६ निवेदित निवेहन शयेj |१२३/ १२ नीत' वायु,५मायु १९२४६ पराभूत | डारी गये
८ (क्षि+त) १९३ | ४६ प्रशस्य | प्रशंसापात्र, साई १९४|४६ विहीन | रहित
१० (गम्+त) 48५ ४६ स्तोक थोड़
११ (नी+त) (फलस्य दायकः) २ (तुष्+त) । (मद्+त) (रुष्+त) '(लुप्+त) (गम्+तव्य) ' (परि+ह+तव्य)
તાણ
न
९
(लुभ+त
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
३
६
विशेषण (व्य./इ/उ/ऋकारान्त),
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
४४ सर्वनाम,कृदन्त,तद्धित संख्यावाचक क्रम पाठ शब्द | अर्थ न/ण क्रम पाठ शब्द अर्थ व्यञ्जनान्त विशेषण
'ऋ'कारान्त विशेषण १२४ ४७ गुणिन् गुवाणु
१५३ ४९ कर्तृ १२नार, ती |१२५ ४७ भाविन् थवानु, भविष्यर्नु १५४ ४९ | दातृ तार, बानेश्वरी, ताण |१२६ ४७ मायिन् मायावि
१५५ ४९ भर्तृ ५९l, भाति, मत ण |१२७ ४९ जयिन्य वाj
१५६ ४९ वक्तृ sal १२८५० गणभृत् गए।५२
१५७४९ श्रोतृ संभावना२, श्रोता १२९/५० परोपकारिन् परोपरी ण १५८ ४९ हर्तृ . ४२९ ४२नार, ताण १३०५० भगवत् भगवान्
सर्वनाम १३१ ५० विद्यार्थिन विधाथी
१ २२ अस्मद् १३२ ५१ दम्भिन् हमी
२ २२ युष्मद् |१३३/५१ धीमत् बुद्धिशणी
३ २२ तद् १३४/५१ विवेकिन् विव
४ ३५: अदस् । |१३५ ५१ स्वामिन् स्वामि
५.३५ इदम् मा |१३६ परि. क्षयिन् यवाणु
३५ | एतद् माथे |१३७ ४६ महत् [महत] मोटु | ७ | ३५ किम् , शु
'इ' कारान्त विशेषण | ८३५ यद्र |१३८ ३७ त्रि (संध्या ) ण ९ । ३५ द्विक |१३९ ३७ सुरभि सुषि ण १० ३५ सर्व सर्व, मधु १४० ३८ शुचि पवित्र, यो
११ | ३५ स्व, । 'उ' कारान्त विशेषण १२ ३९ पर बाहुँ, पछीन १४१ ३७ बहुएं, घj १३ | ४१ पूर्व पूर्व, पहेलु |१४२/३७ मृदु नरम, पोयु, ओमण न |१४ | ४५ | भवत् (भवतु) आप, पोते |१४३ ३८ साधुसार, श्रेष्ठ
१५ ४५ अन्य बी १४४ ३८ स्वादु
|१६ | ५१ अपर बाहुँ १४५/३९ खरु 16.368. णक कर्तरि/कर्मणि वर्तमान कृदन्त १४६ ३९ पाण्डु
|द कर्तरि/कर्मणि भूत कृदन्त |१४७ ४२ प्रभु , समर्थ | ण |न्त विध्यर्थ कृदन्त (तव्य),(अनीय),(य), १४८४६ | कृपालु।
| न ® तद्धित शब्द ः तर(तरप), तम(तमप) | १४९ ५१ गुरु
| ण| ईयस् (ईयस),'इट',मत् (मतु),'त्व'प्रत्यान्त १५०/५१ लघु
® शङ्ख्या वाचक शब्द एक थी विंशति सुधीना |१५१ ५१ पङ्गु inj . १५२ परि. | वल्गु मनोहर
ण
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
२
१
१
शोभन पुं. सुंदर (बालक)
शोभनौ
२
०
शोभनः
शोभनम्
शोभनेन
शोभनाय.
शोभनात्
शोभनस्य
शोभने
शोभन !
शोभनेन
२
०
शोभनाय ५ शोभनात्
शोभनस्य
शोभने
शोभन !
शोभनयोः शोभनानाम्
शोभनेषु शोभनाः !
शोभनौ !
शोभन नपुं. सुंदर (पुस्तक)
शोभनम्
शोभने
शोभना
शोभनाम्
शोभनया
शोभनायै
शोभनायाः
शोभनायाम् (शोभने
"
शोभनाः
प्रियः
प्रियम्
शोभनान् शोभनाभ्याम् शोभनैः प्रियेण शोभनेभ्यः प्रियाय
शोभने !
शोभन स्त्री. सुंदर (कन्या)
शोभने
शोभनाभ्याम् शोभनैः
शोभनयोः
""
"
विशेषण
शोभनयोः शोभनानाम्
शोभनेषु
शोभनानि !
शोभने
४५.
शोभनानि
"
शोभना :
शोभनाभ्याम् शोभनाभिः
शोभनाभ्यः
""
प्रियेण
शोभनेभ्यः प्रियाय
प्रियात्
प्रियस्य
प्रिये
प्रिय !
२
O
शोभनानाम्
शोभनासु
शोभनाः
२
o
९
२
०
प्रियात्
प्रियस्य
प्रिये
प्रिय !
प्रिय: पुं. प्रिय (बालक)
प्रियौ
प्रियम्
""
प्रिया
प्रियाम्
प्रियया
"
प्रियायै
प्रियायाः
प्रियाभ्याम्
"
प्रियायाम्
प्रिये
प्रिययोः
प्रियौ !
प्रिय : नपुं. प्रिय (पुस्तक)
प्रिये
"
प्रियाभ्याम्
विशेषण (अकारान्त )
प्रिययोः
""
प्रिये !
"
प्रियाभ्याम्
"
"
प्रिय: स्त्री. प्रिय (कन्या)
प्रिये
प्रिययोः
"
प्रियाः
प्रियान्
प्रियैः
प्रियेभ्यः
प्रिये
प्रियाणाम्
प्रियेषु
प्रियाः !
प्रियाणि
"
प्रियैः
प्रियेभ्यः
प्रियाणाम्
प्रियेषु प्रियाणि !
प्रिया :
"
प्रियाभिः
प्रियाभ्यः
"
प्रियाणाम्
प्रियासु
प्रियाः
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (इन् अन्त)
गुणी
गुणिनम्
गुणिना
गुणने
गुणिनः
"
गुणिनि
गुणिन्
(प्र.द्वि.) गुणि (सं.) गुणि, गुणिन्
गुणिनी
गुणिनम्
गुणिन्या
गुणिन्यै
गुणिन्याः
"
गुणिन्याम् गुणिनि
भांवी
भाविनम्
भाविना
भाविने
भाविनः
"
भाविनि
भाविन्
भाविनी
भाविनीम्
भाविन्या
भाविन्यै
भाविन्याः
"
गुणिनौ
भाविन्याम् भाविनि
गुणिभ्याम्
गुणिनोः
गुणिनौ
"
गुणिन्यौ
"
"
गुणिन्योः
गुणिन्यौ
भाविनौ
गुणिनी
गुणिनी
गुणिन्यः
गुणिनी :
गुणिनीभ्याम् गुणिनीभिः
गुणिनीभ्यः
भाविभ्याम्
"
"
(प्र.द्वि.) भावि
भाविनी
(सं.) भावि, भाविन् भाविनी
भाविनोः
भाविनौ
भाविन्यौ
"
"
गुणिनः
गुणिभिः
गुणिभ्यः
भाविन्योः
"
भाविन्यौ
गुणिनाम्
गुणिषु
गुणीनि
गुणीनि
"
गुणिनीनाम्
गुणिनीषु
गुणिन्यः
भाविनः
भाविन्यः
भाविनीः
भाविनीभ्याम् भाविनीभिः
भाविनीभ्यः
"
भाविभिः
भाविभ्यः
भाविनाम्
भाविषु
भाविनः
भावीनि
भावीनि
४६
भाविनीनाम्
भाविनीषु
भाविन्यः
मायी
मायिनम्
मायिना
मायिने
मायिनः
मायिनि
मायिन्
"
मायिन्याम्
मायिनि
जयी
जयिनम्
जयिना
जयिने
जयिनः
"
जयिनि
जयिन्
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपको
जयिनी
जयिनीम्
जयिन्या
जयिन्यै
जयिन्याः
"
मायिनौ
जयिन्याम्
जयिनि
"
मायिभ्याम्
(प्र.द्वि.) मायि
मायिनी
मायीनि
(सं.) मायि, मायिन् मायिनी मायीनि
मायिनी
मायिनीम्
मायिन्या
मायिन्यै
मायिन्याः
"
"
मायिनोः
मायिनौ
"
मायिन्यौ
"I
मायिन्यः
मायिनीः
मायिनीभ्याम् मायिनीभिः .
मायिनीभ्यः
मायिन्योः
""
मायिन्यौ
जयिनौ
जयिभ्याम्
"
जयिनौ
(प्र.द्वि.) जयि जयिनी
(सं.) जयि - जयिन् जयिनी
जयिन्यौ
"
जयिनौः
"
"
मायिनः
मायिभिः
मायिभ्यः
जयिन्योः
मायिनाम्
मायिषु
मायिनः
जयिन्यौ
"
H
मायिनीनाम् मायिनीषु
मायिन्यः
जयिनः
"
जयिभिः
जयिभ्यः
"
जयिन्यः
जयिनी :
जयिनीभ्याम् जयिनीभिः
जयिनीभ्यः
जयिनाम्
जयिषु
जयिनः
जयीनि
जयीनि
जयिनीनाम्
जयिनीषु
जयिन्यः
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
विशेषण (त् कारान्त/इन् अन्त)
४७
..
.
गणभृतौ .
गणभृत्.द् गणभृता गणभृतः भगवान्,
भगवन्तौ
भगवन्तः गणभृतम्
भगवन्तम्
भगवतः गणभृता गणभृद्भ्याम् गणभृद्धिः भगवता भगवद्भ्याम् भगवद्भिः गणभृते गणभृद्भ्यः भगवते
भगवद्भ्यः गणभृतः
भगवतः गणभृतोः गणभृताम्
भगवतोः भगवताम् गणभृति गणभृत्सु भगवति
भगवत्सु गणभृतद् गणभृतौ गणभृतः भगवन् भगवन्तौ भगवन्तः ((प्र.द्वि.)गणभृत् ,द् गणभृती गणभृन्ति ((प्र.दि) भगवत् ,द् भगवती भगवन्ति (सं.)गणभृत् ,द् गणभृती गणभृन्ति (सं.) भगवत् द् भगवती भगवन्ति गणभृत्.द् गणभृतौ गणभृतः भगवती भगवत्यौ भगवत्यः गणभृतम्
भगवतीम
भगवतीः गणभृता गणभृद्भ्याम् गणभृद्धिः भगवत्या भगवतीभ्याम् भगवतीभिः गणभृते गणभृद्भ्यः भगवत्यै
भगवतीभ्यः गणभृतः
भगवत्याः गणभूतोः गणभृताम्
भगवत्योः
भगवतीनाम् गणभृति गणभृत्सु भगवत्याम्
भगवतीषु गणभृतद्
गणभृतः . भगवति भगवत्यौ भगवत्यः परोपकारी परोपकारिणौ परोपकारिणः । (विद्यार्थी विद्यार्थिनौ विद्यार्थिनः परोपकारिणम् "
विद्यार्थिनम् परोपकारिणा परोपकारिभ्याम् परोपकारिभिः विद्यार्थिना विद्यार्थिभ्याम् विद्यार्थिभिः परोपकारिणे परोपकारिभ्यः विद्यार्थिने
विद्यार्थिभ्यः परोपकारिणः "
विद्यार्थिनः परोपकारिणोः परोपकारिणाम
विद्यार्थिनोः विद्यार्थिनाम् परोपकारिणि " . परोपकारिषु विद्यार्थिन
विद्यार्थिषु परोपकारिन परोपकारिणौ परोपकारिणः ( विद्यार्थिन् विद्यार्थिनौ विद्यार्थिनः (प्र.द्वि.)परोपकारि परोपकारिणी परोपकारीणि) (प्र.दि.)विद्यार्थि विद्यार्थिनी विद्यार्थीनि (सं.)परोपकारि/न् परोपकारिणी परोपकारीणि) (सं.)विद्यार्थि-विद्यार्थिन् विद्यार्थिनी विद्यार्थीनि परोपकारिणी परोपकारिण्यौ परोपकारिण्यः) विद्यार्थिनी विद्यार्थिन्यौ विद्यार्थिन्यः परोपकारिणीम् " परोपकारिणीः | विद्यार्थिनीम् " विद्यार्थिनीः परोपकारिण्या परोपकारिणीभ्याम् परोपकारिणीभिः विद्यार्थिन्या विद्यार्थिनीभ्याम् विद्यार्थिनीभिः परोपकारिण्यै " परोपकारिणीभ्यः विद्यार्थिन्यै
विद्यार्थिनीभ्यः परोपकारिण्याः "
"
विद्यार्थिन्याः " . . परोपकारिण्योः परोपकारिणीनाम्
विद्यार्थिन्योः विद्यार्थिनीनाम परोपकारिण्याम् " परोपकारिणीषु विद्यार्थिन्याम् " विद्यार्थिनीषु परोपकारिणि परोपकारिण्यौ परोपकारिण्यः। विद्यार्थिनि विद्यार्थिन्यौ विद्यार्थिन्यः
Ama
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (इन् अन्त)
४८
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोई
ipTHE
V
दम्भिने
दम्भी दम्भिनौ दम्भिनः ) ( विवेकी विवेकिनौ विवेकिनः दम्भिनम्
विवेकिनम् दम्भिना दम्भिभ्याम्
दम्भिभिः विवेकिना विवेकिभ्याम् विवेकिमिः दम्भिभ्यः विवेकिने
विवेकिभ्यः दम्भिनः
विवेकिनः दम्भिनोः दम्भिनाम्
विवेकिनोः विवेकिनाम् दम्भिनि दम्भिषु विवेकिनि
विवेकिषु दम्भिन दम्भिनौ दम्भिनः विवेकिन विवेकिनौ विवेकिनः (प्र.द्वि.)दम्भि दम्भिनी
विवेकि विवेकिनी विवेकीनि (सं.)दम्भि-दम्भिन दम्भिनी दम्भीनि विवेकि-विवेकिन् विवेकिनी ।। विवेकीनि दम्भिनी दम्भिन्यौ दम्भिन्यः । (विवेकिनी . विवेकिन्यौ विवेकिन्यः दम्भिनीम् दम्भिनीः विवेकिनीम्
विवेकिनीः दम्भिन्या वम्भिनीभ्याम दम्भिनीभिः विवेकिन्या विवेकिनीभ्याम् विवेकिनीभिः दम्भिन्यै दम्भिनीभ्यः विवेकिन्यै
. विवेकिनीभ्यः दम्भिन्याः
विवेकिन्याः . दम्भिन्योः दम्भिनीनाम्
विवेकिन्योः विवेकिनीनाम् दम्भिन्याम् दम्भिनीषु विवेकिन्याम "
विवेकिनी दम्भिनि दम्भिन्यौ दम्भिन्यः विवेकिनि विवेकिन्यौ विवेकिन्यः धीमान्, धीमन्ती धीमन्तः स्वामी स्वामिनी धीमन्तम्
धीमतः स्वामिनः स्वामिनम् धीमता धीमद्भ्याम् धीमन्दिः स्वामिना स्वामिभ्याम् स्वामिभिः धीमते धीमद्भ्यः स्वामिने
स्वामिभ्यः धीमतः
स्वामिनः धीमतोः धीमताम्
स्वामिनोः स्वामिनाम् धीमति
धीमत्सु . स्वामिनि ।
स्वामिषु धीमन् धीमन्तो धीमन्तः स्वामिन् स्वामिनौ स्वामिनः (प्र.वि.)धीमत् द् धीमती धीमन्ति ((प्र.द्वि.)स्वामि स्वामिनी स्वामीनि (सं.) धीमत् द् धीमती धीमन्ति (सं.) स्वामि-स्वामिन् स्वामिनी स्वामीनि धीमती धीमत्यौ धीमत्यः (स्वामिनी स्वामिन्यौ स्वामिन्यः धीमतीम् धीमतीः स्वामिनीम्
स्वामिनीः धीमत्या धीमतीभ्याम् धीमतीभिः स्वामिन्या स्वामिनीभ्याम् स्वामिनीभिः धीमत्यै धीमतीभ्यः स्वामिन्यै
स्वामिनीभ्यः धीमत्याः
स्वामिन्याः धीमत्योः धीमतीनाम्
स्वामिन्योः स्वामिनीनाम् धीमत्याम्
स्वामिन्याम्
स्वामिनीषु धीमति धीमत्यौ
स्वामिनि स्वामिन्यौ , स्वामिन्यः
..
धीमतीषु धीमत्यः
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
विशेषण (इन् अन्त/त्कारान्त)
४९
महान्तः महतः महद्धिः महद्भ्यः
महताम् महत्सु महान्तः
क्षयी.
क्षयिणौ क्षयिणः क्षयिणम् क्षयिणा क्षयिभ्याम् क्षयिभिः क्षयिणे
क्षयिभ्यः क्षयिणः
क्षयिणोः क्षयिणाम क्षयिणि .
क्षयिषु भयिन् क्षयिणौ क्षयिणः । ((प्र.दि.)क्षयि मयिणी क्षयीणि (सं.)क्षयि-क्षयिन् क्षयिणी क्षयीणि क्षयिणी क्षयिण्यौ क्षयिण्यः क्षयिणीम्
क्षयिणीः क्षयिण्या क्षयिणीभ्याम क्षयिणीभिः भयिण्यै
क्षयिणीभ्यः क्षयिण्याः
क्षयिण्योः क्षयिणीनाम् क्षयिण्याम
क्षयिणीषु क्षयिणि क्षयिण्यौ क्षयिण्यः ।
महान् महान्तौ महान्तम् महता
महद्भ्याम् महते महतः
महतोः महति महन
महान्ती ((प्र.वि.)महत,द् महती ((सं.)महत् द् महती महती महत्यौ महतीम् महत्या महतीभ्याम् महत्यै महत्याः
महत्योः महत्याम् महति
महत्यौ
महान्ति महान्ति
महत्यः महतीः महतीभिः महतीभ्यः
..
महतीनाम् महती महत्यः
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (इकारान्त)
सुरभिः
सुरभिम् १ सुरभ
३
सुरभये ९ / सुरभे:
सुरभौ
सुरभे
सुरभि
१ सुरभिणा ३ सुरभि ९ | सुरभिः
२
O
७
सुरभिणि
सुरभे, सुरभि
सुरभिः सुरभिम् १ सुरभ्या
३ | सुरभ्यै, सुरभये
९ | सुरभ्याः, सुरभेः
त्रयः
त्रीन्
त्रिभिः
त्रिभ्यः
"
त्रयाणाम् त्रिषु
. सुरभयः सुरभीन्
शुचिः
शुचिम्
सुरभिभ्याम् सुरभिभिः शुचिना सुरभिभ्यः शुचये
शुचेः
"
सुरभ्योः
"
सुरभी
सुरभिणी
सुरभ्याम्, सुरभौ सुरभे
"
"
सुरभिणोः
"
सुरभिणी
सुरभी
सुरभिभ्याम् सुरभिभिः शुचिना
सुरभिभ्यः शुचिने
शुचिनः
सुरभिभ्याम्
"
सुरभ्योः
"
५०
सुरभी
सुरभीणाम्
सुरभिषु
सुरभयः
सुरभीणि
सुरभीणाम्
सुरभिषु
सुरभयः
सुरभी:
सुरभिभिः
सुरभिभ्यः
१
४
सुरभीणाम्
सुरभिषु
सुरभयः
१
४
१
४
शुचौ
शुचे
शुचि
O
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
शुचिनि
शुचे, शुचि
शुचिः
शुचिम्
शुच्या
शुच्यै, शुचये
शुच्याः, शुचेः
शुच्याम्, शुचौ
शुचे
शुची
शुचिभ्याम्
शुच्योः
शुची
शुचि
"
शुचिभ्याम्
शुचिनोः
शुचिनी
शुची
"
शुचिभ्याम्
शुच्योः
शुची
शुचयः
शुचीन्
शुचिभिः
शुचिभ्यः
शुचीनाम्
शुचिषु
शुचयः
"
शुचिभिः
शुचिभ्यः
शुचीनाम्
शुचिषु
शुचयः
शुची:
शुचिभिः
शुचिभ्यः
शुचीनाम्
शुचिषु
शुचयः
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
५१
विशेषण (उ कारान्त)
बहू
मृदू
बहुम | बहना बहवे
बहवः बहून बहुभिः
बहभ्याम्
seal
मृदुभ्याम्
मृदवः मृदून् मृदुभिः मृदुभ्यः
.
बहभ्यः
c
बहूनाम्
मृद्रोः
मृदूनाम् मृदुषु मृदवः
बहवः
बहुनी
• बहूनि
मृदुनी
मृदूनि
बहुना
बहुभ्याम्
gaai
बहुभिः
मृदुभ्याम्
मृदुभिः मृदुभ्यः
बहन
बहुभ्यः
.
बहुनः
बहुनोः
बहनामा
मृदुनोः
बहुनि
मृदुनि (मृदो,मृदु
मृदूनाम् मृदुखु मृदूनि
बह बहूनि
बहो,बहु
बहुनी . .
मृदुनी मृद्ध्यौ
. बयौ
( बही बह्रीम् बया बढ्यै
बयः बहीः बहीभिः बहीभ्यः
मृद्वी मृद्रीम् मृव्या मृद्ध्यै
.. बहीभ्याम्
मृद्वीभ्याम्
मृव्यः मृद्रीः मृट्टीभिः मृद्वीभ्यः
बह्वयाः
मृव्याः
बयोः
मृद्व्योः
बहीनाम् बहीषु बयः
बयाम् बह्निः
मृद्ध्याम्
मृतीनाम् मृद्दीषु मृव्यः
बहयो
महि
मृद्व्यौ
बहवः
मृदू
बहू
बहुः बहुम् बहा बहै,बहवे बहाः,बहोः
बहुभ्याम्
बहुभिः
मृदवः मृदूः मृदुभिः मृदुभ्यः
बहुभ्यः
मृदुम् मृदुना मृदुभ्याम् मृदवे-मृद्वै मृदोः-मृद्राः
- मृद्रोः मृदौ-मृदौम "
बहूनाम्
बहाम् ,बहौ
बहोः
" बहू ..
मृदूनाम् मृदुषु मृदवः
बहो
बहवः
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (उ कारान्त)
५२
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोमा
साघु:
साधू
स्वादू
साधवः साधून साधुभिः साधुभ्यः
स्वादुः स्वादुम् स्वादुना | स्वादवे
स्वादवः स्वादून स्वादुभिः स्वादुभ्यः
साधुम् साघुना साधवे साधोः
साधुभ्याम्
स्वादुभ्याम्
.
oc
स्वादोः
शाध्वोः
स्वाद्वोः
साधौ साधो
साधूनाम् साधुषु साधवः
स्वादौ स्वादो
स्वादूनाम् स्वादुषु स्वादवः
साधू
स्वादू स्वादुनी
साधु
साधुनी
साधूनि
स्वादु
स्वादूनि
.
साधुभिः साधुभ्यः
|| स्वादुना
साधुना
साधुभ्याम् साधुने साधुनः
साधुनोः साधुनि साधो,साधु साधुनी
स्वादुभ्याम् । स्वादुभिः स्वादुने
- स्वादुभ्यः स्वादुनः स्वादुनोः
स्वादूनाम्
स्वादुषु स्वादो,स्वादु स्वादुनी। स्वादूनि
साधूनाम् साघुषु साधूनि
स्वादुनि
साध्वी साध्वीम साध्व्या साध्व्यै साध्व्याः
स्वाद्व्यौ स्वाद्व्यः
स्वाद्वीः स्वाद्वीभ्याम स्वादीभिः
स्वाद्रीभ्यः
साव्यौ साध्व्यः स्वाद्वी
साध्वी: स्वाद्वीम् साध्वीभ्याम् साध्वीभिः स्वाव्या साध्वीभ्यः
|स्वाद्व्याः साध्व्योः साध्वीनाम्
साध्वीषु स्वाव्याम् साव्यौ साध्व्यः स्वाद्वि
४ / स्वाद्ध्यै
c
स्वाद्व्योः
साध्य्याम् साध्वि
स्वाद्वीनाम् स्वादीषु स्वाद्व्यः
स्वाद्व्यौ
स्वादू
स्वादवः स्वादू: स्वादुभिः स्वादुभ्यः
साधुः साधू
साधवः साधुम्
साधूः साध्वा साधुभ्याम् साधुभिः साध्वै,साधवे "
साधुभ्यः साध्वाः,साधोः "
साध्वोः साधूनाम् साध्वाम,साधौ
साधुषु साधो साधू
साधवः
occ
स्वादुः स्वादुम् स्वाद्वा स्वादुभ्याम् स्वादै,स्वादवे " स्वाद्वाः,स्वादोः. "
स्वारोः स्वादाम,स्वादौ ". स्वादो स्वादू
स्वादूनाम् स्वादुषु स्वादव:
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
प्रभुः प्रभुम्
१ प्रभुणा
प्रभवे
४
प्रभोः
७
"
१
४
प्रभौ
प्रभो
(
प्रभु
"
१ प्रभुणा
४ प्रभुणे
७
प्रभुणः
"
प्रभुणि
प्रभो, प्रभु
प्रभ्वी
प्रवीम्
प्रभ्व्या
प्रभ्य्यै
प्रभ्व्याः
प्रभ्व्याम्
प्रभ्वि
प्रभुः
प्रभुम्
प्रभुणा
प्रभवे - प्रभ्व
प्रभोः - प्रभ्वाः
"
प्रभौ-प्रभवाम् प्रभो
प्रभू
प्रभुभ्याम्
प्रभ्वोः
"
प्रभू
प्रभुणी
"
"
प्रभुभ्याम्
प्रभुणोः
"
:
प्रभुणी
प्रभ्व्यौ
प्रभ्वीभ्याम्
प्रभ्व्योः
"
""
"
"
प्रभ्व्यौ
"
प्रभू
".
"
प्रभुभ्याम्
प्रभ्वोः
प्रभू
प्रभवः
प्रभून्
प्रभुभिः
प्रभुभ्यः
"
प्रभूणाम्
प्रभुषु
प्रभवः
प्रभूणि
प्रभुभिः
प्रभुभ्यः
"
प्रभूणाम्
प्रभुषु
प्रभूणि
प्रभ्वीणाम्
प्रभ्वीषु
प्रभ्व्यः
प्रभवः
प्रभूः
प्रभुभिः
प्रभुभ्यः
"
५३
प्रभूणाम्
प्रभुषु
प्रभवः
कृपालुः
कृपालुम्
१ कृपालुना
४ कृपालवे
कृपालोः
८
१
४
८
१
४
कृपालौ
कृपालो
८
कृपालु
"
प्रभ्व्यः
प्रभ्वीः
प्रभ्वीभिः कृपाल्य्या
प्रभ्वीभ्यः
कृपाल्व्यै
कृपाल्व्याः
| कृपालुना
कृपालुने
कृपालुनः
"
कृपाल्वी
कृपाल्वीम्
विशेषण (उकारान्त)
कृपाल्व्याम्
( कृपाल्वि
कृपालू
"
कृपालवः
कृपालून्
कृपालुभ्याम् कृपालुभिः
कृपालुभ्यः
कृपाल्वोः
कृपालुनोः
कृपालुनि
कृपालो, कृपालु कृपालुनी
कृपाल्यौ
कृपालू
कृपालु
कृपालुभ्याम् कृपालुभिः
कृपालुभ्यः
"
कृपाल्व्यः
कृपाल्वीः
कृपाल्वीभ्याम् कृपाल्वीभिः
कृपाल्वीभ्यः
कृपाल्यौ
कृपालू
कृपालूनाम्
कृपालुषु
कृपालवः
कृपालू
कृपालुः
कृपालुम्
कृपालुना
१
कृपालवे - कृपाल्वे कृपाल्वे
४
८ कृपालो :- कृपाल्याः कृपाभ्णाः
""
कृपाल्वोः
कृपाल्य्योः कृपाल्वीनाम् |
कृपाल्वीषु
कृपाल्य्यः
कृपालुभ्याम्
कृपालूनाम्ं कृपालुषु
कृपालू
कृपालौ - कृपाभ्याम् कृपाल्वाम्
( कृपालो
कृपालू
"
कृपालवः
कृपालू : कृपालुभिः
कृपालुभ्यः
कृपालूनाम्
कृपालुषु
कृपालवः
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (जात)
विशेषण (उ कारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपका
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
५४
गुरू
लघु
(गुरुः गुरुम्
लघुम्
गुरवः गुरुरून गुरुभिः गुरुभ्यः
लघू
लघवः
लघून लघुभ्याम् ___ लघुभिः
लघुभ्यः
गुरुणा
गुरुभ्याम्
गुरवे
लघुना लघवे लघोः
गुवोः
लघ्वोः .
गुरूणाम् गुरुषु गुरवः
लघौ
लघूनाम् लघुषु लघवः
गुरू
लघो
लघू
.
गुरुणी
गुरुणि
(लघ
लघुनी
लघूनि
गुरुभ्याम्
लघना
लघुभ्याम्
लघुभिः
गुरुणा गुरुणे
गुरुभिः गुरुभ्यः
लघुभ्यः
गुरुणः
५ लघुने . ०/लघुनः
गुरुणोः
गुरूणाम् गुरुषु
लघनि (लघो,लघु
लघुनोः
" लघुनी
लघूनाम् लघुषु लघूनि
गुरुणी
गुरूणि
गुरुणि गुरो,गुरु गुवीं गुवर्णम्
गुव्यों
गुय: गुवर्ती: गुवर्वी भिः
लघ्न्यौ
" लघ्वीभ्याम्
१
लघ्वी, लघ्वीम् लच्या लघ्व्यै लच्याः
लघ्व्यः लघ्वीः लघ्वीभिः लघ्वीभ्यः
गुा
गुवी भ्याम्
गुर्वीभ्यः ५
गुाः
गुव्यों :
गुवीणाम्
गुाम् गुर्वि
गुवर्वी षु गुर्व्यः
लघ्व्योः लघ्वीनाम्
लघ्वीषु लाग्यौ . लघ्व्यः
| लघ्व्याम् लच्चि
गुव्यौं
गुर
गुरवः
लघू
गुरुः गुरुम् गुरुणा गुरुवे-गुर्दे गुरोः -गुर्वाः
गुर: गुरुभिः
लघुः लघुम् लध्वै लघवे-लघ्वै लघोः -लघ्वाः
लघवः लघूः लघुभिः लघुभ्यः
गुरुभ्याम्
लघुभ्याम्
गुरुभ्यः
गुवोः
लघ्वोः
लघूनाम्
गुरौ-गुर्वाम्
गुरूणाम् गुरुषु गुरवः
लघुषु
लघौ-लघ्वाम् लघो
गरो
लघू
-
लघवः
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
विशेषण (उ कारान्त)
खरुः
खर
खरवः
(पाण्डुः
पाण्डू
खरून्
खरुभ्याम्
खरुम खरुणा खरवे खरोः
खरुभिः खरुभ्यः
पाण्डवः पाण्डून् पाण्डुभिः पाण्डुभ्यः
पाण्डुम् पाण्डुना पाण्डवे पाण्डोः
पाण्डुभ्याम्
.
खवोः
खरूणाम्
पाण्ड्वोः
खरुषु
खरौ खरो
पाण्डूनाम् पाण्डुषु पाण्डवः
खरू
पाण्डौ (पाण्डो
खरवः
पाण्डू
खरु
खरुणी
खरूणि
(पाण्डु
पाण्डुनी
पाण्डूनि
खरुभ्याम्
खरुणा खरुणे खरुणः
खरुभिः खरुभ्यः
पाण्डुभिः पाण्डुभ्यः
.
.
खरुणोः
. खरुणी
पाण्डुना पाण्डुभ्याम् पाण्डुने पाण्डुनः
पाण्डुनोः पाण्डुनि पाण्डो,पाण्डु पाण्डुनी
खरुणि खरो,खरु
.
खरूणाम् खरुष खरूणि
पाण्डूनाम् पाण्डुषु पाण्डूनि
खरु:
खरुम .
"
खरवः खरू: खरुभिः खरुभ्यः
पाण्डवः पाण्डूः पाण्डुभिः पाण्डुभ्यः
खरुभ्याम्
खरुणा . खरवे-खर्व खरोः-खर्वाः
पाण्डुः पाण्डू पाण्डुम् पाण्डुना पाण्डुभ्याम् | पाण्डवे-पांडव " पाण्डोः -पाइवाः " "
पाण्डवोः पाण्डौ - पाड्वाम् (पाण्डो पाण्डू
खवोः
।
खरौ-खम्ि
खरूणाम् खरुषु खरवः
पाण्डूनाम् पाण्डुषु पाण्डवः
खरू
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (उ कारान्त)
५६
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
वल्गू
पगुः पगुम् पगुना
पङ्गवः पन् पङ्गुभिः पगुभ्यः
(वल्गुः वल्गुम् वल्गुना वल्गवे वल्गोः
वल्गवः वल्गून वल्गुभिः वल्गुभ्यः
पगुभ्याम्
वल्गुभ्याम्
पनवे
पड़ोः
पङ्ग्वोः
वल्वोः
पङ्गनाम् पगुषु पङ्गवः
वल्गो
वल्गूनाम् . वल्गुषु वल्गवः
पड़ो
वल्गो
वल्गू
पगु
पगुनी
पङ्गुनि
विल्गु
वल्गूनि
वल्गुभिः वल्गुभ्यः
५ वल्गुने
.
पगुनि
वल्गूनाम् वल्गुषु वल्गनि
पगुना पगुभ्याम् पङ्गुभिः | वल्गुना वल्गुभ्याम् पगुने
पगुभ्यः पगुनः
विल्गुनः . पगुनोः पनाम्
वल्गुनोः पगुषु वल्गुनि .. " (पङ्गो,पङ्गु पगुनी पनि ) (वल्गो,वल्गु वल्गुनी (पगुः पङ्क
पङ्गवः (वल्गुः वल्गू पगुम्
पङ्कः वल्गुम् पगुना पगुभ्याम् पगुभिः । वल्गुना , वल्गुभ्याम् | पनव- पवै " पगुभ्यः वल्गवे -वल्दै | पनोः- पड्ग्वाः "
लगों: - पङ्ग्वोः पशूनाम् .
- वल्वोः पनौ-पड्ग्वाम्
पगुषु | वल्गौ-वल्वाम् " . पङ्गवः (वल्गो वल्गू
वल्गवः वल्गः वल्गुभिः वल्गुभ्यः
-वल्वाः
"
वल्गूनाम् वल्गुषु वल्गवः
पड़ो
पड़
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
विशेषण (ऋकारान्त)
५७
कर्तारौ
कारः ।
दातारौ
कर्तः
(कर्ता कर्तारम् का करें
कर्तृभ्याम् ___ कर्तृभिः
कर्तृभ्यः
दाता दातारम् दात्रा दात्रे दातुः
दातारः दातृन् दातृभिः दातृभ्यः
दातृभ्याम्
| कर्तुः
कत्रों:
दात्रोः
कतरि कर्तः
कर्तृणाम् कर्तृषु · कर्तारः
दातरि दातः
दातृणाम् दातृषु दातारः
कर्तारौ
दातारी
कर्तृणी
कर्तृणि
दातृणी
दातृणि
कर्तणा
कर्तृभ्याम्
दातृणा
दातृभ्याम्
कर्तृभिः कर्तृभ्यः
दातृभिः दातृभ्यः
| कर्तृणे
दातृणे
| कर्तृणः
दातृणः
दातृणोः
कर्तृणि कर्तः !कर्तृ!
कर्तृणोः कर्तृणाम्
" कर्तृषु कर्तृणी.. कर्तृणि
दातृणि दातः !दातृ! दातृणी
दातृणाम् दातृषु दातृणि
दात्र्यौ
कीः
कर्वी . कयौ कीम् का ... कर्वीभ्याम् कये . .
दात्र्यः दात्रीः दात्रीभिः दात्रीभ्यः
दात्रीभ्याम्
कर्व्यः । (दात्री
दात्रीम् कीभिः | दाव्या कीभ्यः |५|
दात्र्यै
दात्र्याः । कर्मणाम् । कीषु दात्र्याम् कर्व्यः
दात्रि
काः
.
काः
दायोः
काम् कत्रि . .
दात्रीणाम् दात्रीषु दात्र्यः
कयौं
दात्र्यौ
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
विशेषण (ऋकारान्त)
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
५८
भर्तारौ
वक्तारौ
भर्ता भारम् भा भत्रे भर्तुः
भर्तारः भर्तृः भर्तृभिः भर्तृभ्यः
भर्तृभ्याम्
वक्ता वक्तारम् वक्त्रा वक्त्रे | वक्तुः
वक्तारः वतन् वक्तृभिः वक्तृभ्यः
.
वक्तृभ्याम्
भत्रों:
वक्त्रोः
भर्तरि
भर्तृणाम् भर्तृषु भर्तारः
वक्तरि
वकृणाम् वक्तृषु वक्तारः
भर्ताः
भर्तारौ
वक्तः
वक्तारौ
(भर्तृ
भर्तृणी
भर्तृणि
वक्तृणी
वकृणि
भर्तृभ्याम्
वक्तृणा
१/ भर्तृणा ५/ भर्तृणे
भर्तृभिः भर्तृभ्यः
वक्तृभ्याम्
वक्तृभिः वक्तृभ्यः
वक्तृणे वक्तृणः ।
५ भर्तृणः
भर्तृणोः
वक्तृणोः
भर्तृणि (भर्तः !भर्तृ!
भर्तृणाम् भर्तृषु भर्तृणि
वक्तृणि
वकृणाम् वक्तृषु वक्तृणि
भर्तृणी
वक्तः !वक्तृ! वक्तृणी
भयौँ
वक्त्री
भी भीम्
भयः भींः भीभिः भीभ्यः
वक्त्र्यौ वक्त्र्यः
वक्त्रीः वक्त्रीभ्याम् वक्त्रीभिः
वक्त्रीभ्यः
वक्त्रीम् । १/वक्त्र्या
भीभ्याम्
भा भत्र्य
भाः
५/वक्त्र्यै ६ / वक्त्र्याः
भयोः
वक्त्र्योः
।
भाम्
भर्तीणाम् । भीषु भर्व्यः
वक्याम् . वकत्रि
वक्त्रीणाम् वक्त्रीषु वक्त्र्यः
भत्रि
भत्र्यौ
वक्यौ
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
विशेषण (ऋकारान्त)
श्रोता
श्रोतारौ
हर्तारौ . हर्तारः
हर्ता हर्तारम्
श्रोतारम्
श्रोतारः ) श्रोतृन् श्रोतृभिः | श्रोतृभ्यः
श्रोतृभ्याम्
हा
हर्तृभ्याम्
श्रोत्रा श्रोत्रे श्रीतुः
हर्तृभिः हर्तृभ्यः
हर्तुः
श्रोत्रोः
हों:
श्रोतरि
हर्तरि
श्रोतः
श्रोतारौ
श्रोतृणाम् श्रोतृषु श्रोतारः श्रोतृणि
हर्ताः
हर्तारौ हर्तृणी
हर्तृणाम् हर्तृषु हर्तारः हर्तृणि
(श्रोतृ
श्रोतृणी
हर्त
श्रोतृभिः श्रोतृभ्यः
हर्तृभ्याम्
हर्तृभिः हर्तृभ्यः
हर्तणे
हर्तृणः
हर्तृणोः
..
श्रोतृणाम् श्रोतृषु श्रोतृणि
हर्तृणि
हर्तृणाम् हर्तृषु हर्तृणि
हर्तृणी
श्रोतृणा श्रोतृभ्याम् श्रोतृणे श्रोतृणः
श्रोतृणोः । श्रोतृणि. (श्रोतः !श्रोतृ! श्रोतृणी श्रोत्री श्रोत्र्यौ श्रोत्रीम् श्रोत्र्या
'श्रोत्रीभ्याम् श्रोत्र्यै श्रोत्र्याः
श्रोत्र्योः श्रोत्र्याम् श्रोत्रिं श्रोच्यौ
हयों
श्रोत्र्यः श्रोत्रीः श्रोत्रीभिः श्रोत्रीभ्यः
हर्तः !हर्तृ! ही हीम हा हत्र्य
हर्व्यः हीः हीभिः हीभ्यः
हर्वीभ्याम्
हाः
होः
श्रोत्रीणाम् श्रोत्रीषु श्रोत्र्यः
हाम्
हीणाम् हींषु हर्त्यः
हर्षि
हत्र्यौँ
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
सर्वनाम
| ६०
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
सवौं
.
सर्वे सर्वान् सर्वैः . सर्वेभ्यः
सर्वाभ्याम
सर्वस्मै
सर्वयोः
सर्वेषाम्
सर्वेषु
सौं
सर्वे
'अस्मद्' सर्वनाम
सर्वः अहम् आवाम् वयम् सर्वम् माम्-(मा) "-(नौ) अस्मान्-(नः)। सर्वेण . मया आवाभ्याम् अस्माभिः । मह्यम्-(मे) "-(नौ) अस्मभ्यम्-(नः) सर्वस्मात्,द्
" अस्मद् सर्वस्य मम-(मे) आवयोः-(नौ) अस्माकम्-(नः) सर्वस्मिन् मयि " अस्मासु ।
सर्व 'युष्मद्' सर्वनाम
सर्वा त्वम् युवाम् यूयम् सर्वाम् त्वाम्-(त्वा) "(-वाम) युष्मान्-(वः) सर्वया त्वया
युवाभ्याम् युष्माभिः ।। सर्वस्यै तुभ्यम्-(ते) "(वाम) युष्मभ्यम्-(वः) सर्वस्याः त्वद्
युष्मद् तव-(ते) युवयोः-(वाम) युष्माकम्-(वः) सर्वस्याम त्वयि .
युष्मासु
. सर्वे
सर्वाः
सर्वाभ्याम्
सर्वाभिः सर्वाभ्यः
सर्वयोः
सर्वासाम् सर्वासु सर्वाः
सर्वे
सर्वे
(सर्वम्
सर्वे
सर्वाणि
सः
तम्
सर्वस्मै
'तद्' सर्वनाम-पुंलिङ्ग
ते
तान् तेन ताभ्याम् तस्मै
तेभ्यः तस्मात् तस्य
तेषाम् तस्मिन् _ 'तद्' सर्वनाम-नपुंसकलिङ्ग
तानि
| सर्वेण सर्वाभ्याम् सर्वैः
सर्वेभ्यः सर्वस्मात्-द् " सर्वस्य सर्वयोः । सर्वस्मिन् " .
सर्वेषु सर्व
सर्वे सर्वाणि 'तद्' सर्वनाम-स्त्रीलिङ्ग
सर्वेषाम्
तयोः
तद्
ताम्
ताभ्याम्
तया
ताभ्याम्
ताभिः ताभ्यः
तस्मै
तेभ्यः
तस्यै
तस्मात् तस्य तस्मिन
तयोः
तेषाम्
तस्याः तस्याः तस्याम्
तयोः ..
तासाम्
तासु
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
असौ
अमुम्
अमुना
अमुष्मै
अमुष्मात्-द्
अमुष्य
अमुष्मिन्
(प्र.द्वि.) अदः अमू
असौ
अमूम्
अमुया
अमुष्यै
अमुष्याः
"
अमुष्याम्
अयम्
इमम् (एनम् )
अनेन - (एनेन)
अस्मै
अस्मात्-द्
अस्य
अस्मिन्
इदम्
"
(एनत्व)
इयम् इमाम् (एनाम्)
अनया - एनया
अस्यै
अस्याः
"
अस्याम्
अमू
"
अमूभ्याम्
:
अमुयोः
"
अमू
"
अमूभ्याम्
अमुयोः
"
इमौ
(एनौ)
आभ्याम्
""
इमे
"
' (एने)
इमे
"
अनयोः (एनयोः) एषाम्
एषु
(एने)
आभ्याम्
अमी
अमून्
अमीभिः
अमीभ्यः
"
अमीषाम्
अमीषु
अमूनि
अमूः
"
अमूभिः
अमूभ्यः
"
अमूषाम्
अमूषु
इमे
(एनानं) इमान्
एभिः
एभ्यः
इमानि
( एनानि)
इमाः
"
(एनाः) '
"
"
आभिः
आभ्यः
अनयोः (एनयोः) आसाम्
आसु
६१
एषः
एतम् (एनम् )
एतेन - (एनेन)
एतस्मै
एतस्मात् द्
एतस्य
एतस्मिन्
एतत् द्
"
(एनत् द्)
एषा
एताम् (एनाम्)
एतया - (एनया)
एतस्यै
एतस्याः
".
एतस्याम्
कः
कम्
केन
कस्मै
कस्मात् द्
कस्य
कस्मिन्
किम्
का
काम्
कया.
कस्यै
कस्याः
"
कस्याम्
एतौ
एताभ्याम्
' (एनौ )
"
एते
"
एतयोः (एनयो: ) एतेषाम्
एतेषु
एते
"
"
(एने)
"
"
"
(एने)
एताभ्याम्
"
कयोः
""
"
काभ्याम्
काभ्याम्
कयोः
"
एते
(एनान्) एतान्
एतैः
एतेभ्यः
सर्वनाम
एतानि
"
एतयोः (एनयोः) एतासाम्
"
एतासु
( एनानि)
एताः
( एनाः)
एताभिः
एताभ्यः
"
कान् कैः
केभ्यः
"
केषाम्
केषु
कानि
"
काः
काभिः
काभ्यः
"
कासाम्
कासु
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
सर्वनाम
कश्चित् कौचित् कञ्चित्कंचित् केनचित् काभ्याञ्चित् कस्मैचित् काभ्यांचित्
कस्माच्चित्
कस्यचित्त्
कस्मिंश्चित् कस्मिंश्चित् "
किञ्चित् किंचित् केचित्
काचित् केचित् काञ्चित् कांचित्
"I
कोsपि
कमपि
केनापि
याचित् काभ्याञ्चित् काभिश्चित्
कस्यैचित्
काभ्यांचित् काभ्यश्चित्
कस्याश्चित्
| कस्याञ्चित् कस्यचित्
कापि
कामपि
क्यापि
कस्यापि
कायाश्चित्
कस्या अपि
"
"
कस्यामपि
कस्मायपि, कस्माअपि
कस्मादपि
कस्यापि
कस्मिन्नपि
किमपि
कयोश्चित् कासाञ्चित् कासांचित् कासुचित्
"
काभ्यामपि
"
कावपि / का अपि केsपि
कानपि
कैरपि
केभ्योऽपि
केचित्
कांश्चित् काँश्चित्
कैश्चित्
केभ्यश्चित्
"..
""
कयोरपि
"
केsपि
केsपि
""
"
"
काभ्यामपि
"
केषांचित् केषाञ्चित्
केषुचित्
कानिचित्
काश्चित्
"
कयोरपि
६२
केषामपि
केष्वपि
कान्यपि
का अपि
"
काभिरपि काभ्योऽपि
"
कासामपि
कास्वपि
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश.
काचन
काञ्चन, कांचन
कयाचन
स्यैच
कस्याश्चन
"
कश्चन
कञ्चन कंचन
केनचन
कस्मैचन
कस्माच्चन
कस्यचन
कयोश्चन केषांचन केषाञ्चन
कस्मिँश्चन कस्मिंश्वन
केचन
किञ्चन, किंचन केचन कानिचन
य:
यम्
येन
यस्मै.
यस्मात् द्
यस्य
यस्मिन्
यत् द्
कौचन
या
याम्
यया
यस्यै
यस्याः
यस्याम्
""
काभ्याञ्चन
काभ्यांचन
केचन
"
| कस्याञ्चन कस्यांचन
"
"I
काभ्याञ्चन
काभ्यांचन
कयोश्चन
行
""
::
याभ्याम्
ययोः
"
केचन
कश्चन कश्चन,
ये
有
ययोः
याभ्याम्
कैश्चन केभ्यश्चन
काश्चन
"
काभिश्चन काभ्यश्चन
कासाञ्चन कासांचन
कासुचन
"
ये
यान्
यैः
येभ्यः
येषाम्
येषु
यानि
याः
याभिः
यॉभ्यः
यासाम्
यासु
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
स्वः • स्वम्
स्वेन
स्वस्मै
स्वस्मात् द्
स्वस्य
स्वस्मिन्
स्वम्
स्वा
स्वाम्
स्वया
स्वस्यै
स्वस्याः
"I
स्वस्याम्
परः
परम्
परेण
परस्मै
परस्मात् (परात्)
परस्य
परस्मिन् (परे)
परम्
परा
पराम्
परया
परस्यै
परस्याः
परस्याम्
स्वौ
स्वाभ्याम्
स्वयोः
स्वे
̇ㄗ
: 2
"
स्वाभ्याम्
"
:
"
स्वयोः
परौ
"I
"
पराभ्याम्
""
परे
"
परयोः
परे
"
पराभ्याम्
"
परयोः
स्वे
स्वान्
स्वैः
स्वेभ्यः
स्वेषाम्
स्वेषु
स्वानि
स्वाः
स्वाभिः
स्वाभ्यः
""
स्वासाम्
स्वासु
परे, (पराः)
परान्
परैः
परेभ्यः
परेषाम्
परेषु
पराणि
पराः
"
पराभिः
पराभ्यः
""
परासाम्
परासु
६३
पूर्वः
पूर्वम्
पूर्वेण
पूर्वस्मै
पूर्वस्याम्
पूर्वस्मात्, (पूर्वात्) पूर्वस्य पूर्वयोः पूर्वस्मिन् (पूर्वे)
"
. पूर्वम्
पूर्वा
पूर्वाम्
पूर्वया
पूर्वस्यै
पूर्वस्याः
"
एक:
एकम्
एकेन
एकस्मै
एकस्मात् द्
एकस्य
एकस्मिन्
एकम्
एका
एकाम्
एकया
एकस्यै
एकस्याः
"
पूर्वी
"
एकस्याम्
पूर्वाभ्याम्
"
पूर्वे
पूर्वे
पूर्वाभ्याम्
"
पूर्वयोः
द्वौ
"
द्वे
द्वाभ्याम्एकैः
"
"I
"
द्वयोः
"
सर्वनाम
पूर्वे (पूर्वा)
पूर्वान्
पूर्वैः
पूर्वेभ्यः
पूर्वेषाम्
पूर्वेषु
पूर्वाणि
पूर्वाः
पूर्वाभिः
पूर्वाभ्यः
पूर्वासाम्
पूर्वासु
एके
एकान्
द्वाभ्याम् एकाभिः
एकेभ्यः
"
एकेषाम्
एकेषु
एकानि
एकाः
"
एकाभ्यः
"
एकासाम् एकासु
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
सर्वनाम
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
६४
भवन्तौ
।
भवान भवन्तम् भवता भवते भवतः
भवन्तः भवतः भवभ्दिः भवदभ्यः
भवद्भ्याम्
अपरः अपरौ अपरम् अपरेण अपराभ्याम् अपरस्मै अपरस्मात्,(अपरात्) ".. अपरस्य अपरयोः अपरस्मिन, (अपर) ".
अपरे,(अपराः) अपरान् अपरैः अपरेभ्यः
अपरेषाम् अपरेषु
| अपरम्
अपरे ।
अपराणि
भवति भवन भवत्.द् भवती भवतीम् भवत्या भवत्यै भवत्याः
भवतोः भवताम्
भवत्सु भवन्तौ भवन्तः भवती भवन्ति भवत्यौ भवत्यः
भवतीः भवतीभ्याम् भवतीभिः
भवतीभ्यः
अपरे
· अपराः
अपरा अपराम् अपरया अपरस्यै अपरस्याः
अपराभ्याम्
अपराभिः अपराभ्यः
भवत्योः
भवतीनाम् भवतीषु भवत्यः
' अपरयोः
भवत्याम् भवति
अपरासाम् अपरासु
अपरस्याम्
भवत्यौ
अन्यौ
अन्यः अन्यम् अन्येन अन्याभ्याम् अन्यस्मै अन्यस्मात् द " अन्यस्य अन्ययोः अन्यस्मिन् "
अन्ये अन्यान् अन्यैः । अन्येभ्यः
अन्येषाम् अन्येषु
अन्यत् द्
अन्ये
अन्यानि
अन्ये
अन्याः
अन्या अन्याम् अन्यया अन्यस्यै अन्यस्याः
अन्याभ्याम्
अन्याभिः अन्याभ्यः
अन्ययोः
अन्यासाम् अन्यासु
अन्यस्याम्
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
कृदन्त अत्(शत),आन(आनश),तवत्(तवतु),त(क्त)
६५
नतवन्तौ
नतवन्तः
नतवतः नतवद्भ्याम् नतवद्भिः
नतबद्भ्यः
नतवते
नमतोः
नतवतोः नतवताम् नतवतोः नतवत्सु हे नतवन्तौ ! हे नतवन्तः!
नतवती नतवन्ति नतवत्यौ नतवत्यः
नतवतीः नतवतीभ्याम् नतवतीभिः
नतवतीभ्यः
नतवत्योः नतवतीनाम्
नतवतीषु हे नतवत्यौ! हे नतवत्यः!)
नमन्
नमन्तौ नमन्तः (नतवान् नमन्तम्
नमतः नतवन्तम् नमता नमद्भ्याम् नमद्भिः नतवता नमते
नमद्भ्यः नमतः
नतवतः
नमताम् नमति
नमत्सु नतवति नमन्
नमन्तौ नमन्तः हे नतवन्! नमत्.
द नमन्ती - नमन्ति (नतवत् द् नमन्ती नमन्त्यौः नमन्त्यः (नतवती नमन्तीम्
नमन्तीः
नतवतीम् नमन्त्या नमन्तीभ्याम् नमन्तीभिः । नतवत्या नमन्त्यै
नमन्तीभ्यः नतवत्यै नमन्त्याः
नमन्तीभ्यः नतवत्याः नमन्त्याः नमन्त्योः नमन्तीनाम् नमन्त्याम् " .. नमन्तीषु . नतवत्याम हे नमन्ति! हे नमन्त्यौ! हेनमन्त्यः !) हे नतवति! (नम्यमानः नम्यमानौ नम्यमानाः
नतः नम्यमानम्
नम्यमानान्
नतम् नम्यमानेन नम्यमानाभ्याम नरामानै.
नतेन नम्यमानाय
नम्यमानेभ्यः नताय नम्यमानात् नम्यमानस्य , नम्यमानयोः नम्यमानानाम् नतस्य नम्यमाने
नम्यमानेषु नते हे नम्यमानं! हे नम्यमानौ! हे नम्यमानाः!) हे नत! नम्यमानम् नम्यमाने नम्यमानानि नितम् हे नम्यमान! हे नम्यमाने! हे नम्यमानानि हे नत! नम्यमाना नम्यमाने नम्यमानाः नम्यमानाम् नम्यमानया नम्यमानाभ्याम् नम्यमानाभिः नतया नम्यमानायै
नम्यमानाभ्यः नतायै नम्यमानायाः
नतायाः नम्यमानयोः
नम्यमानानाम् नम्यमानायाम् " ...
नम्यमानासु
नतायाम् (हे नम्यमाने! हे नम्यमाने! हे नम्यमानाः!) । हेनते!
नतो
नताः नतान्
नताभ्याम्
नतैः
नतेभ्यः
नतात्
नतयोः
हे नतौ!
नतानाम् नतेषु हे नताः ! नतानि हे नतानि!
नते
हेनते! नते
नताः
नता नताम्
नताभ्याम्
नताभिः नताभ्यः
नतयोः
नतानाम् नतासु हे नताः !
हे नते!
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
कृदन्त (तव्य / अनीय / य )
नन्तव्यः
नन्तव्यम्
नन्तव्येन
नन्तव्याय
नन्तव्यात्
नन्तव्यस्य
नन्तव्ये.
हे नन्तव्य !
नन्तव्यम्
हे नन्तव्य !
नन्तव्या
नन्तव्याम्
नन्तव्यया
नन्तव्यायै
नन्तव्यायाः
"
नन्तव्यायाम् हे नन्तव्ये !
नमनीयः
नमनीयम्
नमनीयेन
नमनीयाय
नमनीयात्
नमनीयस्य
नमनीये
हे नमनीय !
(नमनीयम् हे नमनीय !
नमनीया
नमनीयाम्
नमनीयया
नमनीयायै
नमनीयायाः
नमनीयायाम् हे नमनीये !
नन्तव्यौ
नन्तव्याः
नन्तव्यान्
नन्तव्याभ्याम् नन्तव्यैः नन्तव्येभ्यः
"
नन्तव्ययोः
"
हे नन्तव्यौ ! नन्तव्ये
हे नन्तव्ये !
नन्तव्ये
"
नन्तव्याभ्याम् नन्तव्याभिः
"
नन्तव्ययोः नन्तव्ययोः
हे नन्तव्ये !
नमनीयौ
"
"
नमनीयाः
नमनीयान्
नमनीयाभ्याम् नमनीयैः
"
नमनीययोः
"I
हे नमनीयौ !
नमनीये
हे नमनीये!
नमनीये
"
नन्तव्यानाम्
नतव्येषु
हे नन्तव्याः ! नन्तव्यानि
हे नन्तव्यानि
नन्तव्याः
नमनीययोः
"I
नन्तव्याभ्यः
हे नमनीये !
"
नन्तव्यानाम्
नन्तव्यासु हे नन्तव्याः !
नमनीयेभ्यः
६६
नमनीयानाम्
नमनीयेषु
हे नमनीयाः !
नमनीयाभ्याम् नमनीयाभिः
नमनीयाभ्यः
""
नमनीयानि
हे नमनीयानि!
नमनीयाः
""
नमनीयानाम् नमनीयासु हे नमनीयाः !
नम्यः
नम्यम्
नम्येन
नम्याय
नम्यात्
नम्यस्य
नम्ये
नम्य !
नम्यम्
नम्य !
नम्या
नम्याम्
नम्यया
नम्यायै
मम्यायाः
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
नम्यायाम् नम्ये
नम्यौ
नम्याभ्याम्
नम्ययोः
नम्यौ !
नम्ये
नम्ये !
नम्ये
नाभ्याम्
नम्ययोः
नम्ये
नम्याः
नम्यान्
नम्यैः
नम्येभ्यः
"
नम्यानाम् नम्येषु
नम्याः !
नम्यानि
नम्यानि !
नम्या :
"
नम्याभिः
नम्याभ्यः
नम्यानाम्
नम्यासु
नम्याः
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
६७
तद्धित तर(तरप)/तम(तमप)
पटुतरौ
पटुतराः पटुतरान् पटुतरैः पटुतरेभ्यः
पटुतराभ्याम्
पटुतरयोः
.
हे पदतरौ! पटुतरे हे पटुतरे! पटुतरे
पटुतराणाम् पटुतरेषु हे पटतराः ! पटुतराणि हे पटुतराणि, पटुतराः
पटुतराभ्याम्
पटुतराभिः पटुतराभ्यः
.
पटुतरयोः
.
पटुतराणाम् पटुतरासु हे पटुतराः!
हे पटुतरे!
शुक्लतरः शुक्लतरौ शुक्लतराः पटुतरः शुक्लतरम्
शुक्लतरान् पटुतरम् शुक्लतरेण शुक्लतराभ्याम् शुक्लतरैः पटुतरेण शुक्लतराय
शुक्लतरेभ्यः
पटुतराय शुक्लतरात्
पटुतरात् शुक्लतरस्य शुक्लतरयोः शुक्लतराणाम्
पटुतरस्य शुक्लतरे
शुक्लतरेषु । पटुतरे हे शुक्लतर! हे शुक्लतरौ! हे शुक्लतराः!) | हे पटुतर! शुक्लतरम् शुक्लतरे शुक्लतराणि ) ( पटुतरम् हे शुक्लतर! हे शुक्लतरे! हे शुक्लतराणि! (हे पटुतर! शुक्लतरा शुक्लतरे शुक्लतराः । (पटुतरा शुक्लतराम्
पटुतराम् शुक्लतरया शुक्लतराभ्याम् शुक्लतराभिः पटुतरया शुक्लतरायै . "
शुक्लतराभ्यः पटुतरायै शुक्लतरायाः
पटुतरायाः शुक्लतरयोः
शुक्लतराणाम् शुक्लतरायाम्
शुक्लतरासु पटुतरायाम् (हे शुक्लतरे! हे शुक्लतरें! हे शुक्लतराः!, हे पटुतरे! शुक्लतमः . शुक्लतमौ शुक्लतमाः (पटुतमः शुक्लतमम्
पटुतमम् शुक्लतमेन
शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमैः पटुतमेन शुक्लतमाय
पटुतमाय शुक्लतमात्
शुक्लतमेभ्यः पटुतमात् शुक्लतमस्य शुक्लतमयोः शुक्लतमानाम् शुक्लतमे
शुक्लतमेषु पटुतमे हे शुक्लतम! हे शुक्लतमे! हे शुक्लतमाः, हे पटुतम! शुक्लतमम् शुक्लतमे शुक्लतमानि) (पटुतमम् हशुक्लतम! हे शुक्लतमे! हे शक्लतमानिह पटुतम! शुक्लतमा शुक्लतमे शुक्लतमाः (पटुतमा शुक्लतमाम्
पटुतमाम् शुक्लतमया शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमाभिः पटुतमया शुक्लतमायै
शुक्लतमाभ्यः शुक्लतमायाः
पटुतमायाः शुक्लतमायाः शुक्लतमयोः शुक्लतमानाम् शुक्लतमायाम् ".. शुक्लतमासु
पटुतमायाम् हे शक्लतमे! हे शक्लतमे! हे शक्लतमा (हे पटुतमे!
पटुतमौ
पटुतमाः पटुतमान् पटुतमैः पटुतमेभ्यः
पटुतमाभ्याम्
पटुतमयोः
हे पटुतमौ! पटुतमे हे पटुतमे! पटुतमे
पटुतमानाम् पटुतमेषु हे पटुतमाः ! पटुतमानि हे पटुतमानि!
पटुतमाः
पटुतमाभ्याम् पटुतमाभिः
पटुतमाभ्यः
पटुतमायै
पटुतमयोः
पटुतमानाम् पटुतमासु हे पटतमाः!
हे पटुतमे!
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
तद्धित ईयस् (ईयसु) / इष्ठ / मत् (मतु) /त्व/त (तल)
पटीयान् पटीयांसम्
पटीयसा पटीयसे
पटीयसः
".
पटीयसि
हे पटियन् !
पटीयः
पटीयसी
पटीयसीम्
पटीयस्या
पटीयस्यै
पटीयस्याः
"
पटीयस्याम् हे पटीयसि !
पटिष्ठः
पटिष्ठम्
पटिष्ठेन
पटिहाय
पटिष्ठात्
पटिष्ठस्य
पटिष्ठे
हे पटिष्ठ !
पटिष्ठम्
हे पटिष्ठ !
पटिष्ठा
पटिष्ठाम्
पटिया
पटिष्ठायै
पटिष्ठायाः
"
पटिष्ठायाम् हे पटिष्ठे !
पटीयांसौ
पटीयोभ्याम्
पटीयसोः पटीयसाम्
पटीयःसु, पटीयस्सु
हे पटीयांसौ ! हे पटीयांसः !
पटीयसी
पटीयांसि
पटीयस्यौ
"..
पटीयस्यः
पटीयसी :
पटीयसीभ्याम् पटीयसीभिः
पटीयसीभ्यः
"
पटीयस्योः
"
हे पटीयस्यौ !
पटिठौ
"
पटिष्ठाभ्याम्
"
"
पटिष्ठयोः
"
हे पटिष्ठौ !
पटिष्ठे
हे पटिष्ठे !
पटिष्ठे
"
"
पटीयांसः
पटीयसः
पटीयोभिः
पटीयोभ्यः
पटिष्ठयोः
""
हे पटिष्ठे !
"
पटीयसीनाम् पटीयसीषु
पटीयस्यः !
पटिष्ठाः
पटिष्ठान्
पटिठैः
पटिष्ठेभ्यः
"
पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठाभिः
पटिष्ठाभ्यः
पटिष्ठानाम् पटिष्ठेषु
हे पटिष्ठाः !
पटिष्ठानि
हे पटिष्ठानि !
पटिष्ठाः
".
६८
पटिष्ठानाम्
पटिष्ठासु पटिष्ठाः !
धेनुमान्
धेनुमन्तम्
धेनुमता
धेनुमते
धेनुमतः
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
धेनुमति
हे धेनुमन् !
धेनुमत् द्
धेनुमती
धेनुमतीम्
धेनुमत्या
धेनुमत्यै
धेनुमत्याः
"
धेनुमत्याम् हे धेनुमति !
देवत्वम्
देवत्वेन
देवत्वाय
देवत्वात्.
देवत्वस्य
देवत्वे
हे देवत्व !
शुक्लता शुक्लताम्
शुक्लतया
शुक्लतायै
शुक्लतायाः
शुक्लतायाम् हे शुक्लते !
धेनुमन्तौ
धेनुमन्तः
धेनुमतः
धेनुमद्भ्याम् धेनुमद्भिः
धेनुमद्भ्यः
"
धेनुमताम्
धेनुमत्सु
हे धेनुमन्तः !
धेनुमति
धेनुमत्यः
धेनुमती:
धेनुमतीभ्याम् धेनुमतीभिः
धेनुमतीभ्यः
धेनुमतोः
हे धनुमन्तौ !
धेनुमती
धेनुमत्यौ
"
"
धेनुमत्योः
धेनुमत्यौ !
देवत्वे
देवत्वाभ्याम्
देवत्वयोः
हे देवत्वे !
शुक्ल
"
"
शुक्लतयोः
"
धेनुमतीनाम्
धेनुमतीषु
हे धेनुमत्यः !
देवत्वानि
हे शुक्लते !
देवत्वैः देवत्वेभ्यः
शुक्लताः
शुक्लताभ्याम् शुक्लताभिः
शुक्लताभ्यः
"
देवत्वानाम् देवत्वेषु हे देवत्वानि !
शुक्लतानाम्
शुक्लतासु
हे
शुक्लताः !
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
सङ्ख्यावाचक
६९
एके एकान्
पञ्च
षट्, इ सप्त •
अष्ट
अष्टौ
द्वाभ्यामएकैः
एक: . एकम् एकेन एकस्मै एकस्मात्, एकस्य एकस्मिन्
एकेभ्यः
पञ्चभिः षड्भिः सप्तभिः अष्टभिःअष्टाभिः पञ्चभ्यः षड्भ्यः सप्तभ्यः अष्टभ्यः अष्टाभ्यः
एकेषाम्
द्वयोः "
एकेषु
पञ्चानाम् षण्णाम् सप्तानाम् अष्टानाम् अष्टानाम् (पञ्चसु षट्सु सप्तसु अष्टसु अष्टासु
एकानि
एकाः
नव
दश
एकादश
द्वादश
एका एकाम् एकया. एकस्यै एकस्याः
द्वाभ्यामएकाभिः
एकाभ्यः
नवभिः दशभिः एकादशभिः द्वाशभिः नवभ्यः दशभ्यः एकादशभ्यः द्वाशभ्यः
द्रयोः
एकस्याम्
एकासाम् । नवानाम् दशानाम् एकादशानाम् द्वाशानाम् एकासु. नवसु दशसु एकादशसु द्वाशसु
त्रयः
तिम्रः
त्रीणि
त्रयोदश चतुर्दश
पञ्चदश षोडदश
त्रीन् त्रीभिः त्रिभ्यः
तिसृभिः त्रिभिः तिसृभ्यः त्रिभ्यः
त्रयोदशभिः चतुर्दशभिः पञ्चदशभिः षोडशमिः त्रयोदशभ्यः चतुर्दशभ्यः पञ्चदशभ्यः षोडशभ्यः
त्रयाणाम
त्रयोदशानाम्चतुर्दशानाम्पञ्चदशानाम् षोडशानाम् त्रयोदशसु चतुर्दशसु पञ्चदशसु षोडशसु
त्रिषु...
त्रयाणाम् त्रिषु ।
तिसृषु
चत्वारः
चतस्रः
चत्वारि
सप्तदश
अष्टादश
नवदश
चतुरः चतुर्भिः चतुर्म्यः
चतसृभिः चतसृभ्यः
चतुर्भिः चतुर्व्यः
सप्तदशभिः अष्टादशभिः नवदशभिः सप्तदशभ्यः अष्टादशभ्यः नवदशभ्यः
चतुर्णाम् चतुर्यु
चतसृणाम् चतसृषु
चतुर्णाम् चतुर्यु
सप्तदशानाम् अष्टादशानाम् नवदशानाम् सप्तदशसु अष्टादशसु नवदशसु
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
अव्यय
क्रम पाठ शब्द
१
२
३
2 20
१६
१६
४ १६
५
६
७
८
076
इह
१६ कदा
अव्यय
इदानीम् अत्यारे, उभशां અહીં, આ ઠેકાણે
ક્યારે
क्व
१६ न
१६
प्रातर्
१६ बहुशस् जडु, जडुवार અહીં
१८ अत्र
९ १८ इति
એમ, એ પ્રમાણે भ्यां के हेडआरो त्यां, ते ठेडाले
१०.१८
यत्र
११ १८ तत्र
१२ १९ ओम् हा
१३ १९
१४ | २७
१५ २७
१६ २७
१७ २७
१८ | २७
१९२७
२०२७
एव
कथम्
अर्थ
झटिति ञट, ही
कुतस्
चिरम्
तथा
यथा
सुष्ठु
अद्य
हि
ક્યાં
નહિ
સવારમાં
२१ २९
२२ २९
२३ ३०
२४ ३१ अपि
२५ ३१ तदा
२६ ३१ पुरा
२७ ३१
हास्
२८ | ३५
तु
२९ ३६ एवम्
३० | ३६
ततस्
तत्र
क्वचित्
निश्चे, ४
डेभ, शी रीते, शा भाटे
ज्यांथी, शाथी
सांजो वजत
तेभ, ते प्रभा
જેમ, જે પ્રમાણે
સારુ
આજ
કારણ કે, ખરેખર डोई ठेडाले, निश्चे४
પણ, કોઇ વખત
ત્યારે
પહેલાં
ગઇ કાલે
७०
वजी, ४, प એમ, એ પ્રમાણે त्यांथी, तेथी
ત્યાં, તે ઠેકાણે
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
क्रम पाठ शब्द
३२ ३६ पुनर्
३३ ३६ प्रणम्य १
३४ ३७ एकत्र
३५ ३७ सर्वत्र
३६ ३९ अधुना
३७ ३९ अन्यत्र
३८ ३९ किम्
३९ ३९ गृ
४० ३९ दिवा
४३ ४० इव
४४ ४० चेत्
४५ ४० स्वयम्
४१ ३९ वृथा
४२ ४० आघ्रातुम् सुंधवाने
જેમ, જેવું
જો
४६ ४१ अथ ४७ ४१ अपि
४८४१
४९ ४१ असमीक्ष्य
५० ४१ उत ५१ ४१ तर्हि
अर्थ
ફરીથી, ફરીને પ્રણામ કરીને એક ઠેકાણે
સર્વ ઠેકાણે
५२ ४१ भोस्
५३ ४१ यदि
५४ ४२ अंतस्
હમણાં
બીજે ઠેકાણે
શું, શા માટે
ગ્રહણ કરીને
દિવસે
ફોગટ
५५ ४२ पुरस्
અહીંથી, આથી આગળ, સામે नहि, न
५६ ४२ मा
५७ ४२ यद्
टु
५८ ४३
પાદ પૂર્તિ માટે વપરાય છે.
५९ ४४ एकदा
એક વખત
६० ४४ द्रष्टुम्
જોઇને
६१ ४५ अवश्यम् ४३२, निश्चे ६२ ४५ कथयितुम् ' 'हेवाने ६३ ४५ खलु નિશ્ચે
३१ | ३६
१ (प्र+नम्+य) २ ( न समीक्ष्य) ३ (दृश्+तुम्) ४ (कथ्+इ (ण्यि) +इ+तुम् )
पोते, भते
હવે
પણ, સંભવના અર્થમાં
ઘણું, હદબહાર भैया वगर
अथवा,
}
તો
३.
જો
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
अव्यय
७१
क्रम पाठ शब्द
अर्थ
क्रम पाठ शब्द अर्थ ६४ ४५ नूनम् |६५ ४६ कथंचन | आप शत ६६ ४६ क्वचित् मत ६७ ४६ सर्वदा भेशा [६८ ४७ चिरात् बाणे | ६९ ४७ अन्यथा |बी0 शत, सर्ट ७० ४८ नाम ५२५२ ७१४८ नूनम् नि । ७२ ४८ मिथ्या शेगर ७३ ४९ यदिवा अथवा ७४४९ ननु |७५ ५० शनैस् । घामयी . -७६ ५१ तद् । તેથી, તે કારણથી ७७५१ नक्तम् त्रि ७८ ५१ यद्थी , रथी ७९ ५१ सम्यग् सारीरीत ८० प १ नो नथी. ८१ रि२ पश्चात् पछी ८२ शि३ उपरि ६५२ ८३ ४ उत्थाय' 6801 ८४ ५ एकदा हिवस ८५ ६ कृत्वा .शन
१ (उत्+स्था+य)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
अव्यय
७२
. चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
क्रम
अव्यय
अर्थ [ જ્યારે
१
નિયે
यदा तदा | ત્યારે कदा
ક્યારે सर्वदा
હંમેશા एकदा हिवसात ६ अपरेधुस् हिस
अन्यदा એક દિવસ सार्धम् સાથે
समम्
સાથે
સાથે
४४ पुरस्
આજે
क्रम अव्यय
अर्थ ३४ बत ખરેખર, નિશ્ચ ३५ किल ખરેખર ३६ नूनम् ३७ । एव નિશ્ચે, જ ३८ ननु નિશ્ચ ३९ अवश्यम् नि,४३२ ४० अधस् નીચે ४१ उपरि ઉપર ४२ पूर्व આગળ ४३ पुरतस् આગળ
मागण, सामे, ४५ प्राकर પહેલાં, પૂર્વ ४६
પહેલાં ४७ पश्चात् पछी. शाश्वत्
- નિરંતર, સદા ४९ अनिशम નિરંતર ५० यतस्
જેથી, જેકારણથી ५१ ततस
तथी, त्यांथी, ते १२थी ५२ कुतस्थी , स्यांथी, ज्या १२थी
આથી, અહિંથી | ५४ त्वत्तस्. તારાથી
આથી, અહિંથી ५६ यावत् ५७ तावत्
ત્યાં સુધી यावज्जीवम् वन पर्यन्त ५९ यद 3थी , २४थी ६० तद તેથી, તે કારણથી
अथकिम् |६२ | ओम ६३ नो नल, नयी ६४ न
--- ६५ मा ६६ अस्ति छ.
१० सह ११ सुष्ठ સારૂ. १२ सम्यग
સારી રીતે १३ ह्यस्
ગઈ કાલે १४ अद्य १५ श्वस् આવતી કાલે १६ अन्तस् અંદર. १७ बहिस
બહાર १८ शनैस् ધીમેથી
सहसा એક્દમ્ २० सद्यस् એકદમ, જલદી २१ झटिति | 12, ही २२ यत्र જ્યાં, જે ઠેકાણે २३ तत्र ત્યાં, તે ઠેકાણે २४ कुत्र | ક્યાં, કયે ઠેકાણે २५ सर्वत्र
સર્વ ઠેકાણે २६ एकत्र એક ઠેકાણે | २७ अन्यत्र अन्य आरोपी २८ इह | અહિં, આ ઠેકાણે २९ क्वचित्
1.औ u ३० क्व
ક્યાં ३१ अन्यतस् બીજે ઠેકાણે ३२ नाम
५२५२ | खलु ५२५२, निश्चे
| ५३ अतस्
| ५५ इतस
यावत्
.
8
જ્યાં સુધી
५८
નહિ
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्तन हैम संस्कृत शब्दरूपकोश
अव्यय
७३
अर्थ
- अर्थ
અથવા अथवा જેવી રીતે પણ તો પણ હજુ પણ
માટે
જાણે
क्रम अव्यय ६७ यदिवा ६८ उत | ६९ यथाऽपि
७० तथाऽपि | ७१ अद्याऽपि
७२ इव |७३ नु ७४ यथा ७५ तथा ७६ सर्वथा ७७ अन्यथा | ७८ वृथा ७९ एवम् ८० इति ८१ मुधा ८२ मिथ्या ८३ प्रातर् ८४ सायम् ८५ दिवा . 1८६ नक्तम् | ८७ पुनर ८८ भूयस् ८९ तु ९० मिथस् ९१ परस्परम् ९२ मुहुस् | ९३ बहुशस् ९४ चेत् ९५ यदि
જાણે જેમ, જે પ્રમાણે તેમ, તે પ્રમાણે સર્વ પ્રકારે બીજી રીતે, ઉભું शेगट. એમ, એ પ્રમાણે
એ પ્રમાણે | ફોગટ ફોગટ સવારમાં सा દિવસે રાત્રે ફરીથી, ફરીને ફરીથી वणी,४,५ પરસ્પર પરસ્પર બહુવાર વારંવાર
क्रम अव्यय १०० हन्त ખેદ અર્થમાં १०१ ही ખેદ અર્થમાં १०२ हाहा હાહા १०३| स्वाहामंत्र१२, हवाममुरारपानामा १०४| अन्तरा विनापथ्ये १०५ ऋते વિના १०६ मनाक् જરા, થોડું .१०७/कते १०८ चिरम् લાંબો વખત १०९ चिरात् લાંબા કાળે ११० अति ઘણું, હદ બહાર १११ अरात् દૂર કે નજીક ११२ जाने ११३ हि २१, ५३५२, निच,४ ११४ अपि પણ, સંભવ અર્થમાં ११५ स्वयम् पात, ११६ असाम्प्रतम् अयोग्य ११७ अणुशस् 1.1 ११८ परम्प रंतु ११९ किन्तु परंतु १२० कथञ्चन ५९ शत १२१ कथञ्चित् मिशन, 5 रीत | १२२ कथम्म , शी शत, ॥ माटे. १२३ किम्
माटे १२४ किमु १२५ आस्ताम् सयु, २ २. १२६ अस्तु નિષેધ સૂચક १२७/ अथ वे १२८ इदानीम् मदत, सत्यारे १२९ संप्रतिभpi १३० अधुना एभर॥
९७ अर्य ९८ भोस्
song
थिमी
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुस्तक लेनार भाग्यशाली आत्माओने
नम्र प्रार्थना
आ पुस्तकर्नु पठन पाठन कर्यावाद राखी न मुंकता अन्य जरूरीयात वालाने आपी देवें. जेथी परिग्रहदोष तथा
झानान्तराय दोषथी बची शकाय.
38
36
598380
80008
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ प्रकरण त्रिषष्टि भाष्य प्राकृत कर्मग्रन्थ न्यायभूमिका पंचसंग्रह तर्कसंग्रह कम्मपयडी मुक्तावलि बृहत्संग्रहणी स्याद्वादमंजरी बृहत्क्षेत्रसमास प्रमाणनय तत्त्वालोक लोकप्रकाश रत्नाकरावतारिका षोडशक तत्त्वार्थ व्याप्तिपञ्चक प्रथमा षोडशक मध्यमा योगशतक उत्तमा योगदृष्टि समुच्चय व्याकरण योगविंशिका रघुवंश विंशतिर्विशिका नैषध तर्कभाषा किरात प्राचीन लिपि अभ्यास माटे मलो हरेश कुबडिया 6/103, शत्रुजयपार्क, तलेटी रोड, पालिताणा - 364270. गुजरात - भारत. लेखकोने बीजी आवृत्ति समये प्रुफनी झंझटथी बचवा उपरोक्त स्थले संपर्क करो. . M-9426316889