Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmAtya vastupAlakRta "bhAratIstava amRta paTela gUrjara cakravartI viradhavalanA mahAmAtya zrI vastupAla sujJa, prAjJa, vIra, udAracarita, ane zraddhAvaMta zrAvakarUpe prasiddha che. temanAM bhaktibhAva, sAhasavRtti, udAratA ane buddhimattAne kAraNe madhyakAlIna virala vibhUtirUpe temanI gaNatarI thAya che. teo Ama mahApuruSa to hatA ja, paNa sAthe sAthe vidyApuruSa paNa hatA. emaNe mAtRpakSIya guru mAladhArI (harSapurIya) gacchIya naracaMdrasUrijI pAse vidyAbhyAsa karyo hato. vyAkaraNa, kAvya ane sAhityanAM UMDAM adhyayana-maMthananA paripAkarUpe emaNe naranArAyaNAnaMda nAmaka mahAkAvyanuM sarjana kareluM. to bhaktibhAvanA udrakanI, abhivyaktinI sAkSI detAM temaNe keTalAMka stotro paNa racelAM jemAMthI adyapi 4 bhAvavAhI stotro prApta thayAM che : 1. icchA manuSananmathI AraMbhAtuM, zatruMjayAdhIzane saMbodhatuM manorathamaya Adijina stotra (padya 12) je naranArAyaNAnaMda mahAkAvya prakAzananA pariziSTarUpe saMpAdake samAviSTa karyuM che. 2. puSya zarIzisithI prAraMbha pAmatuM ujjayaMtagiristha bhagavatI aMbikAne uddabodhatuM aMbikAstotra (padya 10), je jainastotrasamuccaya bhAgara aMtargata prakAzita thayuM che. 3. nayI samasaMyama thI zarUAta pAmatuM revatAdrimaMDananemijina stavana (padya 10) 4. 3 kRtaM sud fzat thI AraMbha thatI ArAdhanA (zloka padya 10) ane ahIM prastuta vyomavyArvina madirAthI zarU thatuM stotra te bhAratIstava (padya ) te emanuM pAMcamuM stuti-kAvya che. prastuta bhAratIstotranI eka patranI prata zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya vidyAmaMdira amadAvAdanA hastapratasaMgrahamAM bheTa-sUci kramAMka 47897 upara che. tenuM parimANa 26.2 x 11.2 se. mI. che. tenI lipi. 'bhale mIMDunuM cihna tathA polAM anusvAra cihno pratanI prAyaH 15mA zataka jeTalI prAcInatA darzAve che. A navaprApta stotra paNa upara kathita 4 stutyAtmaka kRtionI jema ja bhAvavAhI ane kAvyamaya saMguphanathI hRdayamAM bhakti-Urmione sahaja taraMgita karI de che. eka noMdhapAtra hakIkata e che ke traNeya stotromAM aMtima padyamAM "ca rnaravavavava: zrIvAstutiH viH" sarakhI mudrAMkita paMkti Ave che, jethI racayitA vastupAla maMtrI ja hovA vize koI ja zaMkA rahetI nathI. aMbikAstotra vasaMtatilakA vRttamAM nibaddha che, jayAre AdinAthastotra tathA ahIM prastuta navuM stotra zArdUlavikrIDita vRttamAM DhALelAM che. chaMda tathA bhAvane anurUpa "omavyArvina kakSA TUra vizaa"- jevI paMktiomAMthI sarasa chaMdolaya pragaTa thAya che. tathA "nartapurIzvariTIroTIuT-jevI paMktiomAMthI anuprAsano ghoSa ramaNIya rIte niSpanna bane che. chatAM prAsano trAsa kyAMya karNagocara thato nathI. balake mukhya ! akhaMtilAtitapunItendradhAnonaM-jevI paMktiothI padyanI prAsAdikatA vadhI che. ane hRdayaMgama bhAvabhaMgIne taralita karatA upamA, ulTekSA vagere alaMkAro prastuta stotranA bhUSaNa banyA che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. III - 1997-2002 155 mahAmAtya vastupAla kRta 'bhAratIstava' zrIvastupAlaviracitabhAratIstavASTaka: [zArdUlavikrIDitavRttam] vyomavyAptamivaindavena mahasA dUraM dizazcandana-- syandena snapitA iva smitasitAmbhojai teva kSitiH / dhyAyantIti budhAH sudhArasanidhau yattattvacintAvidhau tajjyotirjagato'stu nistuSapadA''lokAya sArasvatam // 1 // yaH kaNThadvayase pravizya payasi svargApagAyAzciraM tatte cintayati prabAdhitamahAmohaprarohaM mahaH / mAta! nUtanavAcyavAcakarasA'nusyUtasUktakramaH zabdabrahmaNi vANi ! pANinirikha prAgalbhyamabhyeti saH / / 2 / / amba ! tryambakamaulilAlitadhunIdhautendudhAmojjvalaM tejaste parizIlayanti zucayaH zailAgrazrRGgeSu ye / teSAM nistu [Sa] navyakAvyakalayA lokaH khalo'pi stavaprahazca pramadapradarzitazira:kampazca sampadyate // 3 // namrA'naikasurAsurezvarazira:koTIrakoTIprabhAsambhinnaM tava sarvadA padayugaM dhAtuHsute ! yaH stute / varSA''harSitaSaNmukhAzanazikhivyAhArasAraigirAmudgAraiH kadayannayaM janayati prItiM pazUnAmapi // 4 // devi! brahmasamudbhave ! bhavati ! yastvannAmasar3akIrtanakrItasphItakavitvakItilatikAvyutpannavidyAphalaH / zrIbhogAnupabhu [jya ] bhUmivalaye bhUpAladattairdhanaiH sArddha divyakavIzvaraiH sa ramate sArasvate sadmani // 5 // zazvad vizvasavitri ! putra iva yastvAmatra zuzrUSate niHzeSaM sa naraH karAmalakavat trailokyamAlokate / kiJcaitasya gRhAGgaNe guNavatA sUktena sampAditA sampattiH svayameti yAti sahasA kIrtizca digmaNDale // 6 // AkAro'stu yathA-tathA bhavatu vA lakSmIhe mA'thavA zrImadbhiH puruSaiH samaM paricayaH sampadyatAM vA na vA / puMsAM haMsavimAnavAsini ! yadi tvaM suprasannA'si tatte ramyA''kRtayaH prabhUtavibhavAste pUjanIyAzca te // 7 // jantuH ko'pi sa nAsti cetanatayA yasyA'si nA'ntargatA zAstraM tacca na kiMcidasti bhuvane yaddevi ! na tvanmayam / sA kAcit kvacanApi nAsti ca kalA yA siddhayati tvAM vinA miSTaM vastu tadasti na, stutikRtAM tuSTA na datse na yat // 8 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 amRta paTela stotraM zrotrarasAyanaM sumanasAM vAgdevatA daivataM cakre gUrjaracakravarttisacivaH zrIvastupAlaH kaviH // prAtaprataradhIyamAnamanaghAM yaccittavRttiM satAmAdhatte vibhutAM ca tANDavayati zreyaH zriyaM puSyati // 9 // bhAvAnuvAda A bhaktibhAvabharyA bhAratIstotranA rasanAM sthAno tenA anuvAdarUpamAM have vigatavAra joIe : 1. sudhArasanA nidhAna samAna je tattvanI ciMtAmAM (magna thaIne) budha puruSo dhyAna kare che ke A AkAza jANe cAMdanIthI dUra dUra sudhI lIMpAI gayuM che. dizAo jANe caMdanarasamAM snAna karI rahI che ane dharatI jANe khIlelAM zvetakamalothI UbharAI gaI che. [Ama samagra brahmAMDa zubha zubhra bhAse che] evuM sArasvatateja jagatane nirmalapadanuM darzana karAvanA2 thAo. Nirgrantha 2. he vAgIzvarI bhAratI ! svargagAnAM jalamAM AkaMTha praveza karIne jeo mahAmohane ruMdhanAra tArA tejanuM ciMtana kare che teo maharSi pANininI jema zabdabrahma(vyAkaraNa)mAM pragalbha bane che; ane teno vacanavinyAsa--nUtana zabda--nUtana arthathI anusyUta thaI jAya che. 3. he mAtA ! uttuMga girizRMgo para [besIne] je pavitra puruSo, gaMgAmAM svaccha thayela caMdrakiraNa samAna tArA tejanuM parizIlana kare che, teonAM nirmala navIna kAvyonI kalAthI sakala loka AnaMdapUrvaka mastaka DolAve che. 4. he brahmANI ! namra suro-asuronA indranA mastaka uparanA mukuTanI tirachI prabhAthI tejasvI banelAM tArAM caraNayugalane jeo stave che. teo megha-prasanna kalApIonA kekArava samAna vANIthI pazuo[jevA jaDa loko]ne paNa nItimaya banAve che, prItipAtra banAve che. 5. he brahmaputrI bhagavatI devI ! je tArA nAmanuM saMkIrtana kare che tene vyutpanna vidyArUpa phaLa maLe che ane tenI kavi-kIrti phlAya che. tene rAjAo dhanasaMpattinuM dAna Ape che, ne te kavio sAthe vidyAlayomAM kAvyakeli kare che. 6. he vizvamAtA ! putranI jema je puruSa Apane jema seve che te samagra jagatanuM karasthita nirmala jalanI jema darzana kare che [paraMtu khUbI e che ke] guNavAn kAvyothI saMpattio enA ghera Ave che ane kIrtti dUra dizAomAM jatI rahe che. 7. bhale AkRti jevI tevI hoya, bhale gharamAM lakSmI hoya ke na hoya, bhale dhanavAno sAthe paricaya hoya ke na hoya, paraMtu he haMsavAhinI mAtA ! tuM prasanna thAya to te puruSo rUpa-vaibhava-sattAthI saMpanna bane che. 8. he devI ! mA ! evo koI jaMtu (prANI) nathI ke jenI aMdara tuM cetanArUpe birAjamAna nathI; jagatamAM koI zAsana nathI ke je 'tuja-maya' [vANImaya] na hoya; evI koI klA kyAMya kyAreya thaI nathI ke je tArA vinA siddha thAya, ane evI koI [miSTa=mIThaDI] manabhAvana vastu nathI ke tArA bhaktane tuM prasanna thaIne ApatI nathI. 9. AvuM vAndevatAnuM karNarasAyana samAna stotra gUrjaracakravartisaciva zrI vastupAla kavie racyuM che. pratidina prabhAte A stotranuM paThana sajjanonI cittavRttione niSpApa banAve che, vibhutA arpe che, kalyANa
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. II-1997-2002 mahAmAtya vastupAlakRta 'bhAratIstava" 127 ane kamalAne poSe che. TippaNo :1. zrIvAstupAla viracita naranArAyaNAnaMda mahAkAvyam saMga sI. DI. dalAla, pp. 6.0.s. 2 Baroda 1916 2. jainastotrasamuccaya (bhAga 2, pR 143) saM. muni zrI caturavijayajI nirNayasAgara presa san 1928. 3. sukatakIrti kallolinyAdi vastupAla prazasti saMgraha saM. Agama prabhAkara munivara zrI puNyavi. ma. sA. sidhI jainagraMtha mAlA muMbaI pariziSTa 13muM saMvat 2017. 4. Ama to A racanAnI dRSTie 'aka' prakAranuM kAvya che, kemake navamA padhane to kavi-maMtrIe potAnuM kartA rUpe nAma pragaTa karavA mATe rokaDyuM che.