Atmanand Prakash Pustak 066 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531757/1

Page #1

\Use
५२ :
वैशावि . , २०२५
२
:
७
माम स. १५१
: १८६६२ स. २४८५
PIATTISGERES
काले दस्ता आगतो जनमना मोमेषु मग्नं भृशम् , धों विस्मृत आत्मरूपमहहान ज्ञायते केनचित् । धावन्तीह जना धनाय बहुशः कामाहतास्तद्हृदि, आत्मानदप्रकाशदीपकिरणं प्राप्नोतु शाश्वत्पदम् ॥
જૈન આત્માનંદ સભા
ભા વ ન ગ ૨.

Page #2

8 અ નુ ક્ર મણિ કા
નું
ક્રમ વિષય
લેખકનું નામ
પૃષ્ઠ ૧. નેમ-રાજુલ રાસ
શ્રી અમરચંદ માવજી શાહ ટાઈટલ પેજ-૨ ૨. મહાવીર વાણી
૫. બેચરદાસ જીવરાજ દેશી ૧૧૭ ૩. વીર માંથી બન્યું “ મહાવીર ન ડો. ભાઈલાલ એમ. બાવિસી ૧૧૮ ૪. ધમ–અનુરાગ
શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૧૨૦ ૫. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના ભાવ નમસ્કાર ... “ જીજ્ઞાસુ”
૧૨૩ ૬. ઉદયરત્ન-વિરચિત નેમિનાથ તેરમાસા .... સં'. ડો. શિવલાલ જે સલપુરા ૧૨૫ ૭. જૈન સમાચાર
૧૩૬ ૮. સાહિત્ય સમાલોચના
ટાઈટલ પેજ-૩
નેમ-રાજુલ રાસ
(૬ રે મૈયારણ રે, ગોકુળ ગામેની ) હું રે વૈરાગણ રે, નેમજીના પંથની; મારે નેમજીને શેધવા જાવું, વૈરાગણ રે, નેમજીના પંથની-હું રે...૧ મિંઢોળ બાંધી મને છોડીને ચાલીયા; પહોંચ્યા એ ગઢ ગિરનાર. વૈરાગણ રે, નેમજીના પંથની -હું રે.... ૨ આ છ ભ વ પ્રેમના તા ૨ ને તો ડી યા, સુણી પશુના પોકાર, વૈરાગણ રે; નેમજીના પંથની–હુ રે.....૩ શિવ સં દ રી ના ને હ માં ફ સી યા, | હું તો દુખિયારી અપાર, વૈરાગગુ રે, નેમજીના પંથની-હું રે.૪ | વિ ત રા ગી ના પંથે એ ૫ ડી યા; હું તે સરાગી સંસાર, વૈરાગણ રે, નેમજીના પંથની-હું રે...૫ એકલી અટુલી વન વન ભમતી, પીયુ પીયુ કરતી પિકાર, વૈરાગણ રે નેમજીના પંથની-હું રે.... ૬ સહસ્ત્રા વનમાં સ લ ણા મળીયા, સાંધ્યા મેં પ્રેમના તાર, વૈરાગણ રે; નેમજીના પંથની-હુ રે ....૭ રા જુ લ ભ વ ના ફેરા ટ ની યા; ‘અમર’ થયા ગિરનાર, વૈરાગણ રે; નેમજીના પંથની-ટુ રે.....૮
તળાજા
અમરચંદ માવજી શાહ

Page #3

' '' ''
*
|
પુસ્તક : ૬૬]
કે : ૧૯૬૯
[અંક : ૭
મહાવીર–વાણું आणा-निद्देसऽकरे, गुरूणमणुववायकारए ।
पडणीए असंबुद्धे, अविणीए त्ति वुचई ॥ ८२ ॥ જે મનુષ્ય ગુરુજનની આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તતો ન હોય, ગુરુજનની દેખરેખમાં ન રહેતા હોય-વછંદી હોય, ગુરુજનને વિરોધી હોય, બેવકૂફ હેય-સમજ વગરને હોય તે અવિનીતવિનય વિનાને કહેવાય છે. (ગાથા ૮૨). जस्सन्तिए धम्मपयाई सिक्खे,
तस्सन्तिए वेणइय पउजे । सकारण सिरसा पंजलीओ,
-જિત ! માતા ચ નિ ય ૮૬ / - જેમની પાસેથી ધર્મનાં પદો એટલે ધર્મનાં વચનેને શીખે તેમની પાસે વિનયથી વર્તવું જોઈએ, તેમને સત્કાર કરે જોઇએ. તેમને માથું નમાવીને અને હાથ જોડીને પ્રણામ કરવા જોઈએ, તથા હંમેશાં શરીર વડે, વચન વડે, અને મન વડે પિતાને ધર્મશાસ્ત્ર શીખવનાર ગુરુને હરેક પ્રકારે વિનય કરે જોઈએ. (ગાથા ૮૬).
- શ્રી. બેચરદાસ પંડિત. મહાવીર વાણી (ગાથા ૮૨, ૮૬).

Page #4

વીર'માંથી બન્યો “મહાવીર [ લે છે ભાઇલાલ એમ, બાવીશી M. B. B. s. પાધતાણા :
--( અગદ્યાપદ્ય ) ---( માતા ત્રિશલાદેવીની કુખે, સિદ્ધાર્થ તણા ઉજજવળ કુળે, સુપુત્ર “ વર્ધમાન” જમ્યા ! શૌર્ય–વીર્યથી “વીર” બન્યા! વીસ”માંથી “મહાવીર’ બન્યા !
અંગુ કે કંપા જો મે રૂ, પૂંછડીએ ફંગો એરૂ, દૈત્ય-દાનવને મુષ્ટિમ હા રે, વિરાટમાંથી વા મન કરે! શી ર્ય ભ રી વી ૨ તા સભર,
વર્ધમાન એ કહેવાયા વીર” ! માતા - પિતા ભ્રાતા તણી, આજ્ઞા - અનુજ્ઞા શિર ધરી, સંસા રે હ તા વિ ૨ કત, વ્યવહારે પણ અનાસકત, સ્નેહ-સ્વભાવે, કુટુંબભાવે, વર્ધમાન પરિણીત બ ન્યા, ગરવા ગૃહસ્થી થઈને રહ્યા ! મનને મારી, સંયમ ધારી, સંસાર – આચરે એ સંસારી, “જલ-કમલ-વત્ ” રહ્યા વીર ! જંજાળ થકી અલિપ્ત ભડવીર!
ગ્રહી દક્ષા, ચાલ્યા જંગલ સાધવા જીવનનું મંગલ ! સ ા અ ને ક ઉ પ સ , વહ્યા કાંઈક પરિક હે, દુ:ખ સામે ઠગ લીધા, કર્મ નિર્જરવા પ્રયાણ કીધા !
૧૧૮
મામાના પ્રકાશ

Page #5

ક્રમ ન
ક રી,
હું નાં મન મહીં સ ય મ ધારી, સકિતના મંઝીલ ભી... અવિ૨ તયા ત્રા આ ૪ રી ! આતમાં ૫૨ મા મ અ ન્યા ! વીર'માંથી ‘મહાવીર’ બન્યા !
શ્રીર માંથી અન્ય ‘ મહાવીર ’
ગાવાળે કં ઈ પી ડા ક રી, ગેાશાળા પણ થયા બૈરી, યક્ષ સ'ગમે ઉપસગે કીધા, ચંડ કૌ શિ કે ડંખેા દીધા, સહન કર્યું. એ હસતે મુખડે, દહન કર્યો કર્યાં, તનને ટૂકડે ! સહનશીલતા જાણે મૂર્તિમ'ત ! મહાવીર' કહાયા ભગવંત !
-
અહિ'સા, સયમ, તપ આચરી, મૈત્રિ-પ્રમાદનાં ઝરણાં વહાવી, વસુધૈવ કુટુંબકમ્” ઉપદેશી, પામ્યા કેવળ ‘મહાવીર સ્વામી.’ આર ખાર વનાં તપ આરા, વીરે સેવ્યા, દાધી દેશના, શીલ, સદાચાર, સમ્યકત્વ પ્રેરતા, વીરમાંથી ‘મહાવીર’ અનતા ! પાવાપુરીમાં નિર્વાણુ પામી ! ‘ વમાન ” અન્યા મહાવીર સ્વામી !
વીરકેરી અજોડ એ વીરતા, પ્રેરક અમ જીવનમાં અને ! મહાવીરની એ જીવન–પ્રણાલિ, સવ જીવેાની તારક મના વીર વમાનને વઢીએ, પ્રભુ મહાવીરને પ્રણમીએ !
અને અનુસરીએ ! ને ધન્ય બનીએ !!
૧૧૯

Page #6

ધર્મ–અનુરાગ
લેખક:- શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા વિનીતાનગરીમાં ભરત ચક્રવર્તીને પુત્ર ચંદ્ર કરીએ ! શુદ્ધ દેખાતા સેનાને પણ કસેટીએ ઘસો થશા રાજ્ય કરતો હતો. તેની સત્તા, શક્તિ, યશ એટલે એમાંની ભેળસેળ દેખાઈ આવે. અને કીર્તિ અપૂર્વ હતા. ચંયેશા ધર્મને અત્યંત
દકે કહ્યું : ઉર્વશી ! મૃત્યુલોકના માનવી વિષેના અનુરાગી હતો અને વ્રત પાલનમાં ચુસ્ત હતો.
તમારા જ્ઞાન અને અનુભવ અપૂર્ણ અને અધકચરા એક વખત ઇ.સભામાં સૌધર્મેન્દ્ર પાસે છે. ચંદ્રયશા રાજવી ધર્મમાં એટલે બધે દઢ છે કે ઉર્વશી અને રંભા મધુર સ્વરે સંગીત અને નૃત્ય સૂર્ય કદાચ પૂર્વને બદલે પશ્ચિમમાં ઉગે તો પણ તે કરી રહ્યા હતા. ત્યારે અવધિજ્ઞાનવડે તેણે ચંદ્રયાને ધર્મમાર્ગેથી કદી ચલાયમાન ન થાય. પૌષધશાળામાં ધ્યાનમાં સ્થિર થઈ બેઠેલો જોયો. સૌધર્મેન્દ્રને વિચાર આવ્યો કે જે આનંદ અને
ઇદની વાત સાંભળી રંભા બોલી ઊઠી. “મૃત્યુ
લેકનો માનવી ધર્મમાં ગમે તે દઢ હોય, પણ સતિ આ નૃત્યના દશ્યમાં અનુભવાય છે તે કરતાં
આનુવંશિક સંસ્કારો લઈને જ તે જન્મેલો હોય છે, અનેકગણ શાંતિ અને આનંદ ચંદ્રયશા રાજવી
એટલે તેનામાં વાસનાનાં બીજ પડેલાં જ હોય છે, પૌષધક્રિયામાં અનુભવી રહ્યા છે. ચંદ્રયશાના આનંદ
અમે માત્ર નૃત્ય-સંગીતમાં પારંગત છીએ એવું પાસે તેના ઉર્વશી-રંભાના નૃત્ય-સંગીત ફીકા
નથી, અમારામાં તો સમગ્ર માનવકને નચાવવાની લાગ્યા. તેથી તેણે પિતાનું મસ્તક ધુણાવ્યું.
પણ શક્તિ રહેલી છે. પુરુષની દૃષ્ટિને આંખના ઈદ્રરાજાની આવી કટાણુની ચેષ્ટા જોઈ ઉર્વશી એક પલકારામાં અમે જીતી લઈએ છીએ અને પછી અને રંભાને આશ્ચર્ય તેમજ ખેદ થયાં, એટલે ઈ તો પેલે પામર માનવી અમારૂં પાળેલું પંખી બની રાજને નમન કરી પૂછ્યું: દેવ! અમારા કળા-કૌશલ્ય જાય છે. રંભાની વાત સાંભળી ઇકસભામાં હાસ્યનું કે સંગીતના તાલમાં આપે કઈ ભૂલ જોઈ કે જેથી મજુ ફેલાઈ ગયું. આપે આપનું મસ્તક ધુણાવ્યું? ઈ જવાબ ઈ ઉર્વશી અને રંભાને કહ્યું. “તમે બંને આપતા કહ્યુંઃ મૃત્યુલોકમાં ભરત ચક્રવતીના પુત્ર ચંદ્ર- મલેકમાં જ ચંદ્રયશાને તેના ધર્મમાર્ગમાંથી થશાની ધર્મમાં દઢતા જોઈ મને તેના પ્રત્યે માન ઉત્પન્ન ગ્રુત કરાવી શકે તો હું તમારી વાત સાચી માનું. થયું અને ધર્મનુષ્ઠાન પાસે આ નૃત્ય-સંગીતના જલસા
ઉર્વશી અને રંભાએ ચંદ્રયશાને ધર્મના માર્ગેથી કેવા પોકળ છે એ વિચારે મારું મસ્તક હલી ઊઠયું.
ચુત કરાવવાનું બીડું ઝડપ્યું અને એક દિવસે ઉર્વશીને ઈઝરાજનું આ કથન ન ગયું પણ વહેલી પ્રભાતે વિનીતાનગરીના શક્રાવતાર જિનપિતાના અણગમાની વાત જાહેર ન કરતાં કહ્યું? મંદિરમાં જઈ પહોંચી મધુર સ્વરે જિનેશ્વર દેવ! મૃત્યુલોકના કેટલાક માનવો ગુણોથી ભરેલાં ભગવંતના ગુણોનું ગાન કરવા લાગી. રંભાના હાથમાં હોવા છતાં તેઓ દંભ અને ડાળના દોષથી મુકત વાણું હતી અને તેના સપ્તસ્વરમય સંગીતથી નથી હોતા. વિશ્વામિત્ર જેવા તપસ્વી પણ મેનકાને મંદિરની આસપાસ પશુ અને પક્ષીઓ પણ ભેગા જેમ તપ ભૂલી ભેગમાં લપસી પડયા. આપ રજા થવા લાગ્યા. પાયલની રાણરૂપ ઉર્વશી જાણે આપ તો ચંદ્રમશાની ધર્મદઢતાની અમે કસેલી પિતાને સમગ્ર દેહ ફૂલમાંથી જ બન્યો હોય એમ
૧૨૦
આત્માન પ્રકાશ

Page #7

નાચતી હતી. ત્યવખતે તેના દેહન અગેઅંગમાંથી લગ્ન કરવા માટે વાત કરી એટલે રંભાએ કહ્યું : એક પ્રકારની વીજળી લસલસતી દેખાઈ આવતી હતી. પુરુષ તે મોટાભાગે ભ્રમર જેવા હોય છે અને બંનેની ડેકમાં હીરાના હાર, હાથમાં નોલમના
તેની પ્રીતિ પણ ફટકિયાં મેતી જેવી હોય છે. કે કણ તથા માણેકજડિત બાજાબંધ કાનમાં એમ છતાં અમારી શા માટે તમે જામીન થતા
હે તો અમે લગ્ન કરવા તૈયાર છીએ.' હીરા તથા પાનાનાં કર્ણફૂલ અને નાસિકામાં હીરાજડિત નાજુક અંક શોભી રહ્યા હતા. વહેલી પ્રભાતે બંને બહેનોનાં લગ્ન ચંદ્રયશા સાથે ધામધૂમપૂર્વક બરાબર એ સમયે ચંદ્રયશા રાજવી દર્શનાર્થે ત્યાં થઈ ગયા અને ઉર્વશી રંભાએ ચંદ્રયાનાં હૃદય પર પહોંચ્યા ત્યારે આ બંને વિદ્યાધરીઓની અપૂર્વ કાબૂ પણ જમાવી દીધો પરંતુ ચંદ્રયશાનાં લેહીના સંગીતભક્તિ ચાલી રહી હતી.
અણુએ અણુમાં ધર્મના તો હતાં. આમ છતાં મંદિરના પ્રવેશદ્વારમાં દાખલ થતી વખતે આવું
બંનેને લાગ્યું કે પુરુષનું હૃદય જીતી લીધા પછી
એને ધર્મ માર્ગેથી યુત કરવામાં તે શી વાર અનુપમ સંગીત સાંભળી રાજા સ્તબ્ધ થઈ ગયો.
લાગવાની? એ સંગીત મદિરા કરતાં પણ વધુ માદક હતું. મદિરાના ઘેનમાં માણસ જેમ ભાન ભૂલી જાય છે, થોડા દિવસ બાદ પર્વતિથિ આવી એટલે તેમ એ સંગીતના સ્વર માણસના કાને પડે કે ભાન વહેલી પ્રભાતે પૌષધ લેવા અર્થે રાજાએ પોતાના ભૂલાઈ જતું. ભગવાનના દર્શન કરી ચંદ્રયશા જ્યારે ઉપકરણ તૈયાર કરી રાખવા માટે નોકરને આજ્ઞા પાછો ફર્યો ત્યારે બંને બહેનેનું અપ્રતિમ લાવણ્ય, કરી. બીજે દિવસે ચંદ્રયશા ઉપાશ્રયમાં રહેનાર છે તેઓની ભાવ નીતરતી નયનની દીતિ અને તેમના એ વાત જાણતાં બંને વિદ્યાધરીએ મૂછિત થઈ વદન પર પ્રગટ થતી મનોહર આભા જોઈ રાજા ગઈ. શીતલ જળ વડે બંનેએ ભાનમાં આવતાં કહ્યું: મુગ્ધ બની ગયું અને પોતાનું ભાન ખોઈ બેઠે. રાજન ! એક ક્ષણ માત્રને પણ તમારો વિરહ
અમને કેટીક૫ જેવો લાંબે લાગે છે. અમારા રાજાનો મુખ્ય મંત્રી સાથે હતો. રાજાનું “મૃદુનિ સાનિધ્યમાં તમને પૌષધ કરતાં વધુ આનંદ શું કસમાપિ' તડફડતું હૈયું તેનાથી ગુપ્ત ન રહ્યું. પ્રાપ્ત નથી થતો ?
ડીવારે પેલી બંને બહેને મંદિરની બહાર નીકળી એટલે મંત્રીએ તેમના જાતિ-કલ પડ્યાં. ઉર્વશીએ ચંદ્રયશા વિદ્યાધરીઓની વાત સાંભળી હસી કહ્યું : ૮ અમે બંને વિદ્યાધરની પુત્રીઓ છીએ પડ્યો અને બોલ્યા: “તમારી સાથેના આનંદ અને અને પતિની શોધ અર્થે નીકળ્યાં છીએ, અનેક પૌષધકિયાનો આનંદ વચ્ચે સરખામણી ન થઈ સ્થળેએ ફર્યા પણ હજુ સુધી અમારા મનને સંતોષ શકે. સ્વર્યસિદ્ધવિમાનવાસી દેવને જે શાંતિ અને થાય એવો કોઈ પુરુષ જોવામાં આવ્યો નથી. અમે આનંદ હોય છે, તેની અલ્પ ઝાંખી પૌષધક્રિયા બંને એક જ પતિ સાથે લગ્ન કરવા ઈચ્છીએ છીએ વખતે હું અનુભવું છું. વળી પૌષધના મારા અને અમારા પતિદેવ નિરંતર અમારી પાસે જ રહે નિયમમાં જ્યાં સુધી મારામાં જીવ છે ત્યાં સુધી અને અમારા કોઈ વચનનું ઉલંઘન ન કરે એ કદી પણ ભંગ થશે નહીં.' અમારા લગ્નની મુખ્ય શરત છે.'
ઉર્વશીએ કાંઈક રેષમાં આવી જઈ રહ્યું મંત્રીએ ચંદ્રયશાના કીર્તિ, ગુણે અને ધર્મ. “ભગવાન આદિનાથનાં તમે પૌત્ર અને ભરત ચી. નિકતાની પ્રશંસા કરી બંને બહેને તેની સાથે વર્તીનાં પુત્ર છો, એટલે પ્રાણ જાય તે ભલે જય
ધર્મ - અનુરાગ
૧૨૧

Page #8

પણ તમારા વચનને મિયા નહિ થવા દે એવી ક્રોધના આવેશમાં આવી જઈ ચંદ્રયશા બોલી ઊઠ્યાઃ ખાતરી થયા પછી જ તમારી સાથે અમે લગ્ન માં સારાં માયા મૂર્ણ સ્વસતિરોમાં કર્યા છે. હવે તમારા વચનની તમને કિંમત જ જવંનિધત્વ નાં રોજ સવમવજ્ઞાા ન હોય તો અમારી ઈચ્છા વિરૂદ્ધ તમે પૌષધ સમગ્ર સ્ત્રી જાતિની અવહેલના કરતી રાજાની કરવા જઈ શકે છે, પણ તેમ કરવા જતા અમે કુપિત વાણી સાંભળી, ઉર્વશીનું મુખ તામ્રરંગી બંને બહેની હત્યાનું પાપ તમારે ભોગવવું પડશે.” બની ગયું, પણ રંભા તો આવેશપૂર્વક બોલી :
માણસ પાસે જ્યારે દલીલ ખૂટી જાય ત્યારે તે ક્રોધ રાજાએ કહ્યું: ‘વિવાધરીએ ! આવો હઠાગ્રહ
અને ગુસ્સાને આશ્રય ન લે તો બીજું શું કરે ? તમને શોભતો નથી. પત્નીની ફરજ પોતાના પતિને
નબળો માટી બરી પર શૂરો એ તમારા લોકોની ધર્મમાર્ગે દોરવાની છે, ત્યારે અહિં તો તમે મને
વાત તમે સાચી પૂરવાર કરી આપી છે. રાજન ! ધર્મના માર્ગેથી યુત કરવા પ્રયત્ન કરી છે.
હવે પ્રભાત સુધી અમે રાહ જોવાનું નથી, અમે આવતી કાલે સવારે મને પૌષધ લેતાં અટકાવે એવી
હમણાં જ અગ્નિ પ્રગટાવી તેમાં પ્રવેશ કરી અમારા કઇ શકિત આ જગતમાં નથી, સિવાય કે મારું
ક જીવનનો અંત લાવશું.” મૃત્યું. જીવનના ભોગે પણ મારા વ્રતનું ખંડન થવા દઈશ નહિં.'
માણસનું અંતર એક ઊંડી ખાણ જેવું છે, રાજાની વાત સાંભળી રંભા ઉશ્કેરાણી અને તેમાં ક્યારેક કેલસા જેવી મલીનતા તો ક્યારેક કહ્યું “ધિફધિ છે રાજન ! પૌષધવ્રત પ્રિય હતું સુવર્ણ જેવું તેજ જોવામાં આવે છે. ચંદ્રયશાની. તો અમારી સાથે લગ્ન શા માટે કર્યા? પતિ ગમે બાબતમાં પણ તેમજ બન્યું. વિદ્યાધરીઓની તેમ વર્ત અને પત્ની ચુપ બેસી જોયા કરે એવી દલીલથી તેની ચક્ષુ સમક્ષના પડદા દૂર થઈ ગયાં. માનવકની વેવલી સ્ત્રીઓ અમ નથી. અમારા તે વિચારવા લાગ્યા કે ભગવાન આદિનાથ મારા પતિ જે વખતે વચનભંગ કરે તે જ પળે અમે દાદા અને ભરત ચક્રવતીને પુત્ર, ધર્મપથ જીવનને અંત લાવી દઇએ. તમારા મિત્રો આપણું પરથી ચુત થયા પહેલાં તો મારે મરણને શરણ લગ્નની શરતના જામીન છે.”
શોધવું જોઈએ. જેમ પૌષધ ન કરું તે વ્રતસંગ
થાઉં, તેમ લગ્નની શરત મુજબ ન વ તો વચનચંદ્રયાશાની વ્યથાનો પાર ન રહ્યો આ વિદ્યા
ભંગ થાઉં. વ્રતભંગ અને વચનભંગ બંનેમાં ધરીને સમજાવવાનું કાર્ય તેને અશક્ય લાગ્યું.
ધર્મ થી મૃત થવાની વાત છે. પત્નીઓ પ્રત્યે લગ્ન વખતે વિદ્યાધરીઓને આપેલા વચનની યાદ
તિરસ્કાર એ તો મારી નરી નબળાઈ છે. માણસે આવતા તે દ્વિધામાં પડ્યો પૌષધ ન લેવાથી તે
કેમ જીવવું એ પૂરતું નથી, કઈ રીતે અને ક્યારે વ્રતભંગ થતો હતો અને વ્રતભંગ એટલે ધમભેગ. મરવું તે પણ તેણે જાણી લેવું જોઈએ. આવતીવચનભંગ કરવાથી પણ ધર્મને લેપ થતો હતો, કાલના સૂર્યોદય પહેલાં મરી જઈને હું વ્રતભંગ એટલે હવે શું કરવું તેની ભારે વિમાસણમાં તે
અને વયનસંગના પાપમાંથી બચી જઈ શકું છું. પડ્યો. માણસના હૈયામાં કોઈવાર જ્યારે તોફાન જાગે છે ત્યારે વિવેકદષ્ટિ આપોઆપ પાંગળી મહાપુરુષોને નિર્ણય લેતાં વાર લાગતી નથી. અથવા વિકૃત બની જાય છે. શામ, દામ, દડ નજીકમાં પડેલા ખડ્રગ લઈને તેણે પિતાના ગળા અને ભેદના ઉપાયોથી પણ જ્યારે આ મુશ્કેલીમાંથી પર ઘા કર્યો, પણ આશ્ચર્ય વચ્ચે તેણે જોયું કે બહાર નીકળવાનો કે માર્ગ ન જોયો ત્યારે ખડગની ધારા અંબિત થઈ ગઈ છે. ઉર્વશી અને
૧૨૨
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #9

શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના ભાવ–નમસ્કાર
માસિદ્ધાંત પ્રબંધના ( અ ક ૫૭) તે પ્રણવ પણ શ્રીમની નવપદજી-સિદ્ધિચક્રજી આ મંગલાચરણમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જે પંચ પરમ પંચ પરમેક પ્રત્યેની પરાભક્તિનું સૂચન કરે છે, ગુરુ-પચ પરમેષ્ઠિને પૂર્ણ ભાવપૂર્ણ નમસ્કાર કર્યા (ગુણીથી ગુણ અભિન છે, એટલે પંચ પરમેષ છે, તે તો શ્રીમદના અનન્ય ભક્તિમય આત્માની ગુણીમાં જ્ઞાનાદિ ચાર ગુણનું અંતર્ભ વન છે જ) તે પંચ પરમેષ્ઠિ સાથે અનન્ય તન્મયતા-દ્રુપતા તેમજ તે તે પત્રના મથાળે મૂકવામાં આવેલા પ્રકાશે છે-ઉષે છે. “ કર્મરૂપ વૈરીનો પરાજ્ય
નમસ્કારો પણ તેવા જ અદ્દભુત અને પરમ ભાવકર્યો છે એવા અહંત લાગવાન, શુદ્ધ ચેતન્યપદમાં
વાહી છે, અને તે શ્રીમદ્ભા અંતર્ભાવના–આંતર સિદ્ધાલયે વિરાજમાન એવા સિદ્ધ ભગવાન, જ્ઞાન
દશાના દ્યોતક અથવા તે તે પત્રમાં આવતી વસ્તુને દર્શન–ચારિત્ર-તપ અને વીર્ય એવા મોક્ષના પાંચ
પુષ્ટ કરે એવા ભાવના પિષક હોય છે. જેમકે – આચાર જેના આચરણમાં પ્રવર્તમાન છે અને બીજા
વિષમ સંસારબંધન છેદીને ચાલી નીકળ્યા તે
C ભવ્ય જીવોને તે આચારમાં પ્રવર્તાવે છે એવા આચાર્ય
પુરુષોને અનંત પ્રણામ’ (અં, ૫૮૮), સત્પષોના ભગવાન દ્વાદશાંગીના અભ્યાસી અને તે મૃત , અગાધ ગંભીર સંયમને નમસ્કાર. ( અં. (૦૮), અર્થ અને રહસ્યથી અન્ય ભવ્ય જીવોને અધ્યયન
ભૂજાએ કરી જે સ્વયં ભૂરમણ સમુદ્ર તરી ગયા, તરે કરાવનાર એવા ઉપાધ્યાય ભગવાન; મેક્ષમાગ ને છે અને તરશે તે પુરુષોને નિષ્કામ ભક્તિથી ત્રિકાળ આત્મજાગૃતિપૂર્વક સાધતા એવા સાધુ ભગવાનને
નમસ્કાર. (અં. ૧૯૩), અપારવત સંસાર સમુદ્રથી હું પરમ ભક્તિથી નમસ્કાર કરું છું. ” અને આ તારનાર એવા સહધર્મને નિષ્કામ કરણાથી જેણે પચ પરમેષ્ઠિનું સ્વરૂપ જેમાં અંતÉત છે એવો ઉપદેશ કર્યો છે, તે જ્ઞાની પુરુષોના ઉપકારને નમસ્કાર છે તે -શ્રીમદની એવી વિશિષ્ટતા છે કે તેમના પ્રાયઃ હે ! નમસ્કાર હે ! ( અં. ૬૦૦ , દેહધારી છતાં સર્વ પત્રમાં મથાળે મૂકવામાં આવ્યું જ હોય છે, નિરાવરણ શાન સહિત વર્તે છે એવા મહાપુણ્યોને
રંભાએ પોતાનું ખરું સ્વરૂપે પ્રગટ કરી અને વંશિક વિકાર વાસના રહેલા હોવા છતાં, ધર્મના સાચી ઓળખાણ આપી કહ્યુંઃ “રાજન ! તમારા સંસ્કારો દ્વારા માનવ તેમાંથી મુક્ત બની. સર્વોત્તમ ઇ અનરાગને અમે વંદન કરીએ છીએ. ધર્મ સ્થાન પ્રાપ્ત કરવાની શકિત ધરાવે છે. અને આ વિષેની તમારી દઢતાની કસોટી કરવા આજ્ઞાનુસાર તત્વ અમે ચંદ્રયશા રાજવીમાં જોયું. વચનભંગ અમે આવ્યા હતા, અને મૃત્યુલેકની શોભા તમારા અથવા વ્રતભંગનું પાપ વહેરી ધર્મભાગેથી યુત જેવા ધર્મપ્રેમી માણસેના લીધે જ છે, તેની અમને થવાને બદલે આ નરવીરે જીવનનાં બલિદાનને આજે ખાતરી થઈ. જીવન જીવતાં તે કદાચ ઘણાને સર્વોત્તમ માન્યું અને તેથી અમારા મસ્તક તેને આવત’ હશે, પણ મરતાં તમારી જેમ બહુ નમી પડ્યાં.' ઓછાને આવડે છે.” આમ કહીને બંને અસરાઓ અલોપ થઈ ગઈ.
ચંદ્રયશા રાજવી ૫ણુ દાદા અને પિતાના દેવલોકમાં જઈ ઉર્વશી અને રંભાએ સીધધને પગલે પગલે એ જ ભવમાં કેવળજ્ઞાન પામી મે ગયા. કહ્યું: “ઈક્રરાજ ! મૃત્યુલોકના માનવામાં આન- (જેન શિક્ષણ-સાહિત્ય-પત્રિકામાંથી સાભાર).
શીમા જચંદ્રના ભાવ નમસ્કાર
૧૨૭

Page #10

દાળ નમસ્કાર ( એ. ૬૭૪ ), પરમ ભકિતથી વિના” ઈ. આંઘ મંગલરૂ ૫ અને “દેહ છતાં જેનો - તુતિ કરનાર પ્રત્યે પણ જેને રાગ નથી અને પરમ દશા' છે. અંય મંગલરૂપ એ બે અમર ગાયા
થી પરિષહ ઉપસર્ગ કરનાર પ્રત્યે પણ હેપ નથી અને “પરમ પુરુષ પ્રભુ સગુરુ” એ પ્રાસ્તાવિક તે પ્રસ્પરૂપ ભગવાનને વારંવાર નમસ્કાર. (અં. ૭૬૭), ગાથા-એ શ્રીમદની સુપ્રસિદ્ધ નમસ્કારથી તે એટલી દાકાળની જેની સ્થિતિ છે, તેને અલ્પકાળની બધી સુપ્રસિદ્ધ અને પરમ લોકપ્રિય છે કે તેની સ્થિતિમાં આણી, જેમણે કર્મક્ષય કર્યો છે તે એળખાણ આપવાની રહેતી નથી. મહાત્માઓને નમસ્કાર (નં. ૯૧), સર્વ દ્રશ્યથી,
આ અમર નમરકારત્રયી જે શ્રીમદ્દના અમર સર્વ ક્ષેત્રથી, સર્વ કાળથી અને સર્વ ભાવથી જે
નમરકારોમાં મૂર્ધન્ય સ્થાને શોભે છે, તો તેમાં ચૂડાસર્વ પ્રકારે અપ્રતિબંધ થઈ નિજસ્વરૂપમાં સ્થિત
મણિ સ્થાને શ્રીમદ્દ રાજચંદ્રની અંતિમ કૃતિની આ થયા તે પરમ પુરુષોને નમરકાર. (સં. ૮૩),
અંતિમ અમૃતગાથા વિરાજે છે. અગમ્ય છતાં સરળ એવા મહત પુરુષોના માર્ગને નમસ્કાર. (અં. ૮૮૭) અને પત્રોના અંતે તે સુખધામ અનંત સુસંત ચહી. કવચિત વચ્ચે પણ શ્રીમદના તેવા અદ્દભુત ભાવ
દિનરાત્ર રહે તધ્યાન મહીં. નમરકાર દૃશ્યમાન થાય છે.– જ્ઞાનમય આત્મા જેમને
પરશાંતિ અનંત સુધામય જે, પરમક ભાવે પ્રાપ્ત થયે, અને જેમણે પદ્રવ્ય
પ્રણમું પદ તે વર તે જ તે. માત્ર ત્યાગ કર્યું છે, તે દેવને નમન હે ! નમન છે (અં. ૭૬૩), પરમ સુખસ્વરૂપ, પરમોત્કૃષ્ટ શાંત શહ. મહાન ભાવનાચૈતન્યસ્વરૂ૫ સમાધિને સર્વ કાળને માટે પામ્યા તે પરમ ધર્મમૂર્તિ શ્રીમદ્ આ વીતરાગધર્મનો ભગવંતને નમસ્કાર તે પદમાં નિરંતર લક્ષરૂપ પ્રવાહ મુક્તકંઠે પ્રસ્તુતિ કરતા અને આ પરમ વીતરાગછે જેને તે પુરુષોને નમસ્કાર.” (૮૩૩), જે ધર્મને આશ્રય કરી જન્મ-મરણાદિના બંધનરૂપ મહાત્માઓ અસંગ ચૈતન્યમાં લીન થયા, થાય છે કલેશમય સંસારથી વિરામ પામવા પ્રમાદ છેડી અને થશે તેને નમસ્કાર છેશાંતિ. (અં. ૯૦૧), આ રત્નચિંતામણિ મનુષ્યદેહનું સાર્થક કરવાનું અને છેલ્લા ત્રણ નમસ્કાર તે શ્રીમની અનન્ય પરમ ભાવવાહી આહવાન કરતાં આ મહાન તત્વદષ્ટિ અને અભુત તવભકિત પ્રકાશે છે. અને પ્રકાશે છે – પત્રક ૬૭૪ ના અંતે આ પરમ ભાવવાહી નમસ્કાર
“પ્રાણીમાત્રને રક્ષક, બાંધવ અને હિતકારી તો નમો મુજ નમે મુજ!' એવી આનંદઘનજીની
એવો કોઈ ઉપાય હોય તે તે વીતરાગનો ધર્મ જ ગાયેલી પરમ ધન્યદશાને પામેલા શ્રીમદ્દ જાણે પોતે
ન છે' અં. ૯૦૩). પિતાને નમસ્કાર કરતા હોય એવો ભાસ આપે છે
“વીતરાગને કહેલે પરમ શાંતરસમય ધર્મ પૂર્ણ જે દેહધારી સર્વ અજ્ઞાન અને સર્વ કપાય
સત્ય છે, એવો નિશ્ચય રાખવો. જવના અધિકારી રહિત થયા છે તે દેહધારી મહાત્માને ત્રિકાળ પરમ
પણાને લીધે તથા પુરુષના યોગ વિના સમજાતું ભકિતથી નમસ્કાર હે ! નમસ્કાર છે. તે મહાત્મા
નથી; તો પણ તેનાં જેવું જીવને સંસારગ મટાડતે છે તે દેહને, ભૂમિને, ઘરને, માર્ગને, આસનાદિ
વાને બીજુ કોઈ પણ હિતકારી ઔષધ નથી, એવું સર્વને નમસ્કાર હે ! નમસ્કાર હે !” (અં. ૬૭૪).
': વારંવાર ચિંતવન કરવું.” અને આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રની- જે સ્વરૂપ સમજ્યા (અનુસંધાન પૃષ્ટ ૧૫ ઉપર જુઓ)
આત્માનંદ પ્રકાશ
૧૨૪

Page #11

ઉદયરત્ન-વિરચિત નેમિનાથ તેરમાસા
સં. ડે. શિવલાલ જેસલપુરા, પદ, આખ્યાન, વાર્તા, રાસ, પ્રબંધ, ફાગુ આદિની જેમ બારમાસી કે બારમાસા પ્રાચીનમધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યનો એક મુખ્ય પ્રકાર છે. વિરહની વ્યથા સાથે જુદા જુદા બાર માસની પ્રકૃતિનું સુભગ આલેખન એની એક વિશિષ્ટતા છે. કેટલીકવાર બાર માસને બદલે તેર માસનું વર્ણન તેમાં કરેલું જોવા મળે છે અને એવાં કાવ્યોને તેરમાસા તરીકે ઓળખાવવામાં આવ્યાં છે. ગુજરાતી ભાષામાં આરંભકાળથી વિક્રમની ઓગણીસમી સદી સુધી જૈન અને જૈનેતર કવિઓએ રચેલાં બારમાસી કાવ્યાના પુષ્કળ નમૂના મળે છે. અને વસ્તુ, નિરૂપણ છ દેરચના તથા ભાષાની દષ્ટિએ અભ્યાસ માટે એમાંથી ઘણી સામગ્રી પ્રાપ્ત થાય છે,
જે બારમાસી-કાવ્ય આજસુધીમાં મળી આવ્યાં છે તેમાંનાં મેટા ભાગનાં જૈન કવિઓનાં છે. તેમાં રાજીમતિના નેમિનાથ ભાટેના કે કથાના ટ્યૂલિભદ્ર માટેના વિરહનું વર્ણન કરવામાં આવેલું છે. આવા કવિએમાં ઉદારતનું સ્થાન આગળ પડતું છે. એમને કવનકાળ સંવત ૧૭૪૯થી ૧૭૯૯ મનાય છે. તેઓ ખેડાના રહીશ હતા અને ઇતિહાસ, લોકકથા અને ધર્મમાંથી પ્રેરણા લઈને વિવિધ પ્રકારનાં કાવ્યો એમણે રચ્યાં હતાં. તેમાં ‘જંબુસ્વામી રાસ' “લિભદ્ર રાસ, મલયસુંદરી મહાબલ રાસ,’ ‘વશે ધર રાસ,' લીલાવતી સુમતિવિલાસ રાસ' દીર્ઘ કાવ્ય છે.
ઉદયરને નેમિનાથ તેરમાસા' સં. ૧પમાં ઉનાવા ગામમાં રો હતે. રાજિમતિની નેમિનાથ માટેની વિરહવ્યથાનું તેમાં સચોટ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. આ રસિક કાવ્ય હજુ અપ્રગટ છે. તેની બે હતપ્રતો વડોદરાના શ્રી આત્મારામ જૈન જ્ઞાનમંદિરમાંથી અને એક હતપ્રતની નકલ બિકાનેરથી શ્રી અગરચંદ નાહટા પાસેથી મળી આવી છે. તેના ઉપરથી તેનું સંશોધનસંપાદન તૈયાર કરી અને રજુ કર્યું છે, અને અપરિચિત લાગે એવા શબ્દના અર્થ દરેક પક્ષની નીચે આપ્યા છે.
પ્રણયું રે વિજયાનંદન, ચંદન-શતલ વાણિ; મોહને વિશ્વ-વિનોદિની, આપ સેવક જરિ યદુકુલ-કમલ-વિકાસન, શાસન જાસઅખં, રતવનું ત્રિભુવન-નાયક, લાયક સુખ-કરંડ.
૨
મૈત્ર માસે દમ ચિંતવે રાજુલ હદય વિવેક, સ દેસે છીનેમને લાવે છે હાથને લેખ. તેહને આપું કંકણ કરતણું, ભામણાં લેઉં નિરધાર, હાર આપું રે હયાતો, માનું મહા ઉપગાર. Y' પરગજુ રે દયાવર, પરદુઃખ-ભંજણ હાર,
છે કોઈ જે મેલ આજ શ્રી નેમકુમાર ? ૧. ગણેશ. ૨ સરસ્વતી કે જ્ઞાન ૪ નેમિકુમાર ૫ જેનું ૬ બંધાર ૭ ઓવારણાં. ઉદયરત્નવિરચિત નેમિનાથ તેરમાસા

Page #12

વનવાડી આરામના, કામના કેદ તરંગ,. મનમાંતિ, સંબ-
વિના ઉપજે નવ નવ ગ. કણ ખાગેલ દુખ દાખીએ, ભાખીએ મનનો ભેદ વાહલે વિદેશી થઈ રહ્યો, ઉપજે કેડિ• ઉમેદ! ૭ મનહર ચાંપી મૂલ્યાં રે, વાયા વાય સુવાય, પરિમલ લેતાં પુષ્પના ઘટમાં લાગે લાયl૪ ૮ કુસુમને આયુધેજે અનૂપે ઉ પટિ રૂપે, વિલવલે રાજુલ, વિરહવા, તેમના પ્રેમમન બાંધ્યો કે
૨. વૈશાખ વિશાએ વનરાજ રે તાછ વિકસી વન, રેખાને દિલ ઉસે મલવા સામલવન" મેહેર્યા કાખના માંડવા, રડે નાગરવેલ, ગલ પ્રફુલ્લિત ભકિલકા, ફૂલી રહી ચંબેલા મેંગરા મરુઓ મનહર, જાણે જ જામૂલ, કેતકી કરણ કેવી, મચકુંદનું નહિ ભૂલ, જમિમિ અંબ૨ લુંબી રથા, કેસ યા વા. કલા ગુલાબ તે દેખીને જાગે ર મદન, વિલિ વાલો૦ નારંગી રે બહુરંગી વસંત, વેણ યક્ષ-યણે ૧૧ ૨, નયણે નીર ઝરત. પરિમલ પુલવીર ન માય રે ભમર કેરે ગુંજાર, " કહોને સખી! કિમ વીસરે આ સમે તેમ કુમાર?
સરોવર સુંદર દીસે રે {ભા કમલના કાડ, કંત વિના કણ પૂરે રે, મુઝ મન કરો કે છે સાહેલડી રંગે રાતિ રે, માની રમે પિલે સંગ
અનંગના રંગ તરંગથી વિરુદ્ધ કે સૂઝ અંગ ૮ રતિપતિ ‘આપ લીલા પ્રવાસી, વિરહિણી વિરહતે પુર વાસી,૧૯
ભદ-છલી માનિની અંગ મોડ ૨૦ ત્રટa. ચુકી-બંધ ત્રાડે. ૯ ૮. કરાડ ૯ માની આગળ ૧૦ કરોડ 11 ચંપાના શેડ કે કુલ ૧૨ વાયુ પવન ૧૩ સારી કે સુંદર ગતિવાળા ૧૪ અગ્નિ ૧૫ શસ્ત્ર, હથિયાર ૬ અનુ મે ૧૭ કંદર્પ, કામદેવ ૧૮ પ્રેમથી.
૧ આમ વર્ષના નેમિકુમાર ૨ ચમેલી ૩ એક સુગંધી છેડ, ડમરો ૪ જાસુદ ૫ કરે ૬ મચકંદ, મોગ છે ઝગઝગે, ઝી ૮ આંબા ૯ કેસૂડાં ૧૦ સુસંધી વળે ૧૧ કાયલના વચનથીહકારથી ૧૨ પૃવીમાં ૧૪ કેમ ૧૪ કંથ પ્રિયતમ. ૧ પ્રેમના આનંદમાં રn-બેલી ૧૬ મા ૧૭ કામદેવના. ૮, કામદેવ « વસી ૨૦ મચડે
૧૨૬
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #13

૪. જે
જેમ
માસે ભ ન મે। હ ત જાણ્યુ કેસે શુદ્ધિ; પુણ્ય વિના ક્રિમ પામીએ યદુતિની હિત બુદ્ધિ ? મેં નવિ જાણ્યુ` રે જીવન જાસે ઈમ રથ ફૅર શ ક્રૂરતાં સહી આડી રી, રાખતી હું. રથ લેર પાલવ ઝાથી પ્રભુ તણા રહેતી હું રપ કિ, જવા ન કૃતી નાથને તે। ક્રિમ જાતા બ્રાંડિ પૂરણ પશુએ પેમ્પુ ? પૂરવ ભવનું વેર, લટકે ર૫ વાલિ મનમાં નાવી॰ મહેર, નદીએ જલ વધતાં થયાં. દીર્ષ થયા હૈ ન, શાવર નીર ધટી માં, જિમ લ વિરહણી-ત ન. ધરણીએ ગાઢપણ ધર્યું, તિમ' થયા કાંત કંઠાર, હિમાચલ-મર્ભ મળી ગયા, તરુષુિ તપે અતિ જોર. શેાધી ન ભલે છાંયડી, લૂનાં બહેરાં વાય, શીતલ જલ ખદાખલી", ઝીલે૧૪ સહુ ઉપાય ૧૧ સૂઈ હિમાચલ સંચળો પેખી તાપનું પૂરું, હાને સખી ! ક્રિમ જીવીએ વાહલા વસે મુઝ દૂર ? અંગના અંગ શીતાંગ સ ંગે, નર ભજે કાંમિની કુચ રંગે,૧૯ સનબંધ તાપને દૂર ફંડ, પિ વિના મુઝને શુ તેકે ?
૪. આષાઢ
સ
સર,
તેમજ નાવ્યા ૩૪ સખી ! આવ્યે આસાઢ માસ, માસાઢે કરે માવસે મનમાં હુતી ચિકુ સેિ કારણ ચડીયાં રે. ગય:` ન સૂઝે મુર્ગાશરના વાયા વાયરા, પાકમાં અબ સર રજ ઉડી અંબર મટે, વાજે વાલ ાથી કાંવલ રૃખાને કાંપે કાલજ-કાર,૧૧ ઉત્તર દિશથી ? ઉનહીર સજા ઘટા વન વેર, સર્વ ગયણે ૪ સુણી મેલા ચાતક માર.
જોર,
૧ નૈત્રિકુમારની રહિ । આમ રથ ફેરવીને
૮ લટકાથી ૯ પાછા વા`ડ ૧૦ ન ખાવી ૧૧ તેમજ
૧૪ નાન કર ૧૫ ઉત્સાહથી ૧૬ ઓ ૧૭ આનથી ૧૫ કામ.
૪ સખી ૫ જિત
૧૨ તરુણ સ્ત્રી, સૂર્ય
.
તથ
'
R
8
*
૭ ગાય્સ, વાય ૧૫ કઢા માટેની વાવ
૧ન આવ્યા ૨ હતી બાદ . ચારે ૪ ખાંધી હું ગગનમાં ૬
૭ ભૃગથીલ નક્ષત્રના
- આાથમાં ૯ વાગરા ૧. કામળી ૧૧ ઢાળજાની કર ૧૨ ઊમટી ૧૪ વા ૧૪ આમાં.
ઉદયરત્ન-વિરચિત નેમિનાય તેરમાગ્રા

Page #14

બગપત્રાષિ પાસા રે, મુનિજન રહે એક ઠામ, પંથી પંથ ન કે ચલે, રાજા તજે સંગ્રામ. ધાયલ રોગી વિજેગીમાં ત્રિશ્યને દુઃખ જોર, જેણી રતે ત્રિણ જણ સંચરે, ચાકરે માગણચાર. ૬ ઝડી માંડીને વરસે રે મુશલધારા ' મે, જિમ જિમ વીજ ઝબૂકે રે તિમ તિમ દષ્ટ દે. પાણી પુહેવી ૧૯ ન માય રે ભરીયાં નદી-નવણ, ડુંગરિયા હરીયા૨૦ હુયા, ૨૧ ખેડુએ કર્યા મંડાણ.૨૨ ૮ નીલાંબર ધરણી ઉપરે નીપના નીલા એ કે,
ખંલાહલ વારે વહેલા ૨૪ આવ્યાં નદીએ પૂરે. ૯ કરમસે કામિનીં કામ-પીડી,૨૧ ફસડસે દંતનું દંત ભીંડી, કામના પૂરમાં તે તણાઈ, નાય વિના કહે કૂર્ણ હાથ સહી ? ૨૭ ૧૦
૫. શ્રાવણ
શ્રાવણ વરસે રે સરેવડે, જગમાંહિ. જલધાર, વિરહણી નેત્ર તણી પરે ખિણ નવિ ખચે ધાર. ૧
અવની-અંબર એકઠાં. આવી મલિયાં તિમ, - સુરત સંજોગે દંપતી, વૃક્ષ ને વલ્લી જિમ.
જલદ–બટાને જગે રેન લલ્લો દિવસમાં બમ, મુનિજન મનથી ભૂલી ગયા સંધ્યા સમે નિત્યકર્મ. કુચ ન સમાઈ રે કંચૂઈ, લેસન ઈડે લાજ, જય મ સમાઇ રે જલાયે, ગગને ન માઈ. ગાજ. કેતન ઇંડે : કામિની, પલ પલ વાધે પ્રેમ, મળે ન મેલે પંખીયા, જોગી અસિન જેમ. '' પીપી કરતા પિકારીને બેઠે બપૈઓ એહ, મેં જાણ્યું લાવ્યો વધામણી, જાગ્ય અધિક સને.૧૦ : કોયલ ' કરે ૨ ટહુકડા, મેર કરે ' કિંગરિ વેરીની પરWપંખીઓ ખિણ ખિણ પાંખેજ ખાર ૭
૧- બગલાં 11 વર્ષાઋતુમાં ૧૭ ત્રણને ૧૮ જે ઋતુમાં ૧૯ પૃષીમાં ૨૦ લીલાં ૨૧ થયા રર(ખેતીની શરૂઆત ૨૮ નીપજ્યા ૨૪ કળા, મોટા પ્રવાહ ૨૫ દુઃખના અવાજ-હકાર કરે રકમથી પિડાયેલી ૨૭ પકડે.
ન અાવે, કામકોડા, જાદળાંની ઘટા જ કચવાં, કાંચળામાં, ૬ સમાય, ૭ સમાજના સાળા-બૌએ નામનું પંખી, ૧ મે, ૧૧ જેમ ૨ ક્ષણે ક્ષણે, ૧ સીંચે, ડે.
‘આત્માનંદ પ્રકાશ'

Page #15

મનમાંહી મહા દુખ લાગે રે દાંદુરના જે સુણી સાદ, જેને સખી ! મુઝ નયણલે મેહરબૂમાં વાદન ૮ મનભથે મેહની ફેજ લેઈ, મર્જનારૂપ રણુતરહ, અબલગઢ ઉપર જ દેડ નેમ વિના કહે કુણે માનમોડે ર૦ ૯ ? * ૬. ભાદર " * * * “વૃક્ષ" લતા નવ પહેલવ મીલી “હરિના ધુર, ભાદ્રવે ભૂઈ નીલી રે, સભા અજબ સનૂરજ ૧ પચરંગી નભ દીસે રે, હીસે ની તૃણું.. ખિણ કાલોદ ખિણ રાતે ખિણ ઉજલે દૂધવર્ણ. વાદલ વિજ ને માએ રે જલ ન માએ આભ, નદીએ નીર ઉવટ વછે, જે ગયા જલંગાભ. ચરણે નઉર રણઝણે હીઈ૯ લહેકે હાર, નાહ૧૦ ના મુકે છેડલ, ધન્ય તેહને અવતાર. ચતુર કથા સરસીયાં રે, નર-મારી અને મેંદ, પંડિતને મુખે નવનવા સાંભલે શાસ્ત્ર-વિનોદ. ભીલડીને મુખ સેહે રે, વનમાં રાગ મલહાર, પોપટ ખેલે પંજર, કે રમે ચેપટર સાર. ૬ સાલતણી પર સાલે રે. હીયડે પ્રીતમ-હેજ,* ભવન ભયંકર લાગે છે. સૂલી સમ થાઈ સેજ. ૧૦ ધીરજ જીવ ધરે નહીં, ઉદક ને ભાવે અજ,
પંજરડું ૨૦ ભૂલું ભમે, નેમસ્પેર બાંધ્યું મન: ૮ ભાદરે ભામિની ૨૨ કત ભાવે, પ8 વિના જામિની કુણ જગાવે?” એકલાં એલસે અંગ , રાક્ષસી ‘રાત તે કેમ ખૂટે: ૯ , , ૭. આ
- વાહ રે વલણ કર્યું નહી, આવ્યો આસો માસ શરદની રાત સોહામણી, કામિની ખેલે સસ. નીર નવાણે નીતર્યા, ઔષધિ પાકી વને'
પાલી થ રે વસુંધરા, પૂરણ પાકયાં અનં.' ૧૪ દેડકાના, ૫ આંખોએ, ૧૬ વરસાદ સાથે, ૧૭ હરીફાઈ, ૧૮ યુદ્ધમાં વાવામાં આવતાં મુખવાવ, ૧૯ અબળાના . ગઢ, ૨૦ સ્ત્રીઓના મદને નાશ કરે.' '
૧ ભૂમિ ૨ ગશ્ચિત, તેજસ્વી ય આનંદથી છેલે ૪ કાળો ૫ સમાય ૬ અવળાં છ જળનો ગર્ભ ૮ ઝાંઝર ૯હૈયા ઉપર ૧૦ નાથ, પતિ, ૧૧, આનંદ૧૨ સોગઠાબાજી. પાટની રમત. સુંદર ૧૪ શળની જેમ ૧પ દુખ દે, ૧૬ હેત, ૧૭ થી ૧૪. પથારી ૧૮ પાણી ૨૦ પીજ, પજરા જેવું શરીર ૨ નેમિનાથ સાથે ર૨ ભામિનીને ૨૩ રાત્રિ.
૧ પાછા ફરવું. ૨ તળાવમાં ૩ વનમાં. ઉદયરત્ન-વિરચિત નેમિનાથ તેરમાસા
૧૨૯

Page #16

શભજબિંદુએ સેલે રે જિમ જુવતી સરતાંતિ, શષ કણ બિંદુ ઉપર, તિમ અવનીએ કાતિ : સરદનિશાની ચંદ્રિકા, એપે અધિક ઉજાસ,
જ ન દેખે અસલી ચંદ્રતણે પરાસ. ૪ જિણિ રતે મેતી . નીપજે છાપ સમુદ્ર માહિ, તિણિ રતે કંત-વિજોગીયા, ખિણ વરસાં સે' થાઈ જ ધરિ ધરિ દીપ દીવાલી ૨, બાલી' ગરબે ગાય, પહિરણ૧૪ પતિ પટેલી બેલી ૧ કેસર માંહિ. ૬ સેજ ૧૦ સંગે રણઝણે નવલા નપુર-ના કંત વિના સર્વ સુનું ૨ યુઝ મનને વિખવાદ? ૩
વન-જલનિધિ ઊલટો, પ્રગટી રનની રાશિ, ૯ નાથ વિના સર્વ નું રે, આવું કહ૦ ઉલા? કંત-સંગિની કુસુમ-સેજે સંદરી સહુ રમે દિવ્ય દેજે.' મેદનીમાં રબા મેહ વરસી, રાવલે રાજુલા તેમ-નરસી
૮. કાર્તિક કાતિક કાજ' કરે છે, ત્યારે મદન વિશેખ, વિધાતા તેમ-વિજેમના લખાયા નીલવા લેખ. વનમાંહિ વેલડી કૂલી રે, થયા ભાર થઇ, નદીએ નીર નિરમલ થયાં, કુમુદ કુલ્યાં જવા મ.... ૨ પંખી પ્રયાણ-વસે થયાં, ન રહે મુઝ મન ઠામ, પંખ હોય તો ઉડી માં, ભેટું યાદવરાય. પક જેવાને અલયોજ નયણ સણાં દેય, ૧૧ વાહલાને વિરહ કરી રાતાં થયાં રોષ. સેલ કલા લેઇ આજુને ઉચ્ચે પૂનમ-ચંદ, વિરહનું ઝેહેર વધારવા એ સહ૪ વિલ કં. મુખ નિસાસા રે મેલતાં રાત ના ખૂટ રેખ,",
૭.ર૫ મી રહ્યો, મેઘો મુઝ મુખ દેખ". ૬ કામઠીડાને અંતે ૫ ઝાકળના બિંદુ ૬ ભ ૭ પ્રકાશમાં ૮ જે નુમાં તે અતુમાં ૧૦ થી વિમ સહન કરનારાને ૧૧ વરસ ૧ર ઘેર ઘેર ૧ બાલિકા ૧૪ પહેરવેશમાં ૫ પટોળા ૧૬ થી ૧૭ પથારીમાં ૧૮ ઝાંઝરના અવાજ ૧૯ ભંડાર ને ૨ હેતે રર વીમાં.
૧ કાળજું તે વિશેષ, વણ ! વિધાતાએ ? કપાળમાં ૫ પેયણાં ૬ પ્રમાણને વશ ઠેકાણે ૮ viષ કે ઉકંઠ ૧૦ સુંદર ૧૧ બંને ૧૨ રાઇને છે. આજને ૧૪ નદી ૧૫ સમૂહ ૧૬ રેખા જલી, લેશ પણ ૧૭ અંક ૧૮ રખીને,
૧૩e
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #17

ભૂષણ પણ લાગે છે ન ગમે રાગ સાલ, દીવા સામે દેખતાં, અખિમી૨૦ ઝાલી. રાજુલ રજની નીગમી પ્રગટ પ્રાચિક દીર,
વાછરૂના બંધ છૂટયા રે, કયા વલેણે બંધ". ૮ ધરિ ધરિ મહીના માટઘૂમે, મુનિજન જાપસ ૮૫ ગમે,૨૯ ઘમદા પ્રાતનાં ગીત માણ૦ રણઝણે ઘંટ ને તૃભ થઈ. કt -
૯ માગશર માગશિર માસે રે માનિની ઉભી મારગ માંહ, ચંદ્રમુખી ચિત ચાહે રે મલવા શ્રી યદુરાય. ૧ કાટિ ટમકી ૨ આંગણે, તેમછ નાવ્યા રે ઘેર, દૂસર હવામાં ઉપજે, સી કર હવે પર* પંજર પગ માંડે નહી, સિયલ થયાં સંધાણ', તેમ વિના ઘટમાં સખી ! કિમ રહેયે આ પ્રાણ? વાયસને કરૂં વીનતી, સુણે સ્વામી ક્રિજરાજ ! “ જે પીઉ દેખું આવ, ઉડી બેસે આજ. ૪ રૂપે મહાવું રે પાંખડી " સોને મઢાવું ચાંચ, લાવજો પીઉને સંદેસડે, અવધર અં | દિન ૨૨. ૫ બીલ ફેલ લેઇને જોસીને પુછવા જાય, કબીઆવે મુઝ નાહ ?'કહે સ્વામી ! સમઝાય. જેસી જોઈ કહે ટીપણું, વિચપ દીસે વિલંબ
ધ સકી ને ધરણીક પડે, દેવને દે ઉલંબ.< જેમીન-વચનપતિમ લાગું રે દાધારnઉપરિ જિમ લુણ ૨૧ ઘડી-ઘડીને અંતરે ફરી ફરી જે. સુર ૮ મેહલમાં એકલી દેખી નારી કંદરે ૫ મિની બાણ મારી, નેમજી નેમજી વદન ભાગે, હાર શૃંગાર વિરિષ્ઠ નાખે. * ૧૦. પિષ
. પિસે પ્રેમ સવા રે, વાયો ઉત્તર વાવ,
પુરુષ ને છડે પયોધર, નારી ને છડે નાહ. ૧ ૧ આભૂષણ, ૨૦ આંખમાં, ૨૧ ઝાળ, જવાળા, ૨૨ વિતાવી, તે પૂર્વ દિશામાં, ૨૪ સર્ક, ૨ દે , ૨ દહીનાં, ૭ માટલાં, ૨૮ જપ વડે, ૨૯ દૂર કરે, • ગાય છે, ૩૧ થાય છે.
- ૧ ટાઢ, ૨ હેશ, કે હૈયામાં, ૪ રીત, યુક્તિ, ૫ પીંજરા જેવું શરીર, ૬ શિથિલ, ઢીલા, છ સાંધા, ૮ કેમ રહેશે, ૯ કાગડાને, ૧૦ શ્રેષ્ઠ પંખી, ૧૨ પાંખ, ૧૨ ભર્યાદા ૧e સેપારી, પ.પાર ૧૫ નાથ, પતિ, ૧૬ વચમાં, ૧૭ જમીન ઉપર, ૧૮ ઉપાલંભ, ઠપકે, ૫૯ જેવીનું વચન, ૨• લાગ્યું, ૨૧ દાઝયા, ૨૨ મીઠું, નમક, ૨ સાંભળે છે, ૨૪ મહેલમાં, ૨૫ કામદેવ, .૨૬ સર્વે, ૨૭ દૂર.
૧ ઉત્તર દિશાને, ૨ તજે. ઉદયરત્ન-વિરચિત નેમિનાથ તેરમાસા

Page #18

ભોગી ભવન જડે રે, બિલને છડે ભુયંગ નદીયે નીર ઘટી ગયા, વાધ્યા હિમાચલ-સંગ. ૨ દિવસ થયા અતિ નાના રે, વધીજ વેરણ રાત, નીમમતા ની નહીં, કાલી એ કમજાત. 'અખ થઈ ઉતાવલી જેવા જાદવ – , પાસાં વસતાં પલંગÚ૯ પલક ન પાવે, નિંદ. તનમન મલી રે દંપતી આણી હરખ અપાર, સીત - પરાભવ૧૧ પેખી રે થયાં એકાકાર. ભૂષણ ન ગમે રે ભામિની ૧૨ સેજડી સૂલી થાય, કંચુકીની કસક કસતી રે તાપ ઉઠે તન માંહિ. આંખે કાજલ ની ગમે ૧૫ હીયે ન ગમે હાર, તંબલ લ તલાઈ રે ન ગમે મનિ નિરધાર. શીતકાલે જે સુંદરી નાહ વિના નિરધાર, નાગરવેલ તણી પરે અફલ ૧૯ તેહને અવતાર, વાલમની જેઉં વાટડી ઉંચી ચડી આવાસ,
હજ સંદેશ ન મોકો , વહી ગયા દસ માસ. સહિયર ! તેમને કે મન, હવામી સમઝાવીને વેગે લાવો, જઈ જદુનાથને ઇમ ભાખો,૨૦ નવ ભવની પીક! પ્રીત દાખો. •
૧૧. માહ માહ માસે મન મેલું રે નિલવા' શિવા દેવી-નર, હા હિમાલે હે સખી! બાલવા નીલાં વન. સરોવર કમલ સોહામણું હેમે બાલ્યાં જેહ, વિરહિણીના મુખની પં ઝાંખા થયા તેહ. અંબે થયા નવપલવ, પસર્યા મંજર-પૂર, કેત - સંજોગે ઉલસે જિમ સોહાગણ – ઉર. ૩ નીર નવાણે જામી રહ્યા, જમ્યા જલના કુંભ, શત સરોવર બૂડતાં આપે કુણુ અવલંબ ? નાથે નથી મારે મંદિર પાડે છે પચબાણ,
અબલા ઉપર શૂરો એ પાપી લેસે પ્રા. ૫ દર, ૪ સાપ, ભુજંગ, ૫ વધી, લાંબી થઈ, ૬ ખૂટે, છ કાળી, કાળા રંગની, ૮ પડખાં, ૯ પલંગ સાથે, પલંગમાં, ૧૦ મેળવે ૧૧ ઠંડીનો પરાજય, ૧૨ ભામિનીને, ૧૩ બાંધવાની દેરી, ૧૪ ખેચીને બાંધત, ૧૫ પસંદ પડે, '૧૬ નાગરવેલનાં પાન, ૧૭ તળાઈ, ૧૮ આધાર વિનાની, ૧૯ અળ, નિષ્ફળ, ૨૦ એમ કહે.
મળવા, ૨ નેમિકુમાર • હિમે, કે જેમ, ૫ મંજરી-મોનાં પૂર, ૬ કે, મામદેવ.
૧૩
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #19

મધ્ય નિશા સમે માનિની સુપનમાં દેખે નાથ, જાયૂ જીવન પર આવ્યા રે, ઝાલ્યા બે મુઝ હાથ. ૬ મનસ્ય મહા સુખ ઉપનું, વિલગી રહી પીઉ-કંઠ, સુરત-સંગતણે રસ પડી પ્રેમની ગાંઠિ. નયણુ ઉઘાડીને નિરખત ” પાસ ન દીઠે નાથ,
હે હે દેવ કસ્યુ કર્યું છે. મસ્તકિ દીધો હાથ. ૮ સુપન-સંજોગથી દુખ ધરતી, વલી વલી મુખથી હાય કરતી, ચંદ્રણી દેખીને દરદ થાઈ, નેમ વિના સહિ! પ્રાણ જાઇ. ૯
૧૨. ફક્શન ભોલી રેલી સવિ મલી, ફાગુણ ખેલે ફાગ, કહ્યું કÉ જે કોકિલા, બેલે પંચમ રાગ. રંગભર મણ રાતી રે, રાતે કેસર - ઘેલ, રાતા સાળુ ઓઢણે, રાતા અધર તંબેળ. અબીર ગુલાલ ઉડે બહુ, રાતી થઈ તિણિ વાટિ, કુંકમજલ ભરી પચરકી છાંટે રાતી છટ. #ગુણના દિન ફૂટડા, લો રહ્યો વસંત, સરખા સરખી ટોલી રે હાલી ખેલે ખંત. વજા વાજે વસંતનાં, ડક કાંસી, ને તાલ, ઘરિ ઘરિ રંગ વધામણાં, ઘરિ ઘરિ મંગલ ભાલ. આંખડલી અણીઆલી રે, કાલી કાજલરેખ, નેમ વિના આપે નહી, ફાટે લડાં દેખ. વાહલા-વિજોગે વિરહિણી સુખના દેખી ભૂલ, દિત ગણવાને તે વલી દેહલી મેહલે ફૂલ. ૭ આજુને દિન રવીયામણે વામં ફરકે નયણ, ડાબું સ્તન ફરકે વલી, સહી ! મલયે મુઝ સયણ ૮ ગગનમંડલ માંહિ ગાજે રે દુભિનાદ અપાર, સહસાવનમાં સંચર્યા સ્વામી શ્રી ગિરનારિ. ૯ રાજુલ નેમને જઈ મલી ઉલટ આણુ અંગિ, ભગવંત માંહિ ભલી ગઈ, સમુદ્ર મલી જિમ ગંગ. ૧૦ વિજોગ તણું દુઃખ વિસ, ભાગ્યો ભવને કંદ,
આણંદ ર-વધામણ, પાબી પરમ આણંદ. ૧૧ ૮ સ્વપ્નમાં. ૯ મનશું, મનમાં ૧૦ કેવું, શું ૧૧ મસ્તકે ૧૨ ચાંદની ૧૩ સખી.
૧ તેનાથી વાટ-રતે રાતા રંગની થઈ ૨ પિચકારી ૩ સુંદર : ઉંબરમાં ૫ ડાબું કે પ્રિયતમ ૭ ઉમંગ, હેશ.
ઉદયરત્ન-વિરચિત નેમિનાથ તેરમાસા
૧૩૩

Page #20

નેમ પહિલી જઈ મુગત બેઠી, સારસ્વતા સુખમાં તેહ પડી, ઉદયરતન કહે ભવ્ય પ્રાણી ! જિનગુણ ગાઈઈલાભ જાણું. ૧૨
બાર માસે બહેનડી! જિમતિમ કાયા તેહ, આવી લાગે તેરમે, કિમ જા હવે તેહ? 1 ધાડ ઉપર પહોરણ ૧ મરતાં માર્યા જેમ, ખા ઉપર જિમ દીવડે, એ પણ જાણે તેમ. ૨ દુબલી' વાડે છીંડું પડયુ, જિમ સીઆલેપ કેસ, એ પણ તિમ થ સહ ! હથેલીમાં કેશ. સંખણી ને આંખે કાણી રે, નિરધન ને બકે છે, કાદવ ને કાંટાલા રે પાલક ને પગ ખોડ. અકરમી ને ઉના–જિમણો રે, વીરૂઆ૯ વલી વાંઝ,૧૦ અણમાનીતી ને ઉછાંછલી, તે જિમ આણે વાજ કરવટુંને તડ ખાવું રે. ડિ ને ભર દંડ, એ પણ તિમ વલી જાણવ, પ્રાણુ ધર કિમ પિડશે ? એક દુખ તે પાઉ મલે, બીજું મુખ આવે હાસ, જે પુય પરંતરે ઉપર અધિક માસ છે નેમ-રાજુલ બે મિલ્ય દૂર ગયે દુખદાહ, ભાગ ૧૪ ભવના આમલે ૧૫ અધિક થયો ઉછા. ૧૬ ભૂ9 ઋષિ ભૂતલ નંદબુત સંવત્સરનું માન, શ્રાવણ સુદિ પુન્યમ સસી, ઉનાવા સુભ સ્થાન. ૯
કલશ ઉદયરને કહા તેર માસા કેમ નામે ફલી સકલ આવ્યા,
વસંત રાગે કરી હુ ગાઈ તસ૨૧રિ સંપદા અચલ થાઈ. ૧૦ ૮ પહેલી ૯ મુક્તિ ૧૦ શાશ્વત ૧૧ મુક્તિ પામવાનાં નિર્માણવાળાં પ્રાણુઓ ૧૨ ગાઈએ, ગાઓ.
૧ જેમતેમ, ૨ આગ કે બળતું 3 ખાતર ૪ દૂબળી ૫ શિયાળામાં ઠંડીમાં ૬ શરત ભારે ૭ પગે ચાલનારે ૮ ઊનું જમનારો ૯ કદરૂપી ૧૦ વાંઝણી, વંધ્યા ૧૧ પીડા ૧૨ નબળું ૧ જેજે ૧૪ ભાગ્ય, નાસી ગયે ૧૫ મુસીબત ૧૬ ઉસાહ, આનંદ ૧૭ એક ૧૮ સાત ૧૯ પાંચ ૨૦ નવ યુક્ત ૨૧ તેના
૧૩૪
આમાનદ પ્રકાશ

Page #21

(અનુસંધાન પાના ૧૨૪નું ચાલુ) અને તે ભાવના ઉષતા આ જ્ઞાનીઓના સના
આ પરમ તત્વ છે, તેને મને સદાય નિશ્ચય તન માર્ગને જયજયકાર પિકારતા આ જયજયકાર રહા એ યથાર્થ સ્વરૂ૫ મારા હદયને વિશે પ્રકાશ મા ભાવિતાત્મા શ્રીમના હદયમાંથી નીકળી કરો અને જન્મ-મરણાદિના બંધનથી અન્ય ત પડતા હતા. નિવૃત થાઓ. નિવૃત્તિ થાઓ !
શ્રીમદ્દ વીતરાગ ભગવંતોએ નિશ્ચિતાર્થ કરલે હે જીવ! આ કલેથરૂપ સંસારથી વિરામ પામ, એવો અચિંત્ય ચિંતામણિસ્વરૂપ, પરમ હિતકારી, વિરામ પામ; કાંઈક વિચાર, પ્રમાદ છોડી જાગ્રત પરમ અદ્દભુત, સર્વદુખને નિઃસંશય આત્યંતિક થા ! જાગ્રત થા ! નહીં તો રત્નચિંતામણિ જેવો ક્ષય કરનાર, પરમ અમૃતસ્વરૂપ એ સર્વોત્કૃષ્ટ આ મનુષ્યદેહ નિષ્ફળ જશે.
શાશ્વત ધર્મ જયવંત વતે, ત્રિકાળ જયવંત વ.'
(અં. ૮૪૦ ) હે જીવ! હવે તારે પુરુષની આજ્ઞા નિશ્ચય “ અહે પુરુષના વચનામૃત, મુદ્રા અને સ્વઉપાસવા ગ્ય છે. * શાંતિઃ શતિઃ શાંતિઃ સમાગમ ! સુષુપ્ત ચેતનને જાગ્રત કરનાર, પડતી ( અંક ૫૦૫).
વૃત્તિને સ્થિર રાખનાર, દર્શન માત્રથી પણ નિરાશ
અપૂર્વ સ્વભાવને પ્રેરક, સ્વરૂપપ્રતીતિ, અપ્રમત્ત અને સર્વ દુઃખના ક્ષય ઉપાયરૂપ આ વીત- સંયમ અને પૂર્ણ વીતરાગ નિર્વિકલ્પ સ્વભાવના રાગનો ધર્મ અચિંત્યચિંતામણિ છે એટલે જ આ કારણભૂત છેલ્લે અયોગી સ્વભાવ પ્રકટ કરી અનત પરમ અદભુત, પરમ અમૃત સર્વોત્કૃષ્ટ શાશ્વત અવ્યાબાધ સ્વરૂપમાં સ્થિતિ કરાવનાર ! ત્રિકાળ અચિંત્ય ચિંતામણિ વીતરાગ ધર્મને દઢ પરમાર્થ- જયવત વહેં ! $ શાંતિ શાંતિઃ શાંતિઃ રંગ ધર્મમૂર્તિ શ્રીમદ્દા આત્માના પ્રદેશ પ્રદેશે ( અંક ૮૭૫ ). લાગ્યો હતો; એટલે જ ગુણસ્થાનક્રમે માર્ગ આરહણમાં પરમ અવલંબનત સત્પષના વીતરાગ
અહે! સર્વેદ શાંતરસમય સભાગ–અહે! વચનામૃતને, સત્પષની વીતરાગમકાનો, અને
સર્વોત્કૃષ્ટ શાંતરસપ્રધાન માર્ગના મૂળ સર્વદેવસપુના વીતરાગ સમાગમને મહાપ્રભાવ સપુરુષ
અહો ! તે સર્વોત્કૃષ્ટ શતરસ સુપ્રતીત કરાવે એવા શ્રીમના આત્મામાં જાગ્યો હતો, એટલે જ આ સર્વે
પરમકૃપાળુ સદગુરુદેવ-આ વિશ્વમાં સર્વકાળ તમે ભ્રષ્ટ શાંત રસપ્રધાન માગના, તેનાં મૂળ સર્વ દેવના જન્મવત વત, જ્યવંત વર્તે.’ હાથનેધ (૭.૫૨). અને તે શાંતરસ સુપ્રતીતિ કરાવનારા સદગુરુદેવના “જ્ઞાનીઓને સનાત ભાર્ગ જયવંત વર્તે.” પરમ ઉપકાર પ્રત્યે પરમ શાંતમૂર્તિ શ્રીમદ્દન અંત- (અં. ૯૫૨). રમાં પરમ પ્રેમસિંધુ ઉલ્લો હતો; અને એટલે જ
જ્ઞાનીઓના સનાતન સન્માગને જયજયકાર આવા પરમ વિશ્વોપકારી પરમ જ્ઞાનીઓના સનાતન શાશ્વત સન્માર્ગ પ્રત્યે શ્રીમદના હૃદયમાં પરમ
ઉદયતા આ છેલ્લા ચાર જયજયકાર સૂત્રે તે આભમાવલાસ વિલ હતો અને એટલે જ
પરમ ભાવિતાત્મા રાજચંદ્રને પણ સાવચંદ્રપરમ જ્ઞાનમૂતિ શ્રીમના પરમ ભાવનાશીલ હાથમાં
દિવાકરી ત્રિકાળ જયજયકાર ઉષે છે ! આવો સર્વોત્કૃષ્ટ અચિત્ય ચિતામણિ વીતરાગધર્મ છે. શ્રી ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ કૃત “અખાજ્ઞાનીઓને સનાતન-સન્માર્ગ સર્વદા જયવંત વર્તે ભ રાજચંદ્ર' ગ્રંથમાંથી અહ૫માં અલ્પ અવતરણે એવા પરમ ઊર્મિપ્રધાન ભાવના ઉલ્લસતી હતી સાકાર ઉદ્દત જિજ્ઞાસુ )
શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના ભાવ નમસ્કાર
૧૩૫

Page #22

જૈન સમાચાર
ઇનામી સમારંભ શ્રી જૈન છે , તપાસંધની ધાર્મિક શિક્ષણ સમિતિ તરાથી લેવાયેલી વાર્ષિક ધાર્મિક પરીક્ષામાં ઇનામ મેળવનાર ભાઈ–બહેનેને નામ આપવા માટે પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયસૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રી તથા પ. મ અવદાતવિજયજી મહારાજ તથા પં. મ. નીતિપ્રભવિજયજી મહારાજની નિશ્રામાં શેઠ શ્રી ખીમચંદભાઈ ચાંપશીભાઈ શાહને વરદહસ્તે ઇનામો આપવા માટે એક સમારંમ, તારીખ ૨૭-૪-૬કને વૈશાખ સુદિ દસમને રવિવારે સવારના ૯-૩૦ કલાકે શ્રી નૂતન ઉપાશ્રયે, રાખવામાં આવ્યો હતો. પરીક્ષામાં કુલ ૮૨૬ વિદ્યાર્થી ભાઈ-બહેનો બેઠાં હતાં જેમાં સારા માર્કે ઉત્તીર્ણ થયેલા ૪૬ ભાઈ-બહેનને, રૂા. ૧૦૦૦ની કીમતના ઈનામ આપવામાં અવ્યા હતા.
સ્વર્ગવાસ નોંધ
વકીલ ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચંદ ભાવનગરનિવાસી વકીલ ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચંદ વૈશાખ સુદી ૬ બુધવાર તા. ૨૭-૪-૧૯ના રાજ. ૮૭ વર્ષની ઉંમરે રવર્ગવાસી થયેલ છે તેની નેધ લેતાં અમે ઘણી દિલગીરી અનુભવીએ છીએ. તેઓ સ્વભાવે મીલનસાર અને ખૂબ ધર્મપ્રેમી હતા અને સભા પ્રત્યે ઘણી જ લાગણી ધરાવતા હતા. તેઓ સભાના આજીવન સભ્ય હતા. તેમજ તેઓ સભાની કાર્યવાહક કમિટીના સભ્યો તરીકે ઘણા વર્ષો સુધી હતા. પરમ કપાળ પરમાત્મા તેમના આત્માને શાંતિ આપે તેવી પ્રાથના - કરીએ છીએ.
શ્રી વિજ કેરબેન જાદવજી આ સભાના માનદ મંત્રી, શ્રીયુત જાદવજીભાઈ ઝવેરભાઈના ધર્મપત્નિ શ્રી વિજાબેનના વૈશાખ સુદ ૧૪ ગુરૂવારે થયેલ દુઃખદ અવસાનની નોંધ લેતા અમે દિલગીરી વ્યકત કરીએ છીએ.
વિજકારબેનને જન્મ. વલભીપુર ખાતે, સંસ્કાર પ્રેમી મહેતા દુલ ભર સ ગુલાબચંદને ત્યાં થયેલ એટલે મુળથી જ તેઓને ધાર્મિક સંસ્કાર મળ્યા હતા, તેમના લગ્ન ધર્મપ્રેમી ઝવેરભાઈ ભાઈચંદના પુત્ર જાદવજીભાઈ સાથે થતાં ધાર્મિક સંસ્કાર તેમનામાં ખીલતા આવ્યા, તેમણે છ કર્મગ્રંથ સુધી અભ્યાસ કરેલ, શિખરજી આદિ તીર્થોની યાત્રા કરેલ અને નિરંતર પૂજા પ્રતિક્રમણાદિ કરવાનું ચુકતા નહિ. પૂ. સામીજીના મુખેથી માંગલીક સાંભળતા સાંભળતા, તેમણે છેલ્લો શ્વાસ લીધે
મૃત્યુ સમયની તેઓશ્રીની ઇચ્છાને માન આપીને તેઓશ્રીના ચક્ષનું દાન કરવામાં આવ્યું હતું.' સદ્દગતના કુટુંબીજનો પર આવી પડેલ આ દુઃખ માટે અમે સામવેદ વ્યકત કરીએ છીએ અને . સદ્દગતના આત્માની શાંતિ ઇચ્છીએ છીએ.

Page #23

સાહિત્ય-સમાલોચના
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જીવન-સાધના–લેખક:-મુકુલભાઈ કલાથી. પ્રકાશ કઃ -શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જન્મ શતાબ્દી મંડળ, શ્રી રાજચંદ્ર પાઠશાળા, પંચભાઈની પાળ, અમદાવાદ. મૂયઃ-રૂા. ૧-૨ ૫.
આ પુસ્તકમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્રનું જીવન સુંદર અને સરળ ભાષામાં આલેખાયેલું છે. શ્રી. રસિકભાઈ, પરીખ કહે છે તેમ, “શ્રી મુકુલભાઇએ શ્રીમદ્જીના લૌકિક જીવનના પ્રસંગો અને ઘટનાઓ સાદી, સ્વચ્છ અને મધુર ભાષામાં નિરખ્યા છે. એમના આંતરજીવનના લોકોત્તર અનુભવો એમણે ટાળ્યા નથી પણ સ્વસ્થતાથી નિરખ્યા છે.
એની પાછળના વસ્તુ સત્યનું વિવેચન કરવું એ કોઈ પણ લેખકની મર્યાદા બહારની બાબત છે. સિવાય કે પોતે એ લાકાતર મા ને વિહારી હોય એટલે આવા કેાઈ ગજા બહારના ઉહાપોહમાં પડ્યા વિના શ્રીમદ્ છના લખાણાના આધારે અને તેમના સમાગમમાં આવેલી વ્યક્તિ એના કથનના આધારે શ્રી મુકુલભાઈ એ યથાચિત નિરૂપણ કર્યું છે. ”
| શ્રીમના પોતાના શબ્દોમાં જીવનના સાર કહીએ તો, “ આભશાંતિ એ જિંદગીના ધ્રુવકાંટ છે. તે ઈદગી ગમે તો એ કાકી અને નિર્ધન અને નિર્વસ્ત્ર હોય તે ૫ણુ પરમ સમાધિનું સ્થાન છે,
લેકસ ના જેની જિંદગીને ધ્રુવટિ છે તે જિંદગી ગમે તેવી શ્રીમતતા, સત્તા કે કુટુંબ પરિવારાદિ વેગવાળી હોય તે પણ દુ:ખને જ હેતુ છે. ”
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ઉપદેશછાયા:-પ્રકાશક:-શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જન્મશતાબ્દી મંડળ, શ્રી રાજચંદ્ર પાઠશાળા, પંચભાઈ ની પળ, અમદાવાદ મૂવ -૭૦ પૈસા
શ્રીમદ રાજચંદ્રની કલ્યાણમય ઉપદેશવાણીની નોંધ આ ‘ ઉપદેશ છાયા ' છે. ઉપદેશછાયાના વચિનથી જણાશે કે શ્રીમતી ઉપદેશભાષા સરળ છતાં સચેટ અને અસરકારક છે. એમને પૂછાયેલા પ્રશ્નોના નિડરતાથી આપેલ સત્ય અને આત્મહિતકારી ઉકલ ને જવાબે એમના બાધમાં તરવરી રહે છે આત્મહિત થાય એવી રીતે તે તે સમયના ચર્ચાતા પ્રશ્નો વિચારવાની દૃષ્ટિ એમના બોધમાં આપણને મળી રહે છે દષ્ટાંતો અને મહાપુરુષોના ચારિત્રામાંના ઉલ્લેખેથી એમનો ઉપદેશ સભર હોવાથી સરળતાથી સમજાય અને યાદ રહી જાય એવા છે.
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર શ્રો ભાગ પ્રત્યે પત્ર – પ્રકાશક:-શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જન્મશતાબ્દી મંડળ, શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પાઠશાળા, પ ચભાઈની પાળ, અમદાવાદ. મૂલ્ય રૂા. ૨-૦૦
શ્રીમદના શ્રી સાભાગ પ્રત્યેના પત્રાનું આ પ્રકાશન શ્રીમદના બાધ સમાગમ અને પાથો શ્રી સેભાગની આંતરદશાનું, વિશુદ્ધિની પ્રગતિનું સળંગ સુરેખ ચિત્ર આપે છે તેમજ આ પ્રકાશન શ્રીમદ્દની સુદઢ આત્મસ્થિતિ રષ્ટ સવિવેકપૂર્ણ વિચારશ્રેણી અને અનુભવજ્ઞાનની એમુ અનેક શક્તિ એનું આપ ગુને દર્શન આપે છે.

Page #24
ATMANAND PRAKASH Regd. No G. 49 હકક કરyk s {kMkk-G ANE -બરોળ-૧૧-ક-SA & NAA-% 5%, કમઠ 34 $4 -6 વિ ન તિ જૈન સાહિત્ય અને શિક્ષણના ક્ષેત્રમાં આ સજા છેલ્લા 70 વરસ ઉપરાંતથી પિતાનાથી બનતી સેવા કરી રહી છે આ સભા તરફથી શ્રી આત્માનંદ જૈન સ સકૃત ગ્રંથ રત્ન માળા તથા શ્રી આત્માન જૈન ગુજરાતી ગ્રંથમાળા ચાલે છે અને તે દ્વારા આજ સુધી માં લગભગ બસે કિંમતી. પ્રથાનું સભાએ પ્રકાશન કયુ” છે અને તેને પ્રચાર ભારત અને ભારત બહારના દેશોમાં થયા છે. અનેક વિદ્વાનો એ આ કિંમતી પ્રકાશનાને પ્રેમપૂર્વક સત્કાર્યા છે. આ ઉપરાંત સભા શિક્ષણ પ્રચાર અને ગુરુલકિત નિમિત્તે સમયોચિત સેવા કરી ૨હેલ છે. સંસ્થાની આ પ્રવૃત્તિથી આકર્ષાઇને ભારતભરના અનેક ગૃહસ્થાએ પોતાનું નામ સ' સ્થાના પેટ્રન, આજીવન સભ્ય કે સભ્ય તરીકે આ સંસ્થા સાથે જોડીને પોતાને સહુ કાર આપ્યા છે. સભાને માટે એ ગૌરવને વિષય છે. સભા હજુ આજની જરૂરિયાતને પહોંચું વળવા માટે બનતી સાહિત્ય સેવા કરવા માગે છે. | આપ આ સંસ્થામાં ન જોડાયા હો તો આપને નમ્ર વિનતિ કે સભાના પેટ્રન, આજીવન સભ્ય કે સામાન્ય સભ્ય બનીને ડરતે સભાની સાહિત્ય પ્રવૃત્તિને વેગ આપવા માટે બીજી રીતે આપના બનતા ફાળે નોંધાવીને સભાની પ્રવૃત્તિને વેગવાન બનાવવામાં સહાયભૂત થાઓ: સભાને આપ નીચેની રીતે સાથ આપી શકે છે :રૂા. 50 1) અગર તે વધારે આપીને સજાના આશ્રયદાતા ( પેટ્રન ) બનીને, , , ૧૯૧અગર તો વધારે આપીને સભાના આજીવન સભ્ય બનીને, અગર તે આ પ સ સ્થાના વિકાસ માટે આપની વિદ્વતાને કૈ અતૃભવન કે આધિ'ક મદદને યોગ્ય ફાળા આપીને. શ્રી જેન આ માનદ સભા ભાવનગર eeeeee રિરિરિ ગિરિ : રિરિરિરિરિરિરિરિરિરિરિરિરિરિરિરિરિ પ્રક્રાશક : ખીમચંદ ચાંપશી શાહ, શ્રી જૈન ઓમાનંદ ક્ષક્ષા વતી મુદ્દે કે : હરિલાજ દેવ૫ 4 શેઠ, રામાન પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, ભાવનગર, For Private And Personal Use Only