Book Title: Chaturvinshati Sandhan kavya Author(s): Kundanmal Jain Publisher: Z_Kailashchandra_Shastri_Abhinandan_Granth_012048.pdf Catalog link: https://jainqq.org/explore/210475/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturviMzatisaMdhAnakAvya prAcArya kundanalAla jaina, vizvAsanagara, dillI AdaraNIya zrI agaracandajI nAhaTAne kAdambinIke mArca 72 ke aGka meM 'saptasandhAna' nAmaka eka adbhuta kAvyakI carcA kI hai| yahA~ maiM usI prakArake eka anya kAvyakI sUcanA prastuta kara rahA hU~ jisameM eka zlokake caubIsa artha nikAle gaye haiM / yaha adbhuta kAvya hai - 'caturviMzatisaMdhAna kAvya' / isake racayitA paM0 jagannAtha (saM0 1711) haiM jo bhaTTAraka narendrakIrtike ziSya the / paM0 jagannAthane isa pratibhAzIla vilakSaNa kAvyake arthakI prAmANikatA evaM spaSTatA hetu svayaM hI 'svopajJa' nAmase TokA bhI racI thI, jisameM kavicakravartI zrI jagannAthane pratyeka zlokake caubIsa artha nikAle haiM, jo vRSabhAdi mahAvIra paryanta caubIsa tIrthakaroMke pakSameM alaga-alaga nikalate haiM / yaha adbhuta kAvya san 1921 meM rAvajI sakhArAmajI dozI, zolApurase prakAzita ho cukA hai / udAharaNake liye, nimna zloka prastuta hai : uparyukta sragdharA chandako 24 bAra likhakara isa vicakSaNa kavine alaga-alaga sabhI tIrthaMkaroMkI stuti paraka TIkA likhI hai / zreyAn zrIvAsupUjyo vRSabhajinapatiH zrImAMko'thadharmo, haryaMkaH puSpadanto munisuvratajino'naMtavAk zrIsutaH / zAntipadmaprabho'ro vimalavibhurasau vardhamAnopyajAMko, mallinemirnAmamA sumati khalu sacchrIjagannAtha dhIram // paM0 jagannAtha ko yadyapi saMskRta bhASA tathA usake anekArthavAcI zabdoMke mahAn sAmarthyapara pUrNAdhikAra prApta thA, phira bhI logoMke pallavagrAhI pANDityake kAraNa unakI racanA kI AlocanA pratyAlocanA na hone lage aura loga isa kAvyakI prAmANikatA evaM zreSThatAke viSaya meM zaGkAlu na ho uTheM, isIliye unhoMne ekAkSarakoSa kI sahAyatA lenekA spaSTa ullekha kiyA hai / eka dUsare zlokake bAda ve Age likhate haiM : caturviMzatijinAnAmekapadyam kRtvA tasya caturviMzatibhirarthairjagannAthastAn stauti, tAvadAdijinasya, vRSabhasya stutiH prArabhyate / iti caturviMzatijinastutAve kAkSaraprakAzikAyAM bhaTTArakanarendrakIrtimukhyaziSyapaM0 jagannAthaviracitAyAM prathamatIrthaMkara zrIvRSabhanAthasya stutiH samAptA / kavine prastuta racanA vaisAkha sudI 5 saM0 1699 ravivArako ambAvatpura ( rAjasthAna ) meM samApta kI thI / yaha nagara takSakapura ( Tor3A rAja0 ) ke Asa-pAsa kahIM hogA / takSakapura jaina granthoMke punarlekhana evaM nirmANakA pramukha kendra thA / yahIM bhaTTAraka narendrakIrtikI prasiddha pAThazAlA bhI thI / kavikA janma khaNDelavAlavaMzodbhava sogAnI gotriya zAha pomarAja zreSThike ghara huA thA / inake anuja kavi vAdirAja ( 1729 saM0 ) bhI saMskRtake prakANDa vidvAn the jinhoMne vAgbhaTTAlaGkArakI 'kAvyacandrikA' TIkA tathA 'jJAnalocana - stotra' kI racanA kI thii| kavikA janma saM0 1660 ke lagabhaga kisI samaya honA cAhiye / kavike anuja zrI vAdirAja mahArAja jayasiMhake rAjyameM kisI zIrSastha pada para virAjamAna the aura apanI zreSThatAke liye prasiddha the / inake rAmacandra, lAlajI, nemidAsa tathA vimaladAsa nAmaka cAra putra the / - 225 - 29 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi jagannAthakI chaha racanAyeM upalabdha haiN| prathama caturvizatisaMdhAnakAvya svopajJaTIkA, dvitIya "sukhanidhAna" jo tamAlapura nAmaka nagarameM saM0 1700 meM racI gaI thii| isakI pratimeM kaviko kavicakravartIkI upAdhise sambodhita kiyA gayA hai| tRtIya, zRMgArasamudrakAvya jisakA ullekha sukhanidhAna nAmaka racanAmeM huA hai| caturtha, zvetAmbara parAjaya ( kevalimuktinirAkaraNa ) jisameM kevalIkevalAhAritvakA saMyuktika nirAkaraNa kiyA gayA hai / isakI racanA saM0 1703 meM dIpAvalIke dina huI thii| paJcama, neminarendrastotra-svopajJaTIkA hai jisakA ullekha zvetAMbaraparAjaya nAmaka granthameM milatA hai| inakI SaSThama racanA hai suSeNacaritra jisakI pratilipi saM0 1842 meM huI thI aura yaha Amerake maTha, mahendrakIrti bhaNDArameM surakSita hai| kavi jagannAthane caturviMzatisaMdhAnakAvyakI racanA karate hue spaSTa likhA hai : padye'smin mayakAkRtAMnutimimAM zrImaccaturviMzatiH / tIrtheSAM kaluSApahAM ca nitarAM tAvadbhirathairvaraiH / / pratyeka kila vAcyavAcaka, ravairbodhyAMbudhairvRttitaH / pUrvAhnAdiSu yo babIti, labhate sthAnaM jagannAthataH // uparyukta zlokase spaSTa jJAta hotA hai ki pratyeka zlokase caubIsa artha nikalate haiM jo vRSabhAdi caubIsa tIrthaMkaroMke stuti svarUpa haiM / saMskRta sAhityake aise grantharatnoMkA vizeSa rUpase pracAra-prasAra honA cAhiye aura inase videzI vidvAnoMko bhI avagata karAnA cAhiye / - 226 -