Book Title: Bhamashaha Kavadiya
Author(s): Ramvallabh Somani
Publisher: Z_Jain_Vidyalay_Hirak_Jayanti_Granth_012029.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211535/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmavallabha somAnI bhAmAzAha kAvar3iyA bhAmAzAha kAvar3iyA mevAr3a ke mahArANA pratApa aura amarasiMha (prathama) ke pradhAna maMtrI the| svAdhInatA ke divya pujArI mahArANA pratApa ne apane deza kI rakSA ke lie apanA saba kucha balidAna kara diyA thaa| isa kArya meM usakI prajA usake pradhAna evaM anya loga bhI sahAyaka the| bhAmAzAha ke pitA bhAramala osavAla jAti ke kAvaDiyA gotra ke the| ve mUlarUpa se alavara meM rahate the inakI yogyatA, laganazIlatA dekhakara mahArANA sAMgA ne inheM raNathaMbhora durga meM lagA diyA thaa| mahArANA udaya siMha ke samaya meM ve vahAM kiledAra niyukta ho gye| kucha samaya bAda yaha parivAra citaur3a A gyaa| citaur3a meM mahArANA pratApa ne bhAmAzAha ko apanA pradhAna bnaayaa| usake dvArA jArI kiye gaye kaI dAna patroM meM bhAmAzAha kA nAma bhI aMkita hai| haldIghATI ke yuddha meM bhAmAzAha ne apanA apUrva zaurya pradarzita kiyA thaa| zAhavAjakhAM dvArA kuMbhalagar3ha Adi kSetra jItane ke bAda pratApa bahuta hI parezAna ho gye| unhoMne eka bAra mevAr3a chor3ane kA nirNaya le liyaa| usa samaya bhAmAzAha ne apanA sArA dhana lAkara mahArANA ke sAmane rakha diyaa| usane kahA ki merA yaha dhana deza kI rakSA ke lie kAma Ave isase acchA merA kyA kAma hogA / luMkA gacchIya padAvalI jise 17vIM zatAbdI meM likhA gayA thA, aura ise nAgapurIya lukAgacchIya padAvalI ke nAma se jAnA jAtA hai, meM bhAmAzAha ke parivAra kA vistAra se ullekha hai| isameM likhA hai ki bhAmAzAha ne lukAgaccha ke pracAra ke lie jI tor3akara koziza kii| Aja bhIlavAr3A, citaur3a evaM rAjasamanda jile meM koI bhI mandira mAnane hIraka jayantI smArikA vAlA jaina zrAvaka nahIM hai| maine apane gAMva gaMgApura (bhIlavAr3A) meM rahate hue lagabhaga 25 varSa kI umra taka kisI binA muMhapattI vAle jaina sAdhu ko nahIM dekhA thA / maiM pahalI bAra jaba sumerapura gayA taba vahAM binA muMhapattI vAle jaina sAdhuoM ko dekhA to mujhe bar3A Azcarya huaa| maiMne vahAM logoM se pUchA ki inake muMhapatI kyoM nahIM hai to unhoMne batAyA ki Apa zAyada mevAr3a se Aye ho| yahAM to muMhapattI vAlA koI sAdhu nahIM hai| mevAr3a meM bAIsa sampradAya ke phailAva kA mukhya zreya bhAmAzAha ko hai| inake nirantara prayAsa se hI yaha sampradAya bar3I tejI se phailA bAIsa sampradAya ke kaI sAdhuoM jinheM inhoMne apanA Azraya diyA thA, mevAr3a ke eka-eka gAMva meM ghUma-ghUma kara apanA pracAra kiyA thaa| Aja mevAr3a kI sthiti yaha hai ki yahAM saikar3oM prAcIna jaina mandira hai| kaI sundara kalApUrNa mUrtiyAM hai kintu inake tAle baMda rahate haiN| eka samaya mandira kI pUjA koI pujArI Akara ke karatA hai| inheM pUjA ke bAda baMda kara diyA jAtA hai| yaha saba bhAmAzAha ke niraMtara prayAsa ke kAraNa hI huA hai| bhAmAzAha aura tArAcaMda do sage bhAI the| bhAmAzAha mevAr3a kA pradhAna maMtrI rahA thA aura tArAcaMda gor3avAr3a pradeza kA hAkima tArAcaMda bar3A hI kalApremI thaa| usake sAtha kaI gAyikAyeM Adi bhI satI huI thiiN| usakI mRtyu sAdar3I meM vi. saM. 1654 meM huI thii| vahAM eka zilAlekha bhI laga rahA hai| ise maiMne kaI varSoM pUrva prakAzita kara diyA hai (marUdhara kesarI abhinandana grantha meM prakAzita) / isa zilAlekha ke prArambha meM bhAramala evaM usakI patnI karpUra devI kA ullekha hai usake dvArA sAdar3I (goDavAr3a) meM eka bAvar3I aura bAga banAne kA bhI ullekha hai / yaha sthAna ghANerAva ke mArga para hai| usane kaI granthoM kI sAdar3I meM pratilipi karAyI thI / inameM gorAbAdala caupAI bahuta suprasiddha hai| tArAcaMda ko Aja bhI sAdar3I bahuta yAda kiyA jAtA hai| meM bhAmAzAha kI mRtyu vi.saM. 1656 mAdhasudi 11 ke dina ikkAvana varSa Ayu meM huI thii| "vIra vinoda" nAmaka grantha meM likhA hai ki bhAmAzAha ne kaI bar3I evaM choTI lar3AiyAM lar3I thiiN| usake bAda usakA putra jIvAzAha mevAr3a kA pradhAna maMtrI rahA thA aisA pratIta hotA hai ki jIvAzAha ke bAda isa parivAra ko vaha sammAna nahIM diyA gayA, jo bhAmAzAha ko milA thA lekina vi. saM. 1912 meM osavAloM kI nyAta meM udayapura meM inheM pahale tilaka karane kA Adeza mahArANA svarUpasiMha ne diyA thaa| isa sambandha meM eka paravAnA diyA jisakA aMza isa prakAra se "svasti zrI udayapura subhe sUdhAneka mahArANA zrI svarUpa siMha jI AdezAta kAvar3iyA jaicaMda kuNano, vIracaMda kasya apraMca thArA, bar3AvA bhAmoM kAvar3iyAM hai rAja mhai sAma dhamAsuM kAma cAkarI karI jIM kI marajAda se TheTha sU myAMha mahAjanAM kI jAtamha bAbanI tathA cokA kA jImaNa vasIma pUjA hove jImheM pahale talaka thAre hoto ho so agalA beNIdAsa nagaraseTha karaso karyo ara ve daryAphUta talaka thAre nahIM karabA diido| AbarU vidvat khaNDa / 79 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAla sI dIkhI so nage kara seTha premacaMda ne hukama kI do so ve bhI araja karI A nyAta mhe haka sara mAluma huI so aba talaka mAphaka dastUra ke the thAro karAyo jAsyo Age sUM thAre vaMsa ko hovegA jIke talaka huvA jAvegA paMcAne bI hukama kara dI yo hai so pelI talaka thAre hovegA pradhAnajI mehatA serasIMdha saM. 1912 jeTha sudi 15 budhe" ___ yaha dAnapatra bahuta hI mahatva kA hai| isameM yaha varNita hai ki nyAta ke sammelana meM jaba saba paMca ikaTThe hoveM to pahale pahale tilaka bhAmAzAha ke vaMzaja kAvar3iyA gotravAloM ke kiyA jaayegaa| isake bAda anya logoM ko| isameM yaha likhA hai ki pahale se kAvar3iyoM ke hI tilaka hotA AyA thA kintu mahArANA svarUpa siMha ke samaya nagara seTha ne isameM Apatti kI aura usane apane pahale tilaka lagAne ko khaa| isa para kAvar3iyoM ne mahArANA se zikAyata kI, isa para yaha nirNaya diyA gyaa| bAIsa sampradAya kI paTTAvalI jisameM bhAmAzAha kA varNana nAgaura ke lukAkaccha kI hai| isameM varNita hai ki depAgara nAmaka eka sAdhu ne bhAmAzAha ko apane dharma ke prati AsthAvAna banAyA hai isake bAda bhAmAzAha ne isake pracAra ke lie dina-rAta pUrI koziza kii| jagaha-jagaha aura jiloM ke hAkimoM ko nirdeza de diye| isase isake pracAra meM mahatvapUrNa saphalatA milii| rAjasthAna meM yA bhArata ke kisI rAjya meM aisA udAharaNa nahIM hai jisameM rAjya ke eka maMtrI ne kisI dharma pracAra ke lie aisA mahatvapUrNa kArya kiyA ho| ata: bhAmAzAha kA nAma deza bhakti ke sAtha dharma pracAra kI dRSTi se advitIya hai| esa-3-e, satya nagara jhoravAr3A, jayapura (rAja.) hIraka jayantI smArikA vidvat khaNDa /80