Book Title: Bhavatit Dhyan
Author(s): Krishnakumar
Publisher: Z_Pushkarmuni_Abhinandan_Granth_012012.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211595/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 146 zrI puSkaramuni abhinandana grantha : navama khaNDa bhAvAtIta dhyAna kRSNakumAra, ema.AI.sI.AI. [ RSikeza ] vaidika dRSTi se jisa samaya Izvara mAnava kA nirmANa kara rahe the, usa samaya devadUta ne unase namra nivedana kiyA ki mAnava ko sabhI prakAra kI sukha-zAMti va zakti pradAna kreN| uttara meM Izvara ne kahA- nahIM, kyoMki sabhI sukhoM kA AdhAra mAnava hai / yadi ve sabhI sukha mAnava kI utpatti ke sAtha hI use pradAna kara diye jAyeMge to vaha svayaM anveSaNA ke AdhAra para prApta sukha-samRddhi evaM prasannatA se vaMcita ho jAyegA / prastuta rUpaka kA sArAMza yaha hai ki sukha kA akSaya srota mAnava meM hai aura vaha use khojane para prApta hotA hai / parizrama se prApta usa sukha meM use jo AhlAda hotA hai usakA varNana zabdoM ke dvArA nahIM kiyA jA sktaa| usa virATa sukha ko prApta karane kA sugama aura sarala upAya hai - bhAvAtIta dhyAna / svAmI vivekAnanda ne apanI 'vijJAna aura dharma' nAmaka pustaka meM likhA hai- 'vizva meM eka dina aisA AyegA jaba dharma va vijJAna eka-dUsare se hAtha milAyeMge tathA kavitA aura darzana Apasa meM mileNge|' isa kathana kI pUrti merI dRSTi se AcArya zaMkara, brahmAnanda sarasvatI aura unake ziSya maheza yogI ne bhAvAtIta dhyAna ke dvArA pUrNa kI hai| Aja vizva ke eka sau cAlIsa dezoM meM cetanA-vijJAna evaM bhAvAtIta dhyAna ke kendra haiM, jo isa dhyAna kI zikSA pradAna karate haiM / prastuta dhyAna se mAnava zArIrika, mAnasika tathA AdhyAtmika jIvana se lAbhAnvita hokara paripUrNa jIvanayApana karane lagatA hai| mAnava kI cetanA meM itanI mahAn zakti hai ki vaha sampUrNa vizva ko hilA sakatA hai| usa vikasita cetanA-zakti kA parijJAna dhyAna ke dvArA hI sambhava hai / maharSi maheza yogI kI preraNA se 3600 dhyAna kendroM meM 12000 adhyApaka va adhyApikAoM dvArA bhAvAtIta dhyAna va cetanA-vijJAna kI zikSA dI jAtI hai| isa dhyAna meM prAntavAda, saMpradAyavAda, deza Adi kA koI bandhana nahIM hai| jo bhI mumukSu sAdhaka haiM ve yaha dhyAna kara sakate haiM aura dhyAna ke apUrva Ananda ko prApta kara sakate haiM / isa dhyAna zailI se mAnasika evaM zArIrika durbalatA samutpanna karane vAlI pravRttiyA~ naSTa ho jAtI haiN| jinake kAraNa mAnava duHkhI hai, vividha prakAra kI kamajoriyoM kA zikAra hai, ve sArI kamajoriyA~ dhyAna se naSTa ho jAtI haiN| bhAvAtIta dhyAna ke pravartaka maheza yogI nahIM haiM apitu isa dhyAna ke mUlasrota yatra-tatra prAcIna graMthoM meM upalabdha hote haiN| karmayogI zrIkRSNa ne vIra arjuna ko kurukSetra ke maidAna meM isa dhyAna ke sambandha meM prakAza DAlate hue kahA yogasthaH kuru karmANi saMgaM tyaktvA siddhayasiddhayoH samo bhUtvA samatvaM yoga dhanaMjaya / ucyate // - gItA0 2-48 / atIta kAla se hI adhyAtma ke nAma para jo mithyAbhrama tathA bhrAMtiyA~ thIM ve zanaiH-zanaiH dhyAna ke dvArA miTa rahI haiM / bhAvAtIta dhyAna Antarika zaktiyoM ko vikasita karane kI eka saralatama prakriyA hai / kicit samaya meM bhI sAdhaka antarmukha hokara apane antaratama meM nihita usa zakti, jJAna tathA Ananda ke akSaya bhaNDora ko prApta kara letA hai| jisakI zikSA gItAkAra ne dI thI / prAtaH va sAyaMkAla niyamita rUpa se pandraha-bIsa minaTa taka binA kisI bhI prayAsa athavA taiyArI ke zAnta baiThanA caahie| mana ko zAnta karane kA yaha sahaja va sarala mArga hai| isase cetanA satoguNI hotI hai aura pratyeka dizA meM use lAbha prApta hotA hai| isa dhyAna se aparAdhiyoM kI saMkhyA kama ho gayI hai| jo loga rugNa rahate the ve isa dhyAna ko karane se rogamukta ho gaye haiN| jo loga tanAva mukti ke lie zarAba pIkara gAr3iyA~ calAte the ve isa dhyAna Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvAtIta dhyAna 147 . ke karane se zarAba Adi ke vyasanoM se mukta ho gaye jisase durghaTanAeM kama hone lagI aura jana-jana ke antarmAnasa meM sneha-sadbhAvanA aMgar3AiyA~ lene lgiiN| yaha satya hai ki atIta kAla se cale A rahe bhAvAtIta dhyAna ko maharSi maheza yogI ne punarujjIvita kiyA aura unakI preraNA tathA athaka prayAsa se janamAnasa kI ruci isa dhyAna kI ora adhika bddh'ii| pAzcAtya vaijJAnikoM ne bhAvAtIta dhyAna ke dvArA samprApta upalabdhiyoM evaM tathyoM ko AdhAra mAnakara ise 'maharSi ephekTa' (maharSi-prabhAva) kI saMjJA pradAna kI hai| bhAvAtIta dhyAna se1. vyakti kI cetanA kA vistAra hotA hai| 2. sRjanAtmaka evaM racanAtmaka buddhi kA vikAsa hotA hai| 3. gahana vizrAma milatA hai jisase vyakti kI kArya-kSamatA evaM zakti meM vRddhi hone ke sAtha-sAtha sphUrti AtI hai| 4. bauddhika vikAsa evaM mAnasika spaSTatA meM vRddhi hotI hai| 5. aneka rogoM jaise rakta-cApa sambandhI, hRdaya sambandhI, vAtajanita, mAnasika, elarjI, asthamA, nIMda na AnA evaM zArIrika durbalatA ityAdi kI cikitsA meM yaha dhyAna vizeSa rUpa se upayogI hai| 6. apane ko samAja se pRthaka samajhane yA hIna-bhAvanA athavA nirAzAvAdI pravRtti kA isa dhyAna dvArA unmUlana hotA hai| 7. yaha cintAoM se mukti dilAtA hai| 8. apane AcaraNa kI cintA nahIM karanI pdd'tii| mana svAbhAvika rUpa se ziSTatApUrNa vyavahAra karane lagatA hai| 6. dRSTikoNa vizAla bana jAtA hai| 10. kAryakSamatA tathA utpAdana meM vRddhi hotI hai| 11. pUrNarUpeNa zArIrika, mAnasika tathA AdhyAtmika vikAsa hotA hai / 12. mAnasika zAnti ke sAtha-sAtha Antarika prasannatA kA anubhava hotA hai| 13. AtmAnanda kA lAbha hotA hai| maharSijI ne bhAvAtIta dhyAna zailI bauddhika stara para samajhAne ke lie eka navIna sAdhanA-paddhati ko jana-jana ke sammukha prastuta kiyA jise cetanA-vijJAna kahate haiN| ise aneka vizvavidyAlayoM ne apane pAThyakrama meM sthAna diyA hai| *** .) mohonmattaM jagadvIkSya, karuNApUrNalocanaH / dazitaM jinavaMbaistu, sAmyayogarasAyanam // kaSAyairamibhUtAnAM, sattvAnAM mUDhacetasAm / manAMsi nirmalAni syuH, saMsarge samatAvatAm // -gi. pa. zAha 'kalpeza' / (.