Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- શ્રી
ધ
પુસ્તક નં. ૯૨ સન : ૧૯૯૩-૯૪ સંવત : ૨૦૭૦ એક નં ; ૨ શ્રી
શ્યા:* )નટ | | q૧૬-૧માં
- ૧)
૨D - ] -8
શ્રી નાત્માનંદ ક્યા શ્રી જન આત્માનંદ સભા વામક ફાઈલ
a
ખાનેદ, ભાવનગર - ૩૬૪૦૦૧.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પુસ્તક ઃ ૯૧ 'ક ઃ ૧
સતનું ચિત્ત ચિંતન કરવું, સત્લાયક નિશ્ચય ઉચ્ચરવું, નહિ કામ અસત્ય કદી કરવું', જાથી ઝળકીત જગે ફરવુ’.
કારતક ડીસેમ્બર
૧૯૯૩
এভাবে তার ভয় তবে ভয়ে ভয়ে ভয়ে ভয়ে জরে জরে
For Private And Personal Use Only
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મ સંવત ૯૮
વીર સંવત ૨૫૦ વિક્રમ સંવત ૨૦૫૦
ર
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અ નુ ક મ ણિ કા
ક્રમ
લેખ
લેખક
પૃષ્ઠ
2
.
ઇ
છે
શ્રી વીરજિનેશ્વર–સ્તવન નૂતન વર્ષના મંગળ પ્રભાતે કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્ય અંધકારથી પ્રકાશ તરફ પ્રયાણનું પર્વ ચિતા
હિંમતલાલ અને પચંદ (મેતીવાળા) ૫. શીલચન્દ્રવિજયજી ગણિ આચાર્યશ્રી વિજયઈન્દ્રદિનસૂરીશ્વરજી મ.
'
જ
\
c
કાંતદષ્ટા આચાય
ડે. કુમારપાળ દેસાઈ
's
આ સભાના નવા આજીવન સભ્ય (૧) શ્રી ધર્મેન્દ્રભાઈ ભાસ્કરભાઈ શાહ ઘાટકોપર-મુંબઈ. (૨) શ્રી નાગરદાસ શામજીભાઈ દોશી–ભાવનગર.
જ સ્નેહમીલન ૪૪ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા તરફથી સં. ૨૦૫૦ના કારતક સુદ ૧ રવિવાર તા. ૧૪-૧૧-૯૭ના રોજ દર વષ મુજબ આ વર્ષે પણ નૂતન વર્ષાભિનંદન અને દુધ પાટી સભામાં રાખવામાં આવેલ હતી. તેમાં સભાના સારી સંખ્યામાં સભ્યશ્રીઓ પધારેલ હતા. અને દરેકે નૂતન વર્ષાભિન ફન પાઠવેલ, દુધ પાર લઈને આનંદ અને ઉલ્લાસથી છુટા પડેલ હતા.
લી.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ભાવનગર
-: મેહ :પ્રમાદ અને મેહ માનવીનાં મહાશત્રુ છે, પ્રમાદ એટલે કરવાનું હોય તે ન થાય. અને ન કરવાનું થઈ જાય. આવું અસાવધાન પણું ને મેહ એટલે અસત્યમાં સત્યની બ્રાન્તિ આવી બ્રાન્તિમાં અટવાય અને ખેટાને સાચુ ગણી એની પાછળ દોડે એ આખી જીદગી દુ:ખી દુ:ખી થઈ જાય.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
oooA
માનતંત્રી : શ્રી પ્રમોદકાંત ખીમચંદ શાહ એમ.એ., બી.કોમ, એલ.એલ.બી. ooooooooooooooooooooo
SB શ્રી વિજિનેશ્વર–સ્તવન UR
(રગ-ટી બડી સૈયાં રે, જાલી કા મેરા ગુથના ) મહાવીરસ્વામી ! સે. પ્રભુજી ! મને તારો, આશા ધરીને હું આવ્યો છું દ્વારે, આવ્યો છું દ્વારે,
અંતરજામી ! રે વિનતિ અવધા...મહાવીર. ૧ ભવભવ ભમતાં, પાર ન આવે, પાર ન આવ્યો,
ચઉગતિભ્રમણ રે, પ્રભુજી ! મારી ટાળજો...મહાવીર. ૨ પ્રભુ ! તુજ દશન, આનંદદાયક, આનંદદાયક,
મનવિસરામી ! રે, કર્મોના બંધ કાપજે....મહાવીર. ૩ સુખકર સ્વામી !, સાહિબ મેરા, સાહિબ મેરા,
ભવોભવ માણું રે, પ્રભુજી ! સેવા આપજો. મહાવીર. ૪ ભવિજાત્રાતા !, શિવસુખદાતા, શિવસુખદાતા,
જન્મ-મરણનાં રે, જબૂનાં દુઃખ વાર મહાવીર. ૫
oooooooooooooo
શિomenooooooo
Gooooooooooooooooooo
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવરરરરરર છે . નૂતન વર્ષના મંગળપ્રભાતે છે ?
' લેખક :- હિંમતલાલ અનેપચંદ (મતીવાળા)
(મંત્રી, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા) કે રક્તવિકારરરર
આ નુતન વર્ષના મંગલપ્રભાતથી આપણી શ્રી જેન આત્માનંદ સભા ૯૮માં વર્ષમાં જ્ઞાનગંગા વહેવડાતા વિરાટ સાગર સમીપ (શતાબ્દી વર્ષ નજીક) પહોંચવા સતત્ વૃદ્ધી પામી રહી છે.
આત્માનંદ પ્રકાશ માસીક ૯૧ માં વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. તે આ સંસ્થા માટે ગૌરવ રૂપ છે. અને તેમાં અખલીત ગુરૂ ભગવંતે ના સુંદર લેખે ત્થા જૈન દર્શન અને સાહિત્ય અને ઇતીહાસ ના લેખે કાવ્ય સ્તવને સ્તુતીઓ અમે પ્રગટ કરીએ છીએ.
આપણી સંસ્થા તરફથી ક્રી વાંચનાલયને ખુબ સારો લાભ લેવાય છે. વાંચનાલયના ટેબલ ઉપર દેવીકે, અઠવાડીકે માસીકે મુકવામાં આવે છે
આપણી આ સભાની લાયબ્રેરીમાં જૈન દર્શનના પુસ્તકો, પ્રતા, હસ્ત લેખીત પ્રતો ત્થા અંગ્રેજી, હિંદિ, સંત. પુસ્તકને બહેળા પ્રમાણમાં ઉપયોગ થાય છે.
P.H.D. (પી.એચ.ડી) ના વિદ્યાર્થીઓને આપણી સભાના ગ્ર, પુસ્તકો, ખુબ ઉપયોગી થાય છે.
આપણી પાસે સુરક્ષીત હસ્ત લેખીત પ્રતાને વિશાળ ભંડાર છે. વિદ્વાન ગુરૂ ભગવંતે તેને ઉપયોગ કરે છે. પરદેશમાં પણ આપણા આ હસ્ત લેખીત જ્ઞાન ભંડાર ની ખ્યાતી છે. ગત વર્ષમાં કેનેડા (અમેરીકા) થી કેનેડા યુનીવર્સીટીના પ્રોફેસર શ્રી અખલુજકર આપણું જ્ઞાન ભંડારની મુલાકાતે આવ્યા હતા. અને તેમને ઉપયોગી પ્રતાની ઝરેકસ નકલ લઈ ગયા છે. આવા સુરક્ષીત જ્ઞાન ભંડાર જોઈ ખુબ ખુશી થયા હતા
આપણું સભા દ્વારા પ્રકાશીત થયેલ પુસ્તકોની દેશ પરદેશમાં ઘણી માંગ રહે છે.
આપણી સભા દ્વારા મુંબના યાત્રા પ્રવાસે જાય છે. ગત વર્ષમાં માગશર માસમાં ઘોઘા યાત્રા પ્રવાસ જેલ જેમાં ખુબ સારી સંખ્યામાં મેંબર સાહેબ થા ગેસ્ટની હાજરી રહી હતી.
મહા ત્થા ચૈત્ર માસની યાત્રા સિદ્ધગીરીની બે દિવસ તા. ૨૭-૨૮ માર્ચમાં જાયેલ હતી તેમાં પણ સારી સંખ્યામાં લાભ લેવાયો ગુરૂભક્તિને લાભ પણ સારો લેવાયા હતા.
તળાજા તીર્થની યાત્રા જેઠ માસમાં વેજાઈ હતી ૨૦ જુન રવીવારે સારા પ્રમાણમાં લાભ
લેવાયો હતો.
- ઈતર પ્રવૃત્તિમાં આપણે સભાએ સંસ્કૃત વિષયમાં ૮૦ % થી વધુ માર્કસ મેળવનાર દસ વિદ્યાર્થી ભાઈ-બહેનને કુલ રૂા. ૬૨૦/-ના પારીતોષીક સ્વરૂપે ઈનામ આપવામાં આવેલ સ્થા ઉચ્ચ અભ્યાસ કરનાર વિદ્યાર્થી-વિદ્યાર્થીનીઓને કુલ રૂા. ૪૦૦૦/- શિષ્યવૃત્તી તરીકે આપવામાં આવ્યા હતા.
આત્માનંદ-પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી સભા દ્વારા એક અત્યંત ઉપયોગી ગ્રંથ “શ્રી તીથ કર ચારિત્ર રચીત્ર કે જેમાં ચેવિશે તીર્થંકર પરમાત્માના પ્રત્યેક ભવની સંક્ષિપ્ત ચરીત્ર ત્થા પ્રત્યેક પ્રભુના વર્ણ પ્રમાણે રંગબેરંગી ફટાઓ ત્યા યક્ષ યક્ષિણીઓ ત્થા નીર્વાણ ભુમી વગેરે તમામ ફોટાઓ સાથે સમાવેશ કરવામાં આવશે સુંદર ઓફસેટ પ્રીન્ટીગ કરાવવા ભાવના છે. આ કાર્ય માટે પ્રયત્ન ચાલુ છે. અને શાસનદેવની અને ગુરૂ ભગવંતની કૃપાથી કાર્ય સાકાર બનશે.
પરમ જ્ઞાનિ ગુરૂ ભગવત શ્રી જ બુવિજયજી દ્વારા સંશોધન થઈ રહેલ “શ્રી સ્થાનંગ સત્ર સટીકનું પ્રકાશન પ. પૂ. ગુરૂ ભગવતશ્રી જખું વિજયજીના આશીર્વાદથી આપણી સભા દ્વારા ટુંક સમયમાં શરૂ થશે.
વિષે માહિતી સભર શ્રી શારદા પુજન વિધીની સુંદર બુક આપણી સભા દ્વારા પ્રકાશિત થઈ છે. અને ચાલુ સાલે લગભગ ૪૦૦ વેપારી ભાઈઓએ તેનો લાભ લીધે છે. કિંમત ફક્ત રૂા. ૧-૦૦ રાખેલ છે.
ચાલુ વર્ષમાં કુલ એક પેટ્રન થયા ત્યા નવ લાઈફ મેંબર થયા છે. તેઓને આવકારતા આનંદ અનુભવીએ છીએ.
આ સભાની પ્રગતીમાં સભાના કાર્યવાહકો ત્થા પ. પૂ. ગુરૂ ભગવંતે તથા વિદ્વાન લેખકનો આ તકે આભાર માનીએ છીએ.
આ નુતન વર્ષ સભાના પ્રત્યેક પેટ્રન ા લાઈફ મેબર ને સર્વ રીતે યશવી, સુખદાયી નીવડે એવી પ્રાર્થના.
જૈન મ્ જયતી શાશનમ્
એ શીલનું વ્યાપક સ્વરૂપ છે. સ્વામી વિવેકાનંદે કહ્યું, “અત્યાર સુધીમાં આના દસ ભાગ વાંચી ચૂક્યો છું અને એમાં મેટા. ભાગનું યાદ રાખી ચૂક છું. તમારે આમાંથી કોઈ પણ વિશ્વ પર પૂછવું હોય તે પૂછી શકો છે.”
શિષ્યને ભારે આ કાર્ય થયું. સ્વામીજીની અનુમતિ લઈને આ દસ ભાગમાંથી અત્યંત જટિલ અને કનિ વિષય પર એણે પૂછયું. તમને સાંભળીને આશ્ચર્ય થશે કે સ્વામીજીએ શિષ્યના પ્રશ્નોના ઉત્તરમાં અંધકારનો આશય તે બતાવ્યું, પણ સાથોસાથ કેટલીક બાબતમાં તો તેઓ અક્ષરશઃ પુસ્તકની ભાષા જ એલી ગયા.
સ્વામીની અસાધારણ બુદ્ધિ અને તીવ્ર સ્મરણશક્તિ અને શિષ્ય આશ્ચર્યથી કહ્યું, “સાચે જ આ તો મનુષ્યની શક્તિ બહારની વાત છે.”
સ્વામીજીએ જવાબ આપ્યો, ‘તુ ભૂલે છે. એક માત્ર બ્રહ્મચર્યનું યેય રીતે પાલન કરનાર છેડા જ સમયમાં બધી વિદ્યા પ્રાપ્ત કરી શકે છે. બ્રહ્મચર્યના બળથી તે વ્યક્તિ સ્મૃતિધર અને શ્રુતિધર બની શકે છે અદાચયની રક્ષાથી જ આવી માનવેતર શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. આજે બ્રહ્મચર્ય રક્ષાના અભાવ આપણા દેશનું અધ:પતન થયું છે.”
સાચે જ બ્રહ્મચર્યમાં અપૂર્વ શકિત છે. વિદ્યાથી હોય કે વૈજ્ઞાનિક, યુવક હોય કે યુવતી, યતિ હોય છે સતી, સાધુ હોય કે સબૃહસ્થ બધાને માટે શીલ પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષરૂપે લાભદાયક છે. આથી જ આચરણના અર્થથી બ્રહ્મચર્ય અથવા તે શીલની પૂજા કરવી જોઈએ. આચાર્યદેવ વિજયવલાસરીજી મ.
ના વ્યાખ્યાન માળામાંથી સાભાર.
નવન કારરો ,
ડીસેમ્બર-૯૩]
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
এশএশএএএএএএ
- કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હમચન્દ્રાચાર્ય
પ. શીલચન્દ્રવિજયજી ગણિ
vikAT | '_dLl7||Dh!! ---
রজষজর ৰ। । । । । ভব
મહાન સાધુ, એક મહાન વિદ્વાન એક મહાન
હેમચન્દ્રાચાય એક મહાન ગુજરાતી. એક સંસ્કારપુરૂષ.
હેમચન્દ્રાચાય : એક મહાન સર્જક: ગુજરાતી ભાષાના, ગુજરાતની સ`સ્કારિતાના, ગુજરાતની
અસ્મિતાના.
એક વીતરાગી નિઃસ્પૃહ શિરેામણી ફડ સાધુ પણ એક આખીયે પ્રજાના સ’સ્કારપિંડનુ', નૈતિક અને સાહિત્યિક સરુચિંતત્રનુ ઘડતર કેવી રીતે કરી શકે છે. તેને ગુજરાતને અને કદાચ સમગ્ર ભારતવષ ને લાગેવળગે છે. ત્યાં સુધી હેમચન્દ્રાચાય સમે બીજો દાખલેા મળવા દોહ્યલા છે. આ અથ માં હેમચન્દ્રાચાર્ય વસ્તુતઃ યુગપુરૂષ બની રહ્યા હતા.
PALA Anaplata 19 Sung
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
A
આધ્યાત્મિક્તાના સબધ વ્યક્તિ સાથે છે, તા નૈતિક મૂલ્યોના અનુબ`ધ સમગ્ર સમાજ સાથે હાય છે. સમાજચેતનાના પ્રાણમાં નૈતિક્તાનુ તત્વ સિંચવુ, અને યુગેાન યુગા સુધી એ સમાજને ઉન્નત રાખી શકે તે રીતે સિંચવું, અને છતાં પોતાની વૈયક્તિક આધ્યાત્મ સાધનાના પવિત્ર ધ્યેયમાં મસ્ત-મગ્ન બન્યા રહેવુ.... આ કામ માત્ર યુગપુરૂષથીજ, દેશ અને કાળ ઉપર પોતાનું સ પૂર્ણ અને તે પણ પ્રેમભયુ આધિપત્ય સ્થાપી શકનાર યુગપુરૂષથી જ બની શકે. હેમન્દ્રાચાય ને આ સંદર્ભમાં મુલવીએ તાજ ગુજરાત પરના તેમના ઋણભારના અંદાજ આવી શકે.
હેમચન્દ્રાચાર્ય' ગુ રગિરાની આદ્ય ગંગોત્રી સમા મહાપુરૂષ હતા. આજે ગુજરાતમાં ખેલાતી ગુજરાતી ખેાલીના પહેલા પાયે એમણે નાખ્યા છે, એ હકીક્ત એક ઐતિહાસિક તથ્ય છે. હેમચન્દ્રાચાય પૂર્વે નુ ગુજરાત એ ભાષાની તેમજ
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસ્કારની દ્રષ્ટિએ દરિદ્ર અને મંગળ ગણાતું કાવ્ય આપ્યું. જે એક બાજુ પૌરાણિક સાહિત્યની ગુજરરાષ્ટ્ર હતું. એની પાસે એનું પોતીકું કહી ન્યુનતાની પૂતિરૂપ હતું. તે બીજી બાજુ શકાય તેવું સાહિત્ય ન હતું કે ભાષાનું પિતપણુ કાલિદાસ, માઘ, ભારવિ અને શ્રીહર્ષના મહાનહતું. બકે આ બાબતે એ સપૂત પોપજીવી કાબેની પણ હરોળમાં ઊભુ રહી શકે તેના કાવ્ય રાષ્ટ્ર હતું. તે સંસ્કાર વારસાની દ્રષ્ટિએ ગુજરાતની સાહિત્યરૂપ પણ હતું. મમ્મટના કાવ્યપ્રકાશની પ્રજા પાસે એની પોતીકી અને જગતને ચેકમાં સામે એમણે કાવ્યાનુશાસન આપ્યું અને છંદોનુ. ઉન્નત મસ્તકે ઉભી રહી શકે તેવી કોઈ સભ્યતા કે શાસન પણ નિષ્ણુ બૌદ્ધ આચાર્ય માતૃચેટના અમિતા પણ નહોતી અણઘડ રનપાપણ જેવી તેત્રોની સ્પર્ધા કરે તેવું તેત્ર સાહિત્ય સર્જાયું એની સ્થિતિ અને કક્ષા હતી. એ રાહ જોતી હતી સિદ્ધિસેન દિવાકર અને હરિભદ્રસૂરિની યશજજવલ કોઈક ઝવેરીની: જે એને પારખે અને પાસા પાડે. તક પરંપરામાં સ્થાન લઈ શકવા સક્ષમ એવું
એને ઝવેરી મા હેમચન્દ્રાચાર્યના સ્વરૂપે વાદાનુશાસન પણ તેમણે આપ્યું. અને છેલ્લે, એમણે ગુજરાતને ગુજરાતની પ્રજાને, પ્રજાની યોગગ્રંથના સમુદ્રનું મંથન કરીને મેળવેલા સંસ્કાર સમૃદ્ધિને અને નૈતિક્ત ને ઘડી, પાસા અમૃતકુંપા જેવું યોગશાસ્ત્ર આપીને ભગવાન પાડયા. ના ખવાયેલા ઓજને પાણીને બહાર પતંજલિની ખોટ પણ તેમણે પૂરી આપી. આપ્યું, એની ચમકને અનાવૃત કરી અને આખું તેમણે શું નથી આપ્યું ? ગુજરાતને. જગત એની સામે નીરખ્યા જ કરે એવા અનુપમ ગુજરાતના સાહિત્યને, ગુજરાતની અસ્મિતાને સૌન્દર્યથી એને સંસ્કારી આપી.
તેમણે બેબેલે બેબેલે આપ્યું છે. અક્ષય અને એક બાજુ એમણે સાહિત્ય સર્જનને સાન્યજ્ઞ અમર. એમ જનધૃતિ છે કે એક લીંબુ હાથમાં આરભ્યો પાણિનિ અને પતંજલિ, ઈન્દ્ર અને લઈને
* લઈને ઊચે ઊછાળવામાં આવે તે ઉછળે ને પાછું શાકટાન અને કાત્યાધન આ બલા વૈયાકરણનો ઉથમાં
ર હાથમાં આવે એટલા સમયમાં હેમાચાર્ય છ નવા જાણે કે એ પૂર્ણાવતાર બન્યા અને એમણે સિદ્ધિહેમ કે
કેની ના કરી લેતા. સેંકડો લહિયાઓ શબ્દાનુશાસન આપ્યું. પાણિનીચ વ્યાકરણનું કાવ્ય હારબદ્ધ બેઠા હોય, અને લહિયાઓની જુદી જુદી ભટ્ટીકવિએ આપેલું. અહી હૈમાચા જ એ કામ શ્રેણિ જુદા જુદા વિષયના ગ્રંથ લખે જતી હોય. કરી લીધું, અને એક પંથ દો કાજ'ની જેમ દયાશ્રય ત્યારે હેમાચાવ ક્રમશઃ એક પછી એક શ્રેણિની મહાકાવ્ય વાટે એમણે વ્યાકરણને અનુસરતું અને
સમીપે જાય, જે શ્રેણિ જે વિષયને ગ્રંથ લખતી વળી સોલંકી-ચૌલુકય વંશના સમગ્ર ઇતિહાસને જ
હેય તેને તે વિષયના કલાકો કે પાઠ બેલી સુઘડ રીતે વણી લેતું મહાકાવ્ય આપ્યું. બીજે સંભળાવે, તે લેકે તેટલું યાદ રાખીને લખતા નામાલિંગાનુશાસન (શબ્દકોશ) માટે અમરસિંહના
થાય ત્યાં તે બીજી શ્રેણિ, ત્રીજી શ્રેણિ એમ દરેકની અમરકોષનો આશરો લેવાતે હતો, અહિ એ પાસે જઈ, તે તે વિષયને પાઠ મનેમન નિમીતે ન્યૂઝતાની પૂર્તિ માટે એમણે અભિઘાનચિંતામણિષ જાય તેમ બોલતા જાય અને પેલાઓ લખે જ અને લિગાનુશાસનની રચના કરી. એક ડગલું
જાય. બધી શ્રેણિઓ પાસે ફરીને પાછી પહેલી આગળ વધીને એમણે દેશીનામમાળા પણ રચી, જે
શ્રેણિ જ પાસે જ પહોંચે ત્યારે તે લેકે માંડ આવનારા સૈકાઓની ગુજરાતી ભાષા માટે પાયાના પુરે લખી રહ્યા હોય, અને તે પુરૂ થયે તરત જ પત્થર સમી બની રહેવાની હતી. ભગવાન વ્યાસે તે વિષયનું સંધાન આગળ લંબાવાય. મહાભારત અને પુરાણે આપ્યા હતા. અહીં જ્ઞાનયજ્ઞ શું? તેને આછો અંદાજ આપવા હેમચન્દ્રાચાર્ય ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષ ચરિત્ર મહા માટે આટલી હકીક્ત પર્યાપ્ત છે.
નવેમ્બર]
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તે બીજી તરફ, સિદ્ધરાજ જયસિંહ અને મેટેરા સામે છાકટા દવામાં પણ નાનપ અનુ પરમાહીત કુમારપાળ એમ બે બે સોલંકી અને ભવાતી હતી. એકાદ મૂંગા મરતાં જીવને બચાવવા વિક્રમી રાજાઓના શાસનકાળને આવરી લેતા માટે પ્રાણપણની તત્પરતા હતી. તે સમયનો વિશાળ સમયપટ ઉપર પોતાની જવલંત કારકિદી". સાદ પડયે દેશ રાજયના ને પ્રજાના રક્ષણ માટે પાથરનાર હેમચન્દ્રાચાર્ય, રાજા અને પ્રજાના મરી ફીટવાની જિગર પણ જોવા મળતી. આ સંસ્કાર વારસાને નિર્માણ કરવામાં ઘડવામાં, પુષ્ટ બધીયે પરિસ્થિતિનું મૂળ શોવું હોય તે તે અને પલ્લવિત કરવામાં, ઓજસ્વી અને પ્રબળ માટે આપણે ૯૦૦ વર્ષ ઓળગવા પડે. ત્યારે બનાવવામાં ક્યાંય ક્યારેય પાછું વાળીને જોયું નથી. આપણને દેખાય એક તેજ છલકતો સંસાર
નીતરતો પ્રેમના જાદુથી પારકાને પણ પતીકા પરહિત તે ધર્મ અને પરપીડન તે અધર્મ
બનાવતો વીતરાગી યુગ પુરૂષ: ઘડીકમાં કવિપડિતોનાં આ છે જીવનધર્મને પાકે. હેમચન્દ્રાચાર્યે આ .
માન મુકાવતો હોય, ઘડીકમાં પ્રજાને ધમસહિષ્ણુપાયે રાજા પ્રજાના હૈયામાં યોગ્ય રીતે નાખે.
તાના પાઠ પઢાવત હોય, ક્યારેક સંસ્કારિકતાની જીવદયા પાળવી તે એમની ધર્મવ્યાખ્યાનું પહેલું
ગંગાના વહેણમાં રુકાવટ કરવાના કે કચરો ચરણ હતું વ્યસન મુક્તિએ એનું બીજું ચરણ
નાખવાના પ્રયત્નોને પ્રેમથી અટકાવતો હોય તે હતું માસ-મદ્ય નિષેધ એ કેટલાક પરપીડન
કયારેક આત્મસાધનાની અનોખી અમીરીમાં ન્હાત પ્રેમીઓને કે નૈતિક મૂલ્યોની મહત્તા ન સમજ.
હોય. એ યુગપુરુષ હેમચન્દ્રાચાર્યે આપેલો નારાને વેવલાવેડા જેવા કે સાંપ્રદાયિક્તાના આગ્રહ
અદ્દભુત સ કાર વારસે હજી ગઈકાલ સુધી આ જે તે વખતે પણ જણા હતા, આજે પણ
ગુજરાતને, અને નરવાઈ સમર્પત જળહળી રહ્યો જણાય છે. આજના આ ગુજરાતના શાસક કક્ષાના
હતા એ વારા આજે જે ઝડપથી લુપ્ત થઈ અમુક લેકે તે ઊઘાડે છેગે બેલતા થયા છે કે
રહ્યો છે તે ચિંતા કરે તેવું છે. આજે ૯૦૦ માંસાહાર માહાર નિષેધ એ તે મધ્યયુગના
વર્ષ પછી, માટે જ એ યુગપુરૂષને અને એણે વહેમ અને અંધશ્રદ્ધા છે. હવેના વિજ્ઞાનયુગમાં
આપેલા વારસાને ફરી ફરીને યાદ કરવાની તાજે એવા વહેમો ન ચાલી શકે.
કરાવવાની અને વાગોળવાની જરૂર ઉભી થઈ છે પણ ગુજરાતની પ્રજાના લેહમાં અહિંસા, અને એમને યાદ કરવાનું સબળ નિમિત્ત પણ જીવદયા, વ્યસનમુક્તિ સ્વસ્થ જીવન, માનવતા, એમની નવમી જન્મજયંતિના રૂપે-હાથવગું પરગજુ મનોવૃત્તિ, પાપાચારથી ભય ધમસહિષ્ણુતા
આવી લાગ્યું છે. વગેરે ઉમદા અને પૃહણીય તત્વોને જે પ્રવેશ અને ચિરનિવાસ થઈ શકર્યો હોય તે તે હેમ- આજથી બરાબર વસા વર્ષ પૂ, વિ. સં. ચન્દ્રાચાર્યને જ પ્રભાવ અને પુરૂષાર્થ છે. એમાં ૧૧૪પના કાર્તક શુદિ પૂનમે આ યુગપુરૂષનો લેશ પણ શંકાને સ્થાન નથી
જન્મ ધંધુક (ધુકા)ના એક મઢ જ્ઞાતીય જૈન ગઇ કાલ સુધી ગુજરાતની પ્રજાએ આ
પરિવારમાં થયે પિતાનું નામ ચાચિગ, માતાનું સંસ્કાર સમૃદ્ધિને જાળવી રાખી હતી. અહી એક
નામ પાહિણી. પાહિણીમાતાને સ્વપનું લાગ્યુઃ બાજ ગામે ગામે પાંજરાપોળો હતી જીવાતખાના
એમાં એણે આંબે જયરપેલે. પણ પિતે એ હતા તો બીજી બાજુ કોમી એખલાસ પણ મેમાં
આંબાને ત્યાંથી ઉખેડીને અન્યત્ર રો. અને આંગળા નખાવે તે અનુપમ હતો દારૂ-મદિરા પછી એ ખૂબ ખૂબ ફળે. તરફ ભારોભાર ધૃણ હતી. તે મહાજને અને આ સ્વપ્નનું મનગમતુ ફળ તે હેમચન્દ્રાચાર્ય
| આતાનેદ-પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચાંગદેવ તરીકે તેઓ પાહિણીની કુખે જન્મ્યા અને આપ્યું. તેમની પાંચ વરસની ઉમરે જ, ગુરૂવંદને મા સાથે આ પછીનો લગભગ ચોસઠ વર્ષને સુદીઘ ગયેલા ત્યારે ખાલી પડેલા ગુરૂના આસન ઉપર સમયગાળે તે તેમની યુગપુરુષ તરીકેની જવલંત તેઓ ચડી બેઠા, તે જોઈને વિહળ બનેલી માતાને દીપ્તિમંત કારકિદીને ગાળો રહ્યો. આ ગાળામાં ગુરૂ દેવચન્દ્રસૂરિએ પેલું સ્વપ્ન યાદ દેવરાવ્યું. સ
૩. તેમણે સારસ્વત મંત્ર સાધે. લાખો લોકોનું
. અને આ બાળક પોતાને સોંપી દેવાની માંગણી
સાહિત્ય રચ્યું. રામચંદ્ર અને ગુણચંદ્ર જેવા મૂકી માએ સ્વMાનો અર્થ યાદ કર્યો. આંબે
પ્રકાંડ પંડિત શિષ્ય મેળવ્યા અને કેળવ્યા, બે બે ઉગે ભવે મારે આંગણે. પણ તને મારા હાથે હું
રાજાઓને બોધ આપીને રાજા પ્રજાની પ્રીતિ જ બીજે રોપીશ તે જ તે ફળશે, અન્યથા નહિ.
પ્રાપ્ત કરી, અવસરે રાજાને રોષ વહેરીને પણ તેણે સ્વયંભૂ નિર્ણય લીધે, અને પિતાના લાડક
માનવતાના ધર્મના પ્રેર્યો કુમારપાળને ઉગાર્યો, વાયાને ગુરૂચરણે સમપી દીધે. હેમચન્દ્રાચાર્ય
ગુજરાતને સાહિત્યિક અને સાંસ્કૃતિક વારસો જરૂર મહાન, પણ એમને મહાન બનાવવા કાજે
આપે. ધાર્મિક સહિષ્ણુતા અને ઉદારતાના ઉચ્ચ પિતાના હૈયાના ટુકડા સમ દીકરે અને તે પરની
આદર્શોનું આ પ્રજાને ગળથુથીમાં વાવેતર કર્યું. મમતાને ત્યાગ કરનારી માતા તે તેથીય મહાન,
' અને આવા તે અસંખ્ય ધ્યેય સિદ્ધ કર્યા. એમાં સંદેહ કેમ થાય ? બાલ ચાંગાને ગુરૂએ કર્ણાવતી આજનું અમદા.
અને આવી કોત્તર કહી શકાય તેવી જાજરમાન વાદમાં વસતા શ્રાવક ઉદયન મહેતાને સોંપ્યો. તેણે કારકિદીના છેડે વિ.સં. ૧૨૨૯ માં તેમણે ઈચ્છાતેનું સંસ્કાર વાવેતર કર્યું. નવ વધે, સવંત મૃત્યુ સમા સમાવિમય મૃત્યુ દ્વારા દેહનો ત્યાગ ૧૧૫૪માં ગુરૂએ તેને સ્તંભતીર્થ ખંભાતમાં દીક્ષા યા. આપી, તેનું ઘડતર આદયું. ચાંગદેવમાંથી મુનિ આ સ સ્કારપુરુષ, પ્રજ્ઞા પુરુષ અને યુગપુરુષના સોમચન્દ્ર બનેલા એ પુણ્યાત્માએ જ્ઞાન અને આદશો અને સંસ્કારોને તેમની નવમી જન્મ ચારિત્રની એવી પ્રગાઢ અને અપ્રતિમ સાધના કરી શતાબ્દીના આ પાવન અવસરે યાદ કરીએ, અને કે તેથી રીઝેલા ગુરૂએ ફક્ત એકવીસ વર્ષની વયે, આપણા હાથે નષ્ટ થઈ રહેલા તેમના અહિંસાના સવંત ૧૧૬ ના અક્ષયતૃતી ના પુણદિને તેમને અને ધમસહિષ્ણુતાને વારસાને પુનઃ જીવિત આચાર્યપદે સ્થાપ્યા અને હેમચંદ્રાચાર્ય નામ કરવા પ્રયત્ન કરીએ.
દુશ્મનાવટની વૃત્તિ સામી વ્યક્તિમાં સદ્ગુણ કેવા છતાં આપણા મનમાં એના પ્રત્યે ધિક્કાર ભાવ પેદા કરે છે અને પિદા થતે ધિક્કાર ભાવ આપણને સગુણેથી
દુરને દુર ધકેલી દે છે CANON -- CORRY
ડિસેમ્બર-૩]
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બાબooooooooooooooooooooo
અંધકારથી પ્રકાશ તરફ પ્રયાણનું પર્વ
આચાર્ય શ્રી વિજય ઈન્દ્રન્નિસૂરીશ્વરજી મ.
To gogo
બગલા બાળજબ
જૈન ધર્મ, દર્શન અને સંસ્કૃતિનું મુખ્ય લક્ષ્ય છે. માનવને પૂર્ણતા પ્રદાન કરવો. જ્યાં સુધી મનુષ્ય કર્માધીન થઈને સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે ત્યાં સુધી તે અપૂર્ણ છે. મનુષ્ય જ્યારે પોતાની આત્માને સર્વ કર્મોથી મુક્ત કરે છે ત્યારે તે પરિપૂર્ણ બની જાય છે.
સંસારને પ્રત્યેક પ્રાણી અન ત જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રથી યુક્ત છે. તેના આત્માની અંદર અનંત શક્તિઓ સમાયેલી છે પરંતૂ અધિક્તર વ્યક્તિ પોતાના આત્માના એવા પ્રકારના સ્વામિવથી અજ્ઞાત અને અપરિમિત હોય છે. તેથી તેઓ દુઃખી થાય છે. મનુષ્યનું દુઃખી થવાનું કારણ તે પોતાનું અજ્ઞાન છે. - ધર્મ અને દર્શનની સમસ્ત પ્રક્રિયાઓ મનુષ્યના આત્માની ઉત્કાનિ અને પોતાના અનાનને દુર કરવાની છે. ધાર્મિક ક્રિયાઓ પ્રતિક્રમણ, સામાયિક, પૌષધ, તપશ્ચર્યા, સાધના, તીર્થયાત્રા અને પર્વ આરાધના આદિનું લક્ષ્ય મનુષ્યને પોતાના પિતાથી સ્વયંના આત્માના અને તે પ્રકાશથી પોતાના આત્માની અને તે શક્તિથી સાતવ્ય કરાવવા માટે જ છે.
ધર્મ આરાધનાના જેટલા પણ પ્રસંગે ઉપસ્થિત થાય છે તે મનુષ્યની પૂર્ણતા અને અને તેનું નિમિત્ત બને છે. પૂર્ણતાને સ્વયં મનુષ્યના આમિક પુરુષાર્થ ઉપર આધારિત છે. સાધન દ્વારા મધ્ય સાધ્યને પ્રાપ્ત કરી શકે છે પરંતૂ એ સાધનને તે કેટલી ઉંડાઈથી ગ્રહણ કરે છે. તેના સાધ્યની પ્રાપ્તિ તેના પર તે નિર્ભર છે. ધાર્મિક સાધના સાધન છે અને મુક્તિ અથવા મોક્ષ કે સાધના સાથ છે
જૈન ધર્મની અનેક ક્રિયાઓ, પર્વ અને તીર્થ એજ સાધ્ય માટે છે. ધાર્મિક પ્રસંગ અને નિમિત્ત મનુષ્ય જીવનમાં આવતા રહે છે. દીપાવલી પર્વ ણ એવું જ એક ઉત્તમ અને શ્રેષ્ઠ પર્વ છે. જે મનની આત્મ સાધના અને આત્મા પ્રેરણાનું શ્રેષ્ઠ નિમિત્તપ્રદાન કરે છે.
દિપાવલી એ અધિકારથી પ્રકાશ તરફ જવાનું પર્વ છે. મિયાવ રૂપી અંધકાથી સંખ્યકતવરપી પ્રકાશ તરફ પ્રયાણ કરવાનું આ અવસર છે. દીપાવલીના પ્રસંગે દીપ પ્રજવલિત કરવાનું મહત્વ છે. દીપાવલીનું અર્થ જ 'દિપકોની આવલિ (શ્રેણિ) થાય છે. પર તૂ આ ઘી અને તેલથી દિપક પ્રગટાવવાની કિયા તે એક દ્રવ્ય અને સ્થૂલ ક્રિયા છે એ દીપકેથી તે ફક્ત અમાને બાહ્ય ચક્ષુઓનું અંધકાર જ દર
એ શકે છે. એ બાહ્ય અધિકાર થી પણ ભયંકર અને ગાઢ અંધકાર અમારા અંતરમનમાં છે જેને અમારી આખા જોઈ નથી શકતી, આ દીપાવલી ઉપર અમારે અમારા અંદરના અંધકારને દૂર કરવું છે. બહાર એ કેટલાયે દિપક પ્રગટાવીએ, આપણું ઘરને ઘરના મે ને દ્રવ્ય દિવડાઓથી કેટલુયે ઝગમગાવી દઈએ.
[આત્માનંદ-પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
આપણી દૂકાન અને શેરી-નાકાઓમાં કેટલુયે પ્રકાશ ફેલાવીએ જ્યાં સુધી આપણી અંદર અંધકાર વિદ્યમાન રહેશે ત્યાં સુધી એ બાહ્ય પ્રકાશનું કાંઈ મહત્વ નથી. હજારો દીપક પણ અમારા અન્તરના ગાઢ અંધકારને દૂર નથી કરી શક્તા.
બધાયથી વધુ તેજસ્વી પ્રકાશ સમ્યક્ત્વનું છે અને બધાયથી વધુ અધકાર મિથ્યાત્વનું છે ! અમારે અમારા જીવનમાં ધર્મ સાધના અને ધર્મ પુરુષાર્થને તેલ નાંખીને સમ્યફવને દીપ પ્રગટાવવાનું છે. દીપાવલી પર્વથી અમારે એ જ પ્રેરણા લેવી છે.
આ સંસારમાં અમારો આ આત્મા અનંતકાળથી ભટકી રહ્યો છે. મિયાત્વ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, રાગ દ્વેષ, અજ્ઞાન આ સેના ગાઢ અંધકારમાં તેને કાંઈ દેખાતું નથી. આત્મામાં છે અને તે પ્રકાશ છે તે મિથ્યાત્વ, અવિરતિ અને કવાયના અંધકારથી વંકાઈ ગયું છે તેથી આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ અપ્રગટ છે. આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપને પ્રગટ કરવાનો સંદેશ દીપાવલી પર્વ આપે છે.
સકલ વિશ્વમાં ચારે બાજુ અજ્ઞાન, અવિવેક, સ્વાર્થ, મેહ, કલહ, અને કપાયનું અધિકાર છવાયું છે. જ્યાં જુઓ ત્યાં અશાંતિ, અન્યાય, હિંસાનું અંધકાર દ્વષ્ટિગોચર થાય છે. એવા સમયે વિશ્વમાં જ્ઞાન, વિવેક અને અહિંસાના દીપ પ્રગટાવવાની આવશ્યકતા છે.
એ દીપાવલીના દિવસે છેલ્લા તીર્થકર શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીનું નિર્વાણ થયું, તેઓ પિતાના જ્ઞાન દ્વારા સંસારના અંધકારને દૂર કરતા હતા. જ્યાં સુધી તેઓ આ પૃથ્વી ઉપર રહ્યા ત્યાં સુધી જ્ઞાનનું પ્રકાશ આપતા રહ્યા. તેમના નિર્વાણ બાદ જ્ઞાનને દીપ બુઝાઈ ગયે. સંસારમાં ચાર બાજુ અંધકાર વ્યાપી ગયુ, ત્યારે સંસારે દ્રવ્ય દીપ પ્રગટાવ્યું', તે જ સમયથી દીપાવલીની પરંપરા પ્રારંભ થઈ.
ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ પોતાના નિર્વાણથી પહેલા સંસારને જે પ્રકાશ પ્રકાશ આપ્યું હતું તે જ્ઞાનને પ્રકાશ અમારા જિન બાગમાં સુરક્ષિત છે. એ જ્ઞાન-પ્રકાશના આલંબનથી અમે અમારી માગ
ધી શકીએ છીએ. અંધકાર ભલે કેટલુ યે ભયંકર કેમ ન હોય, અને તે તેને પ્રકાશની આગળ ઝુકવું જ પડે. એ દીપાવલીના પ્રસંગે જો આપણે આપણું અંતરમાં જ્ઞાન-દીપ પ્રગટાવવાનું સંક૯પ અને પુરુષાર્થ કરશું તો અમારું દીપાવલી પર્વ ઉજવવું સાર્થક થશે.
નક્કર*-ક્ત અડસઠ અક્ષર એના જાણે કરકસ દૂર
| અક્ષરજ્ઞાનને આત્મસિદ્ધિના ઉપાય તરીકે સ્વીકારવામાં આવેલ છે. આ અક્ષર સંયોજનથી ભારે કમી આત્મા હળુ કમ થઈ શકે છે. અજ્ઞાની આત્મજ્ઞાની, ગીતાર્થ
થઈ કલ્યાણ કરી શકે છે. પાંચ જ્ઞાનમાં શ્રુતજ્ઞાનને સ્વ-પર ઉપકારક કહ્યું છે (દા. ત. ચાર | મુંગા એક બોલતું).
આ શાશ્વતા માત્ર ૬1 લધુ + 9 ગુરૂ એમ સંપૂર્ણ ૬૮ અક્ષરનો છે. તેનું શુદ્ધતા પૂર્વક પૂર્ણ સમજણ સાથે એના ગહન અર્થો અને અર્થ રહના મનન રિંતન સહિત જે એકચિ મરણ કરવામાં આવે તે ૫૦૦ સાગરોપમના પાપકર્મોને ક્ષય થાય છે.
તાત્પર્ય એ કે એનો એક એક અક્ષર ‘તીર્થ સ્વરૂપ છે.
ડિસેમ્બર)
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( સર
ROCHIRUCHOCOCHOCO GREECHES જે વ્યક્તિ “ચિંતા” (મૃત્યુ)થી ડરતા નથી, તેણે નહિ લાગે, પણ આની “ચિંતા” રાખશે, તે ભૂલ “ચિંતા' સ્પશી પણ શકતી નથી.
પણ કરશે અને કંટાળી પણ જશે. પરંતુ હકિતમાં આજે આખા “વિશ્વ નું બીજુ બધાનાં ક્ષેત્રે પણ સાહસી લેકો બહુ ઓછી નામ “ચિંતા” આપી શકાય, તેટલા પ્રમાણમાં “ચિંતા”ને
ચિંતા” રાખે છે. તેઓ ખેલે કરે છે. સફળતા નિષ્ફળ ભરડે વિશ્વને વળગી ગયો છે.
તાની ચિંતા નથી કરતા, પણ સફળતા મળે તેની
કાળજી રાખે છે. પણ જો આ જ કાર્ય “ચિંતા” બની ચિતા માટે ઘણી બધી કહેવત છે, જેમ કે, ચિંતાથી જાય તે, પણ હોસ્પીટલમાં જવાનો સમય આવે. ચતુરાઈ ઘટે “ચિંતા ચિતા સમાન છે, 'ચિંતા માનવીને ખાઈ જતી ઉધઈ છે “આદિ.
ગૃહિણીઓ પણ ઘરનાં કાર્યો સહજ ભાવે પિતાની
બજાવવાની ફરજ સમજી કરે, અને માથે “ચિંતા”ને પરંતુ આ “ચિતાના વિષય પર છેક ચિંતન ભાર ના રાખે તે રસ આદિ કાર્યો સારા થાય, થાક કરશે, તે લાગશે કે ઘણી બધી બાબતોમાં તેમજ ઓછો લાગે, મન હળવું રહે, અને ઉમંગસ્થિર રહે ઘણાં બધા પ્રસંગોએ માનવી બેદરકારીને ‘ચિંતા” ઉલટી રીતે વર્તવાનું પરિણામ આવે બોધરેશન તણાવ, માની લે છે. અને “ચિંતા”ના કારણે રાહ” માંદગી, આદિ. પકડી બેસે છે.
આ જ પ્રમાણે સામાજીક, ધાર્મિક, રાજકિય બધા જેમ કે રસ્તો ઓળંગવા બે બાજુ એકસાઈથી ક્ષેત્રોમાં દરેક પિતે ફરજ નિયમસર, સમયસર, દરકાર નજર રાખવાની ‘દરકાર’ જરૂરી છે. પણ કેટલાક અને પૂર્વક, બજાવે તે ‘ચિંતા”ને વિષય ઉપસ્થિત થતે જ ચિંતા” માની લે છે. એટલે ગુંચવાઈ જાય છે, અને નથી. પછી ગરબડ-સબર્ડમાં પડયું હોય, તે તેનાં ખાટકાઈ પડે છે.
પરિણામે “ચિંતા” અને તેનાથી ઉત્પન્ન થતા દુઃખદાયક દરેક વ્યક્તિનું પોત–પિતાનું કાર્યક્ષેત્ર હોય છે. પરિણામે આવવાના જ. જેમાં તેને વિવિધ કાર્યો કરી ફરજો અદા કરવાની હોય છે. માંદગી, લગ્ન પ્રસંગે, શોકદાયક પ્રસંગ, સામાજીક, જેમ કે ‘મા’ને નાનાં બાળકને દૂધ પાવાથી માંડી ને પ્રસંગ, ધાર્મિક પ્રસંગ. આ બધામાં “ચિંતા” કરવાથી તેની કાળજી લેવાની ફરજ બજાવવાની હોય છે. આને પ્રસંગ ગુચવાશે, 'દરકાર” રાખવાથી પ્રસંગ સફળ થશે. તે સહજ ભાવે દરકાર રાખી જાળવીને બાવે તા. ધ્યાનપૂર્વક બજાવી શકે અને ચિંતા” રાખી બજાવે
આપણને બાળપણથી એક વાત ઠસાવી-હસાવીને
કુટુંબ, સમાજ, ધર્મે કરી છે કે, “જે બનવાનું છે તે તે તેણીને માથે ભાર લાગ્યા કરે.
બનીને જ રહેશે, તે પણ “ચિંતા” શું કરવા કરવી ? આવી જ રીતે જુદા-જુદા ક્ષેત્રમાં વિવિધ ફરજો સ્વભાવ લાગણીશીલ હોય તેને વધુ ચિંતા” થાય પણ બાવતા કર્મચારીઓ પિતાનું કાર્ય હળવું મન રાખી આ જ લાગણીશીલતા “ચિતા’ને ‘દરકારમાં ફેરવી જરૂરી દરકાર રાખી સમયસર કરે, તે તેને કોઈ ભાર શકે છે.
૧૦]
[આત્માનંદ-પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસાર છોડી જનારા “સાધુ-સાધ્વી” વર્ગ પણ કેમ ૩. જીવનના અઘરા પ્રશ્નો પહેલાં ઉકેલી નાંખે. “ચિંતા” કરે છે ? શાના માટે ? આનો અર્થ એ મોટા ભાગની “ચિંતા” આપોઆપ હવાઈ જશે. થયો કે હકિક્તમાં તેમને પણ કોંક સ્થળે મોહ, સ્વાર્થ, ૪. “હાસ્ય “સ્મિત” એ “ચિતા”નું મારણ છે. માન-અપમાનનો અહં કાર છે. એટલે “ચિંતા થાય છે. હાસ્ય એ આપણી સંપૂર્ણતાને ભાગ છે. અને એ
જે સાધુ નીચેના શબ્દો સમજે અને અમલ કરે. તે જ પવિત્ર ચીજ છે. સાચે સાધુ, આપણે પણ આને અમલ કરીએ તે
એટ ટેસ્ટામેન્ટમાં એક વાત આવે છે. જ્યારે અબ્રાહ્મ આપણે પણ સાધુ.
૯૯ વર્ષનાં હતાં ત્યારે પ્રભુએ તેને સંકેત આપે કે “ફિક સબક ખા ગઈ ફિકર આરપાર, તેની પત્ની સહારાથી તેઓને ઈસાક નામનો પૂત્ર જન્મશે.
પનીની ઉંમર પણ ૯૦ વર્ષની હતી. અબ્રાહ્મને આ માનવું ફિક્ર કા ફાકા કરે તે હિ સચ્ચા ફકિર,
એટલું મુશ્કેલ લાગ્યું, કે હસતા હસતા તે પડી ગયો. એનું નામ ફકિર, જેની મેર સરખી ધીર.”
જ્યારે સહારાએ પૂત્રને જન્મ આપ્યો ત્યારે તે વટ માનવીને અનેકવાર વિકટ પરિસ્થિતિઓમાંથી પસાર મારવા લાગી, “ભગવાને મારા માટે હાસ્ય બનાવ્યું છે.” થવાનું આવે છે. પણ જો તે મનસ્થિર રાખે, ઉત્સાહ
૫ યાદ રાખે કે કાયમ દુઃખ પણ નથી હોતું કાયમ જાળવી રાખે, મંઝીલ નક્કી કરી રાખે, અને જે તે
સુખ પણ નથી હેતુ એ એક બીજાના પૂરક છે. પરિસ્થિતિને પોતાની શક્તિને સંપૂર્ણ કામે લગાડી
એટલે સુખમાં છકીના જાવ,ને દુઃખમાં ભાગીના પડે સામનો કરે તે ૧૦૦ માંથી ૯૯ વખત તે સફળ થશે.
• તે ચિંતા ગઈ. મહાન તત્વચિંતક થી. જે. કૃષ્ણમૂર્તિ” બાળક.
૬. પ્રભુ દરેકને ભૂખ્યા જગાડે છે. ભૂખ્યા સૂવાડ હતા ત્યારે અનાથ હતા. “લેડીએની બીસેન્ટ”ના સહારે
નથી. આ રામબાણ વાક્યને હૃદયમાં જડી રાખો. આ ફુલ ખીલ્યું, અને પોતાનાં આત્મબળે મહાન તરવચિંતક બન્યા.
છે. “વ દિન ભી ચલા જાયેગા” આ વાકયનું
બાર્ડ બનાવી ઘરમાં ટીગા-લટકા. સંત-કબીર” પણ ગરિબાઈની “ચિંતા”ને પ્રભુ
૮. ઓધવજી રામ રાખે તેમ રહીએ, ભક્તિમાં ફેરવી મહાન સંત બની શક્યા.
એક નિ ભોજનમાં શીરોને પૂરી, “મેડમ પૂરી” કે જેમણે કેન્સરનાં કિરણની,
તા બીજે દિન ભૂખ્યા સૂઈએ.” પિતાની જાત પર પ્રયોગ કરી શોધ કરી. તેનું આખું જીવન છેલ્લી કક્ષાની ગરિબાઈમાં વિત્યુ હતું. પણ
આ સ્થિતિ હતા મુખે અમલમાં મૂકો.-ચિંતા ગઈ. તે તે સહજ ગણતા અને પોતાની ફરજ બજાવીને ૯. કાર્ય સાથે જરૂરી આનંદ આરામ મેળવવાની દુનિયાનાં લાખા માનવીઓનાં તેઓ તારણહાર ટેવ પાડો, તમને બાળકો સાથે ગમતું હોય તે તેમની બની શકયાં.
સાથે, પુસ્તકો સાથે ગમતું હોય તે તેની સાથે, બાગચિતાથી મુક્ત થવાના ઘણું ઉપાય છે. તેમાંનાં બગીચા, નદી-નાળાં એમાંથી જે ગમતું હોય તેની થોડાક વર્ણવીશ.
સાથે રમત રમવાની ટેવ પાડો ત–ચિંતા ગઈ. ૧. વર્તમાનમાં જીવો-મૃતકાળ ભૂલી જાવ-ભવિષ્ય ૧૦. દરેક કાર્યનું જોખમ પોતાની મર્યાદામાં પ્રભુને સાંપ.
રહીને કરો. ૨. હંમેશાં હસતા મુખે પડકારોનો સામનો કરો. ૧૧. ‘અપમાન થાય ત્યારે પણ તે કરનાર મૂખ છે ડિસેમ્બર-૯૩]
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એવું માનીને જવાદો ત–ચિંતા ગઈ.
૨૦. નિષ્ફળતાને સફળતાનું પગથીયું બના૧૨. એમ કહેવાય છે કે વાંદરાઓને બીજા વાંદરાઓ
- ચિંતા ગઈ. સાથે ખેલ-કૂદ ના કરવા દે તે તે ગંભીર માંદગીમાં ૨૧. ઘણીવાર નિષ્ફળતા પણ તમને “અપવાદી” પટકાઈ જાય છે.
બનાવી દે છે. અને તે “અપવાદી’ બનવામાં આનંદ
આવે છે. જેમ કે ગણિતમાં જેમ ૧૦૦ ટકા માકર્સ ૧૩ દિલને ખેલદીલ”, “દિલાવર’, માયાળું”
સહેલાઈથી મળતા નથી તેમ શૂન્ય માકર્સ પણ મેળવવા ‘લાળું, સહનશીલ અને સહકારની ભાવનાઓથી ભરી
કઠિન છે. દે તે-ચિતા ગઈ.
૨૨. ઇસકા કોઈ નહી હોતા, ઉસકા ખુદા ૧૪. તમારી પર આવેલી વિકટ પરિસ્થિતિ કે જેથી હોતા હૈ.” આ સત્યમાં શ્રદ્ધા રાખે-ચિતા ગઈ. ચિંતા થતી હોય તે તે સમયે તેનાથી વધારે વિકટ ૨૩. કોઈપણ ચીજની “દવા” કરવી પડે નહીં', સ્થિતિવાળાને શોધે તે તમારી ચિંતા ચાલી જશે. તેવી ‘દરકાર” રાખતા થાવ-ચિંતા ગઈ.
૧૫. તમે જે કાર્ય કરો તેમાંથી સંતોષ મેળવવાનું ૨૪. તમે જેને ચિંતા માને છે. તે “રકારને શિખો-ચિંતા ગઈ.
અભાવ છે, સમજનો અભાવ છે., ઉત્સાહનો અભાવ છે. ૧૬. જે કાર્ય કરે તેમાં ઓતપ્રોત થઈ નવ
વધુ પડતી લાગણીશીલતાને પડછાયા . આ બધા ચિંતા ગઈ.
‘અભાવની જગ્યાએ જે તે “ભાવ” લાવી દો વધુ પડતા
ભાવ” પર સંયમ પ્રાપ્ત કરો ચિતા ગઈ. ૧૭. ‘અપેક્ષાઓને મર્યાદિત રાખે-ચિંતા ગઈ.
૨૫. અને છેલ્લું શરણ પ્રભુનું જે પ્રભુમાં શ્રદ્ધા. ૧૮. 'લાભ'નો ત્યાગ કરા-ચિતા ગઈ સંપૂર્ણ રીતે રાખે છે તેને કોઈ ચિંતા નો સવાલ જ નથી.”
૧૯. જેવી કરણી તેવી ભરણીને સમજી જીવનમાં “પ્રભુ સૌનું કલ્યાણ કરો.” ઉતારવાનો પ્રયન્ત કરે-ચિતા ગઈ
(“માનવી”) નક્કર એના મહિમાનો નહીં પાર રરરર
શ્રીમતી એ પતનપુરના સુવ્રત શ્રેણીની પુત્રી હતી. તેનું જીવન ધર્મ છે ને નવકાર મંત્રથી ઓતપ્રેત થયુ હતુ
એક દિવસ ધર્મરંગથી રંગાયેલ “ શ્રીમતી” ઉપર ધર્મસ' કર આયુ ધર્મકરણી ન છેડવાને કારણે અજ્ઞાની સાસુ-સસરાએ ઘરની આ ધારી કેટરીના ખૂણે એક મટકામાં ઝેરી સાપને છૂપાવી રાખે.
સવારે શ્રીમતીને તેના પત્તિએ એ મટકામાંથી ફૂલની માળા લાવવા આજ્ઞા કરી. તંબુરાના તારની જેમ જેના શ્વાસે શ્વાસે નવકાર મંત્રને રણકાર છે, એવી શ્રીમતી આજ્ઞા અનુસાર મટકા પાસે ગઈ, અને હારનેર લઈ આવી.
શ્રીમતીનાં હાથમાં હારને જોઈ સાસુ-સસરા–પતિ આશ્ચર્ય પામ્યા !
હવે તેઓના અંતરમાં પણ ધમ વસી ગયો. કારણ કે નવકારમ વન મહિમાને કઈ પાર નથી. અન્યથા સર્ષની માળા કેમ થાત ?
દ્વારકા
(ામ!)*
૧૨]
અમાનંદ-પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કક્કી કરકર કતા આચાર્ય કે
: લેખક :
ડે. કુમારપાળ દેસાઈ
જગતની વ્યક્તિઓ બહધા સ્વ-કેન્દ્રી હોય છે. શ્રીને જીવનયાત્રાને મંત્ર અને સંયમસાધનાને અને તે માત્ર પિતાની જાતને અને જીવનને જ મમ માતા પાસેથી સાંપડે માતા પિતાના જોતી હોય છે. બાકીની ડીક વ્યક્તિઓ પિતાની દસ વર્ષના પુત્ર છગનને ડાહી શિખામણ આપી આસપાસના સમાજને જોઈ શકતી હોય છે. એથીય કે સદા અહંતનું શરણ સ્વીકારજે. શાશ્વત ધમ વિરલ વ્યક્તિઓ સમાજથી ઉચે રાષ્ટ્ર કે વિશ્વને ધન મેળવજે અને જગતના જીવનું કલ્યાણ કરજે. જતી હોય છે. કેટલાંક માત્ર વાદળાં જ જુએ છે. માતાના આ ત્રણ અંતિમ આદેશ આચાર્યશ્રી આખુંયે આકાશ આંખમાં ભરીને આવતી કાલને વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મ. સા ના ભાવિજીવન જેનારા કાંતદષ્ટા તે સમગ્ર યુગમાં એકાદ-બે જ માટે દીવાદાંડી રૂપ બની ગયા. એ પછી વડોદરામાં હોય છે. આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મ. છગનને નવયુગપ્રવર્તક, જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ વિજ્યાસા વર્તમાનની પેલે પાર ભવિષ્યનું જેનારા અને નંદસૂરીશ્વરજી (આત્મારામજી) મહારાજનો મેળાપ વિચારનારા વિરલ યુગદષ્ટા વિભૂતિ હતા થયા. વડોદરામાં એમની વાણી સાંભળીને
છગન ગદ્ગદિત બની ગયો. વ્યાખ્યાનમાં આવેલા એક બાજુ સાંપ્રદાયિકતાની દિવાલે વધુ ને વધુ સહ કેઈ વિખરાઈ ગયા, પરંતુ બાળક છગન સાંકડી કરવામાં આવતી હોય, કાંક ધર્મને નામે બેસી રહ્યો. એના અંતરમાં એટલે બધે ફેલાહલ રૂઢિચુસ્તતા પિષાતી હોય અને કયાંક ધર્મના
જા હતા કે એની વાણી મૌન બની ગઇ. ઓઠા હેઠળ અનેક વિધાતક પ્રવૃત્તિઓ ચાલતી
પૂજય આત્મારામજી મહારાજે કાર્યું કે બાળક હેય ત્યારે યુગ પારની યુતિ ઝીલનારને અનેક કે આર્થિક મૂંઝવણથી અકળાયેલો હશે. એમણે યાતના, વિટંબણા અને અવરોધ વેઠવા પડે છે.
- છગનને સાંત્વના આપતા કહ્યું કે, તું સ્વસ્થ થા. ખાચિયામાં પિતાની જાતને બાંધીને સ્થિતિ કે
* તારા અંતરનું દુઃખ કહે. તને ધનને ખપ લાગે પરિસ્થિતિ સામે આંખમીંચામણું કરી એક તસુ છે. અમે તે ધન રાખતા નથી, પરંતુ કેઈ શ્રાવક પણ આઘાપાછા નહીં થવા માગનાર સમાજ આવે તે મદદ કરવાની પ્રેરણું જરૂર આપીશ. જ્યારે સાગરની વિશાળતા જુએ ત્યારે શું થાય?
‘પરંતુ બાળક છગનને કે ભૌતિક ધનની નહી, બંધિયાર કૂવાની ફૂપમ ડુકતામાં જીવનારને પર્વત
બલકે આમિક ધનની ખેવના હતી. પૂ. આત્માપરથી કલકલ નિનાદે રૂમઝુમ ઝરણાંની મસ્તીને
રામજી મહારાજના પ્રવચનેએ એનામાં અંતરની કયાંથી ખ્યાલ આવે? રૂઢ માન્યતા, ભય ને
આરત જગાડી હતી. પછી તે દાદાગુરુના ચરણમાં ભીરુતા, ગતાનગતિક વિચારધારા અને નકારાત્મક
વ્યાકરણ, ન્યાય, જ્યોતિષ અને ચરિત્રગ્રંથોનો અભિગમ ધરાવતે સમાજ કઈ રીતે કાંદાની
અભ્યાસ કર્યો, વળી સાથેસાથ સહનિશ એકદષ્ટિના તેજને ઝીલી કે જીરવી શકે ?
નિષ્ઠાથી ગુરુસેવા કરી. આમ જીવનના આરંભ૬૮ વર્ષનો સંયમપર્યાય પાળનારા આચાર્ય કાળમાં જ માતાની શિખામણ અને ગુરુનું માગ.
ડિસેમ્બર-૯૩)
(૧૩
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અન્યાય છે”
દશન મળતાં આચાર્ય વિજયવલભસૂરીશ્વરજીએ કેળવણી કાર્યમાં સારી એવી સખાવત આપી. તપશ્ચર્યાથી આત્મપથ પર પ્રયાણ આદર્યું. વેપારી સમાજને કેળવણીના માર્ગે વાળવા માટે પિતાની આસપાસના સમાજમાં એમણે કારમી
આચાર્યશ્રીએ કહ્યું, ગરીબી જોઈ. એ સમયે એક ઉક્તિ પ્રચલિત હતી “હદયમદિરમાં સરસ્વતીની જ્યોત પ્રગટાવે છે. પેટમાં ખાડોને વરઘેડો જુઓ” મૃત્યુ પછીના એટલે અંતરમાં પ્રગતિની ઝંખના પ્રગટયા વગર સ્વગલેકને ઉજળું કરવા માટે પૃથ્વી પરના જીવનને નહીં રહે.” અધમ બનાવવામાં આવતું હતું. એમાં પણ ગરીબ અને મધ્યમવર્ગની હાલત કફોડી હતી જયારે બીજી
લક્ષમીમદિરમાં રાચનારા લોકોને એમણે બાજુ કેટલાંક આત્મકલ્યાણને બહાને સમાજહિતની સરસ્વતીમદિર સ્થાપવાની પ્રેરણ આપી, ગુજરાતની ઉપેક્ષા કરતા હતા આચાર્યશ્રી વિજયવલભ
વિદ્યા પહેલીવાર ગુજરાતની બહાર કલિકાલવું સૂરીશ્વરજીએ કહ્યું.
હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજના ગ્રંથ રૂપે દેશની બહાર
ગઈ હતી, પરંતુ એ પછી વિદ્યાપ્રેમ અને જ્ઞાનધનિક વર્ગો લહેર કરે અને આપણા સહધમી પ્રસારનાં તેજ ઝાંખા પડવા લાગ્યા ચેપડી કરતાં ભાઈઓ ભૂખે મરે એ સામાજિક ન્યાય નહીં પણ ચોપડામાં વધુ રસ પડવા લાગે. આવે સમયે
નનામાં હેન્ડબીલે છાપીને બદઈ કરવામાં કુશળ પાલનપુરમાં અડાઈની તપસ્યા કરનારને સ્વામી એવા સમાજના એક ભાગે આજથી ૭૫ વર્ષ વાત્સલ્ય કરવું પડે તેવી પરંપરા વર્ષોથી ચાલતી પહેલાં શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના સર્જન સમયે હતી. પરિણામે સામાન્ય સ્થિતિવાળી વ્યક્તિ એક તે પૂ આ. શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીને નામે કેટતપશ્ચર્યા કરે અને વધારામાં આર્થિક બોજ સહન કરે. કેટલી મુશ્કેલીઓ સજી હશે ? આચાર્યશ્રી આથી આવી વ્યક્તિઓ તપશ્ચર્યાથી દૂર રહેવા લાગી, વિજયવલભસૂરીજી મહારાજ તો સ્પષ્ટપણે કહેતા આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીએ ગરીબોની કે કેળવણી વિના આપણું આરો નથી. તેઓ મૂંઝવણની આ નાડ પારખી લીધી. એમણે કહ્યું કે ઈચ્છતા કે આ કેળવણી ધાર્મિક સંસ્કાર અને આ તો એક જાતને ફરજિયાત કર કહેવાય ધર્મમાં શ્રદ્ધાથી સુવાસિત હોય. તેમણે સમાજને ઢઢળતા આવો કર હોઈ શકે નહીં એમના ઉપદેશને કહ્યું, કેળવાયેલા જ જૈનશાસનની રક્ષા કરશે.” પરિણામે પાલનપુરના જૈન સંઘે પિતાના આ રિવાજને તિલાંજલિ આપી.
પ્રભાવક યુગપુરુષ પૂજ્ય આત્મારામજી મહારાજે
પિતાના પટઘર શ્રીવિજયવલભસૂરીશ્વરજીને પિતાના ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગના ઉત્કર્ષ માટે જેટલી અંતિમ આદેશ અને રે દેશમાં સરસ્વતીમંદિર આર્થિક સુવિધાઓની જરૂર હતી એટલી જ એમને સ્થાપવા કહ્યું હતું. આચાર્ય શ્રી વિજયવલભકેળવણી આપીને સન્માર્ગે વાળવાની હતી. યુગદષ્ટા સૂરીશ્વરજીએ પંજાબ, રાજસ્થાન, ગુજરાત અને આચાર્યશ્રીએ કેળવણીની અનેક સંસ્થાઓ સ્થાપ- મહારાષ્ટ્રમાં અનેક સરસ્વતીમંદિરની સ્થાપના કરી. વાની પ્રેરણા આપી. કન્યા છાત્રાલય, બોર્ડિંગ, પિતાના દાદાગુરુની આજ્ઞાનું પાલન કરવા માટે કેલેજ. વિદ્યાલય અને જેનવિદ્યાપીઠની સ્થાપના કરી આચાર્ય શ્રી વિજયવલભસૂરીશ્વરજી પ્રતિજ્ઞા લેતા એમની કલ્પના તે જેન વિશ્વવિદ્યાલયની સ્થાપનાની હતા. એમણે પ્રતિજ્ઞા કરી હતી કે પંજાબમાં હતી. આચાર્યશ્રીની ઉદાર ભાવવાને કારણે માત્ર જ્યાં સુધી જેન કેલેજ ન પાય, ત્યાં સુધી જેનેએ જ નહિ, બટકે વૈષ્ણએ પણ એમના ઉપવાસ, મૌન અને દરેક નગરમાં સાદગીભર્યો
૧૪)
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
નું
પ્રવેશ. એમની પ્રતિજ્ઞાનું બળ પ્રજાકીય પુરુષ પ્રેરક બનતું. અને પરિણામે તેઓની પ્રેરણાથી અનેક સમાજક્લ્યાણનાં કાર્યાં થયા. ઇ.સ. ૧૯૧૩ માં મુંબઈમાં ચાતુમાસ સમયે વિદ્યાનું એક વાત વરણ સજયુઅે અને એમાંથી ઇ.સ. ૧૯૧૪ માં સમાજના યુવકના વિદ્યાભ્યાસ માટે નિવાસ આપતા શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની સ્થાપના થઈ. આ સમયે સસ્થાના નામકરણના પ્રશ્ન આવતા કોઇએ આચાય શ્રીને એમના દાદાગુરુતુ` કે એમનુ નામ સાંકળવા વિનતી રી ત્યારે પૂ. આ વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીએ કહ્યું કે આ સસ્થાનુ નામ કઇ વ્યક્તિવિશેષને બદલે તારક તીથ કર ભગવાન મહાવીરના નામ સાથે જોડવામાં આવે અને આ રીતે શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયનું નામકરણ થયું. વિદ્યાલયના પ્રારંભ તે એક નાના બીજરૂપે થયા, પરંતુ ઘેાડા જ વર્ષમાં એક વિશાળ ભવન ખરીદવામાં આવ્યુ અને ઇ.સ. ૧૯૨૫ માં એ ભવનમાં શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના કારાબાર ચાલવા લાગ્યા. એ પછીના વર્ષે વિદ્યાથી ગૃહ શરૂ યુ'.આ જ્ઞાનના વડલાની વડવાઇએ ફેલાવા લાગી. અમદાવાદ, પૂના વડોદરા, વલ્લભવિદ્યાનગર અને ભાવનગરમાં એની શાખાએ વિકસી, પરંતુ આ સંસ્થાનું સૌથી મોટુ પ્રદાન તા એણે આપેલા તેજસ્વી વિદ્યાથી આ છે. જે આજે દુરિયાભરના દેશામાં ઉત્તમ કામગીરી બજાવી રહ્યા છે. સસ્થા વિશે આચાર્યશ્રીએ કુંવુ... વિરાટ દર્શન કર્યુ હતુ' ! એમણે કહ્યું,
આ
મહાવીર જૈન વિદ્યાલય એ જૈન સમાજનુ ગૌરવ છે. પ્રગતિની પારાશીશી છે, શ્રમની સિદ્ધિ છે.
અને આદર્શની ઈમારત છે.'
આજે પણ આવી સસ્થાઓની જરૂર છે, કારણ કે જ્ઞાનપ્રસરના અભાવે કોઈપણ ધર્મ કે સમાજ ગઈકાલની અંધશ્રદ્ધા અને આવતી કાલની અસ’સ્કારિહમાં ડૂબી ળક છે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આર્થિક અને માનસિક ગરીબી ફેડવાની પ્રેરણા આપી તે બીજી બાજુ નાના નાના વાદિવવાદ અને મતાંતરમાં ગૂચવાયેલા સમાજને એક્તાના સદેશે આપ્યા. પ`ખી અને માનવીમાં ભેદ એટલે છે કે પખી નીચે લડે પણ ઊંચે જાય તે કદી ન લડે. જવારે માનવી થ્રેડા ‘ઊંચા’ જાય કે લડવાનું શરૂ થાય. શ્રી સ`ઘની એકતા માટે એમણે ‘સિવ જીવ કરું શાસન રિસ’ની ભાવના વ્યક્ત કરી આસપાસ ચાલતા ઝગડા, મતમતાંતા, એકબીજાને હલકા દેખાડવાની વૃત્તિ આ બધાથી તેએ ઘણા વ્યથિત હતા. મુંબઈના ચાતુ`માસ દરમિયાન એમણે કહ્યું,
“તમે બધા જાણેા છે કે આજકાલના જમાના જુદા છે, લોકો એકતા ચાહે છે. પોતાના હકોને માટે પ્રયત્ન કરે છે. હિંદુ-મુસલમાન એક થઇ રહ્યા છે. અંગ્રેજ, પારસી, હિંદુ અને મુસલમાન બધા એકજ ધ્યેય માટે સગઠિત થઇ રહ્યા છે. આ રીતે દુનિયા તા આગળ વધી રહી છે. ખેની સાથે કહેવુ પડે છે કે આવા સમયમાં પણ કેટલાક વિચિત્ર સ્વભાવના મનુષ્યો આપણા જ ભાઇઓ બધાએ એક થઈ કેઇ સમાજ, ધમ અને રાષ્ટ્રના દસ કદમ પાછળ હઠવાના પ્રયાસ કરે છે. આજે તે કલ્યાણનુ' કાર્યાં કરવુ જોઇએ
સમાજની એક્તા માટે તેઓએ જીવનભર પ્રયાસ કર્યાં. એમના સમાજ એટલે કોઇ સાંપ્રદાયિ તાના સીમાડામાં બંધાયેલા સમાજ નહાતા. સાંપ્રદાયિકતાથી ઉપર ઊડે એ જ સંત. એમણે ગુરુદ્વારામાં ઉપદેશ આપ્યા હતેા તેમજ એના અદ્ધાર માટે આર્થિક સહાયની પ્રેરણા પણ આપી હતી, મેધવાળા માટે સૂવાના ખંડ એમના ઉપદેશથી તૈયાર થયા હતા
પાકિસ્તાનથી આવેલા નિર્વાસિતાને સહાય કરવાની એમણે જૈનાને અપીલ કરી હતી. એક ગામમાં મુસલમાનોને મસ્જિદમાં જવા-આવવાની મુશ્કેલી પડતી હતી. એને માટે રસ્તાની જમીન
એક બાજુ ક્રાંતદ્રષ્ટા આચાય શ્રીએ સમાજની આપવાની શ્રાવકો ના પાડતા હતા. આચાર્યશ્રીને
ડીસેમ્બર-૩
[૧૫
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુસલમાનોએ વિનંતી કરી ત્યારે આચાર્યશ્રીએ જ રહયા. ફાલનાની કોન્ફરન્સ વખતે શ્રી સંઘે વ્યાખ્યાનમાં શ્રાવકેને પૂછયું, “આ મુસલમાનો એમને વિનંતી કરી કે તેઓને “સૂરિસમ્રાટ' ની મસ્જિદમાં શું કરે છે ?”
પદવીથી વિભૂષિત કરવા માગે છે. આ સમયે
આચાર્યશ્રીએ કહ્યું, અગ્રણી શ્રાવકે કહ્યું. “સાહેબ ! તેઓ ખુદાની બંદગી કરે છે.”
મારે પદવીની જરૂર નથી. મારે તો શ્રી સંઘની
સેવા કરવી છે. મારા પર સૂરિને ભાર છે તે પણ આચાર્યશ્રીએ વળતા સવાલ કથા, તબ હું મૂકી દેવા માંગું છું.” મંદિરમાં શું કરે છે ?”
એમના હૃદયની વ્યાપકતા એમના જીવન અને “ભગવાનના સ્તુતિ” જવાબ મળ્યા, વાણી–બંનેમાં પ્રગટ થાય છે. એમના આ શબ્દોની
આ સાંભળી આચાર્યશ્રીએ કહ્યું, " મને તે મહત્તા પીછાનવા માટે કેટલું વિશાળ હદય જોઈએ ખુદાની બંદગી અને ભગવાનની સ્તુતિમાં કઈ તેઓ કહે છે, ભેદ દેખાતો નથી »
હું ન જેન છું ન બૌદ્ધ ન વૈષ્ણવ, ન શૈવ, અને પછી શ્રાવકને બીજા ધર્મને આદર ન હિંદુ કેન મુસલમાન. હું તે વીતરાગ પરમાત્માને આપવાની વાત સમજાવી. એને પરિણામે શ્રાવકેએ શોધવાના ભાગે વિચરવાવાળે એક માનવી છે. મુસલમાનોને આવવા-જવાના રસ્તા માટે હર્ષભેર એક યાત્રાળુ છું.” જમીન આપી
વિચારની કેવી ભવ્યતા અને પોતાની કેટલી આચાર્યશ્રીને રાષ્ટ્રપ્રેમ પણ ઉદાહરણય હતો લઘુતા ! મહાવીરની વીરતાએ સિંહની વીરતા છે. એમણે જીવનભર ખાદી પહેરી હતી. રેશમી વસ્ત્રોને અહિંસા દાખવવાનું સિંહને હોય, સસલાને નહિં. અવિરત વિરોધ કર્યો. આચાર્ય પદવી વખતે પણ એવી અહિંસક વીરતાનું જવલંત ઉદાહરણ છે કાંતનવા સ્મરણના પાઠ સાથેની પંડિત હીરાલાલ શર્માએ દ્રષ્ટા આચાર્યશ્રીના જીવનમાં બનેલી પાકિસ્તાનમાં જાતે કાંતીને તૈયાર કરેલી ખાદીની ચાદર ઓઢી આવેલા ગુજરાનવાલાની ઘટના ૧૯૪૫ થી ૧૯૪૭ હતી. રાષ્ટ્રના અગ્રણીઓ આચાર્યશ્રીના દર્શને સુધી હિંદુસ્તાનને એ સમય અંધાધુંધી અને આવતા હતા. આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી ઉથલપાથલથી ભરેલું હતું. આ સમયે આચાર્યશ્રી મ. એ શ્રી મોતીલાલ નેહરૂની તમાકુની ટેવ વિજયભસૂરીશ્વરજી મ.સા. પંજાબ (પાકિસ્તાન) છોડાવી હતી. અંબાલા શહેરની જાહેર સભામાં માં ગયા અને અઢી-ત્રણ વર્ષ સુધી શાસનકાર્યો અને એકરાર કરતાં શ્રી મોતીલાલ નેહરૂએ કહ્યું, કરતાં કરતાં એક વીર સાધુની પેઠે રહ્યા. આ સમયે
“હું મારી અક્કલ ગુમાવી બેઠો હતે તે આચાર્યશ્રીની ઉંમર ૭૫ વર્ષની હતી. એમણે આ જૈન મુનિએ ઠેકાણે આણી.”
ગુજરાનવાલા માં ચોમાસુ કયું ભારત-પાકિસ્તાનના આવી જ રીતે પ. મદનમોહન માલવણિયા
ભાગલાના એ સમયમાં એમના ઉપાશ્રયમાં ચાર
બેંબ મૂકાયા હતા. આચાર્યશ્રીને દેશભરમાંથી પણ એમના પ્રવચન સાંભળવા આવતા અને
વિનંતી કરવામાં આવી કે આપ તત્કાળ ભારતમાં પિતાના કાર્યમાં આશીર્વાદ માગતા હતા.
પાછા આવે. આચાર્યશ્રી એ બાબતમાં મક્કમ પદવી કે પ્રસિદ્ધિથી આચાર્યશ્રી હંમેશાં અળગા હતા કે શ્રી સંઘની એકએક વ્યકિત સલામત રીતે
( અનુસંધાન ટાઇટલ પેજ ૩ ઉપર )
૧૬]
આત્માનંદ-પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિદાય થાય એ પછી જ હે' અહીંથી જવાને છુ'. પ્રચારની, અહિંસક વીરતાની, આત્મસાધનાની, ગુજરાનવાલાથી અમૃતસરની આચાર્યશ્રીની એ સર્વધર્મ સમભાવની અને ગતાનુગતિકતાને બદલે વીરતાની કથા યાત્રા સમાન છે.
સમયજ્ઞતાની પિતાની વાણી અને જીવનથી ઝાંખી
કરાવીને એમણે આવતીકાલને માગ કંડારી - આચાર્યશ્રી વિજયવલભસૂરીશ્વરજીએ પિતાના
આપે. આપણે તે એટલું જ કહેવાનું રહ્યું. જીવનમાં ત્રણ આદેશ” રાખ્યા હતા. આત્મ સંન્યાસ, જ્ઞાનપ્રસાર અને શ્રાવક-શ્રાવિકા ઉત્કષ. એમણે
વિજયવંત તુજ નામ ૬૮ વર્ષની સયમસાધનામાં આ ત્રણેય આદશેની
| અમોને અખૂટ પ્રેરણા આપે ! સિદ્ધિ માટે સતત પ્રયાસ કર્યો. સમાજને વર્તમાનમાં - તારી પ્રેમ-સુવાસ સદાયે જીવવાની, રાષ્ટ્રીય પ્રવાહોને ઓળખવાની, જ્ઞાન
ઘટઘટ માંહે વ્યાપ !!
જ્ઞાનપંચમી મહોત્સવ 1 શ્રી જૈન આત્માનદ સભા તરફથી દર વર્ષ મુજબ આ વર્ષે પણ સભાના લાઈબ્રેરી હાલમાં સુંદર અને કલાત્મક જ્ઞાન ગોઠવવામાં આવેલ હતા. જ્ઞાનના દશનાથે સવારના ૬ વાગ્યાથી પરમ પૂજય આચાર્ય ભગવ'તે તથા પ. પૂ. મુનિ ભગવ તે તથા પ. પૂ. સાધ્વીજી મહારા/ સાહેબ દર્શનાર્થે પધારેલ હતા અને દર્શનનો લાભ લીધો હતો. તેમજ ભાવનગર જૈન મૂ તિ*પૂજ ક સ ધના દરેક ભાઈઓ તથા બહેનોએ પણ કશનને લાભ ખુબ જ સારા પ્રમાણમાં લીધો હતો. તે જોઈ શ્રી સંભાના દરેક ટ્રસ્ટીશ્રીએ આનંદની લાગણી અનુભવી હતી.
લી.
શ્રી જૈન આત્માનદ સભા,
ભાવનગર,
છે
શોકાંજલિ શ્રી રતીલાલ ગીરધરલાલ શાહ ઉંમર વર્ષ ૮૦ તા. ૬-૧૨-૯૭ ને સોમવારના રોજ ભાવનગર મુકામે સ્વર્ગવાસી થયેલ છે. તેઓશ્રી આ સભાના આજીવન સભ્ય હતા. ધાર્મિક વૃત્તિવાળા અને મીલનસાર સ્વભાવના હતા. અને ધાર્મિક દરેક પ્રવૃત્તિમાં ખુબજ આગળ પડતા ભાગ કરેક રીતે લેતા હતા. અને ધાર્મિક કામમાં પોતાની લમીનો સદઉપયોગ ઘણીજ સારા પ્રમાણમાં કરતા હતા, તેરા.તા કટુ બીજનો ઉપર આવી પડેલ દુ:ખમાં અમે સમવેદના પ્રગટ કરીએ છીએ, તેઓશ્રીના આત્માને પરમ શાંતિ મળે એવી પરમ કૃપાળુ પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
લી.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા.
ભાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Atmanand Prakahs Regd No. GBV. 31 થોડીક બુદ્ધિ, મામુલી ચાલબાજી બસ, આ બેના સહારે કરેલ ભુલે કે આચરેલા પાપને છુપાવવામાં કદાચ સફળતા મળી જાય એ બને પણ એ ભુલેનાં સ્થા પાપનાં પરિણામને અટકાવવાની તાકાત એ બન્નેમાંથી એક પણ તત્ત્વમાં નથી. તેને ખ્યાલ રાખજે, પ્રતિ, દોષ જોયા વિના નથી રહી શકતા ને ? તે એક કામ કરો. તમારા હાથમાં જે દુરબીન છે ને, એને એક બાજુ પર રાખીને હાથમાં અરીસે લઈ લે તમારૂ કામ થઈ જશે. BOOK POST અળગણ પાણીનો વપરાશ શરીરમાં રોગો પેદા કરે છે અળગણ પાણીને પ્રગ જીવનમાં દોષ પેદા કરે છે પાણીને ગળા કપડાથી વાણીને ગળે વિવેકથી. - ગણિવર્ય શ્રી રત્નસુંદરવિજયજી મ. શ્રી આદિમાનંદ પ્રકાશ ઠે. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ખારગેઈટ, ભાવનગર-૩૬૪ 001. From તંત્રી : શ્રી પ્રમોદકાન્ત ખીમચંદ શાહ પ્રકાશક : શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ભાવનગર. મુદ્રક : શેઠ હેમેન્દ્ર હરિલાલ, આનંદ પ્રી. પ્રેસ, સુતારવાડ, ભાવનગર. For Private And Personal Use Only