Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હીનાનીન ,
* F
T F
પુસ્તક હ મુ.
સંવત ૨૦૬.
આe
સ', ૫૪ ૧-૧૧-જુદ
આસો-કાર્તિક
વાર્ષિક લવાજમ શા. ૩-૦-૦ પાસ્ટેજ સહિત
TITUT
untilal|TIIIIIIIll
(
' પ્રકાશક:શ્રી જૈન આત્માનંદ સધી
- ભાવનગર
.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧
૨.
૩ દેવદુ'દુભી નાદ ...
૪ તત્ત્વાવક્ષેત્ર
શ્રી પાર્શ્વજિનેશ્વર સ્તવન...
દેવિગિર
...
૧૧
...
૫ માનવદેહ
608
૬ કામધેનુ અને તેના પર્યાયા
www
www.kobatirth.org
અ નુ * મ ણિ કા
છ
મહાભારતના એક પ્રસંગનું દૃષ્ટાંત ૮ ચાશિલા
૯. આધ્યાત્મિક સમીકરણ ૧૦ યુવીર, જૈનસમાજના જ્યોતિર્ધર શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીના ૮૦ મા વર્ષમાં (કારતક શુદ ૨ ના રાજ ) પ્રવેશ ...
www
પર્મશ્રદ્ધાળુ જૈન નરરત્ન રાવબદ્યાદુર શેઠજીવતલાલ પ્રતાપશીનુ શ્રી શત્રુંજય તીની સાનિધ્યમાં વ્યવહાર, વ્યાપાર-ઉદ્યોગ સના ત્યાગ કરી નવલાખ નવકાર મંત્રના જાપ અર્થે થયેલુ પ્રયાણુ
૪ શાહ રમણલાલ ભીખાભાઇ
પ ડુંગરશી ચાંપશી માલાણી ૬ અમૃતલાલ છગનલાલ કુવાડીયા ૭ શાહ પુખરાજ મુલચંદ
(
_)
( ઝવેરી મૂળચંદ આશારામ વૈર ટી ) (આચાર્ય શ્રી વિજયકરતૂસુરજી મ.) ( મુનિરાજશ્રી જિજ્ઞાસુ )
( પ્રે।. હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડીયા એમ. એ. ) ( શ્રીમતી કમળાબહેન સુતરીયા એમ. એ. ) ( શ્રી મેહનલાલ દીપચંદ ચાકસી )
(અનુ॰ અભ્યાસી બી. એ. )
૧૨ વર્તમાન સમાચાર, પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર માટે અભિપ્રાયા... ૧૩ જૈન સમાજની મહાનવિભૂતિ આચાર્ય દેવ શ્રીવિજ્રયનેમિસૂરીશ્વરજીને દીવાળી ( શ્રી મહાવીર નિર્વાણ દિને) થયેલ સ્વર્ગવાસ
..
( મુનિરાજશ્રી જમૂવિજયજી મ. )
...
૧ શેઠશ્રી નગીનદાસભાઇ કરમચંદ પેટ્રન ( પરિચય હવે પછી ) ૨ શાહ કાન્તિલાલ ઉજમલાલ -.- લાઇફ મેમ્બર ૩ શ્રી પ્રવચન પૂજક સભા
..
આ માસમાં થયેલા માનવતા લાઇફ મેમ્બરો
,,
100
39
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
...
...
૧૦ રમણીકલાલ મ. કોઠારી
૧૧ શ્રીમતી નેણબાઇ પ્રેમજી
૧૨ શાહુ ઉત્તમચંદ હરગાવદ ૧૩ શાહ ભાનુદ્ર પરશાંતમદાસ
For Private And Personal Use Only
» × ૪ જે જે
૫૦
૧૭
te
દ
७०
७१
૮ નવન તલાલ છેટાલાલ સુતરીયા લાઇક્ મેમ્બર ૯ શ્રી સારાભાઇ પેાપટલાલ ગજરાવાલા
૭૨
33
..
વાર્ષિકમાંથી
આવકારદાયક સમાચાર
આ સભા તરફથી ગતિમાન થયેલ ( અનેકાન્તવાદ વિષય લખવા માટેની ) ઇનામી નિબંધની યાજના અને એ રીતે દર વર્ષે જૈન સસ્તુ સાહિત્ય પ્રકાશનના શરૂ કરેલ કાર્યો માટે જૈન મુનિ મહારાજાએ જૈન અને જૈનેતર વિદ્વાનેા તરફથી આવકારદાયક-પ્રશ’સાના તેમજ સહકારના પત્ર મળ્યે જાય છે. આ જૈન ધર્માંના મહાન અખંડ-સિદ્ધાંત ( અનેકાન્તવાદ ધર્મ ) ઉપર નિબધ લખવા તેમજ તે સંબંધી સલાહ, સુચના વગેરે આપવા વિદ્વાનો-વિચારકા, અભ્યાસીઓ વગેરે મહાશયાને વિનંતિ કરીયે છીયે. જેએ સાહેબેને નિબંધ લખવા આમ ંત્રણ આપ્યા છે તેમાંથી અમુક નિબંધો મળતા જાય છે, જેથી જે સાહેખા તે નિબંધા તૈયાર કરતા હૈાય તેમણે તરદી લઇ વેળાસર મેાકલવા વિનતિ છે. જૈન સસ્તુ સાહિત્ય પ્રકાશન કમિટી, ( શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા )
આભાર—શ્ર સીપેાર જૈન સંઘ તરફથી શ હુ પોપટલાલ ડે.સાભાઈએ ત્યાં બિરાજતા મુનિરાજ શ્રાવિનયવિજયજી મહારાજનાં સદુપદેરાવી રૂ।. ૧૫) પદર મનીઓર્ડરથી શ્રી આત્માન ંદ પ્રકાશને ભેટ મોકલ્યા છે તે માટે આભાર માનવામાં આવે છે.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
...
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રકાશક:—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર ...
વીર સ. ૧૪૭૬.
w
વિક્રમ સ. ૨૦૦૬.
આસા—કારતક
:: તા. ૧ લી નવેમ્બર ૧૯૪૯ : :
श्री पार्श्वजिनेश्वर स्तवन
( રાગ-લાખ લાખ દીવડાની આરત ઉતારો. )
લાખ લાખ વાર પ્રભુ વંદના સ્વીકારો, પાર્શ્વ જિષ્ણુ દા ભગવાન..... ઉછળે છે ઊર્મિ આનદની
*** ****** **
મનામ દિંરે મારા નિત્ય બિરાજો; ધ્યાન ધરું છું એકતાન....... ચંદ્રવદન તારી મૂર્તિ વિભાસે, અંતરતિમિર હરી જ્યંતિ પ્રકાશે; અનંતબ્ધિનિધાન..........
કરુણા નજર કરી પ્રભુજી નિહાળજો, ભવ અનાદિના ફેરા એ ટાળજો; કરુણાનિધિ ભગવાન..... નયના નિર ંતર જોવા હરખાય છે, રસના સદા ગુણુ ગાવા લલચાય છે; ચરણેામાં કરીએ પ્રણામ. ભુવન–જ ખૂની એહ વિનતિ સ્વીકારજો, ભવસાગર તારી પાર ઉતારજો;
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
...........ઉછળે છે ૧
...........ઉછળે છે. ૨
...ઉછળે છે. ૩
For Private And Personal Use Only
.... ઉછળે છે ૪
પહોંચાડા શિવપુરને ધામ..................ઉછળે છે. પ
પુસ્તક ૪૭ મું
B
મુનિરાજશ્રી ભુવનવિજયાન્તવાસી મુનિ જ વિજય
૩ જે.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥ श्रीसिद्धचक्राय नमः ॥
છે દેવગિરિ.
દેવગિરિ કે જે આજકાલ દોલતાબાદના નામથી જ ઓળખાય છે તે દૂરથી દેવોના ક્રીડાંગણ સમાન લાગતા, એકંદરે ૬૦૦ ફુટ ઊંચા અને અનેક કિલ્લેબંધીઓ અને કુદરતી સંરક્ષણનાં સાધનથી સુરક્ષિત એક નાના પર્વત( ગઢ) અને તેની સાથે જ નીચે વસેલા નગરનું નામ છે, અને તે ઈલોરાની ગુફાઓથી દક્ષિણે ૯ માઈલ દૂર અને ઔરંગાબાદથી વાયવ્ય કેણમાં ૯ માઈલ દૂર ૧૯° પ૭° ઉત્તર અક્ષાંશ અને ૭૫° ૧૫' પૂર્વ રેખાંશ ઉપર આવેલું છે. અને તે મનમાડથી ઔરંગાબાદ જતી નિજામસ્ટેટ રેલવે ઉપર આવેલું સ્ટેશન પણ છે.
ભારતવર્ષના અન્ય નગરોની જેમ દેવગિરિને પણ પિતાનો ભવ્ય ઈતિહાસ છે. એક સમય એવો હતો કે દેવગિરિ સમૃદ્ધિ અને વૈભવની એ પહેચેલું એક મહાન રાજ્યનું પાટનગર હતું. અને તેને કિટલે અજેય મનાતો હતો. અત્યારે જો કે આ પ્રાચીન નગર ખંડિયેર અવસ્થામાં જ છે, છતાં તેની તૂટેલી મહેલાત, પ્રાચીન કિલ્લેબંધી અને બીજા અવશેષે તાર સ્વરે પોતાને ભૂતકાલીન ભવ્ય ઇતિહાસ જણાવી રહ્યા છે.
દેવગિરિના યાદવવંશીય છેટલા હિંદુરાજા રામદેવે (રાજ્યકાળ સં. ૧૩૨૮ થી ૧૩૬૬) જ્યારે ઓચિંતા ચડી આવેલા અલાઉદીન ખીલજી પાસે સં. ૧૩૫૧ માં હાર ખાધી ત્યારે દંડરૂપે તેણે અલ્લાઉદીનને ૬૦૦ મણ મોતી, ૨ મણ રત્ન, ૧૦૦૦ મણે રૂપું અને ૪૦૦૦ રેશમી કાપડના તાકાઓ તથા બીજે કેટલેક માલ અને પ્રદેશ આપ્યાં હતાં. તેમજ મુસ્લિમોના હાથમાં ગયા પછી સમ્રાટ મહંમદ તઘલકે (કે જેના ઉપર ખરતરગચ્છીય આચાર્ય શ્રી જિનપ્રભસૂરિજીનો ઘણો પ્રભાવ પડેલો હતો) સં. ૧૩૯૦ આસપાસ આની અજેય કિલ્લેબંધીથી અને સંપત્તિથી આકર્ષાઈને દિલ્લીથી રાજધાની ઉઠાવીને દેવગિરિમાં સ્થાપી હતી તથા સંપત્તિથી આબાદ હોવાથી દૌલતાબાદ(દોલતથી આબાદ) એવું નામ પાડયું હતું. આટલી હકીકતથી પણ આનો ભૂતકાલીન વૈભવ સહજ ખ્યાલમાં આવશે. આગળ આવતા જેન સાહિત્યમાંના ઉલ્લેખથી પણ આ વાત પુષ્ટ થશે.
૧. આ સંબંધમાં ઘણું વિસ્તારથી જાણવા માટે પં. લાલચંદ્રભાઈ ભગવાનદાસ ગાંધીએ લખેલું શ્રી જિનપ્રભસૂરિ અને સુલતાન મહમ્મદ નામનું પુસ્તક જુઓ. (જિનહરિસાગરસૂરિ નાનભાર, લહાવટ-મારવાડથી પ્રકાશિત)
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દેવગિરિ.
પર
વિક્રમની તેરમી સદી પછીના ભાગમાં આ નગરની જાહોજલાલી જેમ જેમ વધતી ગઈ તેમ તેમ અનેક દૂર દૂર સ્થળના લોકે પણ ત્યાં વ્યાપારાદિ અર્થે આવતા તેમજ વસતા હતા. આમાં જેને પણ ઘણા હતા, અને તેમણે જૈન શાસનની ઘણું સુંદર પ્રભાવના કરી હતી. તેથી જેન સાહિત્યમાં ઘણે સ્થળે તે ધર્માત્માઓના નામ ઝળકે છે. આમાંનાં કેટલાક પ્રસંગે નીચે મુજબ છે –
૧. આના અનુસંધાનમાં દેવગિરિને રાજકીય ઈતિહાસ ટૂંકમાં જાણવો જરૂરી છે. આ દેવગિરિના પ્રારંભના રાજયકર્તાઓ યાદવ( જાદવ ) વંશના હતા. દેવગિરિના હિંદુસામ્રાજયના છેવટના રાજાઓ મહાદેવ અને રામદેવના સમયમાં હેમાદ્રિ નામને મુખ્ય મંત્રી હતા, કે જે ઘણે મેટે વિદ્વાન, રાજયકારભારમાં ચતુર અને કટ્ટર બ્રાહ્મણ હતો. આ હેમાદિને નામે અનેક ગ્રંથ ચડેલા છે. તેમાં ચતુર્વચિંતામણિ નામને સૌથી મોટો પ્રચંડ સંસ્કૃત ગ્રંથ છે. વ્રતખંડ, દાનખ, તીર્થખંડ અને મેક્ષખંડ એવા ચાર મુખ્ય વિભાગો અને પાંચમે પરિશેષ ખંડ છે. આ ગ્રંથમાં હેમાદ્રિની પણ વારંવાર પ્રશંસા આવતી હોવાથી સંશોધકોનું માનવું છે કે આ હેમાદ્રિની નહીં, પણ બીજા કોઈ વિદ્વાનની કૃતિ હોવી જોઈએ અને હેમાદ્રિની દેખરેખ નીચે તૈયાર થઈ હશે. આ ગ્રંથને વ્રતખંડ રયલ એસિઆટિક સાયટી( કલકત્તા)ની બિલિએથિકા ઇંડિકામાં પ્રગટ થશે છે. વ્રતખંડના પ્રારંભના ભાગમાં યાદવવંશના પ્રારંભથી ઠેઠ મહાદેવ રાજા સુધીની સંક્ષિપ્ત તથા વિરતૃત બે વંશાવલીઓ આપેલી છે. પણ તે કલકત્તાની આવૃત્તિમાં છપાયેલી નથી. કેટલીક હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં પણ મળતી નથી. પણ ભાંડારકરે તે ઘણું મહેનતે શોધી કાઢેલી હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાંથી ઉઠરીને પિતાના
ક્ષના પ્રાચીન ઇતિહાસ નામના પુસ્તકમાં પરિશિષ્ટ (પૂરણિકા) રૂપે આપી છે. મુખ્યત્વે આ પ્રશસ્તિઓ, તથા ભગવાનલાલ ઇંદ્રજીએ Indian Antiquary, Volume 12 (g.૧૧.)માં ભાષાંતર સાથે પ્રગટ કરેલા તામ્રપટ્ટ ઉપર કોતરેલા યાદવરાજા સંબંધી દાનપ, કેટલાક શિલાલે, સેમેશ્વરકૃત કીર્તિકામુદી (નિર્ણયસાગર પ્રકાશિત, સર્ગ-૪.), તેમજ બીજા કેટલાક આધારનું સમર્થન લઈને દેવગિરિના યાદવવંશનું વિસ્તૃત વર્ણન ભાંડારકરે વવશ્વના પ્રાચીન રુતિદાસ નામના મરાઠી પુરતમાં કર્યું છે. આખ્યાયિકા પ્રમાણે યાદવોમાં એક સુબાહુ નામનો સાર્વભૌમ રાજા દ્વારકામાં રાજ્ય કરતા હતા. તેણે પિતાના એક દઢપ્રહારી નામના પુત્રને દક્ષિણનું રાજ્ય વહેંચી આપ્યું હતું. દઢપ્રહારીને પુત્ર સેઉણચંદ્ર થયો કે જેના નામથી સેઉણુદેશ એવું દક્ષિણના એક ભાગનું નામ પડયું હતું. (આમાં આજના ખાનદેશને માટે ભાગ તથા બીજે કેટલેક ભાગ સમાઈ જાય છે.)
પહેલા તો આ રાજવંશની રાજધાની જુદા સ્થળે હતી. પણ પાછળથી આ વંશમાં ઉત્પન્ન થયેલા ભિલ્લમ રાજાએ સં. ૧૨૪૪ આસપાસ દેવગિરિ નગર વસાવીને ત્યાં રાજધાની કરી હતી. વ્રતખંડમાં લખ્યું છે કે
स दण्डकामण्डलमण्डयित्रीमकम्पसम्पत्प्रभवैविलासैः ।
વળ પુરે લેવાને બદારાણાસંસાવિતથિરારિ I ૩૧ / મહાદેવના પ્રસાદથી જેણે દિવ્યશક્તિ પ્રાપ્ત કરી છે એવા તેણે (ભિલમે) અચલ સંપત્તિથી થયેલા વિલાસ વડે દંડકાદેશ( પ્રાચીન દંડકારણ્ય)ને ભાવતી દેવગિરિ નામની નગરી વસાવી. ”
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
પર
www.kobatirth.org
દેવર અને દેદાશાહ
શ્રી રત્નમ`ડનગણી કે જેમના સત્તાકાલ સ. ૧૪૫૭થી ૧૫૧૭ છે તેમણે સુકૃતસાગર નામના (આત્માનંદસભાપ્રકાશિત) મહાકાવ્યની રચના કરી છે. તેમાં તેમણે મુખ્યત્વે પેથડશાહનું અને પ્રાસ ંગિક પેથડશાહના પિતા દેદાશાનુ પણ જીવનચરિત્ર આપેલું છે. તેમાં જણાવ્યું છે કે—
ભિલ્લમ ( સ. ૧૨૪૪–૧૨૪૮ )
I
૧ લે ચૈત્રપાલ અથવા જૈતુગિ ( સ. ૧૨૪૮–૧૨૬૬ )
સિ’હંગુ ( સ. ૧૨૬૬-૧૩૦૪)
સિહંગુ
૨જો ચૈત્રપાલ અથવા જૈતુગિ
અલ્લાઉદીન પાસે હાર્યાં પછી રામદેવ દિલ્લી ખંડણી મેાકલતા હતા. રામદેવના મરણુ બાદ તેના પુત્ર શંકરે ગાદીએ આવતાં ખંડણી માકલવી બંધ કરવાથી દિલ્હીથી મલિક કાકુરે આવીને તેને ઠાર કર્યા હતા. અને ત્યારથી દિલ્લીના સામ્રાજ્યમાં દેવગિરને જોડી દેવામાં આવ્યું હતુ. સ. ૧૪૦૪ માં મહામની વંશના અલાઉદીને તેના કબજો લીધા હતા, અને લગભગ ૧૫૦ વર્ષ ત્યાં બહુામની રાજ્ય હતુ. સ. ૧૫૫૭ માં અહમદ નિજામ શાહે તેનેા કબજો લીધા હતા. અને સ. ૧૬૯૦ સુધી નિજામશાહી વંશના રાજાઓના હાથમાં જ રહ્યું હતુ. સ. ૧૬૬૪ નિજામશાહી વંશના રાજાઓનું તે પાટનગર પણ બન્યું હતું. શાહજાહાંએ ૧૬૯૦ માં ચાર મહિના સુધી ધેરા ઘાલીને જીતીને મેાગલસામ્રાજ્ય સાથે દેવિંગરને જોડી દીધું હતું. ત્યાર બાદ સ. ૧૭૮૧ માં હૈદ્રાબાદના નિજામના રાજ્યને ભાગ બન્યું હતું. અત્યાર સુધી આ પ્રમાણે જ હતું. પણ તે ભારતવષ ની સરકારના અંકુશ નીચે આવી ગયું છે.
ભિલ્લમથી વંશાવલી આ પ્રમાણે છે—
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કૃષ્ણ ( સ. ૧૩૦૪–૧૩૧૭ )
।
રામદેવ અથવા રામચંદ્ર ( સ. ૧૭૨૮-૧૭૬૬ )
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
મહાદેવ ( સ’. ૧૩૧૭–૧૩૨૮ )
૧. પેથડશાહનું પ્રાસંગિક વર્ષોંન રત્નમદિરગણિકૃત ઉપદેશતર'ગિણી, પંડિત સેામધર્મીંગણવિરચિત ( સ. ૧૫૦૩) ઉપદેશસાતિ આદિ ગ્રંથેામાં આવે છે, પરંતુ તે બધામાં પ્રાચીન અથવા મૂલાધાર સંસ્કૃતસાગર મહાકાવ્ય છે, અને તેમાં પેથડશાહનું સવિસ્તર અને સાદ્દન્ત વર્ષોંન છે. રનમંડન ગણી તપાગચ્છાધિપતિ સામસુંદરસૂરિજીના શિષ્ય શ્રી નદિરનગણીના શિષ્ય હતા. સુકૃતસાગરનું ગુજરાતી ભાષ(તર પણ જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર તરફથી પ્રગટ થયું છે.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દેવગિરિ.
૫૩
અવન્તિદેશના (માળવાના) એક ભાગ ૨નમ્યાટ (=નીમાડ) દેશમાં નાંદરી નામની નગરીમાં ઉકેશવંશને શ્રીપા શેઠના કુલમાં ઉત્પન્ન થયેલે દેદનામને દરિદ્ર વણિક વસતા હતા. તે વ્યાજે ધન લઈને પછી પાછું આપવાની શકિત ન હોવાથી લેણદારોના ભયને લીધે અરણ્યમાં એક વખત ગયા. ત્યાં તેણે અનેક વિદ્યામંત્ર-તંત્રાદિને જાણનાર નાગાર્જુન નામના યોગીને જોઈને દુખ દૂર થવાની આશાથી ત્રણ દિવસ સુધી જોજન કર્યા વિના તેની ભક્તિ-બહુમાનપૂર્વક સેવા કરી. એગીએ પણ તેની સેવાથી પ્રસન્ન થઈને એગ્યાત્મા જાણીને તેને સુવર્ણસિદ્ધિ આપી. સુવર્ણસિદ્ધિના પ્રભાવથી થોડા જ વખતમાં દેદ શ્રીમંત થઈ ગયે. દેદની સંપત્તિને નહીં સહન કરી શકવાથી કેટલાક અદેખા લોકેએ રાજા પાસે ચાડી ખાધી કે–દેદને કઈ મોટું નિધાન પ્રાપ્ત થયું છે. રાજાએ દેદને બેલાવીને તેની પાસે નિધાનની માગણી કરી, પરંતુ દેદે જ્યારે નિધાનપ્રાપ્તિને ઈન્કાર કર્યો ત્યારે રાજા ખૂબ જ ગુસ્સે થયે. તેટલામાં દેદની સ્ત્રીએ દેદને જમવા બેલાવવા માટે પિતાને નેકર મેક. અવસરના જાણકાર દેદે તે માણસને કહ્યું કે તું ઘેર જઈને કહેજે કે આજે મારા મસ્તકમાં ઘણી પીડા થાય છે માટે ભોજનમાં સંશય છે પણ તું શીધ્રપણે નસ્ય કરજે. માણસે ઘેર જઈને વાત કરતાં દેશની સ્ત્રી સાંકેતિક અર્થને સમજી ગઈ અને રાતોરાત કિંમતી વસ્તુઓ લઈને ત્યાંથી નાસી ગઈ. આ બાજુ રાજાએ દેદને કેદખાનામાં નાખે અને લેઢાના બંધનથી બાંધી દીધે. સેવકેને દેદનું ઘર લૂંટવા માટે મોકલ્યા પણ ઘરમાં કંઈ કિંમતી વસ્તુ હાથમાં ન લાગવાથી તે નિરાશ થઈને પાછા ફર્યા. અહીં ધાર્મિક મનેવૃત્તિના દેદે શ્રી સ્તંભનપાર્શ્વનાથ ભગવાનનું સ્મરણ કર્યું અને સંકલ્પ કર્યો કે હું આ સંકટમાંથી છૂટીશ તે શ્રી સ્તંભન પાર્શ્વનાથ ભગવાનની સર્વ અંગે સેનાના આભષણોથી પૂજા કરીશ. રાત્રિના ચોથા પહોરે દેદે બખ્તર, મુગટ અને સુવર્ણાલંકારોથી વિભૂષિત એક અશ્વારૂઢ થયેલા સુભટને જોયા. આ સુભટ તે બીજું કઈ નહિ, પણ અધિષ્ઠાયક દેવ હતા. તેણે દેદને કહ્યું કે-ઊ થા અને મારી પાછળ ઘેડા ઉપર બેસી જા. દેદ ઊભો થઈ ગયો. તે સાથે જ બધાં લેઢાનાં બંધનો તૂટી પડ્યાં અને અશ્વ ઉપર બેસી ગયે. દેવ પણ ત્યાંથી તેને ઉપાડીને જ્યાં તેની સ્ત્રી હતી ત્યાં લઈ ગયો અને અદશ્ય થઈ ગયે. દેદ અને દેદની પત્ની મળ્યાં તે ગામ નમ્યાટ(નીમાડ )ની જ હદમાં હતું એટલે ત્યાંથી તેઓ તત્કાળ (નીમાડસમીપતિ ) વિદ્યાપુર નગરે
૧. નીમાડની વચમાંથી નર્મદા નદી વહે છે. સંભવ છે કે નર્મદાને લીધે નીમાડ નામ પડ્યું હેય. પ્રસિદ્ધ ચીની યાત્રી હ્યુએનસાંગે તેના પ્રવાસવૃત્તાંતમાં જણાવ્યું છે કે-મહારાષ્ટ્રમાંથી નીકળીને નિમેટે (Naimoto) ઓળંગ્યા પછી ભૃગુકચ્છપ (ભરૂચ) અવાય છે. હ્યુએનત્સાંગને નૈમેટ અને સુ સારુ ને ના ઉચ્ચાર પરસ્પર મળતા છે (નિદષ્ટિએ). નીમાડને મોટા ભાગ પૂર્વેના ઈદાર રાજ્યમાં અને અત્યારના મધ્યભારતસંઘના માલવપ્રદેશમાં આવી જાય છે. અને તે નર્મદાનદીની ઉત્તરે છે. બાકીને નર્મદાથી દક્ષિણ ભાગ મધ્યપ્રાંતના વહીવટ નીચે છે અને તેમાડજીલ્લાના નામથી ઓળખાય છે. જીલાનું મુખ્ય સ્થળ ખંડવા (જી. આઈ. પી. રે) છે.
૨. રાજાના પંજામાંથી છટકીને સહીસલામત સ્થળે જલદી પહોંચી જવાને જ ઉદ્દેશ હોવાથી
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ચાલ્યાં ગયાં. પછી ત્યાંથી ખંભાત જઈને શ્રી સ્તંભનપાશ્વનાથ ભગવાનની સર્વ અંગે સ્વભૂષણથી પૂજા કરીને દેટે લીધેલી પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરી. કાળક્રમે તે મહાધનવાન થયે અને સુવર્ણનું છૂટે હાથે દાન દેતો હોવાથી “કનકગિરિ ” નામે પ્રસિદ્ધિ પામે.
હવે એકદા વિદ્યાપુરથી કાથે દેદ દેવગિરિ નગરીમાં ગમે ત્યાં તે કઈક ઉપાશ્રયમાં ગુરુમહારાજને વંદન કરવા ગયે. ત્યાં એક સ્થાનકે ભેગા થઈને શ્રાવકે ધર્મશાળા-પૌષધશાળા બંધાવવાને વિચાર કરતા હતા. દેદે તેમને પણ પ્રણામ કર્યો અને તેમની ચાલતી વાત સાંભળીને તેણે મનમાં વિચાર કર્યો કે-પષધશાળા બંધાવવાથી; મહાપુણ્ય થાય છે, કેમકે ઉપાશ્રય એ સાધુઓની દુકાન છે. અને ત્યાં આવીને ગ્રાહકો અનન્તલાભદાયી વ્રતાદિ કરિયાણુને ખરીદ કરે છે. અને ત્યાં ધર્મશ્રવણ-પ્રતિક્રમણાદિ ક્રિયાઓ થતી હોવાથી અપાર પુણ્ય થાય છે માટે હું જ પિષધશાળા બંધાવીને આ સંસારસમુદ્રથી પાર ઉતરું, આમ વિચાર કરીને તેણે ત્યાં એકત્રિત થયેલા સંઘ પાસે યાચના કરી કે “ શ્રી સંઘ પાસે હું વિનંતિ કરું છું કે આ પિષધશાલા બંધાવવાની મને અનુજ્ઞા આપો.” ત્યારે સંઘમાંના મુખ્ય શ્રાવકે કહ્યું કે- પષધશાલા સંઘની હાય તે જ સારું, કેમકે જે એક જ વ્યક્તિ પિષધશાલા બંધાવે તો હમેશાં સાધુઓએ તેનું ઘર શય્યાતર કરવું જોઈએ અને ત્યાંથી આહાર-પાણી–વસ્ત્રાદિક કંઈ પણ ન લઈ શકે. જેના ઘરનાં આહાર-પાણી-વસ્ત્રાદિક સાધુએને ન કપે તે શું ઘર છે ? માટે સંઘની પિષધશાળા હોય તે સારી, કે જેથી હમેશાં ભિન્ન ભિન્ન ઘરનું શય્યાતર કરી શકાય અને બધાને લાભ મળે. ” આ પ્રમાણે ઘણું ઘણું સમજાવવા છતાં જ્યારે દેદે તેની હઠ છોડી નહીં, ત્યારે એક ઉતાવળી શ્રાવક ચીડાઈને બોલી ઉઠયો કે “અહીં જે પૈષધશાળા કરાવનાર ન હોય, અથવા તે તમે સોનાની પિષધશાળા કરાવવાના છે તે આટલે બધે આગ્રહ કરવો યોગ્ય ગણાય. ઇટની બનાવનારા તે અહીંઆ ઘણું યે છે. અને સોનાની તે તમે પણ બનાવી શકવાના નથી. ” દેદાશાહે તરત સ્વીકાર કરી લીધું કે- ખુશીથી, હું સેનાની ધર્મશાલા-પૌષધશાળા બંધાવી આપીશ.” ગુરુમહારાજે લાવીને દેદાશાને સમજાવ્યું કે-આ કાળ સુવર્ણની પૌષધશાળા બનાવવા માટે નથી. ત્યારે તેમણે ઈંટથી બંધાવવાની શરૂઆત કરી, પણ પ્રતિજ્ઞાના तभार अंगारे ५ यत्र तौ मिलितौ तच्च पुरं नम्याटवय॑तः । प्रापतुस्तदपि त्यक्त्वा सद्यो विद्यापुरे पुरे ॥ [g. Rા. ૧ ૮૩ ]-આ પ્રમાણે સા:= જલદી” શબ્દને પ્રયાગ કર્યો હોવાથી આ ગામ નીમાડની નજીકમાં જ હોવું જોઈએ. નીમાડથી સેંકડો માઈલ દૂર આવેલું ગુજરાતનું વિજાપુર પણ નહીં, અને દક્ષિણમાં કર્ણાટકની સરહદ ઉપર આવેલું બિજાપુર પણ નહીં. નીમાડનાં નાનાં નાનાં ગામે પણ મળી આવે એ નકશો મેળવવા ઘણા પ્રયત્ન કર્યો પણ હજુ સુધી સફળતા મળી નથી. - દેવગિરિલતાબાદ)થી પશ્ચિમે લગભગ ચાલીશ–પચાસ માઇલ દૂર વૈજપુર નામનું ગામ પણ નિજામ સ્ટેટમાં છે. યેવલાથી પચીશેક માઈલ દૂર અગ્નિકેટમાં છે. દેદાશા કાર્યપ્રસંગે વિદ્યાપુરથી દેવગિરિ આવ્યાનું વર્ણન આવે છે. આ બધું વિચારી જેવું.
નિમાડને વિરત નકશે ન મળે ત્યાં સુધી હું નિર્ણય કરી શકતો નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
- -
-
-
દેવગિરિ.
૫૫
પાલન માટે પિતાના ભત્રીજા સુવર્ણના નામ ઉપરથી સુવર્ણની પૌષધશાળા એવું નામ રાખ્યું.
આ અવસરે ત્યાં એક મેટે સાથે વ્યાપારાર્થે આવ્યું હતું. તેમાં પ૦) ઉત્તમ કેશરના પિઠિયા પણ હતા. સાથેના બાકીના વ્યાપારીઓનું તો બધું કરિયાણું વેચાઈ ગયું, પણ કેશરના પોઠિયા એમના એમ રહ્યા. કેમકે કેશર ઘણું મૂલ્યવાન હોવાથી જથ્થાબંધ લેવા કઈ તૈયાર નહોતા, અને પરચુરણ વેચતાં એક પિઠિયા પણ કદાચ ખાલી થાય કે ન થાય માટે કેશરના માલિકે પરચુરણ વેચવા તૈયાર ન હતા. આમ કેશર ન વેચાવાથી નિરાશ થયેલા તે લેકે નગરની બહાર નીકળતાં તેની નિંદા કરવા લાગ્યા કે આ નગરીની ખ્યાતિ તે એવી છે કે “સમુદ્રમાં સાથ જેમ સમાઈ જાય તેમ આ નગરમાં ગમે તેટલું કરિયાણું આવ્યું હોય તો પણ તે બધું જ ખપી જાય છે. પણ આ બધી પેટી ખ્યાતિ છે કેઈક વખત મહા-કિંમતી ઘણું કરિઆણું આવ્યું હશે અને બધું ખપી ગયું હશે ત્યારથી લેકમાં આ કહેવત પડી ગઈ હશે. અને એક વખત સારી ખ્યાતિ થઈ ગયા પછી તે પાછળના ગમે તેટલા પાપથી લુપ્ત થતી નથી. મડદાં અને હાડકાંનાં ઢગલાથી ભરેલી હોવા છતાં શું ગંગાને લેકે પવિત્ર નથી કહેતા ?
દેદાશા આ નિંદા સાંભળીને બેલી ઊડ્યા કે શું તમારું કઈ કરિયાણું વેચાયા વિના બાકી રહી ગયું છે કે જેથી સર્વ નગરીઓમાં શ્રેષ્ઠ આ નગરીની તમે નિંદા કરી રહ્યા છો? સમુદ્રમાં ગયેલી નદીની જેમ અને મેક્ષમાં ગએલા જીવની જેમ કેઈ પણ કરિઆણું આ નગરીમાં આવીને પાછું ફર્યું નથી. ત્યારે તે કેશરના વ્યાપારીઓએ પિતાની હકીકત કહી સંભળાવી. દેદાશાએ બધી પિઠે ખરીદી લીધી અને જ્યાં ચુને તૈયાર થતો હતો ત્યાં લાવીને તેમાંની ૪૯) પિઠો નંખાવી દીધી. બધા લોકો તે જોઈને આશ્ચર્યચકિત જ થઈ ગયા. રાજાએ પણ બોલાવીને ઘણું સન્માન આપ્યું. આ પ્રમાણે સુવર્ણ જેવા વર્ણવાળા કેશરથી મિશ્રિત ચુનાથી પૌષધશાળા તૈયાર કરાવી કે જે વર્ણથી સેના જેવી, કિંમતથી પણ સુવર્ણની અને તેને પોતાના ભત્રીજા સુવર્ણનું નામ આપ્યું હોવાથી નામથી પણ સુવર્ણની હતી. આમ કરીને તેણે પિતાની પ્રતિજ્ઞાનું તે પાલન કર્યું જ કર્યું”. બાકીનું એક પિઠિઆ જેટલું કેશર તીર્થોમાં પૂજા માટે મેકલી આપીને વિદ્યાપુર પોતાને ઘેર દેદાશા પાછા ફર્યા.
[ ગુણતણાવ માથ, ]
સુકૃતસાગરમાં આ બનાવનું વર્ણન કર્યા પછી પેથડશાહના જન્મનું વૃત્તાંત આપેલું છે. ત્યાર પછી તે ઘણું ચડતી-પડતી અવસ્થા પસાર કરીને પિડિશાહ માંડવગઢના મંત્રી બન્યા છે. મંત્રી બન્યા પછી પણ રાજા રામના સમયમાં ઉપદેશતરંગિણીના કથન પ્રમાણે સં, ૧૩૩૫ આસપાસ તેમણે દેવગિરિમાં જિનપ્રાસાદ બંધાવ્યો છે. આથી સંભવ છે કે પેથડકુમારે જિનપ્રાસાદ બંધાવ્યો તેથી પચાસેક અથવા તે કરતાં પણ અધિક વર્ષ પૂર્વે દેદાશાએ પૌષધશાળા બંધાવી હશે. જે આ કલપના સત્ય હોય તો સંભવતઃ સિંહણના રાજ્યકાળ દરમિયાન પૌષધશાળા બંધાવી હશે. સિંહણરાજાનો રાજ્યકાળ સં. ૧૨૬૬-૧૩૦૪ અગાઉ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
પદ
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
ટિપ્પણમાં જણાવાઇ ગયા છે. સિંહુણુ મહાપ્રતાપી રાજા હતા, અને તેના સમયમાં દૈવગિરિની જાહેોજલાલી ઘણી વધી ગયેલી હતી.
૧. આ સિંહુણુ સાથે ગુજરાતના મહામંડલેશ્વર લવણુપ્રસાદ અને તેમના પુત્ર વીરધવલને ઘણી મેટી લડાઈ ભચ પાસે થઇ હતી. આ સંબંધી પણ... વિસ્તૃત વર્ષોંન કાર્તિકૌમુડી ( સ` ૪ થા ) આદિ ગ્રંથેામાં આવે છે. સિહણુતુ' સૈન્ય ધણું મોટુ હેાવા છતાં પિતા-પુત્રે તેને હઠાવી મૂકયું હતું.. અને છેવટે સ’. ૧૨૮૮ ના વૈશાખ સુદ-૧૫, સેામવારે બંનેની પરસ્પર સધિ થયાના ઉલ્લેખ ગાયકવાડ આરિએન્ટલ સીરીજથી પ્રગટ થયેલા લેખપદ્ધતિ નામના ગ્રંથમાં યમલપત્રના ઉદાહરણમાં છે. આ સધિ પરસ્પર અનાક્રમણુના કરારરૂપે તેમજ પરકીય આક્રમણ સમયે પરસ્પર સહાય કરવાના કરારરૂપે હતી.
SURPR=
www.kobatirth.org
ખરાખર આ ચાલુ લડાઇમાં જ વીરધવલે ખંભાતમાં મૂકેલા મંત્રીશ્વર વસ્તુપાલને ભરૂચના શ ંખરાજા સાથે લડવાને આચિા પ્રસંગ આવી પડ્યો હતે. વસ્તુપાક્ષ વિજયી બન્યા હતા. તે સબંધી સુંદર વણૅન વસંતવિલાસ કાવ્ય ( સ ૫ મે ) આદિમાં છે.
URURU FR
5 RAM દેવદુંદુભી નાદ.
( પુનમની રાત. સખી પુનમની રાત—એ રાગની ચાલમાં*) દેવદુંદુભી નાદ ! દેવદુંદુભી નાદ ! એના આવે ત્યા અવાજ, ક્યાંથી આવે એ અવાજ. દેવઠ્ઠુંદુભી નાદ, દેવ૦ અધ થયા ઇંગલાના સાસ, થયા અંધ પીંગલાના સાસ; નાડી સુષુમણાના સાસ, મણીચક્ર આસપાસ.
می
ધ્વનિકેરા નાદ, એના ઘુમે શું! અવાજ,
દેવદુંદુભી નાદ. દેવ૦ ધ્વનિકેરા નાદ; તા દૈવી અવાજ.
દેવદુંદુભી નાદ. દેવ૦ અનાહત નાદ, ભેદી અવાજ.
દેવદુંદુભી નાદ. દેવ૦ કયાંથી પ્રકાશ; ભીતર ભાસ.
દેવદુંદુભી નાદ. દેવ૦ ઘેરા ઘેનમાં અવાજ; આજ, કાંક ઘેરા અવાજ. દેવદુ દુભી નાદ, દેવદુંદુભી નાદ. રચયિતા—ઝવેરી મૂળચંદ આશારામ વૈરાટી
આવ્યા કયાંથી પ્રકાશ, એના ભીતર ભાસ,
જાગ્યા અનાહત નાદ, જાગ્યા એના ભેદી અવાજ, ક્યાંક
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઘેરા
સુણે “ વૈરાટી ’
ઘેનમાં અવાજ,
એ
આવ્યા થાય
* જરા ઊંચા સ્વરે ઉપાય.
ELELELELELELELELELELELELRUE VEUE VEUEUEUEUEUE VELE LEVELELE
רכב חב חבל חבחב בהבהב בחלב חשבתבבבבבבבבבבבחלחבר
For Private And Personal Use Only
URL GURURURUR
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તત્ત્વાવબોધ. આ
(ગતાંક ૫૪ ૪૬ થી શરૂ)
લેખક–આચાર્ય શ્રી વિજયકરતૂરસૂરિજી મહારાજ. જડ ચૈતન્યના ભેદજ્ઞાનશૂન્ય જગત, વાથી તે સ્પષ્ટ ભાસ થાય છે કે સંસારની માનવ દેહ આદિ સઘળીયે સ્વસંપત્તિ ખેાઈ સઘળી વસ્તુઓથી પોતે ભિન્ન છે, અને તે નાખીને દુઃખના દરિયામાં ડૂબી રહ્યું છે. મારા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે છતાં અનાદિ કાળના જડના પણાની બુદ્ધિથી પિતાની વસ્તુ મેળવવા અનેક સહવાસને લઈને દેહથી પિતાને ભિન્ન જાણું ભવોથી પ્રયત્ન કરવા છતાં પણ અત્યારસુધી શકતો નથી તેમજ માની શકતો પણ નથી, અંશ માત્ર પણ મેળવી શકાયું નથી, તો પણ કર્મ સ્વરૂપ જડની સાથે અનાદિ કાળથી નિરાશ ન થતાં આશાવાદી બનીને મેળવવાના હીરનીરની જેમ ઓતપ્રોત થયેલો હોવાથી પ્રયત્નોથી વિરામ પામતું નથી પરંતુ પિતાને કર્મના કાર્યસ્વરૂપ વિચિત્ર પ્રકારના જડ તથા સાચી રીતે ઓળખ્યા સિવાય પિતાની સાચી જડના વિકારના સંયોગ વિયેગમાં હર્ષ, શોક, વસ્તુ મેળવી શકાતી નથી. આ સિદ્ધાંત ન આનંદ સુખ અનુભવતા રાગ દ્વેષની પ્રેરણાથી જાણવાથી પ્રયત્ન કરવા છતાં કોઈપણ કાળે જડ જગતના દાસપણામાંથી છૂટી શકતા નથી. પિતાની વસ્તુ મેળવી શકવાને નથી.
માનવી વિભાવ પર્યાયને પ્રાપ્ત થયેલો સ્વસ્વરૂપથી અણજાણ જીવ જ્યારે સ્વપરના માનવસ્વરૂપ જીવ કર્મ સ્વરૂપ જડાશ્રિત હોવાથી ભેદની વિચારણા કરે છે ત્યારે દેહને તથા નિરંતર તેની પ્રેરણા પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરે છે, દેહાશ્રિત ઈતર વસ્તુને પોતાની માનીને અને પુન્ય કર્મથી જડના વિકારરૂપ બાહા તેનાથી ભિન્ન જડ હોય કે ચેતન, સર્વને પર સંપત્તિ જેમ જેમ મેળવતો જાય છે તેમ માને છે. તેમજ ગાઢતમ મિથ્યાત્વના અંધકારમાં તેમ તેની પરાધીનતા પણ વધતી જાય છે, જ્ઞાનચક્ષુવિહીન થઈને પરવસ્તુ પિતાની બની છતાં મેં બહુ સારું મેળવ્યું છે, હું સંપત્તિ શકે છે એવી ભ્રમણાથી તેને મેળવવા નિરંતર વાળો છું એવા મિથ્યાભિમાનથી પિતાને સુખી પ્રયાસ કર્યા કરે છે. અને દેહમાં વપણાનું માને છે. જો કે પરાધીનતામાં લેશમાત્ર પણ અભિમાન હોવાથી પોતાને ઓળખવાને વિચાર સુખ હેતું નથી, કારણ કે સ્વશક્તિહીન સરખે ય કરતો નથી. જ્ઞાન, જીવન, સુખ તથા થવાથી જ પરાધીન બનીને પરાધીનતા પ્રાપ્ત આનંદસ્વરૂપ હું છું એ આભાસ દેહા કરાય છે અને પરાધીનપણમાં સ્વેચ્છા પ્રમાણે ધ્યાસીને થતો નથી. પણ જડ વસ્તુને મેળવી વતી શકાતું નથી, પરવસ્તુ પોતાના સ્વભાવ તેના ઉપગથી આનંદ તથા સુખાદિ પ્રાપ્ત પ્રમાણે ઈચ્છાઓ પૂર્ણ કરવામાં સહાય થાય થાય છે એવી અજ્ઞાનતાથી નિરંતર જડ વસ્તુને છે. કર્મની પ્રેરણાથી થયેલી ઈરછાઓ વસ્તુ આધીન રહીને તેની ઉપાસના કરે છે. મારું સ્થિતિ વિચારતાં તાત્વિક સાચી વસ્તુ હતી શરીર, મારું ઘર, મારું ધન આ પ્રમાણે બેલ નથી, અને પ્રાયે પરાધીનતાને દઢ કરનારી
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
--
---
~
૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
-
હોય છે. તે પણ મને સાચી જ વસ્તુ પ્રાપ્ત થઈ સંસારમાં માનવ સમાજ જુદી જુદી ઈરછાછે એવી અજ્ઞાનતાથી જીવ એક વખત તો થી જીવી રહ્યો છે અર્થાત માનવીઓની જીવનસંતેષ માની લે છે પરંતુ છેવટે જ્યારે તે વ્યવસ્થા ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની છે. કઈ ધન વસ્તુ પિતાનું ખરૂં સ્વરૂપ દેખાડે છે ત્યારે ભેગું કરવા આવે છે, કેઈ કીર્તિ મેળવવા જીવે પોતે હતાશ થઈ જાય છે અને નિરાશાની છે, કેઈ જશેખ કરવા જીવે છે, કેઈ મૂખસાથે વ્યર્થ જીવન વ્યતીત કરવા માટે એને ભેળવી પોતાની ક્ષુદ્ર વિષયવાસના પશ્ચાત્તાપ કરે છે.
પિષવા જીવે છે, કેઈ બીજાને સન્મતિ સદ્દબુદ્ધિ સત્સંગ એટલે સતસમાગમની માનવીને આપી અને જીવાડવા આવે છે, કેઈ આડંબર અત્યંત આવશ્યકતા છે. પણ વર્તમાન કાળમાં કરી પૂજાવા આવે છે, કઈ પિતાની જીવનસાચા સત્પરુ-સંતે મળવા મુશ્કેલ છે. શ્રેષ્ઠ
શુદ્ધિ કરી બીજાની જીવનશુદ્ધિ કરવા જીવે મિથ્યાભિમાની આડંબરી ઘણ મળી આવે છે. આ
5 છે, કેઈ આત્મવિકાસી બની બીજાને આત્મજ્યાં આડંબર હોય છે ત્યાં સાચી વસ્તુને
તારા વિકાસ કરવા આવે છે, કેઈ નિંદવા તે કોઈ અંશ માત્ર પણ હોતો નથી. ક્ષુદ્ર વાસનાઓ ૧
: વાંદવા, કેઈ વખેડવા તે કઈ વખાણવા આ પોષવાને માટે જ આડંબર કરવામાં આવે છે. પ્રમાણે અનેક પ્રકારના જીવનમાં જ ગત જીવી કેટલાક અણસમજી જીવે આવા આડંબરીઓની રહ્યું છે. માનવ જીવનમાં જીવવાના અનેક વાજાળમાં ફસાઈ જઈને પિતાના પવિત્ર જીવ- પ્રકારના જીવનમાંથી કઈ પણ પ્રકારના જીવનમાં નનું પણ લીલામ કરી નાંખે છે. સાચા સંતો જીવતી દુનિયાનો મુસાફર પોતાના જીવનને આડંબર વિનાના નિઃસ્પૃહી, વાસનાથી વિમુખ ની
સાથી બનાવવા નિરંતર ચાહનાવાળો હોય છે. અને સ્વપર શ્રેય કરનારા હોય છે. આવા પુરુષ
જે તે બુદ્ધિશાળી હોય છે તે દીર્ઘદર્શિતા ને જીવનને એક ક્ષણ પણ અમૂલ્ય હાઈને
વાપરી પોતાના જીવનને હિતકારી એક સાચો માનવીઓના જીવનની શુદ્ધિ કરવામાં અત્યંત
સાથી બનાવી એકનિષ્ટપણે પોતાની જીવનકુશલ હોય છે. માનવીઓને મળેલી બક્ષિ. યાત્રા સુખશાંતિપૂર્વક પૂરી કરે છે પણ અસોમાં ઉત્તમ અને કીમતી તે માનવ જીવન સ્થિર મગજ ન
સ્થિર મગજ અને મનોવૃત્તિના મુસાફર અનેક હોય છે. આવા ઉત્તમ જીવનને આવા સુપાત્ર
સાથીઓ કરે છે કે જેને લઈને તેમની જીવનસપુરુષોના ચરણમાં અર્પણ કરવામાં આવે
યાત્રા સુખશાંતિથી સમાપ્ત થતી નથી તેમજ
તેમનું શ્રેય કે હિત પણ થઈ શકતું નથી, તે અવશ્ય આત્માની ઉન્નત દશા થઈ શકે છે પણ આવા પુરુષો અત્યારના કાળમાં મળવા કરે મનની ચંચળતા દૂર કરીને જીવનશુદ્ધિ,
માટે માનવજીવનમાં આવનાર દુનિયાના મુસામુશ્કેલ છે તો પણ અમુક અંશે સ્વપરનું હિત આત્મશુદ્ધિ, સમભાવ અને શાંતિમય જીવન ચાહનારા નિસ્વાથી, નિમોયી, સદાચારી, વ્યતીત કરવા માટે બહુ જ વિચારપૂર્વક કઈ આડંબર વિનાના મળી શકે છે. આવા પુરુષે એક સરખા વિચાર તથા વર્તનવાળો જીવનને ના આશ્રયમાં રહીને પણ કાંઈક જીવનશુદ્ધિ સાથી બનાવી જીવનયાત્રા શાંતિથી સમાપ્ત થઈ શકે ખરી.
કરી સદ્દગતિના ભાગી બનવું જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે. માનવદેહ. આ
સ્થિતપ્રજ્ઞ પુરુષની પવિત્ર વિચારશ્રેણિ, આ સંસાર બહુ દુઃખથી ભરેલો છે. એમાંથી સમાગમથી તે ઉપાય સમજવા ગ્ય છે. તે જ્ઞાનીઓ તરીને પાર પામવા પ્રયોજન કરે છે. સમજાવાને અવસર એકમાત્ર આ મનુષ્યદેહ મોક્ષને સાધી તેઓ અનંત સુખમાં વિરાજમાન છે. તે પણ અનિયુક્ત કાળના ભયથી ગ્રસિત થાય છે. એ મોક્ષ કે બીજા દેહથી મળનાર છે. ત્યાં પ્રમાદ થાય એ ખેદ અને આશ્ચર્ય છે. નથી. માત્ર માનવદેહથી મેક્ષ છે. જ્ઞાનીઓ
આ જગતને વિષે જેને વિષે વિચારશક્તિ કહે છે એ મનુષ્યભવ બહુ દુર્લભ છે. અતિ પુણ્યના પ્રભાવથી એ સાંપડે છે, માટે એથી
વાચાસહિત વર્તે છે, એવું મનુષ્યપ્રાણુ કયાઉતાવળે આત્મસાર્થક કરી લેવું. કઈ પણ
ણને વિચાર કરવાને સર્વથી અધિક યંગ્ય છે, અન્ય દેહમાં સવિવેકને ઉદય થતું નથી,
તથાપિ પ્રાયે અનંતવાર મનુષ્યપણું મળ્યા અને મોક્ષના રાજમાર્ગમાં પ્રવેશ થઈ શકો
છતાં તે કલ્યાણ સિદ્ધ થયું નથી. તે ભ્રાંતિ જે નથી. મેતને પણ નિશ્ચય આપણે જાણી શકતાં
કારણથી વતે છે, તે કારણના મુખ્ય બે પ્રકાર
છે. એક “પારમાર્થિક” અને એક વ્યાવહાનથી, માટે જેમ બને તેમ ધર્મમાં ત્વરાથી
રિક” અને તે બે પ્રકારને એકત્ર અભિપ્રાય સાવધાન થવું.
જે છે તે એ છે કે આ જીવને ખરી મુમુક્ષુતા જ્ઞાનીઓએ મનુષ્યપણું ચિંતામણિતુલ્ય કહ્યું આવી નથી અને તેનું સૌથી મેટું કારણ છે, તે વિચારો તે પ્રત્યક્ષ જણાય તવું છે. અસત્સંગની વાસનાઓ જન્મ પામ્યું એવું વિશેષ વિચારતાં તે તે મનુષ્યપણાને એક નિજેચ્છાપણું અને અસત-દર્શનને વિષે સત્સમય પણ ચિંતામણિ રત્નથી પરમ માહાસ્ય દર્શનરૂપ બ્રાંતિ તે છે. અસત્સંગ, નિજેચ્છાવાન અને મૂલ્યવાન દેખાય છે અને જે દેહા પણું અને મિથ્યાદર્શનનું પરિણામ જ્યાં સુધી
માં જ તે મનુષ્યપણું વ્યતીત થયું, તે એક મટે નહિ ત્યાં સુધી આ જીવ મુક્ત થ ઘટતો ફૂટી બદામની પણ કિંમતનું નથી એમ નિ:સં. નથી. અને તે ટાળવાને અર્થે સત્સંગ, જ્ઞાનીની દેહ દેખાય છે.
આજ્ઞાનું અત્યંત અંગીકૃતપણું અને પરમાર્થ. સર્વ દુઃખક્ષયને ઉપાય છે, પણ તે કેક સ્વરૂપ એવું જે આત્માપણું તે જાણવા યોગ્ય છે. જીવને સમજાય છે. મહત્વ પુણ્યના રોગથી,
-મુનિરાજશ્રી જિજ્ઞાસુ. વિશુદ્ધ મતિથી, તીવ્ર વૈરાગ્યથી અને પુરુષના
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
કામધેનુ અને એના પર્યાયે ; XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
(છે. હીરાલાલ કાપડિયા એમ એ.) જગત ચમત્કારોથી પરિપૂર્ણ છે. પ્રકૃતિને ગાય” એ અર્થમાં ગુજરાતીમાં કામગવી, કામદા, અભ્યાસ નવનવી ચમત્કૃતિઓને જન્મ આપે કામદુધા-કામદુર્ગા, કામધુક અને કામધેનુ તેમજ છે અને કેટલીક ગુઢા ગણાતી બાબતેને ઉકેલ સુરભિ શબ્દ છે. એવી રીતે પાઈયમાં કામદુહા કરી આપે છે. અલૌકિકતાની કલ્પના જ રમ્ય અને કામધેણુ શબ્દ છે. છે એટલે ચમત્કારી ઔષધિઓ, અદ્દભુત પશુ- “ચન્દ્રગછ યાને રાજગ૭ના રત્નપ્રભસૂરિ પંખીઓ અને વિદ્યાસિદ્ધ ગીઓની વાત ના શિષ્ય અને ત્રિપુરાગમમાંથી ઉદ્દત કરી અવારનવાર સંભળાયા કરે અને લોકસાહિત્ય સત્રબદ્ધ થસ્થ અને એની પજ્ઞ વૃત્તિ રચવગેરેમાં એ સ્થાન પામે તેમાં શી નવાઈ ? નારા માનતંગસૂરિએ વિ. સં. ૧૩૩૨ માં
જે નજરે જણાતું ન હોય તેને વિષે સંસ્કૃતમાં તેર સર્ગમાં શ્રેયાંસનાથ ચરિત જાતજાતના તર્ક-વિતર્ક કરાય એ સ્વાભાવિક રચ્યું છે. આના સ. ૨, લો. ૨ માં “કામદુહ” છે. માનવ-દેહે સ્વર્ગનું દર્શન હરકોઈને અશ- શબ્દ વપરાય છે, એમ નીચે મુજબની પંક્તિ કય નહિ તે દુર્લભ તે છે જ, આથી સ્વગીય- ઉપરથી જોઈ શકાય છે – દિવ્ય પદાર્થોની-જીવંત દ્રવ્યની વાતમાં અનેરો “ જ વામપુ-કાહાત્મ-રિસામણમ:” રસ જામે છે. ગંગાને સુર-નદી, ધનવંતરિને આ કાવ્યના સ. ૧, લે. ૨૦૭ માં “સુરદેન વૈદ્ય, અશ્વિનીકુમારને દેવાના છે વૈદ્યો દેન’ શબ્દ છે, એનો અર્થ કામધેનુ થાય છે. એમ વિવિધ વાણી-વિલાસ અનુભવાય છે.
રનમંડનગણિએ સુકૃતસાગર (ત. ૩, કાવ્યોના નિર્માણમાં જૈન કવિઓએ લૈકિક- . ૧૦૪) માં દુર્લભ વસ્તુઓ ગણાવતાં અને કલ્પનાઓને પણ અપનાવી છે. આમ “કામ” ધેનુને ઉલેખ કર્યો છે. હોવાથી કેટલીક અજેન બાબતોને નિર્દેશ કાલસરિની જઈશુ મરહદીમાં રચાયેલી જૈન કૃતિઓમાં પણ જોવાય છે.
કથામાં “કામધેણુ” શબ્દ છે. કામધેનુ' એટલે “ઈચ્છા પૂર્ણ કરનારી રત્નશેખરસૂરિએ વંદિતસુત્ત (ગા. ૧૬) ગાય” અભિલાષાને તૃપ્ત કરનાર પદાર્થો તરીકે ની વૃત્તિ નામે અર્થદીપિકા જે વિ. સં. ૧૪કલપવૃક્ષ, કામઘટ, ચિન્તામણિ (રત્ન) ઈત્યાદિ ૯૬ માં રચી છે એમાં શીલવતી-કથાના લે. સુપ્રસિદ્ધ છે. આ પદાર્થોની પેઠે કામધેનુને ૧૦૨ માં (પત્ર ૮અ માં) “કામદુહા’ શબ્દ પ્રભાવ પણ અલૌકિક ગણાય છે.
વાપર્યો છે. પ્રસ્તુત પંક્તિ નીચે મુજબ છે – કામધેનુ” એ અર્થમાં સંસ્કૃતમાં કામદા, ૧. આ કઈ કૃતિ છે તે જાણવું બાકી રહે છે. કામદુધા, કામદુ, અને સુરભિ શબ્દ વપરાય ૨. દેવભદ્રસૂરિકતસિજજ સાહચરિય (માંસછે. “મનની કામના પૂરી કરનારી એક કરિપત નાથ ચરિત)ને આધારે આની રચના કરાઇ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કામધેનું અને તેના પર્યા
“હા બો પણ જિલ્લામપુરાણ” મુજબની છેલ્લી બે પંક્તિમાં “કામધેનુ ને
‘સહસાવધાની મુનિસુન્દરસૂરિએ વિ. સં. ઉલ્લેખ કર્યો છે. – ૧૪૭૬ પહેલાં રચેલા ઉપદેશરત્નાકર(ઉવ- કલ્પતરુ કામઘટ કામધેનુ મિલે, એસરયણાયર)ના અપર તટ (અં. ૧, લે. આંગણે અમિયરસ મેહ વૂઠો.” ૨૨) માં “ધેનુ' શબ્દથી “કામધેનુ'નું સૂચન
વિ. સં. ૧૪૧રમાં રચાયેલા શ્રીગૌતમકર્યું છે. આ ક્ષેક નીચે મુજબ છે
સ્વામી રાસની દી ઢાલની પાંચમી કડી"हुमैः सुराणां मणिभिश्च किं नृणां એકંદરે ૫૬મી કડીની નિમ્નલિખિત પંક્તિમાં पर्याप्तमाप्तैः कलशैः सधेनुभिः ।
કામગવી” શબ્દ છે – चिन्त्या अचिन्त्या अपि सम्पदोऽखिला
કામગવી પૂરે મનકામિય, વરાતિ નેશ્વરધર્મ ઘવતા I ૨૨ ”
અષ્ટમહાસિદ્ધિ આવે ધામિય” કપાવિજયના શિષ્ય મેઘવિય વાચકે
આ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે સંસ્કૃત, પાઈય વિમલનાથસ્તવનની નિમ્નલિખિત પંક્તિમાં “કામધેનુ' શબ્દને પ્રવેગ કર્યો છે –
અને ગુજરાતી એમ વિવિધ ભાષાઓમાં રચા
યેલી કૃતિઓમાં જૈન ગ્રન્થકારોએ “કામધેનું” કામધેનુ ચિન્તામણિ હે નાથ ! ન આવે જેડ” શબ્દનો કે એના પર્યાય ઉપગ કર્યો છે. વિમલ મુનિએ રચેલી સીમંધરજિન. અહીં તે નમૂના તરીકે ચેડાંક ઉદાહરણો રજા સ્વતિના પ્રારંભમાં જ કામધેનુનો ઉલ્લેખ છે. કર્યા છે. જૈન સાહિત્યમાંથી બીજા શોધી શકાય પ્રસ્તુત પંક્તિ નીચે પ્રમાણે છે –
તેમ છે અને એ કાર્ય મુશ્કેલ નથી, તેમ છતાં
એ પણ આગળ ઉપર થતાં “કામધેનુ” જે “મુજ આંગણ સુરતરુ ઉગી, કામધેનુ
શબ્દ-લૌકિક સાહિત્યને શબ્દ વાપરનાર પ્રથમ ચિંતામણિ પુગિયા.” કયા જૈન ગ્રન્થકાર છે અને એમની એ કૃતિ ન્યાયાચાય” યશોવિજયગણિએ મહા કઈ ભાષામાં છે તે નક્કી કરવું સુગમ થશે વીરજિનસ્તવનની પહેલી કડીની નીચે એટલું સૂચવી આ લઘુ લેખ પૂર્ણ કરું છું.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ “મહાભારતમાં એક પ્રસંગમાં આ કથા છે."
એક વાર દુર્વાસા મુનિએ સે કે હજાર બે હજાર વેચાય. હોંશીયાર માણસ આવે કે બાળક આવે, વર્ષ તપશ્ચર્યા કરી. પછી તપશ્ચર્યા પૂરી થઈ માનીને સ્ત્રી આવે કે ભેળ ગામડીઓ આવે, બધાને એક જ તપબળમાં કેટલું વધારે છે તે અજમાવવાને ભાવે માલ મળે, વજનમાં કોઈનેય ઓછું ન અપાય. વિચાર કરતાં હતા એવામાં ઝાડ પરથી એક ચકલું આમ અમે પવિત્ર અન ખાનારા છીએ, અમારી ચરવું, તેની હુંફાળી અઘાર એમના ખભા પર પડી. કમાણી કલંકિત નથી, હું પણ મારે ધર્મ ટૂંકામાં મુનિએ ઊંચી નજરે ફેંકી ગુસ્સામાં ચકલા સામે એટલે જ સમજું છું કે પતિ વ્યાપારનું કામ જોયું કે તરત જ તે તરફડીને નીચે પડયું ને મરી સંભાળે છે અને પવિત્રતાથી વ્યાપાર કરે છે તેમ ગયું. મુનિ મહારાજને ખાત્રી થઈ કે “સદામાં નફો મારે ઘરનું કામકાજ સંભાળવું, સંતાન પ્રત્યેની થયો છે.”
ફરજ, અતિથિ પ્રત્યેની ફરજ, કુટુંબીઓ પ્રત્યેની ઘણા વખતથી મુનિની હાજરી ખાલી હતી, ફરજ, સમાજ પ્રત્યેની ફરજ બજાવવી અને તેથી તે તુંબડી લઈ ગામ ભણી ભિક્ષા માટે ઉપડ્યા આનંદથી આયુષ્ય વીતાવવું. અમારા આવા વર્તનથી અને એક નાનકડા ઘર આગળ આવી “અહલેક” લેકે અમારા પર પ્રેમ રાખે છે. અમારી દુકાને કે “ક્ષિાન્ટેહિ” કરીને ઊભા રહ્યા. બારણું અડકા- ઘરાકી સારી છે. અમને આવશ્યક્તા પ્રમાણે વેલું હતું. અંદરથી કોઇએ તરત જવાબ ના આપે. આવક છે, અમને લોભ નથી, અસંતોષ નથી, તેથી મુનિએ ફરીથી પિકાર કર્યો પણ જવાબ ન મળે, અમારા ઘરમાં કલેશ નથી. અમે યથાશક પ્રભઅંદર કઈ બોલતું હતું, તે તે મુનિએ સાંભળ્યું. ભક્તિ કરીએ છીએ. તમે આવીને અહલેક પિકારી ત્રીજી વાર મુનિએ જોરથી પિકાર કર્યો. ત્યાં એક ત્યારે હું મારા પતિને પીરસતી હતી. થોડીવારે તે સાધારણ સ્થિતિની સ્ત્રીએ બારણું ઉઘાડયું અને કામ પૂરું થતાં તેમણે મને આજ્ઞા આપી એટલે હું મુનિનું સ્વાગત કર્યું. મુનિ લાલ આંખ કરી જોઈ હાથ ધોઈને આવી. દરમ્યાન તમે ગરમ થયા પણ રહ્યા હતા, સ્ત્રીએ જોયું કે મુનિ સ્વાગત સ્વીકારતા મારે મારો ધર્મ ચૂકે નહે, તમે પૂછો છો કે નથી અને ક્રોધથી લાલ પીળા થઈ ગયા છે, એટલે અનેક વર્ષોની તપશ્ચર્યાથી જે મળે તે પરોક્ષ જ્ઞાન જીએ કહ્યું “મુનિશ્રી” આ જંગલની ચલી તને શી રીતે પ્રાપ્ત થયું? મારે ક્રોધ તને બાળી નથી.” મુનિને ગર્વ ગળી ગયો અને ટાઢા પડ્યા. કેમ ના શકો? તેને જવાબ મારી આ હકીકતમાં પૂછયું કે “આર્યો તને જંગલની ચલીના વાતની આવી જાય છે, નીતિ, સદાચાર, નિષ્કલંક અને શી રીતે ખબર પડી અને મારી સિદ્ધિ અહીં આહાર, નિલભ વ્રત અને સ્વધર્મ વિષે અગાપણું હવાઈ કેમ ગઈ તે મને સમજાતું નથી. તું એજ અમારી સિદ્ધિનું કારણ છે. સંસારમાં રહીને ખુલાસો કર.”
અમે આજ તપશ્ચર્યાને સર્વ ફલપ્રાપ્તિનું સાધન છીએ ખુલાસો કર્યો. આ ઘર તુલાધાર વૈશ્યનું છે.
માનીએ છીએ અને તે ખરે છે તે તમે પ્રત્યક્ષ હું તેની અગના છું. તુલાધાર કે હું શાસ્ત્રો ભણ્યાં ?
જોયું. દુર્વાસા મુનિને ગર્વ ગળી ગયો. નથી, તપશ્ચર્યા કરી નથી, અમે એકમાગ છીએ. “આજે હિંદી પ્રજા કયે માર્ગે ચાલી રહી છે. તુલાધારની દુકાને અમુક ટકા ન ચઢાવીને જ માલ આઝાદ સરકારના અમલદાર, વેપારી, કાર
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
XXXXXXXXXXXXXXXXXX છે ચારશીલા રમણર. ૪ XXXXXXXXXXXXXXXXXX
લેખક-મેહનલાલ દીપચંદ ચોકસી iઘ સ્થાપના
| દિકરો ટાઢ-તાપના કષ્ટો વેઠે છે છતાં તું જરા મોટા ભાઈ, ભગવંતનું સમવસરણ હવે
, પણ ભાળ રાખતું નથી ! વારસા તરીકે સેંપી
* ગયેલા વૈભવમાં જ મસ્ત રહે છે. હવે આંખે કેટલું દૂર છે?
ઊઘાડી જોઈ લો કે તમારા એ લાડકવાયાએ બ્રાહ્મી, આપણે વિનીતાની ભાગોળ તો ઈચ્છાપૂર્વક પરિષહે સહન કરી કેવી અપૂર્વ વટાવી ચૂક્યા, અને આ વળાંક પૂરો થતાં સામે લક્ષમી પ્રાપ્ત કરી છે ! આજના એમના વૈભવ પુરિમતાલ પરું, ત્યાં જ ભગવંત બિરાજે છે. આગળ મારી સંપત્તિનું મૂલ્ય તે કોડીનું
સુંદરી-દાદીમા, ટટાર થઈ જાવ. લાંબા પણ નથી. મારા જેવા પામર માનવી એ સમયની અભિલાષા હવે તો હાથવેંતમાં પૂણે મહાન્ વિભૂતિની કેવી ભાળ લેવાનો હતો? થવાની ઘડી બજી રહી છે. જુઓને, દર
ના દી જ રી છે જયારે તે આજે તે એમની સાધના પૂર્ણ રૂપે પ્રકારની ક્ષિતિજમાં. બાળરવિના ચેતનાદાયી ધિરામાં ઊઠી છે. એના બળે અહીં બેઠા સારા વિશ્વના પેલું સુવર્ણ જેવું ઝળહળાયમાન દેખાય છે એ પરિણામ જાણે છે. એમની સેવામાં જ્યાં જ સમવસરણું હોવું જોઈએ. દુભિનાદ પણ સંખ્યાબંધ દેવ દેડાદોડી કરી રહ્યા છે ત્યાં હવે તો સંભળાય છે.
અન્ય રિદ્ધિનું શું કહેવું! જરા નેત્રો ઊઘાડો
એટલે વાતની પ્રતીતિ થશે. આ દિકરાને - ભરત-સુંદરી, તેં ઠીક નજર દોડાવી.
દુ:ખી કહેવાય ? એ જ પ્રથમ તીર્થપતિને કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા
મરુદેવા માતા હસ્તિપીઠ પર રા રહા, પછી બેસી દેશના દેવાનુદેવરચિત અનુપમ
ભરતે જે દિશામાં અંગુલીનિર્દેશ કર્યો તે સ્થાન. દેવના ગમનાગમન તે આકાશ પ્રતિ
તરફ આંખો પર હાથ ફેરવી જેવા લાગ્યા. દષ્ટિ કરતાં સ્પષ્ટ જણાય છે.
રોજના અગ્રુપાતથી ઝાંખાશ જામી હતી તે માતાજી, અરે દાદીમા, રેજ મને ઉપાલંભ વારંવારના ખેંચાણુથી અને પુત્ર શ્રી ઋષભની આપતાં હતાં. વારંવાર કહેતાં હતાં કે મારે અનુપમ સાધનાના હર્ષથી દૂર થઈ
ખાનાના માલિક, મજૂરી, પોલીસ, યુવાને, યુવતીઓ, બ્રાંચ, લાંચરૂશ્વત વિરોધી પોલીસ, આ બધાની વહો પિતાનું હૃદય તપાસે, સેતાનનું સામ્રાજ્ય કાઢી હસ્તી શું બતાવે છે? આ બધું શાથી બન્યું? નાંખવાના પ્રયત્નનું ફળ શેતાનીયત વધારવામાં નિષ્કલંક અન્ન કયારે ખાતા થઈશું અને નરકના આવશે એવું નહતું ધારતા !
ત્રણ દરવાજા ભગવાને ગણાવ્યા છે. કામ, ક્રોધ અને આ ભગવાન મહાવીર, બુદ્ધ, રામ, કૃષ્ણ અને લોભ તેનાથી છૂટવા પ્રયત્ન કરીએ. ભારતની ભૂમિ છે? આર્ય સંતાનોની આ આર્ય
કમળા બહેન સુતરીયા, M. A. સંસ્કૃતિ છે? અહીં પોલીસ, સી. આઈ. ડી, વીલજીન્સ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર
સમવસરણ જોયું. એમાં વિરાજમાન બની ચૂક્યા જ્ઞાની ભગવંતનુ ટંકશાળી પિતાને બાલુડે જે. વાજિંત્રના નાદ વચન છે કેસાંભળ્યા. દેવ-દેવીના આગમન નિહાળ્યા. શીતળા નાણા વીતરાગ ભગવંત ઘડીભર જોઈ રહ્યા. એકી ટશે પુત્રની નજર નેહવિહેણા હોય છે, માટે પુત્રપણાને સંબંધ આકર્ષવા પ્રયત્ન કર્યો.
ભૂલી, હવે ધમપ્રવર્તક તરીકે ઓળખો. ત્યાં તે અચાનક હદય હાલી ઊઠયું!
હું, હું જાણ્યું દીકરી! હું જ ભેળી કે મગજમાં વિચાર ઉદ્દભવ્યા! સહજ પ્રશ્ન ઊઠ્યો
* ધરથી આ સમજ ન પામી અને રાષભ પાછળ શું આ જ મારે બાલડો અષભ! તો પછી અશ્રુ સાર્યો કર્યા. એ લાડકવાયાને નિહાળે. મને જોઈને દોડી આવતે કેમ નથી? અરે ! તું અરે ! એની રિદ્ધિસિદ્ધિ જોઈ. સર્યું એ એકસુખી છે કે દુખી એવા સમાચાર પૂછવા પક્ષી સનેહથી. કોના છોકરા અને હૈયા! સંસાર જેટલો વિવેક કેમ કરતો નથી! સંપત્તિના તે મુસાફરખાના જે. એમાં જુદી જુદી ગતિશિખરે બેઠેલ તે મારા સામું આંખ સરખી માંથી જીવો જુદા જુદા સ્વાંગ સજી આવે, પૂર્વના પણ ફેરવતો નથી!
ઋણાનુબંધ પ્રમાણે સાથે રહે-સ્વજન તરીકે જેની ચિંતામાં મેં મહિનાઓ પર્યત
ઓળખાય, વહેવાર ચલાવે અને જ્યાં અવધિ
પૂરી થાય કે ચાલી નીકળે. એક ક્ષણ માત્ર થેલે અશ્રુ સાર્યા, અરે! આંખના તેજનું લીલામ
નહીં. સંચિત કરેલ કર્મો પ્રમાણે પુનઃ ભવકર્યું. “મારો ઇષભ, મારો અષભ” કહી રેજ
ભ્રમણ આર. જો આ જ દુનિયાનો ક્રમ છે, કલાક સુધી રટણ કર્યા કર્યું ! એ તે જાણે
તે પછી શા સારુ પુત્ર કે પૌત્રની માયામાં મને ઓળખતે પણ નથી!
લપટાઈ માનવ ભવ હારી જ? દાદીમાના પાછલા શબ્દો કંઈક મોટેથી ઉશ્ચરાયેલા જે નજિક બેઠેલી સુંદરીના સાંભળ-
પુત્રી, તારી વાતથી મને સમજાયું કે ૧
હું અને મારું” એ માન્યતાથી જ અંધ વામાં આવતાં જ તેણે બોલી ઊઠી–
બનેલી હું આત્માને કે એના મૂળ સ્વભાવ માજી, તમે હજુ પણ રાગનો પલે ને ઓળખી શકી નથી! બાકી સાચું તે એ છોડતાં નથી ! તમારો એક કાળને એ પુત્ર, છે કે “હું કોઈની નથી અને મારું કઈ નથી” અમારા એક સમયના એ પિતા, આજે સંસારમાં જે કંઈ દેખાય છે, નજરે ચઢે છે તે વીતરાગ બનેલા હોવાથી તેમનામાં એ સર્વ અનિત્ય છે, વિધ્વંસ સ્વભાવી છે, રાગ કે નેહને છોટે ન જ હોય. તેઓશ્રીને નાશવંત છે, ક્ષણિક છે. પિતાનો આત્મા જ મન માતા કે પુત્ર-પુત્રીના સંબંધ કેવા? શાશ્વત છે. માનવ જીવન, આત્માના મૂળ ગુણે આપણે જ રાગમાં અંધ બની “ આ મહારું, જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર છે અને જેના ઉપર તે હારું, આ મેં જ કર્યું ” એવી ઊભી કરેલી કાળની ભીંસથી આવરણે ચઢી ગયા છે એ જંજાળમાં બૂડેલા છે. જ્ઞાનબળે તેઓશ્રી તે ખંખેરી નાંખી પુનઃ નિર્મળ કરવા સારુ છે. આ સ્વરૂપ જોઈ, એનાથી હાથ ઉઠાવી ચાલી બાષભ મારે નથી અને હું ઋષભની નથી. નીકળ્યા, એટલું જ નહીં પણ આજે તો એમ બોલતાંજ હસ્તીની પીઠ પર મરૂદેવા માતા આત્માના મૂળ ગુણ પ્રગટ કરી કૃતકૃત્ય પણ ધ્યાનમગ્ન બની ગયા. સુંદરી જ્યાં સમવસરણ
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચારશીલા રમણીરને
આવતાં ઉતરવાનું કહે છે ત્યાં તો દેવોની દુંદુભિ આરાના પ્રાંત ભાગે થયેલા પ્રથમ તીર્થપતિ જોરશોરથી વાગી ઊઠે છે. માતા તે શબરૂપ શ્રી યુગાદિ જિનેશની અમૃત દેશના સાંભળવા બની ગયા છે ! હંસલે તો ઊડી ગયો છે! એકચિત્ત બન્યા, ત્યાં ભગવંતે શરૂઆત
પક્ષીવિહોણું પિંજર કયાંથી અવાજ સંભ- માનવભવની દુલભતાથી કરી. આત્મા અને બાવ! ઘડીભર તે ભારત અને સુંદરી તેમજ કર્મ અથવા તે ચેતન અને જડ યાને પુદ્ગલ બ્રાહ્મી આદિ સૌ અવાક બની ગયા ! માતાને વચ્ચે અનંતકાળથી ચાલતા સંગ્રામનું સ્વરૂપ એકા-એક આ શું થઈ ગયું ? આ તે સરોવરે વર્ણવી બતાવ્યું. જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રરૂપ આવી તરસ્યા રહ્યા જેવું થયું !
આત્માના સ્વભાવની પિછાન કરી એ પર ત્યાં તો ભગવત પાસેથી સંદેશ આવ્યું.
છે, લાગેલા આવરણો દૂર કરવા સારુ કમર કસવાની મરુદેવામાતા તો અનિત્ય ભાવનામાં આગળ
અગત્ય પર ભાર મૂક. એ સફળતાથી કરવા વધી અંતગડ કેવલી થઈ, મોક્ષમાં પહોંચી
સારુ સીધો માગે તો “સંયમ” નો દાખવ્યો. ગયા ! આ પ્રસંગે કંઇ શોક કરવા ન લેખાય.
જોડે જણાવ્યું કે એ છે તો સીધે પણ એમાં
કામ છે અડગ અને સંપૂર્ણ વીર્યશાળીનું. કષ્ટત્યાં તે શક્રેન્દ્ર આવી કહેવા લાગ્યા:
પરંપરાની ભૂતાવળ સામે જોતાં જ કાયર તો ભરતરાજ ! આપ સરખા સમજુને શું મૂઠી વાળી ભાગી જાય ! બીજે ચક્રાવાવાળા કહેવું? પ્રથમ તીર્થ પતિ ઋષભ જે પુત્ર અને માર્ગ પણ છે. એમાં સહન કરવાનું ઓછું છે; મરુદેવા જેવી માતા એ તો અજોડ પ્રસંગ! અને ઈષ્ટસિદ્ધિ કરવામાં એ માગે સમય બહુ વર્ષોના આકરા પરિષહ વેઠી મહાપ્રયાસે જે વ્યતીત થાય છે. આ જાણ્યા પછી પ્રત્યેક કેવલજ્ઞાન પ્રભુએ મેળવ્યું તે પોતાની જનનીને આત્મા–અહીં બેઠેલા શ્રોતાઓ-પોતાના આ રીતે સહજ આપી દેનાર પુત્ર તે વીરલ સંયોગો જેવા–અંતરનો અવાજ પારખવો અને જ જોવા મળે ! ભગવંતના સમવસરણને જોયા ઉ૫યમાંથી એક માર્ગ ગ્રહણ કર. માર્ગ વિના, માતાને હરતીપીઠ પર ઓછું જ ભાવનાનું લેનારા આત્માઓમાંથી જ મારા શાસનના નિમિત્ત મળવાનું હતું. “નિમિત્તવાસી આત્મા મંગળાચરણ થશે. એમાં કાળપ્રભાવે ભરતીએ વચન ટંકશાળી છે.
ઓટ આવશે. એ જ રીતે મારી માફક બીજા વળી એ માતા પણ જબરા પુત્રવત્સલ. ત્રેવીસ તીર્થપતિઓ થશે અને પિતાના પિતાનો દીકરો અપાર યાતનાઓ વેઠી શાશ્વત સંગો ધ્યાનમાં લઈ શાસન સ્થાપશે. ભવિ રહેવાવાલી જે શિવસુંદરીરૂપ પુત્રવધુ સાથે ના માર્ગદર્શક બનશે. ચરમ જિન શ્રી છેડે ગાંઠી આવ્યા તે રૂપ-રંગ કિંવા ગુણમાં વર્ધમાનનું શાસન પાંચમા આરાના અંત કેવી છે! પુત્રનો શુકરવાર વાળે તેવી છે કે ભાગ સુધી પ્રવર્તશે. કેમ? એ જાણે પહેલેથી જાણી લેવું ન હોય, ભગવંત યુગાદિની મીઠી વાણી સાંભળી એ સારુ એના આવાસે પહેલા દડ્યા ! આ પર્ષ દામાંથી સંખ્યાબંધ આત્માઓ ઊભા થયા અપૂર્વ સંગ તે નશીબદારને ભાલે લખાયો એમાં ભરતના પુત્ર પુંડરીક ઊર્ફે ઋષભસેન હાય. બોલો જય જય નંદા, જય જય ભદા. મરીચી વિગેરે હતા જ્યારે ભગવંતની પુત્રીઓ
દેવ અને માને પોતપોતાના વહેવાર બ્રાહ્મી અને સુંદરી નારીગણમાં મોખરે હતી. પતાવી જ્યાં આ અવસર્પિણી કાળના ત્રીજા સૌ એક સાથે કરજેડી બેલ્યા
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Vauv2ucuz UEUSUS USUS USUE USUS USUS USUS
[ g
. આધ્યાત્મિક સમીકરાણું. તે
રચના
અનુ. ‘અભ્યાસી બી. એ. સંસારની કઈ મૂલ્યવાન વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવા કઈ પણ માણસ બીજાને ઉપકાર લઈને માટે કાં તો એટલા જ મૂલ્યની બીજી વસ્તુને મોટે રહી શકતો નથી. તેનું તપોબળ ક્ષીણ ત્યાગ કરે પડે છે અને કાં તે તેની કિંમત થઈ જાય છે. તે લોકસન્માનનો અધિકારી આપણુ પરિશ્રમવડે ચુકાવવી પડે છે. સાંસારિક રહેતું નથી. તેમજ તેની પાસે દેવી વિભૂતિ વ્યવહારમાં હમેશાં લેણ-દેણની બરાબરી રહે ટકતી નથી. ગમે તે મોટો માણસ કોઈને છે. જેટલું આપણે બીજાને આપીએ છીએ છેતરશે તે તેની ઠગાઈ તેને જરૂર નીચે પાડી તેટલું જ આપણે એની પાસેથી લઈ શકીએ દેશે. જ્યાં સુધી માણસ પોતાના પાપને સ્વીકાર છીએ, એવી રીતે આપણે આપેલી વસ્તુને બદલે નથી કરતો ત્યાં સુધી તેનાથી મુક્ત થઈ જરૂર મળે છે. કોઈપણ પ્રકારનો ત્યાગ વ્યર્થ શકતો નથી. નથી જતે અને કઈ પ્રકારને લાભ ત્યાગ આપણે હમેશાં આપવાની ભાવનાને જ વગર થઈ શક્તો જ નથી. આ નિયમને “આધ્યા. આપણા હદયમાં દઢ કરવી જોઈએ. એનાથી ત્મિક સમીકરણ” કહેવામાં આવે છે. સમીકરણ આપણને આત્માના વિરાટ સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય સાથે આધ્યાત્મિક શબ્દ એટલા માટે જોડવામાં છે. તેની પાર્થિવતા ઘટી જાય છે અને આનંદના આવ્યું છે કે સમીકરણની ક્રિયા બાહા જગતમાં શુદ્ધ સ્વરૂપનું ભાન થાય છે. માગવાની વૃત્તિનું હમેશાં સ્પષ્ટ નથી હોતી, પરંતુ એનું કાર્ય પરિણામ એનાથી ઊલટું આવે છે. સંસારમાં અવ્યક્ત ચાલ્યા કરે છે એ આધ્યાત્મિક દષ્ટિથી જે કઈ મહાન થાય છે તે ત્યાગ, દાન અને જોઈ શકાય છે.
સેવાની ભાવનાથી જ થાય છે. દેવાનું અને તીર્થપતિ ! સંસારની અસારતા અમારા વન્યા. અન્ય માનવેએ પોતાના વડિલે તરફ હાડમાં ઉતરી ગઈ છે. માનવ જીવન સફળ મોં ફેરવી આજ્ઞા માંગી, બ્રાહ્મી તથા સુંદરી કરવાનો અમારો નિરધાર છે. આપશ્રીના ચરણમાં માટે વડિલ તરીકે ભરતરાજ જ હતા. એટલે રહી એ કાર્ય આદરવા અમો ઉદ્દત છીએ. તેમણે પણ એમની જ રજા પ્રાથ. એ અંગેનો વિધિ દર્શાવવા કૃપા કરે.
ભરતરાજે એક સુંદરી સિવાય સૌને હા ભગવંત બોલ્યા–વીતરાગ ધર્મ વિનય ભણી. સુંદરી, રાજવીનો “નકાર કમને પ્રધાન છે. તમારી અભિલાષા પ્રશંસનીય છે. ગળી ગઈ! વ્યવહાર માર્ગનું ઉલ્લંઘન ન થાય એ સારુ સો- ભગવંતે સાધુમુખ્ય પુંડરીકજી, સાધ્વીપ્રથમ તમારા પિતાની–વડિલની આજ્ઞા મેળવો, મુખ્ય બ્રાહ્મી, શ્રાવકમુખ્ય ભરત અને શ્રાવિકાતેઓની સંમતિ વિના ભાગવતી દીક્ષા જેવી મુખ્ય સુંદરીને સ્થાપી ચતુર્વિધ સંઘની અતિ પવિત્ર ક્રિયા કરી શકાય નહીં. સ્થાપના કરી.
ઋષભસેન આદિના મુખ ભરતરાજ પ્રતિ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આધ્યાત્મિક સમીકરણ
६७
મેળવવાનું પલ્લું હમેશાં સરખું રહે છે. તે જ આપીને અને રાજસત્તાના અધિકારી અનેક આધ્યાત્મિક સમીકરણ છે.
પ્રકારના ખિતાબ આપીને પિતાને અધિકાર બની શકે ત્યાં સુધી નાનામાં નાની વસ્તુ
તે તેઓના ઉપર જમાવે છે. ખિતાબ લેનારની પણ કોઈની પાસેથી કિંમત આપ્યા વગર ન
બુદ્ધિ હમેશાં ખિતાબ આપનાર સત્તાની ગુલામ લેવી જોઈએ. કોઈ કારણવશાત્ લેવી પડે તે
રહે છે. એટલા માટે મ. ગાંધીજીએ ૧૯૨૧માં તેને બદલે સત્વર ચુકાવી દેવો જોઇએ. જે ભારતવાસીઓની બુદ્ધિ સ્વતંત્ર કરવા માટે માણસ બીજાના ધનના વિશ્વાસે રહે છે તેનું
હે છે સરકારી ખિતાબ છોડી દેવાને જનતાને આદેશ
કારણ જીવન કદિ પણ સુખી થઈ શકતું નથી. આપણે આ
આયેા હતો. વારંવાર આપણું પાડોશી પાસેથી કઈ વસ્તુ “આધ્યાત્મિક સમીકરણ”ને નિયમ એ માગવી ન જોઈએ. એનાથી આપણું સન્માન બતાવે છે કે કોઈ પણ કાર્યને અને તેના ફલને ચાલ્યું જાય છે. આપણું વ્યક્તિત્વની મહત્તા કઈ પ્રકારે જુદા પાડી શકાતા નથી. જો કે ત્યાં સુધી જ રહે છે જ્યાં સુધી આપણે આપણે ખરાબ કામ કરશે તે તેનું ફળ તેને અવશ્ય હાથ કેઈની સામે લંબાવતા નથી. જ્યારે ભેગવવું પડશે. અને સારું કામ કરશે તો તેને આપણે કઈ માણસની કોઈ પણ પ્રકારની સેવાને તેનું સારું પરિણામ જરૂર મળશે જ. આપણે સ્વીકાર કરીએ છીએ ત્યારે ભલે બાહ્યરૂપે એ કાર્ય તથા તેના પરિણામને અનિવાર્ય સંબંધ વ્યવહારનું કશું પરિણામ ન દેખાય, તે આપણી એટલા માટે જ જોઈ શકતા નથી કે એ બેની પાસેથી કંઈપણ મેળવવાની આશા ન કરે તે વચમાં સમયનો મોટો વ્યવધાન પડી જાય છે. પણ આપણે અને તેને સંબંધ અવ્યક્તરૂપે જે પુરુષોની દૃષ્ટિ સૂક્ષમ હોય છે તેમજ તે તો બદલાઈ જ જાય છે. તે પોતાની જાતને સંબંધ સારી રીતે જોઈ શકે છે. આપણાં ઊંચી માનવા લાગે છે અને આપણે તેની દષ્ટિમાં સઘળાં કામોને એક નિત્ય સાથી આત્મા જુએ નીચા બની જઈએ છીએ. એ “આધ્યાત્મિક છે અને તેનાથી કઈ રીતે છુપાવી શકાતા જ સમીકરણના નિયમ અનુસાર છે. જ્યાં સુધી નથી. કોઈ કામ કરવામાં આવે છે કે તરત જ તમે ગમે તેટલા શ્રીમાન માણસ પાસેથી કાંઈ તેને નોંધ થઈ જાય છે અને સમય આવતાં પણ મેળવવાની ઈચ્છા નથી રાખતા ત્યાં સુધી તેનું ફળ મળે છે જ. તમારા બંનેમાં બરાબરીની ભાવના રહે છે, પરંતુ આપણાં હૃદયમાં એની પાસેથી કોઈ ને કોઈ મનુષ્ય કેઈની ખરા દિલથી સેવા સ્વાર્થ સાધવાની ભાવના થઈ કે તરતજ આપણું કરે છે તો તેનું ફળ તેને અવશ્ય મળે છે. પલું હલકું થઈ જશે અને તેનું ભારે થઈ પહેલાં તે જે માણસની સેવા કરવામાં આવે છે જશે. તમારે બંનેનો વ્યવહાર તુરતજ બદ- તે આપણા અનુગ્રહના ભારથી દબાયેલો રહે લાઈ જાય છે. એ વાતનો સ્પષ્ટરૂપે તમે બને છે, પરંતુ એ લાભ તે બાહ્ય છે, જે કોઈ સ્વીકાર નહિ કરો તો પણ બન્નેનું અવ્યક્ત વાર થાય છે અને કઈ વાર નથી થતો. ખરો મન એ વાતનો અનુભવ કરવા લાગે છે અને લાભ તો આપણું મનવૃત્તિની શુદ્ધિ થવાને અનેક પ્રકારની ક્રિયા દ્વારા એ છૂપી ભાવના છે. બીજાને દુ:ખ દેવાનો વિચાર આપણાં મનને પ્રકટ થવા લાગે છે.
કલુષિત કરે છે અને બીજાને સુખ આપવાને સંસારના ધનવાન લોકો વિદ્વાનોને દ્રવ્ય વિચાર મનને પુનિત બનાવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૬૮
www.kobatirth.org
આપણું કલુષિત મન જ સઘળાં દુ:ખાનુ મૂળ છે અને પવિત્ર મન આનંદનું ગૃહ છે. જેનુ મન સારું હાય છે તે સઘળી સ્થિતિમાં પ્રસન્ન રહે છે, માહ્ય જગત અને સંતાપ નથી આપતું, તથા જેનું મન ખીજાને નુકસાન કરવામાં પેાતાનુ સુખ જુએ છે, જે હંમેશાં ઇર્ષ્યાથી બળ્યા કરે છે તથા લેાભના પજામાં ફસાયલ છે તે સર્વ પ્રકારની અનુકૂળ પરિસ્થિતિમાં પણ દુ:ખી જ રહે છે.
કરતા. જે વાત આજે આપણે ઘરના ઓરડામાં છુપાઇને એક ખૂણામાં કરીએ છીએ તે એક પરિ-દિવસ ઘરનાં છાપરાં ઉપરથી સંસારને ખતાવવામાં આવે છે. એ ‘ આધ્યાત્મિક સમીકરણ ’. ના નિયમ છે. વસ્તુતઃ સંસારના દુ:ખનું કારણ એ જ છે કે આપણે આપણાં દુષ્કર્માં બીજાથી છુપાવવા ચાહીએ છીએ. દુ:ખાદ્વારા આપણે એનુ પ્રાયશ્ચિત કરવું પડે છે. જે છુપી રીતે કરવાનું કાય હાય છે તે પાતે આત્માને અગ્રાહ્ય હાય છે. એથી એ એક પ્રકારના વિકાર મનમાંથી અહાર કાઢવામાં આવે છે. એ દુઃખાછે કે જેને શારીરિક અને માનસિક દુઃ ખાદ્વારા દ્વારા આત્મશુદ્ધિ થાય છે અને ત્યારે જ પ્રકાશ અને જ્ઞાન થાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
‘ આધ્યાત્મિક સમીકરણ ' ના નિયમને સમજનાર માસ કોઇ પણ કાર્ય છુપાવીને નથી
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આપણે સંસારમાં બીજાની સાથે વ્યવહાર કરવામાં ઘણા સતર્ક રહીએ છીએ. આપણને હમેશાં ભય રહ્યા કરે છે કે કદાચ આપણને કાઇ છેતરી ન જાય એ ભય આધ્યાત્મિક સમીકરણ ’ ના નિયમ સારી રીતે સમજવાથી ચાહ્યા જાય છે. આપણને આપણા પેાતા સિવાય બીજો કેઇ સસારમાં છેતરી શકતા નથી. સંસારના સઘળા વ્યવહારના સાથી એક
લેાકેા કહ્યા કરે છે કે પાપ કરનાર માણુસ નરકે જાય છે અને પુન્ય કરનાર સ્વર્ગે જાય છે. એ રીતે સઘળા ધર્મોપદેશક લેાકાને સદા પરમાત્મા જ છે. એ આપણા સઘળા આંતિરકચારી બનાવવાના પ્રયત્ન કરે છે. તથા જે લાક સદાચારથી જીવન વ્યતીત કરતાં હાવા છતાં પણ અનેક પ્રકારના કષ્ટ ભોગવે છે તા તમે એક જાતના સંતાપ આપે છે. તેએ એમ માને છે કે જે સત્કર્માનું ફળ અહિંયા નથી મળતુ તે આવતા જન્મમાં મળશે અને દુષ્કમી લેકે આવતા જન્મમાં દુ:ખ લાગશે. આ પ્રકારના વિચાર। ખરી રીતે સમાજને ભારે
વિચારાને જાણે છે અને જેની જેવી ભાવના હાય છે તે અનુસાર તેને ફળ મળે છે. તે હુ ંમેશાં ન્યાયની રક્ષા કરે છે જ્યારે આપણે એ શક્તિ ઉપર વિચાર કરીએ છીએ ત્યારે આપણા ભય આપણને મેટી ભૂલરૂપ માલૂમ પડે છે, ઠગ ઠગાઇ કરવામાં પેાતાના આત્માને જ ખાડામાં નાખે છે. સાધુ પુરુષ
કોઇ પ્રકારે ઠગાતા જ નથી. જે માણુસ ઇંત-નિયમમાં રાખે છે અને ગરીબ તવગરની ભાવનાથી પેદા થનાર દુઃખને સહન કરવા યોગ્ય બનાવી દે છે. પરંતુ તર્ક-પ્રધાન બુદ્ધિશાળી લેકે આવાં વિચારથી સંતોષ નથી પામતા. અને લેકે આ ભાવનાના દુરુપયોગ પણ કરે છે. તેથી રિશયાના સુપ્રસિદ્ધ લેખક એકેાનિન આ પ્રકારના વિચારોને ઠગની જાલ સમજે છે, જેમાં પડીને બિચારા ભાળા ભલા મજૂર અને ખેડુત લેાકેા ધનવાનાની પકડમાં ફસાઇને હમેશાં તેઓની ગુલામી કર્યા કરે છે.
રવાના વિચાર પોતાના હૃદયમાં સેવ્યા કરે છે તે ભૌતિક લાભ તા મેળવે છે, પરંતુ પાતાના મનની શાંતિ ગુમાવી દે છે. સાધુ પુરુષને ઠગ દ્વારા ભૌતિક નુકસાન પહેાંચે છે, પરંતુ તેનાથી તેના આધ્યાત્મિક સુખમાં જરાપણ ક્ષિત નથી થતી.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન દર્શનના મહાન જ્યોતિર્ધર યુગવીર આચાર્યદેવ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીનો
૮૦ વર્ષમાં સુખપૂર્વક પ્રવેશ,
=
==
• -
• -
.
સં. ૨૦૦૬ ના કારતક સુદ ૨ રવિવારના મજબૂત થતાં પાછી બુદ્ધિએ જ્ઞાનના પરિપાકવડે જે મંગળમય પ્રભાતે જૈન શાસનસ્તંભરૂપ શાસનબોધ, સલાહ, સુચના આપે તે અનુકરણીય બને છે. પ્રભાવક આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજે આ વાતના અનેક પુરાવાઓ આચાર્ય મહારાજના ૮૦ મા વર્ષમાં પ્રવેશ કર્યો છે. કેટલાક માણસે જીવનમાં પુષ્કળ મળી આવે છે. એવો મત ધરાવે છે કે સાઠ વર્ષ પછી મનુષ્યની પાંસઠ વર્ષને દીક્ષા પર્યાય, જ્ઞાનાભ્યાસ, નિર
તિચાર પણે સજમનું પાલન, વસંત તપસ્યા અને
અસાધારણ બ્રહ્મચર્ય વડે આત્માની વિશેષ વિશેષ નિર્મળતા, થતાં કાયબળ ઉચ્ચ પ્રકારનું રહેતાં એક આંખે તેજ ઘટ્યા છતાં હજી સુધી આ ઉમરે પંજાબ, મારવાડ વગેરે દૂર દેશમાં સતત વિહાર કરે છે અને આ ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે મારવાડ-સાદડીથી વિહાર કરી પાલનપુર, અમદાવાદ, ગુજરાતમાં થઈ શ્રી પવિત્ર શત્રુંજય તીર્થની યાત્રા, પરમાત્મા આદિનાથ પ્રભુના દર્શનનો લાભ લેવા વિહાર કરી સૌરાષ્ટ્રમાં પધારવાના છે. ધન્ય છે આચાર્ય પ્રભુ! આપના સંયમ, જ્ઞાન ગરિષ્ટપણને, બ્રહ્મચર્યને. જૈન જૈનેતર સમાજને આપ કૃપાળુએ અનુકરણીય, અનુપમ, ત્યાગી મહાપુરુષ તરીકે દાખલ પુરો પાડ્યો છે.
આપ કૃપાળુના જીવનનું ધ્યેય, બીજા ધ્યેય સાથે શ્રાવક ક્ષેત્રની ઉન્નતિ કરવાનું નિરંતર છે જેથી તે ક્ષેત્રને બંને પ્રકારનું શિક્ષણ પૂરું પાડવા માટે શ્રી મહાવીર વિદ્યા. લય, ગુજરાનવાળા ગુરૂકુળ, હુશીયારપુર વગેરે પંજાબના શહેરોમાં હાઈકુ, અંબાલામાં જૈન કોલેજ, મારવાડમાં જયાં શિક્ષણનું નામ નહોતું ત્યાં સાદડી, વરાણા, ઉમેદપુર વગેરે શહેરોમાં વિદ્યાલય વગેરે
શિક્ષણધામોની આપના નામની પરવા રાખ્યા વગર શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજ
આ દેવ, ગુરુના નામો રાખી જેન સમાજ ઉપર મહાન બુદ્ધિ નાશ પામે છે. આ માન્યતા ખોટી છે. ઉપકાર કર્યો છે, અને દેવગુરૂનું નામ મરણ આવા દુનીયાના ઘણું મોટા કામ, વૈજ્ઞાનિક શોધ વગેરે છે. વિશેષ આપ કૃપાળુ દીર્ધાયુ થઇ જ્ઞાનસંપત્તિ, સાઠ વર્ષ થી આગળ વધેલાએ કરી છે. જ્યાં ઈદ્રિયવડે શારીરિક સંપત્તિ, નિરોગીપણું વિશેષ વિશેષ પ્રાપ્ત પરતંત્ર હોય ત્યાં બુદ્ધિનો નાશ થાય છે, બાકી પાકી કરી શાસનપ્રભાવના અને જૈન સમાજ ઉપર વિશેષ વયે ગ્રહણ શક્તિ, સમજાવવાની શક્તિ, તર્ક શક્તિ, ઉપકાર કરે તેમ આજે અમો અને જૈન સમાજ
વ્યવહારનું નિરૂપણ અનુભવને પરિણામે ખુબ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
છે
કરે
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
૭૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
اماني رفت فشریف فارمح فجع
જ
આ
એક અનુકરણીય અને અનુપમ પ્રસંગ. પ્રાપ્ત કરી અને અનેક ધાર્મિક ખાતાઓમાં ટ્રસ્ટીઓ
તરીકે વરણી થવા લાગી. આત્મકલ્યાણ માટે ધાર્મિક આદર્શ જૈન નરરત્ન શ્રાવકકુલભૂષણ રાવ- ખાતાઓમાં સખાવતે પણ કરવા લાગ્યા. આટલો બહાદુર શેઠશ્રી જીવતલાલભાઈ પ્રતાપશીનું મહા હેળે વ્યાપાર ઉદ્યોગની પ્રવૃત્તિ છતાં જૈન શ્રી શત્રુંજય પવિત્ર તીર્થની સાનિધ્યમાં નવ ધર્મને ઉચિત દિનરાત્રી ચર્યા સાથે સામાયિક, પ્રતિલાખ નવકાર મંત્રની આરાધન અર્થે મુંબઈથી કમણ, દેવપૂજા, આયંબીલ, ઉપવાસાદિ આત્મકલ્યાણ થયેલું પ્રયાણ.
ની પ્રવૃત્તિ ચાલુ હતી. વિદ્વાન મુનિ મહારાજાઓના મુખે શાસ્ત્રશ્રવણનો લાભ પણ નિરંતર લેતા હતા, દરમ્યાન મનુષ્ય જન્મનું સાર્થક કરવાની ઉત્તમ ભાવના જાગી, અને ચૌદ મહિના સુધી સર્વ
વ્યાપાર, સાંસારિક પ્રવૃત્તિને સર્વથા તિલાંજલિ આપી ૬ પવિત્ર શ્રી શત્રુંજયગિરિની સાનિધ્યમાં નવ લાખ
નવકાર મંત્રનું આરાધન જાપ કરવાનો વિચાર થતાં ૬ આસો વદી ૭ શુક્રવારના રોજ શેઠ નગીનદાસ
ભાઈ કરમચંદ અને શુમારે ત્રીશ વ્યક્તિઓના પરિવાર સાથે મુંબઈથી પ્રયાણ કર્યું. આ અપૂર્વ અને અનુપમ પ્રસંગ હોવાથી મુંબઈના સ્ટેશને અનેક જૈન ગૃહસ્થો અને મિત્રોએ ફૂલ હાર વગેરેથી સારું સન્માન કર્યું. રસ્તામાં વલસાડ અને વડોદરા જમણ લીધું. સુરત ચા વગેરેથી સત્કાર થયે અને છેવટે આસો વદી ૮ શનિવારે સવારના નવ વાગે સીહાર
ટેશને ટેઈનમાં આવતાં શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા £ ભાવનગરના આગેવાન સભાસદેએ સહેર સ્ટેશને
ચા દુધ ફુલહાર વગેરેથી ઘણુ જ માનપૂર્વક સત્કાર ૩ શેઠશ્રી જીવતલાલભાઈ પ્રતાપશીભાઇ [ કર્યો. શેઠ જીવતલાલભાઈએ ચોદ માસ સુધી ધંધાRઝઝત
É રોજગારને બાજુએ મૂકી આત્મકલ્યાણ સાધવા માટે રાંધનપુર જૈનપુરી ગણાય છે. શ્રીયુત જીવત- આ અસાધારણ અનુપમ પગલું ભર્યું છે તે માટે લાલભાઈની જન્મભૂમિ છે. કુળ પરંપરાગતથી જૈન તેઓને ધન્યવાદ ધટે છે. જૈન સમાજમાં એક અનધર્મના સંરકાર અને શ્રદ્ધા વારસામાં તેઓશ્રીને કરણય દષ્ટાંત પૂરું પાડયું છે. મળ્યા હતાં. વ્યાપાર અર્થે મુંબઈ ગયા પછી પૂર્વે શ્રી શત્રુંજય તીર્થે આસે વદી ૧૪, વદી ૧૪ પદયે અનેક વ્યાપાર ઉદ્યોગ વડે લક્ષ્મી પણ અને ( દીવાળી ) વદ ૦)) ને અક્રમ તપ કરી વધતી આવી. વ્યાપાર ઉદ્યોગમાં નિષ્ણાતપણું પ્રાપ્ત શ્રી નવકાર મંત્રની આરાધના શરૂ કરી છે અને થયું અને શેર બજારના એક આગેવાન દલાલ, હવે પછી ઉપધાન ( અઢારીયા ) માં પ્રવેશ કરવાના છે. સોના, ચાંદી, રૂ વગેરેના માટે વ્યાપારી અને જૈન સમાજના એક લોકપ્રિય આગેવાન તરીકે પ્રતિષ્ઠા
જ
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્રનાં અભિપ્રાય. શ્રી જૈન વારમાનંદ સમા-માવનાર.
- સાદડી (મારવાડ) તા. ૯-૧૦–૪૮ સમા દ્વારા જ્ઞાન પ્રજ્ઞા કારણે શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર, જૈન જ્ઞનતા સંસાર મા વાને વરમાળા શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર નામનું પુસ્તક મળ્યું.
.. महान उपकार है और जैन सस्ता साहित्यकी
स्कीम खडी कर देनेसे तो इस सभाका બાહ્યાભ્યતર આકર્ષક અને આહાદિત છે. વાંચનાર
जीतना उपकार माना जाय उतना कमती है. અને સાંભળનાર આનંદિત થાય છે, એમાં શ્રી ગણું
असे उत्तम कार्यको श्री मुनि महाराज, सेक्रेटरी ધર ભગવં તેનું પૂર્વભવોનું જીવનચરિત્ર આપેલું છે,
साहेब, सभा वगेरे अन्य जैन भाई विगेरे तन, એ ખાસ વિશિષ્ટતા છે. સાહિત્યપ્રેમી શ્રીયુત
मन, धनसे मदद देकर आगे बढ़ा रहे है इस વલભદાસ ત્રિભુવનદાસ ગાંધીની લખેલ કરતાવના
लिये धन्यवाद के पात्र है. सभा दिन दिन પણ એની શેભામાં વધારો કરે છે.
उन्नति पर आवे और एसे प्रचार कार्यसे આત્માને આનંદ આપનાર થી જેને આત્માનંદ સૈન વન સિર શૌર વાર સ્ત્રાવ સભા આવા આવા ઉગ્ય સાહિત્ય ગ્રંથને પ્રચાર દ્રો શૌર શાસન ક્ષ દિન વિર વતિ રોવે કરી જનતાના આત્માને આનંદ આપે.
यही शासन देवसे प्रार्थना. ધર્મ સ્નેહ વિશેષ.
હરીવંઃ પુનમન. (ઘારવા.) આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી. આચાર્ય શ્રી વિજયલલિતસૂરીશ્વરજી
સાદડી,
પૂ. પા. આ. ભ. શ્રીમદ્વિજયવલભસૂરીશ્વરજી શ્રી જેન આત્માનંદ સભાના સેક્રેટરી વલભદાસ મહારાજ પોતાની આ. શ્રી વિજયલલિતસૂરિજી મ. ત્રિભુવનદાસ આદ બેગ ધર્મલાભ વિ. પત્ર તથા
આદિ શિષ્યમંડલી સહિત બિરાજવાથી શ્રી સંધમાં “ પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર' બને મળ્યા.
ધર્મજાગૃતિ, સમાજ જાગૃતિ સારી આવી રહી છે. બે
પચરંગી તપશ્ચર્યા–પુજા, પ્રભાવના થયાં. તપશ્ચર્યાના અવિચ્છિલ-પ્રભાવશાળી ત્રિકાલાબાધ્ય શ્રી જિનેન્દ્ર
પારણું સવારે ગંગારામજી અને સાંજે શેઠ મુળશાસન પામી ધર્મધ્યાનમાં ઉદ્યમ કરે.
ચંદજીએ કરાવ્યાં. સાહિત્યપ્રચારમાં તમે ખૂબ જ આગળ વધી
શ્રા. વિ. સાતમે સંક્રાતિ હોવાથી પંજાબ, રહ્યા છો તે જાણ કોને આનંદ ન થાય ?
મારવાડ આદિના ગૃહસ્થો સારા પ્રમાણમાં પધાર્યા. આચાર્ય શ્રી વિજયલાવણ્યસૂરિજી મહારાજ આચાર્યશ્રીએ માંગલિક સ્તોત્રપૂર્વક ભાદરવા
જામનગર, સંક્રાન્તીનું નામ સંભળાવી ધર્મ સાધનમાં વિશેષ
ઉત્તમ રાખવા સટ ઉપદેશ પ્રમાણે હતે.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૭૨
www.kobatirth.org
જૈન દર્શીનની મહાન વિભૂતિ, મિથ્યાવરૂપી અ ંધકારને નષ્ટ કરનાર દીપક સમાન, વિદ્વાન આચાય દેવ શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજ šાળા પરિવારને, ચતુર્વિધ (સંધને અપાર દિલગીરીમાં મૂકી) શ્રી મહાવીર ભગવાનનાં મેક્ષગમનને દિવસે જ સ', ૨૦૦૫ના આસા વદી ૩૦ના સાંજે સાત વાગે સમાધિપૂર્વક પોતાની
જૈન સમાજના મહાન આચાર્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજના
સ્વર્ગવાસ
શ્રી વિજયનેમિસૂરિશ્વરજી મહારાજ
જન્મભૂમિ અને નિવાસસ્થાનમાં સ્વર્ગ સચર્યા છે. ૭ વર્ષની વૃદ્ ઉમ્મરે આ જૈન સમાજને વિ થયેલ હાવા છતાં ભાવિમાં તેનુ સ્મરણ રહ્યા વગર રહેશે નહિ.... જન્મભૂમિમાં અને પેાતાનાં જન્મસ્થાનમાં સ્વવાસ થવા અને બીજે દિવસે એસતે વર્ષે જન્મ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
દિવસ આવવા આ અલોકિક ઘટના પણ આચાર્ય મહારાજના મહાનપણાને જ સૂચવે છે. આચાય મહારાજનું શાસ્ત્રનું પૂર્ણ જ્ઞાન, પ્રભાવશાળી વ્યાખ્યાનશૈલી અને સત્યવતુ માટે ધ માટેની નિડરતા પણ નક્કર હતી, અને તેને લઇને રાજાએ, અમાત્યા કે ધનાઢ્યા પણ તેએકત્રીના તે ગુણા માટે અતિ પ્રશંસા કરતા હતા. તેમના સંયમ, ત્યાગ, 'બ્રહ્મ' વગેરે જ્વલંત હૈાવાથી પ્રતાપ, પ્રભાવ આદેય નામક સાથે અનુપમ હતા. પેતાના પરિવારના સાધુસાધ્વી મંડળના સજમનું પાલન કરાવવામાં અને જ્ઞાનાભ્યાસ કરાવવામાં ઉમ્ર અને નિરતર પ્રયત્નશીલ હતા, તેથી જ પોતાના પરિવારના મુનિમદ્રારાજામાં શુમારે સાંત વિદ્વાન આચાર્ય પદે નિયુકત થયેલા છે.
For Private And Personal Use Only
પંચમ કાળમાં જેની જ્યાં જરૂરીયાત ડ્રાય ત્યાં જૈન મંદિરને નવા બનાવવા, છાને ઉદ્ઘાર કરવા, તીર્થાની ભૂમિને પ્રકાશમાં લાવી પ્રગટ તીર્થ કરાવવા અને પ્રતિષ્ઠા, અજનરાલાકા, મહારનાત્રા વગેરેનુ શુદ્ધ વિધિવિધાન સાથે પૂર્ણ કરાવવું તે આ મહારાજના મુખ્ય ધ્યેય હતા. આવા એક પ્રભાવશાળી, આચાય ના સ્વર્ગવાસથી હિદુર્ત જૈન સમાજને અ'તશે!ક થાય તે સ્વાભાવિક છે. ભાવિ ભાવ બળવાન છે, જન્મે તે પચવને પામે છે પરંતુ જૈન સમાજના સ્થંભ સમાન એક મહાન ધર્મગુરુ જો કે પોતે તે સાધી ગયા છે. પરંતુ જૈન સમાજને ન પૂરી શકાય તેવી ખેાટ પડી છે. હવે આચાય મહારાજના તે પવિત્ર આત્માને અખંડ, અક્ષય અને અનંત શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેવી પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીએ.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન બંધુએ, મહેતા અને વાચકોએ જાણવા જેવું.. નીચે લખેલા ત્રણ વર્ષોમાં અમારા માનવંતા સભ્યોને મળેલા અનુપમ ગ્રંથની ભેટનો લાભ. સંવત ૨૦૦૩ના વર્ષમાં............... ૧ શ્રી સંધપતિ ચરિત્ર કિ. રૂા. ૬-૮-૦
૨ શ્રી મહાવીર ભગવાનના
યુગની મહાદેવીએ , , ૩-૮-૦ સંવત ૨૦૨૪ના વર્ષમાં
૧ શ્રી વસુદેવ હિંદી ભાષાંતર ,, , ૧૫-૦-૦
૨ શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર ,, , ૭-૮-૦ ) સંવત ૨૦૦૫ના વર્ષ માં............... .. ૧ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર , , ૧૩-૦–૦
કુલ રૂા. ૪૫–૦-૦ છે એ મુજબ ત્રણ વર્ષમાં રૂા. ૪૫)નાં પુસ્તકો પેટ્રન સાહેબ અને પહેલા વર્ગનાં લાઈફ મેમ્બરને ભેટ મળી ચુકયા છે. હજુ પણ બે માસ સુધીમાં રૂા. ૫૦) વધુ ભરી બીજા વર્ગમાંથી પહેલા વર્ગોમાં આવનાર સભાસદને સ. ૨૦૦૫ની સાલની ભેટની બુક મળી શકશે. અને તે પછીના વરસામાં જે જે ગુજરાતી પુસ્તકો છપાશે તે પણ ભેટ મળશે. માટે જેટલા વિલંબ કરવામાં આવે છે તે તે વરસની ભેટ અપૂર્વ લાભ ગુમાવે છે. સ્થિતિસ પન્ન બહેને અને બંધુઓએ પણ વેળાસર લાઈફમેમ્બર થઇ બને પ્રકારને લાભ લેવા જેવું છે.
આ સભામાં નવા સભાસદોની વૃદ્ધિ નિરંતર કેમ થતી જાય છે ? આ સભા તરફથી દર વર્ષે સંપૂર્ણ કાર્યવાહી, સરવૈયું વગેરે સંપૂર્ણ પ્રમાણિકપણે રિપોર્ટ દ્વારા પ્રકટ થાય છે, તેમજ પેટ્રન સાહેબ અને લાઈફ મેમ્બરને આત્મકલ્લાના સાધન (અને આર્થિક દૃષ્ટિએ પણ લાભ ) માટે કથા સાહિત્યના તીર્થંકર ભગવત, સતી માતાઓ અને સત્ત્વશાળા પુરૂષોના સુંદર સચિત્ર હાટા ગ્રંથા છપાતાં દર વર્ષે માત્ર આ સભા જ ભેટ આપતી હોવાથી, નવા પેટન માટે તથા લાઈક મેઅરની ક્રમે ક્રમે અને દર માસે વૃદ્ધિ થતી જાય છે. દરેક જૈન ભાઈ–બહેતાએ રૂા. ૧૦૧) ભરી પેલા વર્ગના લાઈફ મેમ્બર થઈ થતા દેવ, ગુરૂ, ધર્મ વગેરેની ભક્તિ-સેવાના ભાગીદાર થવા તેમજ અપૂર્વ સાહિત્યના સુંદર પ્રકટ ચ થાને લાલ લેવા ભૂલવા જેવું નથી.
નવા થયેલા અને હવે પછી નવા થનારા પેટ્રન સાહેબ અને પ્રથમ વર્ગના સભાસદોને નીચે મુજબ છપાતાં પ્રથા જે કે માગશર માસ સુધીમાં માસ સુધી સ પૂર્ણ છપાઈ જવા સંભવ છે તે ત્રણ ગ્રંથા ૧ શ્રી દમયંતી ચરિત્ર સચિત્ર 8 ૫૦ પાનાના પૂર્વાચાર્ય શ્રી માણિકય દેવસૂરિ કૃત, ૨ શ્રી જ્ઞાનપ્રદીપ ભાગ ૨જો, શુમારે ૩ ૬ ૫ પાનાના, ૩ આદશ જૈન શ્રી રત્નો બીજો ભાગ શુમારે ૧૬ ૫ પાનાના એ મનનપૂર્વક વાંચવા જેવા અને સુંદર છે.
આ વર્ષમાં નવા થનારા લાઇફ મેમ્બરને તૈયાર થતાં નીચેના ત્રણ ગ્રથો ભેટ,
૧ મહાસતી શ્રી દમયતી ચરિત્ર ( સચિત્ર ) ૨ જ્ઞાનપ્રદીપ બીજો ભાગ. ૩ આદર્શ જૈન સ્ત્રીરતનો ( સતી માતાઓના નવા સુદર ચરિત્ર ) એ ત્રણ ગ્રથા સંવત ૨૦૦૬ ની સાલમાં નવા થનારા પ્રથમ વર્ગના લાઇફ મેમ્બરોને ભેટ આપવામાં આવશે. જેથી સ્થિતિસું પન્ન જૈન બહેનો અને બધુએ સભાસદ થઈ લાભ લેવા જેવું છે. વિલંબ થતાં સારા, સુંદર, સચિત્ર, હેટા 2 થના ભેટને લાભ જતો કરવા જેવું નથી.
( 2 )
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | Reg. No. B. 31 મહાસતી શ્રી દમયંતી ચરિત્ર. ( આઇડીંગ થાય છે.) શ્રી માણિકચદેવસૂરિ વિરચિત મૂળ ઉપરથી અનુવાદ, પૂર્વને પૂણ્યાગ અને શીલનું માહત્ર્ય સતી શ્રીદમય તીમાં અસાધારણુ હતું, તેને શુદ્ધ અને સરળ ભાષામાં અનુવાદ કરાવી અમારા તરફથી પ્રકાશનનું કાર્ય શરૂ કરેલ છે. આ અનુપમ રચનામાં મહાસતી દમયંતીના અસાધારણુ શીલ મહાત્મ્યના પ્રભાવથડેના ચમત્કારિક અને ક પ્રસગે, ઘણું ને આવેલ છે, સાથે નળરાજા પ્રત્યે અપૂર્વ પતિભકિત, સતી દમયંતી સાસરે સીવાવતાં માબાપે આપેલી સોનેરી શિખામણ, જુગારથી થતી ખાના ખરાબી, ધૂર્ત જનની ધૂર્તતા, પ્રતિજ્ઞાપાલન, તે વખતની રાજયનીતિ, સતી દમયંતીએ વન નિવાસના વખતે, આવતા સુખ દુઃ ખ વખતે ધીરજ, શાંતિ અને તે વખતે કેટલાયે મનુષ્યને ધર્મ* પમાડેલ છે તેની ભાવભરીત નાંધ, તેમજ પુયલે ક નળરાજાના પૂર્વના અસાધારણુ મહાટા પુણ્યબંધના યોગે તેજ ભવ માં તેમના માહાત્મ્ય, મહિમા, તેમના નામ મરણુંથી મનુષ્યને થતા લાભ વગેરેનું અદ્ભુત પઠન પાઠન કરવા જેવું" વર્ણન આચાર્ય મહારાજે આ ગ્રંથમાં આપ્યું છે. બીજી અંતર્ગત સુબોધક કથાઓ પણ આપવામાં આવેલી છે. શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિવિરચિત શ્રી ધર્મબિંદુ ગ્રંથ. ( મૂળ અને મૂળ ટીકાનાં શુદ્ધ સરલ ગુજરાતી ભાષાંતર સહિત ) આ માં થના મૂળ કર્તા મહાનુભાવ શ્રી હરિભદ્રસૂરિ કે જેઓ જૈન ઇતિહાસમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. શ્રી મહાનુભાવ ગ્રંથકારે મુનિઓ અને ગૃહસ્થાના સાધારણુ અને વિશેષ ધર્મો, મોક્ષનું સ્વરૂપ અને તેના અધિકારી વગેરે વિષયો બતાવવાને માટે આ ઉપયોગી ગ્રંથની વૈજના કરી છે, અને તેની અંદર તેનું વિવેચન કરી સારી રીતે સમજાવ્યું છે. ( આ પ્રમાણે ગૃહસ્થ અને યતિ ધર્મને વિસ્તારપૂર્વક પ્રતિપાદન કરનાર આ ગ્રંથ છે. જે વાંચક જૈન ધર્મના આચાર, વર્તન, નીતિ, વિવેક અનેક વિષયના શુદ્ધ સ્વરૂપ સાથે તાના રહસ્યને સારી રીતે સમજી શકે છે. મુનિ અને ગૃહસ્થ આ ગ્રંથને આઘત વાંચે તે સ્વધર્મ સ્વકર્તવ્યના યથાર્થ°સ્વરૂપને જાણી પોતાની મનોવૃત્તિને ધમરૂપ કહૃપક્ષની શીતળ છાયાની આશ્રિત કરી અનુપમ આનંદના સંપાદક બને છે. | આ ગ્રંથની આ બીજી આવૃત્તિ છે. સુમારે 350 પાનાના આ ગ્રંથની કીંમત માત્ર . 4) પેસ્ટેજ જુદુ', અમારૂ” સાહિત્ય પ્રકાશન ખાતુ અને છપાતાં વ્ર થાય 1. કથા રત્નક્રેષિ, ગુજરાતી ભાષાંતર 2. શ્રી શ્રેયાંસનાથ ચરિત્ર (સચિત્ર ). મથ 1 અને ૨માં આર્થિક મદદની જરૂર છે. યોજનામાંક-૧ શ્રી સોમપ્રભાચાર્ય કૃત શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુ ચરિત્ર (સચિત્ર ) મુક : શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઇ : શ્રી મહાદય પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ : દાણાપીઠન્નાવનગર, For Private And Personal Use Only