Atmanand Prakash Pustak 009 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531105/1

Page #1

અમારક.. મૈં ૬ કાશ
--
જે
LLILLLIALIAILALLIOLUR
પુસ્તક ૯ મું. વિક્રમ સંવત્ ૧૯૬૮. ચિત્ર, અંક ૯ મે, trasest sagessensstsentsesastanas
सम्यक्-प्रार्थना.
(શાર્દૂલવિક્રીડિત) વન્દ શ્રી જીનદેવને હર ઘડી દાતા મહા જ્ઞાનના, જેને સ્વાદ લહી થયાં જગતમાં નેતા સદા આપણું તે શ્રી આતમરામ આ અવનિમાં આનંદ વિસ્તારજે, સાથે આ શુભ લેખના રસિકને શાતિશ્ચિર આપજે. ૧
રવિવા-જવ,
(ગઝલ) પચે દુઃખ દીનના બનતાં, મળે સુખ મેહ ના ધરતાં; કરમ વિપાકને વશ આ, જગત જાણે મુનિ મનમાં. ૧ ભૂકંટીના ઈસારામાં, ભેદાતા શૃંગ ડુંગરનાં કરમ પ્રતિકૂળ થાતા જ્યાં, મળે નહિં ભીખ આથડતાં. ચતુરાઈ અને કુળહીન, કરમ અનુકૂળ થાતાં દીન, બને નર શ્રેષ્ઠ એ ક્ષણમાં, પળે આજ્ઞા દશે દિશમાં. ૩ વિષમ આ કર્મની સૃષ્ટિ, કરભના પૃષ્ઠની સરખી; પ્રભૂતાદિ વિષમતા માં, નહિં રત હાય ચગી જ્યાં. ૪ ચડ્યાં થાં જે પ્રશમ શ્રેણી, હતાં વળી શ્રતના જ્ઞાની; અહો ! દૂર દેવના યોગે, ભમ્યાં બહુ કાળ સંસારે. ૫

Page #2

૨૩૪
આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રથમ સામગ્રી સર્વે જ્યાં, રહે છે. સ્થિર થાકીને; કરમ વિષાક પહેાંચે છે, થતાં એ કાર્ય સિદ્ધિને ચરમ આવ સાધુનાં, ધરમને દૂષણા દે છે; ચરમ આવતું નહિં તેનાં, ધરમને તે ડિર લેછે. કરમના એ વિપાકાને, વિચારી સામ્યતા ધરો; ચિદાનંદ રૂપ મકરંદના, ભ્રમર ભાગી બની રેજે. (જીજ્ઞાસુ ઉમેદવાર.)
શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થની યાત્રા વિધિ. (ગતાંક પૃષ્ટ ૨૨૨ થી શરૂ. )
વખત આવી
ઉકત તીથૅના સબધે કેટલીક પવિત્ર વસ્તુઓની ઓળખાણ અને તેમના અદ્ભૂત મહિમા રાજાદની (રાયણુ વૃક્ષ ) અને તેની નીચે રહેલાં પ્રભુનાં ચરણુ, આ રાયણુનુ` વૃક્ષ શ્રી રિષભદેવ ભગવાનની પાદુકાવર્ડ પવિત્ર ગણાય છે. શ્રી રિષભદેવ ભગવાન અનેક એ રાયણુ નીચે સમવસર્યાં છે, તેથી તે પવિત્ર તીની પેરે વંદનિક છે. તેનાં પત્ર, ફળ તથા શાખા ઉપર દેવતાઓના વાસ હાવાથી પ્રમાદવડે તે તેાડવાં કે છેઢવાં નહિં. જ્યારે કૈાઇ સંઘપતિ પૂર્ણ ભક્તિભાવથી તેની પ્રદક્ષિણા દે છે ત્યારે જો તે તેના ઉપર હષઁથી દૂધ વર્ષાવે છે તે તે ઉભય લેાકમાં સુખી થાય છે. જો તેની શુદ્ધ દ્રષ્યથી આદર સહિત પૂજા કરવામાં આવે તે તે સ્વપ્નમાં આવી સ શુભાશુભ કહી દેછે. વળી તેની આદર સહિત પૂજા કરવાથી ભૂત વેતાળ શાકિની રાક્ષસ પ્રમુખને વળગાડ હાય તે પણ જતા રહે છે અને બીજા વિકાર પણ થઇ શકતા નથી. એ ઉત્તમ વૃક્ષનાં પત્ર, પુષ્પ કે શાખાદિક સહેજે પડેલાં હેાય તે તેને આદર સહિત લઈ આવી જીવની જેમ સાચવવાં. એના જળનુ સિંચન કરવાથી સર્વ વિઘ્નની શાંતિ થાય છે. એ પવિત્ર વૃક્ષને સાક્ષી રાખી જે દાસ્તી બાંધે છે તે મૂત્ર અત્યંત સુખ અનુભવી છેવટે પરમ પદ પ્રાપ્ત કરે છે. એ રાયણુ

Page #3

શ્રી શત્રુંજય મહા તીર્થ યાત્રા વિધિ.
૨૩૫
વૃક્ષથી પશ્ચિમ દિશા તરફ એક દુર્લભ રસકૂપિકા છે. જે આસ્થા સહિત અઠ્ઠમ તપનું આરાધન કરે તે કઈક ભાગ્યવાન પુરૂષ તેના પ્રભાવથી તે રસ કુંપિકાને રસ મેળવી શકે છે. તે રસના ગંધ માત્રથી લેતું સુવર્ણ થઈ જાય છે. એક રાજાની જ જે પ્રસન્ન હોય તે બીજી શાની જરૂર છે?
શત્રુંજયા નદી. સૈારાષ્ટ્ર (સોરઠ) દેશમાં અનંત મહિમાથી પૂર્ણ અને અનંત સુકૃતનું સ્થાન એવું શત્રુજ્ય નામે મહાતીર્થ છે. તેનાં દર્શન, પર્શન, શ્રવણ અને સ્તવનથી પણ પાપને લેપ થઈ જાય છે. તે ક્ષજુવારમાં પ્રાણીઓને સ્વર્ગનાં અને મોક્ષનાં સુખ આપે છે. તેના જેવું ત્રણ લેકને પાવન કરનારૂં કઈ પણ બીજું તીર્થ નથી. તે શત્રુજ્ય મહાતીર્થની દક્ષિણ બાજુએ પ્રભાવિક જળથી પૂર્ણ એક શક્યા નામની નદી છે. શત્રુજ્ય મહાતીર્થને સ્પર્શી રહેલી હેવાથી તે નદી મહા પવિત્ર છે અને ગંગા સિંધુનાં દિવ જળથી પણ અધિક ફળદાયી છે. તેમાં (વિવેકથી ) સ્નાન કરનારનું સકળ પાપ ધેવાઈ જાય છે. શત્રુજ્ય મહાતીર્થની તે જાણે વેણું હેય તેવી શોભે છે. વળી તે ગંગા નદીની પેરે પર્વ દિશા તરફ વહેનારી, અપર્વ સુકૃતનાં સ્થાન રૂપ, અનેક ઉત્તમ દ્રાવડે પ્રભાવવાળી, અને અત્યંત આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કરતી છતી શત્રુંજયા, જાહવા, પુડરિકિશું, પાપંકષા, તીર્થભૂમિ અને હંસા એવાં અનેક નામથી પ્રખ્યાત છે. તેમાં કદંબગિરિ અને પુંડરિકગિરિ નામના શિખરની મધ્યમાં કમળનામને એક મહા પ્રભાવિક દ્રહ છે. તેના જડવડે તેની કૃતિકા (માટી)ને પિંડ કરી જે નેત્ર ઉપર બાંધવામાં આવે તે રતાંધળાપણું વિગેરે અનેક પ્રકારના નેત્ર વિકારને નાશ થઈ જાય છે. વળી તે જળના પ્રભાવથી બીજા પણ ભૂત વેતાળાદિક જન્ય દે દૂર થઈ જાય છે. વળી તેમાં જીવની ઉત્પત્તિ થતી નથી.
શ્રી આદીશ્વર ભગવાનનું ભવ્ય મંદિર, જેમાં હાલ મૂળ નાયક શ્રી આદીશ્વર ભગવાન બિરાજમાન છે તે ભવ્ય મંદિર સંબંધી કુમારપાળ પ્રબંધમાં આવી હકીકત છે

Page #4

૨૩૬
આત્માનંદુ પ્રકાશ.
કે એકઠા કુમારપાળ રાજાના ઉડ્ડયન મંત્રી સૈરાષ્ટ્ર દેશમાં યુદ્ધ પ્રસંગે ગયા હતા, તે વખતે શ્રી આદીશ્વર ભગવાનનાં દર્શન કરવાની ઈચ્છાથી પાતે શત્રુ ંજય ગિરિ ઉપર ચઢયા. ત્યાં શુદ્ધ શ્રદ્ધા સહિત પ્રભુની પૂજા આરતિ પ્રમુખ કૃત્ય કરીને જયારે ચૈત્યવંદન કરવા બેઠા ત્યારે કોઇ એક ઉંદર દીવાની વાટ લઇ કાષ્ટમય મદિરની ફાટમાં પેસતા હતા તેને પૂજારીઓએ વારતાં જોયા. તે જોઇ કાષ્ટમય પ્રાસાદને નાશ થઈ જવાની સભાવના વિગેરેથી ખેદ્ય પામી મત્રીશ્વર મનમાં વિચાર કરવા લાગ્યા કે મારી પાસે સારી સમૃદ્ધિ તથા અધિકાર છતાં આવા ઉત્તમ તીર્થં ઉપરનાં દેરાસરના ઉદ્ધાર કર્યાં નથી ત્યાં સુધી મારી સઘળી સંપત્તિ નિકજ છે. એમ વિચારી અભિગ્રહ લીધે કે જ્યાં સુધી આ જિનમંદિરના જીર્ણોદ્ધાર ન થાય ત્યાં સુધી મારું બ્રહ્મચય પાળવુ, એકજ વખત બેોજન કરવુ, ભૂમિ ઉપર સૂઈ રહેવું અને તાંબુલને! ત્યાગજ કરવા. આવી રીતને અભિગ્રહ ધારીને પાટણ તરફ પાછા આવતાં માર્ગમાંજ મત્રીધરનું મરણ થયું. તે વખતે પેતે ગ્રહણ કરેલે અભિગ્રહુ સામ’તેને જણાવી કહ્યુ કે આ મારો મનેરથ પૂરો કરવા મારા પુત્રને કહેવુ. મત્રીશ્વરે ગ્રહણ કરેલા અભિગ્રહ મુજબ સામતાના કહેવાથી તેના પુત્ર વાગ્ભટ (ખ!હુડ) મત્રીએ શુભ મુહૂતૅ શત્રુંજય ઉપરના મુખ્ય દેરાસરના જીર્ણોદ્ધારનું કામ આરંભ્યુ. લગભગ બે વર્ષે જણું કાષ્ટમય ચૈત્યના સ્થાને નવીન આરભે ચૈત્ય તૈયાર થયુ. તેની વધામણી લાવનારને મ ત્રીએ સુવર્ણની ખત્રીશ જીભે બક્ષીસ આપી. એવામાં બીજા કેાઇ પુરૂષે આવી તે ચૈત્યમાં ફાટ પડવાનું જ©ાવ્યું તેને મત્રીએ સુવર્ણની ચાસઢ જભેા આપી. કેઇએ તેનું કારણ પૂછવાથી મંત્રીએ જણાવ્યુ કે અમારા જીવતાં તેમ થયું તે ઠીકજ થયું. કેમકે અમે જાતેજ તેના ફ્રી ઉદ્ધાર કરાઞશુ. પછી તે ફાટ પડવાનું કારણ શેષધી કઢાવીને માંહે રાખવામાં આવેલી ભમતી મજબૂત પાષાણેા વડે પૂરાવી નાંખી. ત્રણે વર્ષે જીર્ણોદ્ધારનું કામ પૂર્ણ થયું. એ શુભ કાર્યમાં મંત્રીએ લગભગ ત્રણ ક્રેડ દ્રવ્યને વ્યય કર્યો.વિક્રમ સવત ૧૨૧૧ ( કવિચત્ ૧૨૧૩) માં શ્રી હેમચંદ્ર આચાર્ય

Page #5

શ્રી શત્રુંજય મહા તીર્થ યાત્રાવિધિ. ૨૩૭ સમક્ષ મહોત્સવ સહિત ઉક્ત ચૈત્ય ઉપર સુવર્ણમય દંડ, કળશ, અને વજ ચઢાવ્યાં. ત્યારબાદ બીજા ઉદ્ધાર કરનારાઓએ મૂળ દેવળ ફરીને બંધાવ્યું જણાતું નથી, એ ઉપરથી મૂળ નાયકનું વર્તમાન ભવ્ય દેરાસર બાહડ મંત્રીશ્વરનું કરાવેલું સિદ્ધ થાય છે. દેરાસરને ઓસાર જેમાં પણ પ્રથમ રાખેલી ભમતી પૂરી નાંખેલી હોય એમ અનુમાન થઈ શકે છે. સુઘાન તથા તેમાં આવેલ સૂર્યાવર્ત અથવા સૂર્યમંડ..
શ્રી શત્રુંજય ગિરિની પૂર્વ દિશામાં સૂર્યોદ્યાન નામનું અતિ અદભૂત નંદન વન સરખું ઉદ્યાન છે. આ ઉદ્યાનમાં સર્વ કાર્યમાં ઉપયોગી એવી અનેક દિવ્ય આષધીઓ થાય છે. તેમાં સૂર્યાવર્ત નામને કુંડ નિર્મળ જળથી ભરેલું છે. તે સર્વ રેગ સંબંધી પીડાને નાશ કરે છે. એ સૂર્યકુંડના જળના એક બિંદુ માત્રથી અઢાર પ્રકારના કે દૂર થઈ જાય છે. ચંદ્રચડ નામને વિદ્યાધર પિતાની પ્રિયા સાથે ચૈત્રી પૂર્ણિમાની યાત્રા કરીને વિમાનમાં બેસી જતું હતું ત્યાં શત્રુંજય ગિરિની નજદીકમાં આ મનેહર ઉદ્યાન જોઈ પોતાની પ્રિયાની પ્રેરણાથી વિમાન નીચે ઉતારી ઉદ્યાનમાં તથા તેમાં આવેલા સૂર્યાવર્ત કુંડમાં યથેચ્છ ક્રીડા કરી પાછાં નિવર્તતાં તે કુંડનું પ્રભાવિક નિર્મળ જળ સાથે લઈ વિમાનમાં બેસી ચાલ્યાં. માર્ગમાં ચાલતાં નીચે દષ્ટિ નાખતાં મહીપાળ રાજાની ચતુરંગી સેના તેમના જેવામાં આવી. ચારે તરફ ઘણું માણસથી વીંટાયેલા ગત્ત મહીપાળ કુમારને જોઈ કરૂણ લાવી વિદ્યાધર પ્રત્યે તેની પ્રિયાએ કહ્યું કે આપની આજ્ઞા હોય તે આપણે સાથે રાખેલું સૂર્યાવર્ત કુંડનું જળ આ અતિ રોગા ઉપર સિંચું. વિદ્યાધરની અનુમતિથી તેણીએ મહીપાળ કુમાર ઉપર તે પ્રભાવિક જળના બિંદુઓ ક્ષેપવ્યા કે તરત જ તેનું શરીર રોગ રહિત-નગી બની ગયું. જેમ તાપથી કરમાઈ ગયેલું વૃક્ષ વર્ષ નવપલ્લવ થઈ જાય છે તેમ તે પ્રભાવિક જળનાં પ્રગથી મહીપાળનું શરીર પણ નવપલ્લવ થયું. કુષ્ટાદિક રેગ માત્ર દૂર થવાથી તેનું શરીર દિવ્ય કાંતિવાળું બન્યું. અદ્યાપિ પણ તેને મહિમા સુપ્રસિદ્ધ છે.

Page #6

૨૩૮
આમાનંદ પ્રકાશ,
ચિલ્લણ તલાવડી. જ્યારે સંઘપતિ શ્રી ભરતેશ્વર શ્રી સંઘ સહિત શ્રીનાભ ગણધરને આગળ કરીને શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થની યાત્રા થે ઉપર ચઢયા ત્યારે ભરત મહારાજા ઉત્તર તરફના માર્ગે ચઢતા હતા અને બીજા સર્વે પિતપોતાની શક્તિ મુજબ જુદે જુદે રતે કેતક વડે ચઢતા હતા. શ્રી સુધર્મા ગણધરના શિષ્ય શ્રી ચિહ્નણ નામના તપસ્વી મુનિ અને કયાત્રિક લોકેથી વિંટાઈને પશ્ચિમ માર્ગ તરફથી ચઢતા હતા. ઉપર ચઢતાં ચઢતાં આગળ જતાં યાત્રિક લે કોને અત્યંત તૃષા લાગવાથી તેમણે ચિ. ઉલણ મુનિને પ્રાર્થના કરી કે મહારાજ ! તૃષાવડે અમારાં પ્રાણ ચાલ્યાં જાય છે. આ વાત સાંભળવાથી ચિલ્લણ મુનિએ કૃપાવડે તેમને પિતાનું જળપાત્ર બતાવ્યું. ત્યારે તેમણે કહ્યું કે આટલા જળપાત્રથી અમારા સહુની તૃષા શાંત થઈ શકશે નહિં માટે આપ અમારી ઉપર કૃપા કરી લબ્ધિવડે એટલું જળ બતાવે કે સહુની તૃપ્તિ થઈ શકે. સંઘના લોકોની એ પ્રકારની વિનતિથી ચિલ્લણ મુનિએ પિતાની પાસેના પ્રાશુક (અચેત) જળનું લેપન કરવાથી તલિબ્ધિવડે એક સુંદર સરવર બનાવ્યું. તે જળથી સંઘલેકે પોતાની તૃષા શાંત કરીને સ્વસ્થ થયા અને ચિલ્લણ મુનિએ તેનું નિર્માણ કયોથી તેનું ચિલણ સરોવર એવું નામ પ્રખ્યાત થયું. તે સરોવરનું જળ ઘણું પવિત્ર ગણાય છે.
તાલધ્વજ ગિરિ ઉપર સાચા દેવ. પ્રથમ શત્રુંજય મહાતીર્થયાત્રાવિધિના પ્રસંગે જણાવેલા ઢંકાદિક પાં. ચકૂટપકીતાલવજતલાજા બંદરની નજદીકમાં આવેલ છે. આગિરિ. વરમાં અનેક વિશાળ ગુફાઓ આવેલી છે, તેમાં પણ કેટલીક ગુફાઓ તે બહુજ ભવ્ય દેખાવવાળી અને જેમાં સંખ્યાબંધ માણસે શમાઈ શકે તેવી છે. પ્રથમ તેમાં મહાતમા પુરૂષો ધ્યાનારૂઢ થઈ રહેલા હશે એમ અનુમાન થાય છે. ગુફાઓના મુખ ભાગમાં નિર્મળ જળવાળાં ટાંકાં રહેલાં છે. અત્યારે તે વધારે વપરાશમાં આવતાં નથી. આ ગિરિરાજના પરિસરમાં તાલધ્વજી નામની મેટી નદી આવેલી છે. તેને છેડેક દૂર શત્રુંજયી

Page #7

શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
૨૩
નદી સાથે સંગમ થાય છે અને તે બંને નદીઓ પૂર્વ દિશામાં સમુદ્રને જઈ મળે છે. આ ગિરિરાજ ઉચાણમાં બહુ વધારે નથી. ડેક ઉંચે ચઢતાં સાચાદેવની ટૂંક આવે છે. લોકો તેમને સુમતિનાથના નામથી ઓળખે છે પરંતુ પ્રભુનું લંછન જોતાં તે કુંથુનાથજી સંભવે છે. મૂળ નાયકના દેરાસર ફરતી કેટલીક દિવ્ય પ્રતિમા યુક્ત દેરી આવેલી છે. થોડાંક વર્ષ પહેલાં નીચે ગામમાંથી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મોટી પ્રતિમા નીકળી આવેલ છે તે હાલમાં ગામના મંદિરમાં બિરાજે છે. ભરત મહારાજા પણ અત્ર પધાર્યા હતા, તેમણે અહીં પ્રભુપ્રાસાદ નિપજાવ્યું હતું, અને તાલધ્વજ યક્ષને અહીંને અધિષ્ઠાયક સ્થાએ હતો. આ સ્થળ ખરેખર રમણિક છે અને ગિરિરાજની છેક ઉપર આવેલા ચઉમુખના દેરાસર પાસેથી કુદરતી દેખાવ અત્યંત ભવ્ય જણાય છે, જે દેખવાથી આત્માથી જનેને કઈક સદવિચાર સ્ફરે છે અને વૈરાગ્યની વૃદ્ધિ થાય છે. તેથી શત્રુંજય તીર્થની નજદીકમાં આવેલ આ તીર્થ પણ ભાવથી ભેટવા લાયક છે. નિવૃત્તિના અથી જનેને તે વધારે માફક આવે એમ છે. વળી ગામમાં ઉતરવા વિગેરેની પણ સોઈ સારી છે.
મહુવા (મધુમતિ નગરી) માં મહાવીર સ્વામી.
શ્રી શત્રુંજય તીર્થની યાત્રા કરી કેટલાક ભાવિક જાત્રિક ભાઈ બહેને તાલધ્વજ ગિરિને ભેટી પછી મહુવામાં બિરાજમાન મહાવીર સ્વામીની જાત્રા કરવા જાય છે. લોકોમાં આ “જીવિત સ્વામીની પ્રતિમા તરીકે ઓળખાય છે. જેમણે શત્રુંજય તીર્થ ઉપર તેરમે ઉદ્ધાર શ્રી વાસ્વામીની સહાયથી વિ. સં. ૧૦૮માં કરાવ્યો છે તે જાવડશા આ મધુમતીમાં થયેલા છે. ઈતીહાસ ઉપરથી જણાય છે કે જાવડશા શેઠને આ મધુમતી નગરી ઈનામમાં મળેલી હતી. પછી પ્રાપ્ત થયેલા અનર્ગળ ધનને વ્યય કરીને પિતે તેમે ઉદ્ધાર કરાવ્યું હતું. હાલમાં ભાવનગરના મેટા દેરાસરમાં બિરાજમાન મૂપળનાયક શ્રી રિષભદેવ ભગવાનની પ્રતિમા તેરમો ઉદ્ધારની છે એમ એક
સ્તવન ઉપરથી જણાય છે. આકૃતિ ઉપરથી પણ આ પ્રભુ પ્રતિમા પુરાતની સમજાય છે.

Page #8

આત્માનંદ પ્રકાશ,
રૈવતાચળી (ગિરિનાર) ઉપર નેમિનાથ ભગવાન, પહેલાં ગિરનારજી ઉપર શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની લેખમયી પ્રતિમા હતી. એકદારતને'નામે સઘપતિ સંઘ સાથે યાત્રાર્થે આવેલું હતું, સંઘસહિત શ્રી નેમિનાથને અભિષેક કરતાં તે લેપમયી પ્રતિમાં ગળી ગઈ તેથી સંઘપતિ “રતને બહુજ દિલગીર થયે. આવી રીતે થયેલી આ શાતના ટાળવા પૂર્વક તીર્થ ભકિતને લાભ ભવ્ય અને કાયમ લહી શકે એવી મતલબથી સંઘપતિ શાસન દેવી શ્રી અંબિકાનું મરણ કરી (એકાગ્રચિત્તથી) આહાર પાણીને ત્યાગ કરી બેઠે. તેના દઢનિશ્ચયથી છેવટે અંબિકાએ તુષ્ટમાન થઈ તેને કંચન ગુફામાં લઈ જઈ વજારમયી શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની પ્રતિમા મૂળ નાયક તરીકે સ્થાપવા માટે આપી. તે પ્રભુ પ્રતિમા પ્રથમ અનેક ઈંદ્રાએ પૂજેલી છે અને કાલાદિદષથી તેની કેઈ હલકા લેકે આશાતના ન કરે એવી બુદ્ધિથી તે રત્નમયી પ્રતિમાનું મૂળ તેજ દેવ માયા વડે હરી લીધું છે તે પણ તેનો પ્રભાવ તે જે ને તેજ વર્તે છે. તેમજ ભવિષ્ય કાળમાં પણ વર્તાશે, તેથી તે પ્રભુની પ્રાચીન પ્રતિમા અતિ આદરથી પૂજવા-ભેટવા લાયક છે. રતન શેઠ શ્રી નેમિનાથ ભગવાનના શાસનમાં થયેલા સમજવા અને આ પ્રભુ પ્રતિમા, પહેલાં બ્રશ્રેન્ડે પિતાનું ભાવિકલ્યાણ શ્રી નેમિનાથ મહારાજનાજ સાંનિધ્યથી થવાનું ગઈ ચેવિશીના ત્રીજા સાગર નામના તીર્થકર મહારાજના અમેઘ વચનથી જાણીને અત્યંત હર્ષ સહિત બનાવી છે. ત્યાર બાદ તે અનેક ઈંદ્રાદિક વડે આદર સહિત પૂજાઈ છે, અને વળી ભવિષ્યકાળમાં પણ સારી રીતે પુજાતી રહેશે. હાલમાં વિદ્યમાન વિશાળ મં– દિર સિદ્ધરાજ જયસિંહના વખતમાં મંત્રીશ્વરે કરાવેલું ગણાય છે.
ચંદ્રપ્રભાસ તીર્થ (પ્રભાસપાટણું) શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની યાત્રા કરી ભાવિક યાત્રાળુઓ પ્રભાસપાટણ યાત્રાર્થે જાય છે. આ પણ પ્રાચીન તીર્થ છે. પહેલાં અહીં ચંદ્રપ્રભુજી પધારી કાઉસ્સગ્ય મુદ્રામાં રહેલા ત્યારે સમુદ્રના અધિષ્ઠાયક દેવે પ્રભુની અદભૂત ભકિત કરી હતી. આ સ્થળ ચંદ્રપ્રભુના પવિત્ર ચરણ

Page #9

શ્રી શત્રુંજ્ય મહા તીર્થ યાત્રા વિધિ.
૨૪૧
ન્યાસથી વધારે પ્રસિદ્ધિને પામેલું છે. પ્રથમ અહીં ધરણેન્દ્ર ચંદ્રપ્રભુને મહુા નિર્મળ પ્રાસાદ કરાવ્યું હતું, તેમજ સીતા (રામપની) એ પણ નવીન પ્રાસાદ કરાવી તેમાં ચંદ્રપ્રભુને સ્થાપિત કર્યા હતા,
અજા૨ાપાશ્વનાથ(અજયપુર મંડન.). રસાગર નામે એક મહાન શ્રેષ્ટિ વિવિધ કિરિયાણાથી વહ | ભ ન જ હતો. ત્યાં એકાએક ભારે તેફાન લાગ્યું. પ્રાણ પણ બચવાં મુફ લે જણાય. તેવામાં તેણે આકાશવાણી સાંભળકે “હે ભદ્ર! તું મુઝ સે નહી. આ બધું મેં કર્યું છે. હું પદ્માવતી છું. આ સ૨ . માં ૯ 9 નાં સંપુટમાં રહેલી ભાવી ભગવાન શ્રી પાર્શ્વનાથજીની મૂરત દેશ પ્રવક પ્રતિમાને ઘરણુંદ્રાદિકે ઘણે વખત પૂજેલી છે. હમણા જયરાજાના પુન્યથી તે પ્રતિમા અહીં આવેલી છે. તને સમુદ્ર મંથી બહાર કાઢીને અજય રાજા (જે રઘુપુત્ર હમણાં દિગવિજય કરી - દીવબંદરમાં આવી રહેલે છે) તેને અર્પણ કરજે. તે પ્રભાકિ વિભુ પ્રતિમાના દર્શન કરતાં જ તેના ૧૦૭ રેગ તત્કાળ નાશ પામી જશે. ” આ પ્રમાણે આકાશ વાણી સાંભળીને તેણે તત્કાળ નાવિકને સમુદ્રમાં ઉતારી તે ઉત્તમ પ્રતિમા કઢાવી લીધી. એટલે સઘળું તોફાન શાંત થઈ ગયું અને વહાણ અનુકૂળ પવને દીવ બંદર આવી પહોંચ્યું. રાજાને તત્કાળ કેઈએ જઈ વધામણું આપી એટલે તે અશ્વારૂઢ થઈને સામે આવ્યું. પ્રતિમા યુકત સંપુટને કિનારે ઉતાર્યો. મોટા આડંબરથી તેને નગર પ્રવેશ કરાવી રાજાએ રાણક સિંહાસન ઉપર સ્થાપિત કરી તેને આદર સહિત પૂજા કરી ઉઘાડે તે તેમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્વામીની અદભૂત પ્રતિમા જેવામાં આવી. જેમાં તજ હર્ષભર રાજાએ પ્રભુને પંચાંગ પ્રણામ કે. એટલે આનંદ અમૃત શરીરમાં સંચરતાં તેને રેગ તત્કાળ દૂર થઈ ગયે. પછી રાજા રત્નસાગરની સાથે ભકિતથી પ્રભુની પૂજા કરી સુખે રાજ ભેગવવા લાગ્યા. પછી અજય નામનુ નવું નગર વસાવી તેમાં પાર્શ્વનાથને એક ઉત્તમ પ્રાસાદ કરાવી પ્રભુને બિરાજમાન

Page #10

૨૪૨
આત્માનંદ પ્રકાશ
કર્યા અને પિતે ત્યાં જઈ ત્રિકાળ પૂજા કરવા લાગ્યો. તેમજ તેના ક યમ નિર્વાહાથે તેણે દશ ગામ સહિત તે નગર અર્પણ કર્યું. તે પવિત્ર બિંબ અત્યારે અજારાપાશ્વનાથના નામથી ઓળખાય છે. એ અતિ પ્રાચીન પ્રભુપ્રતિમાના દર્શનને અદ્દભૂત લાભ લેવા ઈચ્છનાર ધારે તે થોડા પ્રયાસે લઈ શકે એમ છે. આ પવિત્ર અને પુરાતન તીર્થ સ્થળની પાસે ઉન્નતપુર (ઉના) અને દીવ બંદરમાં પણ દર્શન કરવા લાયક જૂનાં જિન બિંબ છે. તે સ્થળે સુપ્રસિદ્ધ આચાર્ય શ્રીહીરસૂરિજી પધારેલા છે. તેમને સ્વર્ગવાસ પણ ઉનામાં થયેલ હેવાથી ત્યાં બગીચામાં તેમને રસ્તુભ પણ બને છે. વિશાળ બગીએ જિન મંદિરના નિર્વાહાથે બાદશાહ તરફથી ઈનામ મળેલે ગ– ણાય છે. તે સ્તંભ પણ દર્શનીય છે. ભવ્યાત્માઓએ પ્રસંગે પાત જણાવેલી ઉપરની સઘળી હકીકત લક્ષમાં રાખી જેમ વપરના હિતમાં અભિવૃદ્ધિ થાય તેમ પ્રવતી સ્વમાનવ ભવની સફળતા કરી લેવી ઉચિત છે. અર્બદાચળ (આબુગઢ) ઉપર શ્રી આદિનાથ
તથા નેમિનાથ ભગવાન. શ્રી આબુ (દેલવાડા) ગઢ ઉપર વિમળશા મંત્રીશ્વર તથા વસ્તુપાળે અને તેજપાળે ક્રોડે ગમે દ્રવ્યને વ્યય કરીને ભવ્ય દેરાસર બંધાવ્યાં છે. તેમાં એવા પ્રકારની ઉત્તમ કેરણી કરવામાં આ વેલી છે કે દુનીયામાં અત્યારે કોઈ પણ તેની હેડકરી શકે તેમ નથી. પશ્ચિમાત્ય લેકે પણ એક અવાજે તેની તારીફ કરે છે. ઉકત સ્થળ દ્રવ્યથી અને ભાવથી નિવૃત્તિજનક છે. તારંગા (તારણગિરિ) ઉપર શ્રી અજિતનાથ સ્વામી,
આ ગિરિ ઉપર શ્રી કુમારપાળ ભૂપાળને બનાવેલે અતિ ઉત્તમ અને અદ્દભૂત પ્રાસાદ છે. તેમાં એવા પ્રકારનું કાષ્ટ વાપરવામાં આવેલું કહેવાય છે કે તે અગ્નિ સગે બળવાને બદલે તેમાંથી પાણી છૂટે છે, તેમાં શ્રી અજિતનાથ પ્રભુની અતિ

Page #11

આત્મજ્ઞાનના સરલ—શુ૬ મા.
૩
સનેાહર શાંત મુદ્રા બિરાજે છે. આ ઉત્તમ પ્રાસાદની આસપાસ ચેામેર ઘણા ઉંચા અને મર્હુિમા વાળા પહાડી છે, તેમાં એક સ્થળે કટિ શિલા છે, જયાં એક ક્રેડ મુનિવરીએ અનશન આરાયેલુ કહેવાયછે. યાત્રાળુઓને ઉતરવા વગેરેની સાઇ અહીં મહુ સારી છે.
પંચાસણ પાર્શ્વનાથ (અણહિલપુર પાટણ બિરાજમાન). શીલગુસૂરિ પાસે કેળવાયેલા વનરાજ ચાવડાની રાજધાનીનુ શહેર પ'ચાસર હતુ. તેમાં જિનપ્રાસાદ બંધાવી બિરાજમાન કરેલા પાર્શ્વનાથ ભગવાન પચાસરા કહેવાય છે. કાળદોષથી પચાસર હાલ પડી ભાંગ્યું છે, અને પચાસરાજીને કુમારપાળ રાજાના પાય તખ્ત શહેર પાટણમાં બિરાજમાન કરવામાં આવ્યાછે. ત્યાં સાથે વનરાજની પણ મૂર્તિ છે, એ ઉપરાંત સકળ કલ્યાણુક ભૂમિએ તથા ગઇ એવિશીમાં થયેલા દામાદર નામના તીર્થંકર ભગવાનના સમયમાં અષાઢી શ્રાવકે ભરાવેલી શ્રોશ"ખેશ્વર સ્વામીની અંતિ અદ્દભૂત પ્રતિમા તથા પ્રતિ વાસુદેવ રાવણુના વખતમાં ભરાવેલી અંતરવામીની પ્રતિ મા તથા જેના નાગાભિષેક જળથી શ્રીપાળ પ્રમુખના ક્રઢ રાગ નષ્ટ થયેા હતા. તે રિષભદેવ ( કેશરીયાજી) તથા સ્થંભન પાર્શ્વનાથ પ્રમુખની પ્રાચીન અને પ્રભાવિક પ્રતિમા પ્રેમ સહિત વ`દન પૂજન કરવા લાયક છે. ઈતિશમ્.
આત્મજ્ઞાનનો સરલ-શુધ્ધ માર્ગ.
( ગતાંક ૬ | પૃષ્ટ ૧૬૫ થી શરૂ ) વાર્તાક મુનિની કથા.
વાક નામના નગરને વિષે અભયસેન નામે રાજા હતા. તેને સદ્ગુદ્ધિના ભડાર રૂપ વાક નામના મત્રી હતા.
એક વખતે તે મંત્રી પેાતાના ઘરના દીવાનખાનામાં એઠા હતા, તેવામાં કોઇ પુરગામથી મીજમાન આન્યા. મ’ત્રી તેને માન આપી તેની સાથે વાર્તાલાપ કરવા લાગ્યા, તેવામાં ધમઘોષ નામના મુનિ

Page #12

૨૪૪
માત્માન, પ્રકાશ
તેને ઘેર ભિક્ષા લેવાને આવ્યા. મુનિને ભિક્ષા માટે આવેલા જાણી વાત્તકની સ્ત્રી ઘી, ખાંડથી મિશ્રિત એવુ એક ક્ષીનુ પાત્ર ભરી તેમને વ્હેારાવા આવી. તે વખતે પાત્રમાંથી એક બિંદુ ભૂમિ ઉપર પડયેા. તે મુનિના લેવામાં આવ્યા. તે મહાત્મા ભગવંતે ઉપદેશ કરેલા ભિક્ષાગ્રહણુના વિધિને જાણનારા હતા.ભિક્ષા બેતાલીશ દ્વેષે થી દૂષિત ન હાવી જેઈએ, એમ તે સમજતા હતા. આથી તે પડેલા બિંદું જોઈ તેમના મનમાં સ્પુરી આવ્યું કે, 66 આ ભિક્ષા છર્દિત નામના દોષથી દૂષિત છે, તેથી આ ભિક્ષા મારે કલ્પે નહીં. ” આવું વિચારી તે મહાત્મા તે ભિક્ષા ગ્રહણ કર્યાં વગર તે ઘરમાંથી માહેર નીકળી ગયા. ચતુર મંત્રી વાત્તક કેજે ઘરના દીવાનખાનામાં બેઠા હતા, તેણે મુનિને ભિક્ષા લીધા વગર પાછા જતાં જેયા. તે નેતાંજ તે મનમાં ચિંતવવા લાગ્યા કે, આ મુનિએ મારા ઘરની ભિક્ષા કેમ લીધી નહીં ? જેવામાં તેણે આ પ્રમાણે જોયું, ત્યાં આંગણામાં થ્રી સાથે મિશ્રિત ખાંડના બહુ જોવામાં આવ્યે. તે ઉપર માંખીઓ એકઠી થઇ. તે માંખીઓને ભક્ષણ કરવાને ગરાળી દોડી, તે ગરાળ તુ ભક્ષણ કર્મવા ઉદર દાડયા ઉદરને મારવા માટે ખિલાડી દોડી આવી. મલાડીને હુવા માટે પેલા આવેલા મીજમાનને કુતરા દેડયે તે મારવાને આડાશી પાડોશીના કુતરા દેડયા. તે કુતરાઓને પરસ્પર લડાઇ થઇ એટલે પે તપેાતાના કુતરાઓને વારવા તે માજનન અને ગાડે શી પાડે શીના તથા મ>ીના સેવકો દોડી આવ્યા જે તપે ા કુતાને પક્ષ કરતાં તેમની વચ્ચે પરસ્પર લડ ઇ સળગી કંઠી, પછી વાત્તક મત્રીએ એ સર્વાંના યુદ્ધને શાંત કરી દીધુ. પછી તેણે પેતાના મનમાં વિચાર્યું કે “ એક થી ખાંડના બિંદુ ભૂમિ ઉપર પડવાથી ટટ્ટી બધી મારામારી થઈ પડી,તેથીજ તે મહા મુનિએ આ દૃષિ ભિક્ષા અણુ કરી નહીં, તે મહાત્માએ વિચાયું હશે કે જે હુ આ ત્રિત ભિક્ષા લઈશ તે મને મેટા પાપના ભાગલાગી જશે. કાકે, - માંથી પાપના પ્રસંગ ઉત્પન્ન થયા વિના રહેશે નહીં. આ પ્રમાણે વિચાર કરી દૂષિત ભિક્ષા ગ્રહણ કરી નહિં. તે પછી વાડ માએ નીચે પ્રમાણે જૈન ધર્મની પ્રશંસા કરી હતી.
C.
A
,,
މ

Page #13

આત્મજ્ઞાનના સરલ——સુકુ મા
૪૫
“ અહા ! ભગવાન જિનેશ્વરતા સુટષ્ટિવાળા ધર્મ કેવા છે ! વીતરાગ ભગવાન વિના આવા પાપરહિત ધર્મના ઉપદેશ દેવાને કાણુ સમ છે ? માટે મારે પણ હવે વીતરાગ પ્રભુના ધર્મને ત્રિકરણ શુદ્ધિથી સેવવા. એ વીતરાગ ભગવાનજ મારે સેવવા ચેાગ્યછે અને તે મણે કહેલી ક્રિયાજ પાળવી ઉચિત છે. ” આ પ્રમાણે ચિંતવી તેમત્રી આ સ’સાર ઉપરથી વિમુખ થઈ ગયા. તેનામાં શુભ ધ્યાનને ચેાગ પ્રગટ થયા. તત્કાલ તેને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થઈ આવ્યું. તે વખતે દેવતાએાએ તેને મુનિવેશ અર્પણ કર્યો. પછી મંત્રી વાત્ત કે ગૃહના ત્યાગ કરી શુદ્ધ અનગાર થઇ ખીજે સ્થલે વિહાર કર્યાં.અનુક્રમે ચિરકાલ સંયમ પાળતાં તેને કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું. પછીતે વાત્તક નગરને વિષેજ દેહ ત્યાગ કરી મેક્ષે ગયા.
તે મત્રિના સુબુદ્ધિ નામે પુત્ર હતા. પિતાના સ્નેહે કરીને તેનુ હૃદય પુરાઇ ગયુ.. પછી તે પિતૃવત્સલ પુત્ર એક રમણીય દેશસર ફ્રરાવી તેમાં રજોહરણ તથા મુહુપત્તીરૂપ પરિગ્રહને ધરનારી પિતાની પ્રતિમા રચાવી સ્થાપિત કરી. અને તેની પાસે એક દાનશાળા ઉઘાડી, આ સાધર્મિક થય કહેવાય છે. એ રીતે ચૈત્યના પાંચ ભેદ કહેલા છે.
ઉપર કહેલા ચૈત્યના ભેદોમાં શક્તિકૃત વગેરે ચાર પ્રકારના ચૈત્યાની અંદર કૃત્રિમપણુ છે, તેથી તેમાં ન્યૂનાધિક ભાવના સભવ ડાય છે. માટે તેમની સખ્યાને નિયમ નથી, એટલે જે કૃત્રિમ જિનભુવન છે, તેને શ્રાવકો ભકિતને અર્થે કરે છે. તે અશાશ્વતા જિન્સુ વન કહેવાય છે. તે જિનભુવના કાંઇક વધારે અને કાંઇક એછાં હૈય છે, તેથી તેમની સખ્યાના નિયમ હાઇ શકતા નથી. અને જે શાશ્વ તા જિન ચૈત્યેા છે, તેમનું નિત્યપણું છે; માટે તેમની સખ્યા હાઈ શકે છે. તે કારણ માટે આ ત્રિભુવનને વિષે શાશ્વતજિન સ`ખશ્રી દેવકુળના બિંએની સ ંખ્યા ચૈત્યવ ંદનની અંતર્ગત રહેલ ‘કમ્મભૂમિ ઇત્યાદિ ગાથાને અનુસારે આઠ ક્રેડ ત્રેપનલાખ સતાણું હુજાર ચારશે' ને છસી ચૈત્યેા, તેમજ નવસે પચીશ ક્રેડ ત્રેપનલાખ અઠયાવીસહજાર ચરસે અઠયાસી જીનમંત્રે ત્રણલાકમાં છે. તેમજ બીજે અન્ય સ્થળે ગ્રંથામાં બતાવેલ છે.

Page #14

આત્માનંદ પ્રકાશ. વળી એ પ્રમાણે ત્રણ લેકને વિષે રહેલા શાશ્વત જેને ચિત્યેની અને જીનબિંબોની સંખ્યા મેળવવાને માટે બાપ વરંતરા” ઈયાદિ એ ગાથાઓ પણ કહેલી છે અને તે ઉપરથી સર્વ સંખ્યા પ્રાપ્ત કરાય છે. અહીં આ ચિત્ય અને જિનબિંબોના અવિસંવાદી સ્થાનેને આશ્રીને આ સંખ્યા દેખાડી છે. કેટલાએક આચાર્ય વિસંવાહી સ્થાને આશ્રીને આંતરડારહિત કહેલી સંખ્યાની અપેક્ષાએ ચા અને બિંબની સંખ્યા વધારે પણ પ્રતિપાદન કરે છે. તે વિષે સંધાચાર નામની ચૈત્યવદન ભાષ્યની ટીકામાં જોઈ લેવું.
હવે અવિસંવાદીત થા વિસંવાદિ બંને સ્થાનકને આશ્રીનેત્રિભુવનને વિષે રહેલા શાશ્વતજિનચૈત્યાનું પ્રમાણ દર્શાવે છે. બારદેવલેક,નવચક, પાંચ અનુત્તર અને નંદીશ્વર, કુંડલ તથા રૂચક નામના દ્વીપને વિષે રહેલા જન ચૈત્ય બોંતેર જન ઊંચા એક યોજન લાંબા અને પચાસ એજન પહેળા છે. કૂલગિરિ, દેવકુરૂ, ઉત્તર કુરૂ, મેરૂવન, ગજવપર્વત, વખારા પર્વત, ઈષકાર પર્વત, માનુષેત્તર અને અસુરકુમારાદિ દશ નિકાયને વિષે રહેલા ચિત્ય છત્રીશ જન ઊંચા, પચાસ
જન લાંબા અને પચાસ એજન પહેલા છે. દીર્ઘવિતાય, મેરૂની ચૂલિકા, કાંચનગિરિ, મહા નદીઓ, કુંડે, કબૂ પ્રમુખ વૃક્ષ, વૈતાઢય, દ્ર, યમલ પર્વતે, અને કકૂિટ ગિરિઓને વિષે રહેલા ચેત્યે ચિાદરો ચુંમાલીશ ધનુષ ઊંચા, એક ગાઉ લાંબા અને અર્ધ ગાઉ પિ હેલા છે. રાજધાની, વ્યંતર દેવતાનાં નગરે, અને જ્યોતિષ્ક વિમાનેને વિષે રહેલા ચૈત્ય નવ જન ઊંચા, સાડાબાર .જન લાંબા અને સવાછ જન પિહેલા છે. ઈત્યાદિ સર્વ સદબુદ્ધિવંત પુરૂએ વિચારી લેવું.
જે નંદીશ્વર, રૂચક અને કુંડલ એ ત્રણ પેને સ્થાને રહેલા સાઠ ને ચાર ચાર દ્વાર છે અને તે સિવાયના સર્વ શાશ્વત ચૈત્યને ત્રણ ત્રણ દ્વાર છે. વલી શાશ્વતજિન ચૈત્યોમાં રહેલા જિનબિ ત્રાષભાનન, ચંદ્રાનન, વારિણી અને વર્તમાન એવા ચાર નામે એલખાય છે. અને તે આગમને વિષે પ્રતિપાદન કરેલ છે.

Page #15

આત્મશાનમા સરલ-શુધ્ધ માર્ગ. ર૪૭ એવી રીતે શાશ્વત જિનચૈત્ય સંબંધી વક્તવ્યતા કહી અને ભક્તિકૃત વિગેરે અશાશ્વત જિનચૈત્યના ગુણદોષનું વર્ણન કરે છે. કપાલ, નાસિકા, મુખ, ગ્રીવા, હૃદય, નાભિ, ગુહ્ય, સાથળ, જાનુ, પીંડી અને ચરણ પ્રમુખ અગીયાર અંગોમાં જે પ્રતિમા વાસ્તુકાદિ ગ્રંથને વિષે કહેલા પ્રમાણવાળી હોય, નેત્ર, કાન, ખાંધ, હાથ અને અંગુલિ આદિ સર્વ અવયવડે અદૂષિત હય, સમરસ સંસ્થાને રહેલ પકાસને યુક્ત હોય, કાયોત્સર્ગ કરી વિરાજિત હોય, સગે સુર હોય અને વિધિવડે ચહ્યાદિકમાં પ્રતિષ્ઠિત કરી હોય, તેવી પ્રતિમા પૂજવાથી સર્વ ભવી પ્રાણીઓને તે મન વાંછિત આપનારી થાય છે. ઉપર કહેલાં લક્ષણેથી રહિત એવી જિનપ્રતિમા અશુભ અર્થની સૂચક હોવાથી અપૂજ્ય છે. જે પ્રતિમા ઉપર કહેલાં લક્ષણેથી યુક્ત હોય, પણ સે વર્ષ અગાઉ કઈ પ્રકારે અવયથી દૂષિત થઈ હોય તે તે પણ અપૂજ્ય ગણાય છે. પણ જે ઉત્તમ પુરૂષે વિધિપૂર્વક ચેત્યાદિકને વિષે પ્રતિષ્ઠિત કરેલી હોય અને તે સે વર્ષ પછી અંગથી વિકલ થઈ ગઈ હોય તે તેને પૂજવામાં બીલકુલ દેવું નથી. તેને માટે શારામાં નીચે પ્રમાણે કહેલું છે કે
" वरससयाश्रो उ8 जं विवं उत्तमेहिं संवियं ।
वियनंगुविपूजाइ तं बिंब निक्कलंन जो" ॥१॥ અહિં એટલું વિશેષ છે કે, મુખ, નેત્ર, ડેક અને કટી ભાગ આદિ પ્રદેશને વિષે ખંડિત થયેલ મૂળનાયક બિંબ સર્વથા પૂજવાને અગ્ય છે. અને આધાર, પરિકર અને લાંછનાતિક પ્રદેશ કરીને પંડિત હોય તે તે પૂજનિક છે. જેમ ધાતુ તથા લેપ આદિન બિં વિકલ અંગ થવાથી ફરીથી સમારાય છે, તેમ પાષાણુ, કાષ્ટ તથા રનઅય બિંબ ખંડિત થવાથી ફરીથી સજજ કરી શકાતા નથી. આ
તેમ વળી અતિશય અંગવાળી,હીનઅંગવાળી, કુદરી,વૃધાદારી, કુશ હૃદયવાળી, નેત્રાદિકથીહીન,ઊંચી દષ્ટિવાળી, નીચીદષ્ટિવાળી, અધે મુખવાળી અને ભયંકર મુખવાળી પ્રતિમા દેખનારને શાંત ભાવનહી ઉત્પન્ન કરનારી તેમજ સ્વામીને નાશ, રાજાદિકને ભય, દ્રવ્ય

Page #16

૪૯
આત્માનંદ પ્રકાશ નાશ, અને શોક-સંતાપ આદિ અશુભને સૂચવનારી હેવાથી તે સજજન પુરૂષને અપૂજનીય કહેલી છે. અને ચકત ઉચિત અંગને ધસ્નારી અને શાંત દષ્ટિવાલી જીનપ્રતિમા સદ્ભાવને ઉત્પન્ન કરનારી તથા શાંતિ અને સૌભાગ્યની વૃદ્ધિ કરવા પ્રમુખશુભ અર્થન આપનારી હોવાથી સદા પૂજનીય કહેલી છે. ગૃહસ્થોએ પોતાના ઘરને વિષે કેવી પ્રતિમા પૂજવી જોઈએ.
હશે એ પિતાના ઘરને વિષે કેવી પ્રતિમા પૂજવી જોઈએ? તેનું સ્વરૂપ દર્શાવે છે. પૂર્વે દર્શાવેલા દોષથી રહિત, એથી લઈને અગી પર આંગળ સુધીના માનવાળી, પરિકર સહિત–એટલે અષ્ટ પ્રતિહાર્ય હિત, સુણું, રૂપું, રત્ન અને પતલાદિ ધાતુમય અને સર્વ અંગે સુંદર, એવી જિન પ્રતિમા ગૃહસ્થ પોતાના ઘરને વિષે સ્થાપી સેવવા એગ્ય છે. પરિકર વિનાની ઉપર કહેલા માનથી રહિત, પાષાણુ, લેપ, દાંત, કાષ્ટ, લેહ અને ચિત્રમાં આલેખેલી જિનપ્રતિમા ગૃહસ્થને પિતાના ઘરને વિષે પૂજનિકનથી—એટલે પૂજવીન જોઈએ તેને માટે શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે –
" समयावलि सूत्ताओ लेवोवलकदंतलोहाणं ।
परिवारमाणरहियं धामि नहु पूयए वि" ॥१॥ તે ઘર દેરાશરની પ્રતિમાની આગળ બલિબાકુલને બહુ વિ. સ્તાર ન કરે, પણ ભાવથીજ નિરંતર હાવણુ કરવું અને ત્રિકાલ
જા કરવી. અગીયાર આગળથી અધિક પ્રમાણુવાલી જિનપ્રતિમા ઘરને વિષે પૂજવી નહીં. તેવી પ્રતિમા તે દેરાશરને વિષેજ પૂજવા રોગ્ય છે. તેમજ અગીયાર આગળથી હીન પ્રમાણુવાલી પ્રતિમા મોટા દેરાસરમાં સ્થાપવી નહીં, એ પણ વિવેક રાખવે.
વિધિપૂર્વકજિનબિંબના કરનાર તથા કરાવનારને સર્વકાલસમૃદ્ધિની વૃદ્ધિ થાય છે. દારિદ્ર, દુર્ભાગ્ય, નઠારૂ શરીર, દુર્ગતિ હીનબુદ્ધિ, અપમાન, રાગ અને શોક વગેરે દેશે કોઈ કાળે પણ થતા નથી.

Page #17

આત્મજ્ઞાનની સરલ -શુક્ર માર્ગ.
ર૪૯
...
- અ હ જિન્ચના અધિકારમાં ઘણી બાબત કહેવાની છે, પણ તે વિષે શ્રી આચા-દિનકર પ્રમુખ 2 થી જાણી લેવું. એ પ્રકાજે પાંચ પ્રકારના ની વકતવતા કહેવામાં આવી. હવે તેના વિનયનું સ્વરૂપ કહે છે.
ચૈત્ય વિનયનું સ્વરૂપ. "तिविपंचाष्टादिनेदैः प्रोता नक्तिरनेकधा । द्विविधा द्रव्यनावाज्यां विविधांगादिनेदतः ॥१॥
પૂર્વે વિનય, ભક્તિ, બહુમાન વગેરે જે કહેલ છે, તેના પ્રકાર કહે છે. ભક્ત બે, ત્રણ, પાંચ, અને આઠ વગેરે ભેદેથી અનેક પ્રકારની છે. તેમાં દ્રવ્ય અને ભાવથી બે પ્રકારની છે અને અંગ, અંગ, અને ભાવએમ ત્રણ પ્રકારની છે. તેમાં જલ, વિલેપન, પુષ્પ અને આભરણ વગેરેથી જે અંગ પૂજા થાય છે તે બતાવે છે. દુખે કરીને પ્રાપ્ત થયેલા સમ્યકત્વ રત્નને સ્થિર કરવાની ઈચ્છાવાલા વિવેકી પુરૂષે પોતે પ્રથમ પવિત્ર થઈ બાદરજીની યતન કિકને માટે શુદ્ધ વસ્ત્ર પહેરી જિનાલયમાં જવું. ત્યાં થી જિનેશ્વર સમાન મુદ્રએ યુકત, એવા શ્રી જિનબિંબને માર્જન કરી, કપુર પુખ,કેશર તથા સાકર, પ્રમુખથી મિશ્રિત ગધી જલવડે સ્નાન કરવું. તે પછી કપ, કેશર, અને ચંદન આદિ દ્રવ્યથી વિલેપન કરવું. તે પછી પપ પૂજા કરવી. ભવ્ય પ્રાણીએ સામાન્ય પુથી પ્રભુ પળ ન કરવી. તેને માટે નીચે પ્રમાણે કહેલું છે.
શુ પૂરે દેવે સુણ પટ્ટીતૈિ રવિ પાકનgઐવિવાસિકિા શા “સુકાઈ ગયેલા, પૃથ્વી પર પડેલા, સડીને વિશીર્ણ થયેલા, ફલેથી ઊંચેલા ગુમ અને વિકાસ નહીં પામેલા યુથી જિનેશ્વરની પૂજા કરવી નહીં.” | નઠારા ગંધ પળા, સુગંધ વગરના, ખાટા ગધવાલા, કીડાએ વીધવા, જુના અને વાસી પુથી પૂજા કરવી નહીં.

Page #18

૨૫૦
આત્માનંદ પ્રકાશ..
તેમજ હાથથી પડી ગયેલું, પૃથ્વી પર પડેલું, પગમાં કંઈ ઠે કાણે અડકેલું, મસ્તક ઉપર ચડેલું, નઠારા વસ્ત્રામાં લીધેલું, નાભિની નીચે રાખેલું, દુષ્ટ લોકોએ સ્પર્શેલું, ધનથી હણાએલું, અને કીડાઓએ દૂષિત કરેલું એવું પુષ, પત્ર અને કુલ જિનેશ્વરની પ્રીતિને માટે ભકતએ ત્યજી દેવું.
ઉપર કહેલા દૂષિત પુપિવડે પ્રભુની પૂજા કરવાથી માણસ નીચપણને પામે છે. તેને માટે કહ્યું છે કે,
" पूजां कुर्वनगलग्नैर्धरामा पतितैः पुनः ।
શો કુવ હરિઝg Rડમિનારે છે ? અંગ ઉપર લાગેલા અને પૃથ્વી પર પડી ગયેલા પુપિથી જે પુરૂષ પૂજા કરે છે, તે પુરૂષ ઉચ્છિષ્ટ થઈ જાય છે. એટલે નીચયણને પામે છે. ૧
એ કારણ માટે ઉપર કહેલા દેષથી વજિત એવા પુષ્પવડે જિનપૂજા કરવી. તેવા ઉત્તમ પ્રકારના પુષ્પોની પૂજાના પ્રભાવથી
ગ્ય પ્રાર્થના ઘરને વિષે ધનસારની પેઠે સર્વ સુખવાળી સમૃદ્ધિની વૃદ્ધ વગેરે પ્રગટ થાય છે. અને દારિદ્ર, શેક, અને સંતાપ આદિ પાપના ઉદય દૂર થઈ જાય છે. આ પ્રમાણે આ લેકમાં ફલ મલે છે અને પરલોકમાં દેવકના તથા મેક્ષના સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે.
આભરણ પૂજા, વિવેકી પુરૂએ સુવર્ણના અને રત્નના ચક્ષુ, શ્રીવત્સ, હાર, કુંડલ, બીજોરું, છત્ર, મુગટ અને તિલક આદિ અનેક પ્રકારનાં આભરણે કે જે પતે તથા અન્ય પુરૂએ અણુભગવેલા હોય તે જનબિંબને ઘ૮માન સ્થાને આરેપિત કરવા, જે દમયંતી વગેરેએ કરેલા હતા. દમયંતી કે જે પૂભવે વીરમતી નામે સ્ત્રી હતી, તેણએ અષ્ટાપદ પર્વતને વિષે વીશ જનબિંબના લલાટને વિષે રત્નના તિલક અરેપિત કર્યા હતા, તે પુણ્યના પ્રભાવથી તે બીજે ભવે, સ્વાભાવિક

Page #19

આત્મજ્ઞાનને સરલ- શુદ્ધ ભા
૫૧
તિલકથી અલ કૃત લલાટવાળી અને તેની કાંતિš નિરંતર અધકારના નાશ કરનારી ત્રિખ’ડના અધિપતિ નળ રાજાની દમયતી નામે રાણી થઈ હતી. તે શિવાય બીજા ઘણા ભવ્ય જીવે ભણુ પૂજાના પ્રભાષ સુખની શ્રેણુીને પામેલા છે. આ પ્રમાણે પેહેલી અંગ પૂજા કહેવામાં આવી,
ખીજી અગ્રપૂજા.
ધૂપ, નવેદ્ય, ફૂલ, અક્ષત અને દીવા પ્રમુખથી અગ્ર પૂજા થાય છે. અહિં ઉત્તમ પ્રકારના માદક પ્રમુખ માજા તે નૈવેદ્ય કહેવાય છે. શ્રીફલ બીજોરા વગેરે ફૂલ કહેવાય છે. પેાતાને ભાગ્ય એવુ ખંડ રહ ત અને ઉજ્જવલ એવુ` શાલિપ્રમુખ ધાન્ય વિશેષ તે અક્ષત કહેવાય છે. તે નૈવેદ્ય, ફૂલ અને અક્ષત પ્રભુની પાસે મુકવા. તે સાથે પ્રધાનયતના પૂર્વક પ્રભુ સમીપે શ્રેષ્ટ ધૃતને દીપક કરવા. અહિં વિવેકી ગૃહસ્થે એટલુ ધ્યાનમાં રાખવાનું કે, તે પ્રભુના દીપકવડે પેાતાનુ' ગૃહકાર્ય કાંઈપણ કરવું નહી. જો કોઇ એ દીપકવડે ગૃહકાર્યાં કરે તે તે દેવસેનની માતાની જેમ તિય ચ પ્રમુખ ચે નિએમાં ઉત્પન્ન થાય છે. અને તેથી મેાટા દુઃખનુ ભાજન થાય છે. ત્રીજી ભાવપૂજા,
આ ત્રીજી ભાવપૂજા જિનેશ્વરને સ્તવન મરજી વગેરેથી થાય છે. પ્રથમ ઉચિત સ્થાને રહી ચૈત્યવંદન કરવું. તેમાં શક્રસ્તવ વિગેરે ઓલવા. એટલે લેાકેાત્તર એવા તીર્થંકરના છતા ગુણુંને વર્ણન કરનાર વચનેવડે સ્તુતિ કરવી. તે પછી શ્રી જિનેન્દ્રને પોતાના હૃદયકમળમાં સ્થાપી તેમના ગુણેનું સ્મરણ કરવું, તથા પ્રભુની આગળ નાટકાદિ કરી રાવણની જેમ અખંડ ભાવ દાર્શ્ કવે. જેમ લંકાના સ્વામી રાવણે એક સમયે અષ્ટાપદ પર્યંતને વિષે ભરત રાજાએ કરાવેલા પાતપેાતાના વધુ પ્રમાણુવાલા ચાવીશ જિનેશ્વરાના પ્રસાદની અંદર ઋષભાદિક પ્રભુએની દ્રવ્યપૂજા કરી હતી, અને મંઢાઢરી પ્રમુખ સેાળહજાર અતઃપુર સાથે નાટક કર્યું હતુ, તે

Page #20

૨પર
આત્માનેદ પ્રકાશ
સમયે તેણે તેની વીણાની તાંત તુટી જતાં પ્રભુના ગુણ ગાનના રંગમાં ભંગ પડવાના ભયથી પોતાના શરીરમાંથી નસ ખે ચીને સાંધી હતી. તેવી જિન ભક્તિથી તે વાવણે તીર્થંકર નામ કર્મ ઉપાર્જન કર્યું હતું જે રાવણ મહાવિદેહ ક્ષેત્રને બે તીર્થર થશે.
એ પ્રમાણે બીજા પણ ભવ્ય જીવોએ જિનપૂજાને વિષે યત્ન કર જઈએ. તેને માટે ભાગમાં નીચે પ્રમાણે લખ્યું છે. " यद्यपि गंधवनवाश्यलेवण जलारत्तियार दीवाइ जं विचं તે સર્વ રિડ ગ્રા” શા
આ વચનથી જે કે નાટકને અગ્ર પૂજામાં ગણેલ છે, તે પણ તે નાટક ભાવ મિશ્રિત હેવાથી, તેમાં ભાવની પ્રધાનતા છે, તેથી તેને ભાવ પૂજામાં કરેલું છે તે દેષ નથી, એમ જાણવું. એ પ્રકારે ત્રીજી ભાવ પૂજા જાણવી વળી બીજી પાંચ પ્રકારે પણ પૂજા છે તે - બતાવે છે.
પાંચ પ્રકારની પૂજ.
પાંચ પ્રકારની પૂજા આ પ્રમાણે કહેવાય છે. ૧ પુપ પ્રમુખની પૂજા, ૨ જિનેશ્વરની આજ્ઞા, દેવ દ્રવ્યનું રક્ષણ કરવું, ૪ ઉત્સવ અને ૫ તીર્થ યાત્રા આ પાંચ પ્રકારે જિનેશ્વરની ભકિત પણ કહેવાય છે. તે વિષે કહ્યું છે કે,
" पुष्पाचर्चा तदाज्ञाच, तद्रव्य परिरक्षणम् ।
उत्सवास्तीर्थ यात्रा च, भक्तिः पंचविधाजिने "||
પુરપાદિથી પૂજા કરવી, જિનેશ્વરની આજ્ઞા માનવી, દેવ કમ્પનું રક્ષણ કરવું, ઉત્સવ કરવા અને તીર્થ યાત્રા કરવી–એ પાંચ પ્રકારની જિનેશ્વરની ભકિત કહેવાય છે. ૧ - જિનેશ્વરની ભક્તિ પાંચ પ્રકારે થાય છે. કેતકી, ચંપક ભાઈ, ગુઈ, શતપત્ર વગેરે અનેક પ્રકારનાં ઉત્તમ પુ તથા ધૂપ, દીપ અને ચંદનાદિ વડે પૂજા કરવી, તે પ્રથમ ભક્તિ કહેવાય છે.

Page #21

આત્મજ્ઞાનના .સરલ શુદ્ધ મા
૫૩
મન, વચન અને કાયાએ કરીને જિને દ્રની આજ્ઞા પાળવી,.એ શ્રીજી ભક્તિ કહેવાય છે. જિનેશ્વરની આજ્ઞા એ સર્વ ધર્માંકૃત્યનુ મૂલ કારણુ છે. જિનાજ્ઞા વિના સર્વ ધર્મકાર્યો નિરર્થક છે, એમ જાણી ભય જીવાએ જિનાજ્ઞા પાલાને ઉદ્યમ કરવા,
જિનેશ્વરની આજ્ઞા એ તપ, એ સયમ અને દાન માન એ આજ્ઞાથી સફૂલ છે. તે આજ્ઞા વિનાના ધર્મ તે શાળના ફ્રાંતરાની જેમ નિષ્કુલ છે.
તે આજ્ઞાથી રહિત એવા જીવે આ અનંત સ`સારમાં ભમ્યા છે. અને જે જીવે આજ્ઞા અંગીકાર કરી નથી, તે જીવની ગતિ ક્રીથી પણ તેવીજ થવાની.
દેવ દ્રવ્યનું સમ્યક્ પ્રકારે રક્ષણ કરવું, વૃદ્ધિ કરવી, તે ત્રીજી ભક્તિ કહેવાય છે. આ સસારને વિષે સવ પ્રાણીએ પેાતાના દ્રશ્યના રક્ષણુને માટે તત્પર રહે છે, પરંતુ દેવદ્રવ્યનું રક્ષણ કરવામાં—તેન વધારવામાં ઉત્તમ જીવાનીજ પ્રવૃત્તિ હાય છે. જેએ દેવ દ્રવ્યના રક્ષસુને માટે સારી રીતે પ્રવર્તે છે, તે પ્રાણીએ આ લેાક તથા પરલેાકમાં સુખની પરંપરાને પ્રાપ્ત કરનારા થાય છે. જેએ દેવદ્રવ્યનું ભ ક્ષણાદિક કરે છે, તેઓ આ ઉભય લેકને વિષે અતિ ઘેાર દુઃખના ભાજન ખને છે. તે વિષે કહ્યું છે કે,
“ જિનપ્રવચનની વૃદ્ધિ કરનારૂં' અને જ્ઞાન તથા દર્શન ગુણેાનુ પ્રભાવક એવા જિન દ્રવ્યનું જે પુરૂષ ભક્ષણ કરે છે, તે અનત સ`સારી થાય છે અને તેનું રક્ષણ કરનાર ભવસ ખ્યાના પ્રમાણવાળા થાય છે.”
“ જિન પ્રવચનની વૃદ્ધિ કરનારૂં અને જ્ઞાન તથા દર્શનના ગુણાનુ પ્રભાવક એવા જિન દ્રવ્યને વધારનારા જીવ તીર્થંકરપણાને પ્રાપ્ત કરે છે, એમ પણ સાથે કહેલું છે.”
અહિં' વૃદ્ધિ એટલે નવા નવા દ્રવ્યના પ્રક્ષેપ કરવા વગેરેથી વધારવું, એમ સમજવું: તે પણ પનર પ્રકારના કર્માદાન રૂપ કુંવ્યાપાર

Page #22

૫૪
આત્માન૪ પ્રકાશ.
વને સદ્વ્યાપારના વિધિ વડેદ્રવ્યની વૃદ્ધિ કરવી, અવધિ વડે રેલી દ્રવ્ય વૃદ્ધિ ઊલટી દેષરૂપ થાય છે.
ચૈન્ચ દ્રવ્યનુ કે ઈ ભક્ષણ કરતે હેાય તે તેી ઉપેક્ષા કરવી, બે ચૈત્ય દ્રવ્યના વનારા સમજવા ચૈત્ય દ્રવ્યના ભક્ષણ તથા રક્ષણ કરવા ઉપર સાગર શેઠના દૃષ્ટાંત શાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ છે, હવે ચાથી ભક્તિ કહેછે.
ચેાથી ભકિત.
જે નિશ્ચે કરી ભવ્યજીવા અઠ્ઠાઇઉત્સવ, સ્નાત્ર, ચૈત્યબિંબની પ્રતિષ્ઠા, વગેરે ઉત્સવા કરે તથા શ્રીપર્યંષણ પવિષે કલ્પસૂત્રની વાંચના પ્રમુખ શાસનની પ્રભાવના કરે, તે જિનશાસનની ઉન્નતના હેતુ હાવાથી તે પશુ જિનપૂજાજ કહેવાય છે. કહ્યું છે કે
“ प्रकारेणाधिकां मन्ये भावनातः प्रजावनाम् | जावना स्वस्थ लाभाय स्वान्ययोस्तु प्रजावना "
29
“ કઇ પ્રકારે ભાવનાથી પ્રભાવના અધિક છે એમ હું માનુ છું; કારણ કે, ભાવના પેાતાનાજ લાલને માટે થાય છે અને પ્રભાવના પેાતાના અને ખીજાના મ`તેના લાભને માટે થાય છે,
પાંચમી ભક્તિ.
તીર્થયાત્રા કરવી, એ જિનેશ્વરની પાંચમી ભક્તિ કહેવાય છે, શત્રુંજય ગિરનાર, અમ્દાચલ, અષ્ટાપદ, સ'મેતશિખર, આદિ સ તીર્થાને વિષે જિનવંદન કરવા અને તે ક્ષેત્રની સ્પર્શનાર્દિક કરવાને માટે જવુ, તે તીર્થયાત્રા કહેવાય છે. એ તી યાત્રા પણ જિનભકિત જ ગણાય છે. તે તીર્થોમાં શત્રુંજય તીથ સર્વ તીર્થાંને રાજા છે અને ત્રણ લેાકમાં તેના જેવું ખીજું તી નથી, કહ્યું છે કે
હું તમારતનો મંત્રઃ શŻનયનમો નિર્િઃ । વીતરાળલમો લેવો ન મૂસો ન નૈવિઘ્નતિ ” !!!
}}

Page #23

આત્મજ્ઞાનના સર્~-શુદ્ધ માગ.
૫૫
<<
નવકારના જેવા મંત્ર, શત્રુજયના જેવા ગિરિ અને વીતરાગના જેવા દેવ થયા નથી અને થશે નહીં, ” ૧
શ્રી શત્રુ’જય તીર્થના સ્પર્શવા પ્રમુખે કરી મહાપાપી પ્રાણીઓ પણ સ્વર્ગાદિકના સુખને ભાગવનારા થાય છેઅને જે પુણ્યવ'ત પ્રાણીએ છે તે અલ્પ કાળમાં સિદ્ધિપદને પામે છે. તેને માટે શાસ્ત્રામાં ઘણુ' ઘણું કહ્યું છે. તેમ વળી કહ્યું છે કે—
" बनत्तेणं अपाणएणं व सत्तजत्तानं,
जो कुइ सत्तुंजे सो तज्ञ्य नवे बहर सिद्धिं " ॥१॥ છઠે ભકતવડે પાણીથી રહિત સાત યાત્રા શત્રુંજય પર્વત ઉપર કરનાર પ્રાણી ત્રીજે ભવે મુકિત પામે છે. વલી આ પ્રકારે જે મનુષ્ય દુર્લભ મનુષ્યભવ પામીને સિદ્ધાચળ તીર્થની યાત્રા કરીને પાતાને જ્ન્મ સફળ કરે છે, તેને ધન્ય છે! જે પ્રાણી તથાપ્રકારની ચેાગ્ય સામગ્રીના અભાવથી પેાતે યાત્રા કરવાની શકિત રહિત છે તાપણુ અન્ય યાત્રિકે:ની અનુમાદના કરે છે તેમને પણ ધન્યવાદ છે. જે પ્રાણીએ શ્રીસિદ્ધાચળને પેાતાનીષ્ટિએ અવલે કન કરેછેઅને પેાતાના શરીશ્યા અગાપાંગોવર્ડ સ્પર્શે છે તેમજ ઋષભાદિ દેવાનુ અર્ચન કરે છે તેમાં પણ અનેકશ સ્તુતિપાત્ર છે, પપ્રતિ યાત્રા સબધે ઉપદેશ આપતાં નીચે મુજમ કહે છે.
પુ
पवित्रीकुरुतीर्थयात्रया | चिपवित्रीकुरु धर्म वांढया ॥ वित्तं पवित्रीकुरु पात्र दानतः । कुलं पवित्रीकुरु सच्चरित्रतः ।
I
અ --~ તીર્થયાત્રા વડે શરીરને પવિત્ર કરા, ધર્મ ઇચ્છા વડે ચિત્તને પવિત્ર કરા, દ્વવ્યને સુપાત્ર દાનવડે પવિત્ર કરો અને ઉત્તમ આચાર્યના પાલનવડે કુલને પાવન કરે. આ પ્રકારે ઉપદેશ આપ્યા રેતથા મુક્તિનગર પ્રતિ પ્રયાણ કરવા ઈચ્છતા લેાકેાને સુખે કરીને અર તુણુ કરવાને માટે ઉત્તમ પગથીયા રૂપ વિમલાચલ તીને હુ ક્યારે નેત્રયુગલ વડે નીરખીશ તેમજ વશરીર વડે કયારે હું તે તી.

Page #24

ર૫૬.
આત્માનંદ પ્રકાશ
થાધિરાજને સ્પર્શવા ભાગ્યશાળી થઈશ. આ મારો જન્મ તીર્થના દશનાદિ વિના ફેકટ જાય છે એ રીતે સ્વચિત્તમાં ભાવના ભાવે છે તેવા પ્રાણીઓ પિતાના સ્થાનકે રહેલા છતાં પણ તીર્થ યાત્રાના મહા ફળને પામે છે. જેઓ છતી સામગ્રીએ યાત્રા કરતા નથી તેઓ દીર્ઘસંસારી જાણવા. શ્રી શત્રુંજય ગિરિ ઉપર ડું પણ કરેલું પુણ્ય મહા ફળદાયક થાય છે. વિગેરે હકીક્ત આગલા ૭મા ૮મા અંકેમાં બે લેખે વિસ્તારથી છે તેમાં જોઈ લેવું. - “ભવ્ય પ્રાણીઓ તીર્થના માર્ગના રજવડે વિરજ પાપરહિત થયું છે. તીર્થોમાં ભ્રમણ કરનારાઓ આ સંસારમાં ભ્રમણ કરતા નથી. જેઓ તીર્થક્ષેત્રમાં દ્રવ્યને વ્યય કરે છે, તેઓ સ્થિરસંપત્તિવાળા થાય છે અને ત્યાં જગત્પતિને પૂજનારાઓ બીજાઓને પૂજવા ગ્ય થાથ છે. * ! - આ પ્રમાણે તીર્થ સેવાનું મહાફળ જાણીને ભવ્ય જીએ શ્રી શત્રુંજયાદિ મહાતીર્થની યાત્રાને વિષે આદર સહિત થવું અને તેમાં પે તાનું દ્રવ્ય સફલ કરવું. વળી તીર્થની યાત્રા કરવાને ઈરછતા એવા બેંજા થાત્રયુ એને સંબલ (ભાનુ) આપવા વિગેરેની સહાય કરવી. તીર્થ યાત્રા કરનારે પિતાની યથાશક્ત બનતી તે ધનશેડની જેમ તીર્થની ઉતિ કરવી. જે ધનશેઠનું દ્રષ્ટાંત શાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ છે.
અપૂર્ણ. समग्र जैन जातिनी उन्नतिनो उपाय.
(લેખક: આબુચેતનદાસબી. એ.એસસી. મહામંત્રી ભારત જૈન મહામંડળલલિતપુર)
. હાલા બંધુઓ! એક વખતે જૈન જાતિ લેકિક તથા આત્મિક ઉનતિના ઉચામાં ઉંચા શિખર ઉપર હતી, અને અનેક રાજય, રા જાગરું, મંત્રી, રાજનીતિજ્ઞ, વ્યાપારી,શિલ્પી, તથા દેવ દેવી પણ ગ્ય માર્ગે જવા માટે તિર્થંકર ભગવાનની સેવામાં હાજર થતાં હતાં, પણ

Page #25

સમગ્ર જૈન જાતિની ઉન્નતિને ઉપાય. પ૭ હાલ એવે સમય છે કે જૈનજા તકઈ કઈ બાબતમાં સંસ્કારની લાયક જાતિઓમાંથી હલકામાં હલકી જાતિમાં પણ ગણના કરવા ચગ્ય નથી આપણું જાતિહાલ કેઈપણ ઉન્નતિના માર્ગ પર નથી અને એમાં હાલ એક નાને પણ રાજા નથી, જેથી એવું પણ કહી શકાય કે, જેમ ધર્મમોટા મોટા ચક્રવતીઓ અને માંડલિક રાજાઓને ધર્મ છે. મેં એક વિદ્વાનથી સાંભળ્યું છે અને તે ખરૂં જ છે કે એક વખતે પૃથ્વી ઉપર જિનાઓની સંખ્યા ૨૦ કરોડની હતી. ભાઈઓ!શું આપ જાણે છે કે આ વખતે એ સંખ્યા ઘટીને કયાં પહોંચી છે?પૃથીના સર્વધર્મ માનનારાની સંખ્યા નીચે મુજબ છે, તે વાંચતાં શેક થાય છે.
૧ ઈસાઈ ધર્મ (ખ્રસ્તી ધર્મ)ની સંખ્યા ૪૧ કરોડ જેના છે, મુખ્ય દેશે ઈટાલી, ફ્રાન્સ, બેલજીયમ, સ્પેન, પિટુંગાલ, બ્રિટીશ એટે, જર્મની, રીયા, એશિયા, અમેરિકા, યુરેપી, તુર્કસ્તાન, આબીસીનીયા, જર્મની, ડેનમાર્ક, હેલાંડ, સ્વીડન.
૨ યાદી ધર્મ–ચાહુદી ધર્મની સંખ્યા ૧કરોડ ૨૦ લાખ છે, જે મુખ્યત્વે કરીને યુરોપમાં છે.
૩ મુસલમાની ધર્મની સંખ્યા ૧૭ કરોડ ૫૦ લાખ છે, જે હિંદ, તુર્ક સામ્રાજ્ય અરબસ્તાન, પારિસ અને આફ્રિકામાં છે.. - ૪ હિંદુ ધર્મની સંખ્યા ૨૨ કરોડ છે, જે ભારતવર્ષમાં છે.
૫ બોધ ધર્મની સંખ્યા ૩૨ કરોડ ૫૦ લાખ છે, જે ચીન, જાપાન, ફર્ધર ઈડિઆ, નેપાલ, ભૂતાન અને લંકામાં છે.
જૈન ધર્મની સંખ્યા ૧૩ લાખ ૩૪ હજાર છે, જે કેવળ હિંદુસ્તાનમાં છે. આ મેટા દુઃખની વાત છે કે જયારે ખ્રીસ્તી ધર્મની સંખ્યા ૪૧ કરોડ છે, ત્યારે જૈન ધર્મઓની સંખ્યા ફકત ૧૩૩૪૧૪૮ની છે. એ પરથી જણાય છે કે આપણે પડતી કેટલી ભયંકર છે. મનુષ્ય જાતિની સમગ્ર ગણનામ જૈન જાનિ ગણવા ચોગ્ગજ નથી, એવી સ્થિતિ થઈ ગઈ છે !

Page #26

RMC
અમાનદ પ્રકાશ
આમ થવાનું શું કારણ છે? તે તે જાણવું બહુ કઠણ નથી. જર્મનીના એક વિદ્વાનનું કહેવું છે કે “છેલ્લા અનેક સૈકામાં જે વિપત્તિઓ આપણને ભેગવવી પડી છે તેનું કારણ આપણામાંજ છે અને તે એ છે કે આપણે આ માન્યતા છેડી દીધી કે “અમારા સવે ભાઈઓની એક સ્પતિ છે, અને આપણે ઉગ સામાન્ય લાભ તરફ લગાડે જોઈએ!!હાલ તે આપણું શકિત એકબીજામાં લડવામાં વ્યર્થ બગાડીએ છીએ, અને એક બીજાની એજનાને અસફલ કરીએ છીએ. આપણું પૈસાને એક બીજાની સાથે મુકદમે લડવામાં વ્યર્થ ગુમાવીએ છીએ અને એક બીજાની સાથે મળીને કામ કરવાને અવસર આવે છે, ત્યારે ધનરહિત બની ચુપ થઈએ છીએ. આ મ એક બીજાની શક્તિ નાશ કરવાનું પરિણામ એ આવે છે કે આપણે સર્વે જાતીય સ્વત્વને ખેઈ બેસીએ છીએ, તે આપણે એક બીજા સાથે મળી ઉચિત માર્ગ ઉપર ચાલવાથી અવશ્ય તે વત્વને પ્રાપ્ત કરી શકીશું. દાખલા તરીકે રાજ્યભકત, શાંત, તથા નિયમાવલી જન જાતિના જેવી પ્રભાવશાલી જાતિને સ્થાનીક કે રાષ્ટ્રીય કૅસિલેમાં પિતાના પ્રતિનિધિઓને માટે સ્થાન મેળવવામાં શી મુશ્કેલી પડે? અને એગ્ય જૈનેને ઉચી નેકરીનું પદ કેમ ન મળે? જ્યારે આપણે સર્વે મળી એક જાતિની પેઠે સામાન્ય લાભથી જોડાઈ એક જનસમુહના આકારમાં પ્રયત્ન કરીએ તે તે અવશ્ય મેળવી શકીએ. એક જાતિના ભિન્ન ભિન સંપ્રદાયેના સ્વરૂપમાં અલગ અલગ મહેનત કરી તેમાં તે કદી મળે નહિં. સરકારને માટે એ ન્યાયી નથી કે જે કેમના એક ભાગને કાંઈક આપે અને બીજાને કશું નહિ. તેથી કોઈને સરકાર કાંઈ આપી શકતી નથી.
સજજને! પ્રત્યેક કામમાં એ પણ સમય આવે છે કે લેકે - તરફથી આપણા તરફ જોઈ જાણે આપણને પતિત દશામાંથી ઉઠાડવા ચા કરે છે. મને ખાત્રી છે કે હાલમાં જેનીઓને તેવો સમય છે. માટે મારી પ્રાર્થના છે કે આપ લોકો જે જૈન જેવા ઉદાર ધર્મના માનનારા છે,તેઓ એકબીજાના લાભ માટે મહેનત કરે.

Page #27

સમગ્ર જૈન જાતિની ઉન્નતિને ઉપાય.
ર૫૯
અને સર્વે સામાન્ય કાર્યમાં એક સામાન્ય બ્રાતૃસમૂહ બનાવવાને ઉત્સાહ બતાવે. “ભારત જૈન મહામડળ ને ઉદેશ પણ જૈન જાતિની ઉન્નતિનેજ છે. સંસારમાં જેણે સત્યને પ્રકાશ કર્યો, જેણે જીવને અન્તિમ ઉદેશ અને તે પ્રાપ્ત કરવાને માર્ગ બતાવ્યા છે અને દરેક જીવ પ્રત્યે ભ્રાતૃભાવ બતાવવાને જે ઉપદેશ કર્યો, તે ભગવાન મહાવીરના નામથી અને આ મહામંડળની તરફથી પ્રત્યેક ભાઈ તથા બેહેનને હું અપીલ કરું છું કે આ જૈન જાતિના સામાન્ય લાભને માટે પિતાના ઉગેને એક કરે.
આપણે સામ્પ્રદાયિક નિયમમાં મળી જઈ ઉદ્યોગ કરીએ, તે અવશ્ય કાંઈક કરી શકીએ. આપણે એક વિશાળ વંશના ભાઈઓ છીએ. આપણે આત્મિક ઉદેશ એકજ છે. ભૌતિક લાભ પણ એક છે. સ્વામી મહાવીરે જે જૈન ધર્મને ઉપદેશ આપણને આપે છે તેમાં જુદાપણું નથી, તે શા માટે આપણે એકબીજાએ શત્રુતા કરવી? કેટલાકનું માનવું છે કે ત્રણે ફીરકા એક કરવા એ અસંભવિત છે, પણ તેની મતલબ એમ છે કે એ ત્રણે સંપ્રદાયોના ધાર્મિક વિશ્વાસ માં જે મતભેદ છે તે દર નહિ થઈ શકે, તેમાં હું પણ સંમત છું, પણ શું સમગ્ર જૈન જાતિના આર્થિક અને સામાજીક લાભમાં સંબધ રાખતી બાબતમાં પણ સાથે મળીને પ્રયત્ન કરે અસંભવ છે?નહિ, તેમાં કશી અડચણ કોઈને આવવાની નથી. માટે લિન ભાવને દૂર કરી સઘળાઓનાજ લાભની બાબતમાં મળો ઉન્નતિ કરવાનો પ્રયત્ન કરો.
પ્રિય ભાઈઓ ! આપણુમાં તે ફકત ત્રણજ ભેદ છે. પરંતુ ખ્રિસ્તીઓમાં ૬ મેટા ભેદ છે, અને તેમાં પશુઅનેક ઉપદ છે. અને તેમાં પણ મોટા મતભેદ છે. એક આમ કહે છે, તે બી તેનાથી ઉલટું જ કહે છે, તેનું વર્ણન કરવાથી મોટું પુસ્તક ભરાય, પણું ટુંકામાં તેના છ ભેદ નીચે મુજબ છે. - ૧ ચર્ચ ઓફ લંડ. ૨ રેમન કેથલિક ૩ ગ્રીક ધર્મ. ૪ પેટેસ્ટટસ. ૫ પ્રેબીટેરીયન્સ. ૬ નોન કનકરમિસ્ટ. આ દરેકમાં મેટા મત ભેદ છે,

Page #28

આત્માનંદ પ્રકાશ
આ પ્રમાણે ખ્રિસ્તિઓમાં મોટા મતભેદ છતાં આપણી પેઠે ભિળતા નથી. તેમની ઘણી સંસ્થાઓએ એકતાથી કામ કરી પિતાની ઘણું ઉન્નતિ કરી છે અને જ્યારે કામ પડે છે ત્યારે એક બીજાની સામે કામ ન કાં એક બીજા સાથે મળી જઈ બીજાને પરાજય કરે છે. તે બાબતમાં આપણે શિખામણ લેવી જોઈએ. અને સંસારિક સામાજીક તથા ધર્મ પ્રચારના સામાન્ય કાર્યોમાં એક જાતિની માફક આગળ વધવું જોઈએ. આપ લે કે એ સાંભળ્યું હશે કે ઇગ્લેંડ તથા જાપાનમાં એવાં કુટુંબે છે, કે જેમાં પિતા, પુત્ર તથા સ્ત્રી વગેરે પ્રત્યેક વ્યકિતના ધર્મ જુદા જુદા છે, પરંતુ તે સર્વે એક બીજાના ધર્મ પ્રત્યે પ્રેમથી વર્તે છે. આપણા દેશમાં પણ પહેલાં એવી જ સ્થિતિ હતી. એક કુટુંબમાં ધ, જન, વેદિક વગેરે ધર્મોના માનવાવાળા હતા. હાલ પૂરે પદિ દેશમાં પણ ધર્મ અને જાતિઓમાં ભેદ અને ભાગ દેખાશે અને તે સૃષ્ટિને નિયમ જ છે, પણ તેથી આ વાત નહીં કહેવાય કે વ્યકિતના લાભ માટે સામાન્ય લાભને નાશ કરી દેવ . ત્યાંની સઘળી જાતિઓ સાથે મળીને કાર્ય કરે છે. જાતિની ઉન્નતિથી વ્યકિતની ઉન્નતિ અવશ્ય થાય છે, પણ એ જરૂરનુ છે કે જાતિના લાભ માટે વ્યકતિને લાભ અવશ્ય છે ડી દેવે જોઈએ.
આપ જરૂર માનજે કે મળીને રહેમથી આપણું ઉન્નતિ અને જૂદા જૂદા રહેવાથી પડતી જ થશે.
જે આપણે આપણી જવાબદારીઓને સમજીએ, તે આપણે ધમ છે કે આપણે જન જાતિને સંસારની જાતિના ઉંચા સ્થાને પહોંચા(ડવી. આર્ય સમાજીએ એ મળીને પે તાની સંખ્યા વધારવાની જે પદ્ધતિ કાઢી છે, તેને આપણે પણ ઉપયોગ કરે. સંસારના અનેક માર્ગોમાં એવા ઘણું લેકે છે કે જે જૈન ધર્મનું સ્વરૂપ જાણવા તેલ છે, અને જૈન ધર્મ પ્રત્યે ઘણું માન ધરાવે છે, તે એ કોને આપણામાં મેળવવાની અનુકૂળતા પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ. જૈનધર્મ સત્યના ધરણે ઉભે છે. આત્મિક ધાર્મિક, અને મતિક

Page #29

સમગ્ર જૈન જાતિની ઉન્નતિને ઉપાય.
ર૬૧
ઉપદેશથી પરિપૂર્ણ છે. અને એના ગ્રંથ અનુભૂત તથા વિ શ્વાસજનક સિદ્ધાંતથી ભરેલા છે. ચૂપ, અમેરિકા તથા જાપાનના લોકે આ વખતે સર્વેથી આગળ વધેલા છે, અને તેને એ સત્યનાજ ગ્રાહક છે. તેઓ પિતાના નિષ્પક્ષી વિચારથી આપણને આદર સાથે આશા આપે છે, તે તેમની સન્મુખ જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતને જુદી જુદી ભાષાઓમાં મૂકીએ અને ભિન્ન ભિન્ન દેશોમાં જૈન ધર્મ જાણનારા ઉપદેશકે મકલીએ કે જેઓ ત્યાં જઈ આપણું સત્ય ધર્મના ગુઢ રહસ્ય બતાવે, તે મને ખાત્રી છે કે દરેક દેશમાં આપણું અનુયાયી થઈ જશે અને તેઓ વખત જતાં પિતાના પુરૂષાર્થથી આપણું પવિત્ર ધર્મને આખી દુનીયામાં ફેલાવી દેશે. જે આપણે યોગ્ય પદ્ધતિથી કાર્ય કરીએ તે આ ઉદ્દેશ પ્રાપ્ત કરે કઠીન કથી.
મન્દિર વગેરે બનાવવામાં પૈસા ખરચવામાં આપણા લોકો બહુજ પ્રસિદ્ધ છે, પણ મારા નમ્ર મત મુજબ હવે આપણું ઉદારતાને બીજી તરફ પણ વાળવી જોઈએ, જેથી તે દ્વારા આપણે સ્થાયી લાભ મેળવી શકીએ. પ્રત્યેક જાતની ઉન્નતિનું પહેલું પગથીઉ અજ્ઞાન દૂર કરી જ્ઞાન વધારવું તે છે. જનીઓમાં કેળવણીના આંકડા જોતાં મેટ અફસેસ થાય છે. ૧૩૩૪૧૪૮ જનમાં કેવળ ૧૪૩૭૩૫ લખી વાંચી શકે છે. અને તેમાંના ફકત ૫૦૩૬ અંગ્રેજી જાણે છે. સ્ત્રી કેળવણી તે દુઃખજનક છે, તે તરફ પહેલું ધ્યાન આપવું જોઈએ. તે તફ તે આપણે જેતાજ નથી. આપણું ધનવાન ભાઈઓએ ધાર્મિક અને નૈતિક કેળવણું એક સાથે આપવાને જૈન પાઠશાળાએ, જૈન હાઈસ્કુલ, જૈન કેલેજ દ્વારા પ્રાથમિક તથા ઉંચી કેળવણીને પ્રચાર કરી પિતાના નામને અમર કરવું જોઈએ. યુરોપમાં ઈસાઈઓ દ્વારા ચાલતી ૯૮ મટી મેટી લે છે અને હજારો લે છે. આ હિંદુસ્તાનમાં પણ ફકત બાઈબલ શિખવવા ખાતર હજારે સ્કૂલે મીશન ખાતાની છે. તે તે પ્રમાણે જનીઓએ પણ કરવું જોઈએ,

Page #30

૨૬ર
આત્માનંદ પ્રકાશ
જે રીતે આપણે હિંદના ભિન્ન ભિન્ન ભાગોમાં દર વરસે દિગબર, શ્વેતાંબર અને સ્થાનિકવાસી કેન્ફરન્સ કરી છે છીએ, એજ રીતે એ પણ બહુજ જરૂરી છે કે આ ભારત જૈન મહામંડળને સામ્પ્રદાયિક ભેદ ભાવથી રહિત એક “સંમિલિત કેન્ગસ” બનાવી એને મેળવ્યા કરવી જોઈએ. આપણી સમગ્ર જાતિની ઉન્નતિને માટે માત્ર એ જ ઉત્તમ માર્ગ છે. વળી સાથે સાથે આપણી જુદી કેન્ફરન્સ પણ ભર્યા કરવી. જે પોતપોતાના સ સ્પ્રદાયિક લાભ કરશે, તેથી તેને પણ ઉત્તેજન આપવું. પરંતુ તેમાં જે વ્યર્થ વ્યય થાય છે તેને ઓછું કર જોઈએ. આ કેન્ફરન્સ વરસમાં ત્રણ દિવસ મળે છે. મોટા મોટા અને લાંબા લાંબા ઠરાવે કરે છે. પણ વ્યવહારમાં કાંઈજ નહિ. વળી એમાં કેળવણી સંબંધી, સામાજીક અને સાધારણ વિષયના પ્રસ્તાવ સર્વને સામાન્ય છે, માટે તેને અમલમાં લાવવા ભારત જન મહામંડળના આશ્રય નીચે ત્રણે કન્સફરએ શિક્ષિત અને પ્રભાવશાળી પ્રતિનિધિઓની એક કમિટિ નીમી દેવી જોઈએ, જેથી કાર્ય માં ઘણી સુગમતા થાય. આ સંમિલીત પ્રબન્ધક કમીટી એક કાર્યકારી સંસ્થા હોવી જોઈએ. પ્રત્યેક કોન્ફરન્સના સામાન્ય પ્રસ્તાવના કાર્યમાં તેણે પૂર્ણ પ્રયત્ન કરે જઈએ. તથા જાતિ હિતના તમામ પ્રશ્નાને પિતાના હાથમાં લેવા જોઈએ. વળી તેણે સાંસારીક અવસરમાં અધિક ખર્ચ કરવાની રીતિને ઓછી કરવાને, બાળવિવાહ, વૃદ્ધવિવાહ, કન્યાવિક્ય બહુવિવાહ આદિ કુરીતિઓને નાશ કરવા માટે ઉઘેગ કરવું જોઈએ, અને ત્રણે કેન્ફરન્સને તે કાર્યમાં ભલામણ તથા પ્રવૃત્ત કરવી જોઈએ. - આ કમિટિએ એ પ્રયત્ન પણ કરવું જોઈએ કે જેથી જૈનેના વર્તમાન પત્રમાં અંદર અંદર કલહ અને ફાટફૂટ પડાવનારા લેખ પ્રકાશિત ન થાય. સમગ્ર જૈનજાતિના સ્ત્રી પુરમાં કેળવણીને પ્રચાર તથા સંસારમાં જેનીઓના તત્વજ્ઞાનને પ્રસાર કરવાને માટે જૈન ગ્રંથને પ્રત્યેક ભાષામાં અgવાદ કરાવીને વેંચવાને અને ભિન્ન ભિન્ન સ્થાનમાં મેટાં મોટાં જૈન

Page #31

સમગ્ર જૈન જાતિની ઉન્નતિને ઉપાય ૧૬૩ પુસ્તકાલયે સ્થાપિત કરવાને પણ ઉગ કરે જોઈએ. અનાથાલય,વિધવાશ્રમ, ચિકિસ્તાલય, વગેરે ખેલવાને, અને જીવહિંસા અટકાવવાને તથા વનસ્પતિ આહારના લાભે સર્વ સાધારણમાં ફેલાવવાને પણ તે કમિટિ પ્રયત્ન કરશે.
જૈન જાતિ વ્યાપારને માટે પ્રસિદ્ધ છે. એ પ્રસિદ્ધિને કાયમ રાખવા તથા વધારવા ઔદ્યોગિક સંસ્થા સ્થાપન કરવી જોઈએ. આપણુ યુવાનેને ઓદ્યોગિક તથા કળા કેશલ્ય સંબંધીશિક્ષા (કેળવણું) આપવાને વિદેશમાં મોકલવા જોઇએ અને નવી અને ઉત્તમ પદ્ધતિ ઉપર કારખાનાંઓ ઉઘાડવાં જોઈએ. અને ઓછામાં
એ છી આપણી આવશ્યક ચીજ પૂરી કરવાને માટે ગ્ય વસ્તુઓ હિંદમાં બનાવવાનો પ્રયત્ન કરે જઈએ.
ભાઈઓ, ઉપર લખેલી સર્વ જનાઓ પૂર્ણ કરવા ઘણી મહેનત અને ઘણે વખત લાગે, પણ કરવા માંડવાથી જ કામ થાય છે. કેવળ વાતે કરવાથી થતું નથી. ઈસાઈઓનું એકતાને લીધે જ દુનિયામાં માન છે. તેઓ એક બીજાની વિરૂદ્ધ થવામાં કે વાદવિવાદ કરવામાં પિતાની શક્તિ ગાળતા નથી, પણ બીજાને કઈ પણ વર્ગને ખ્રિસ્તી બનાવવામાંજ મશગુલ રહે છે, તેનું અનુકરણ જૈનેએ કરવું જોઈએ. દરેકે પોતપોતાનાં પુસ્તક વિસ્તારથી ફેલાવવાં જોઈએ. અને કઈ કોઈદેશને કઈ પણ ભાષા જાણનાર માણસ જૈન ધર્મનું કાંઈ પણ જ્ઞાન સહેલાઈથી મેળવી શકે તે પ્રબંધ થવું જોઈએ. જો કેઈ અજૈન કોઈ પણ જૈન સંપ્રદાયમાં આવવા ચાહે, તે તેજ સમ્પ્રદાયમાં દાખલ થવા દે, પણ તેમાં ખેંચાખેંચી કરવી જોઈએ નહિ.
ઉપર એક કમિટિ નીમવાની બિના જણાવી છે, તે ત્રણે જૈન સંપ્રદાયના આગેવાની નીમવી જોઈએ. જેને માટે ઘણું કામ છે, પણ મારી સમજ અનુસાર હાલ એને નીચે લખેલાં કામ કરવાં બહુજ અગત્યનાં છે. ૧ જીવ દયાને પ્રચાર - આ માટે દરેક ભાષામાં નાની નાની કટો

Page #32

૨૬૪
આત્માનંદ પ્રકાશ, પ્રકાશિત કરાવવી અને ઉપદેશકો મારફત હિંદુસ્તાન તથા બીજા દેશમાં પણ જીવદયાને બેધ અપાવે. વળી રાજા મહારાજ અને સરકારને પ્રાર્થના કરવી કે પશુ પક્ષીઓ ઉપર જુલમ બંધ થાય પાંજરાપોળે ઉઘાડવી અને પશુના બલિદાનની રીત બંધ કરાવવા પ્રયત્ન કરો.
૨ ત્રણે સંપ્રદાયેનાપત્રના સંપાદકેની એક બેઠક કરાવવી, જે જૈન સાહીત્યનો પ્રકાશ કરવા માટે વિચાર કરે, અને તેમને એ વાતને આગ્રહ કરે કે કેઈના પત્રમાં પરસ્પર નિંદા યુક્ત લેખે આવવા ન જોઈએ. એવા લેખ લખવા કે જેથી ત્રણેમાં એકત્રતાથાય
૩ એક બેંક અને સહાયક વ્યાપારી મંડળી સ્થાપી, ને તે દ્વારા એક સ્થાનની વસ્તુઓ તે સ્થાનના બે મુખ્ય જૈની ભાઈ ! આ ખા હિંદુસ્તાનમાં મોકલી શકે, તેની શાખાઓ જૈનેના પ્રત્યેક કેન્દ્રસ્થાનમાં રાખવી.
૪ ત્રણે સંપ્રદાયના વિદ્વાનેની એક મંડળી બનાવવી, જે જૈન. મતને પ્રચાર કરે; સંપ્રદાય મુજબ તેના ત્રણ ભાગ કરવા અને તે પિતાના સંપ્રદાયની વૃદ્ધિ અર્થે મહેનત કરે પણ એક બીજાને અડચણ ન કરે.
પ કેઇ અકસ્માત કે ઝઘડે કામમાં કે ન્યાતે વચ્ચે ઉત્પન્ન થાય, તે અંદર અંદર સમજાવીને બંધ થાય તે પ્રયન કરે. ૬ ત્રણે કેન્ફરન્સ બની શકે તે એકજ સ્થાનમાં ભરવી.
૭ એક સંયુકત પરીક્ષાલય નિયત કરવું, કે જે દ્વારા સમરત જૈન પાઠશાળાની પરીક્ષા કરવી સહેલ થાય. પિતપતાના સંપ્રદાયને માટે ભણવા ગ્ય પુસ્તક અને પરીક્ષકે નક્કી કરવા, પરંતુ દતર સર્વેનું એકજ રાખવું, અને પુસ્તક છપાવવાનું કામ એકજ સ્થાનથી રાખવું. .
૮ દેદનુયાયી ભારતધર્મમહામંડળે જે પ્રમાણે એક શાસ્ત્ર પ્રકાશીત સમિતિ » સ્થાપિત કરી છે તે જ પ્રમાણે સારી પંથી એક

Page #33

વત માન સમાચાર,
-
-
*
*
*
ગથપ્રકાશક સંસ્થા ખાલવી અને તેને પિતાને પ્રેસ રાખવા અને તે દ્વારા ત્રણે સંપ્રદાયના ગ્રંથો શુદ્ધતાથી છપાય, અને કી કીંમતે વેચી શકાય તેમ કરવું.
હું મારા બ્રમણથી અને પત્રવ્યવહારથી જાણું છું કે દાણા ભાઇને આ કાર્ય કરવા ઇચ્છા છે. જેઓ સમ જૈન જાતિની ઉન્નતિ ચાહે છે તેને મારી પ્રાર્થના છે કે આ કામમાં ઢીલ ન કરે, અને મને લખે કે આ કામમાં કેવા પ્રકારની મદદ આપી શકશે. વેર બાંધવાથી, ઝગડા કરવાથી કે મુકમા લડવાથી કલ્યાણ થવાનું નથી. પણ વર મટાડવાથી મૈત્રી કરવાથી એકત્ર થવ થી કે વ્યાણ થશે.
ભાઈઓ, આપણી જાતિને સામાજીક, ઓદ્યોગિક અને - ત્મિક ઉન્નતિના ક્ષેત્રમાં સર્વોત્તમ કરવા માટે બે બાબત ની અવશ્ય
ક્તા છે. એકતે એ કે ધનવાનેએ કોથળી છેડી નામ અમર કરવું, અને વિદ્વાનોએ પિતાની જાતિના ભલા માટે પિતાના શરીરને તે કાર્યમાં અર્પy કરવું.
જોઈશું કે જેને જ્ઞાતિમાં કેટલા વીર છે અને ભગવાન મહાવીર હવામીના કેટલા સાચા ભક્ત છે. જે જન જાતિને ગુંડે ઊંચે કરવા ચાહે છે તેમણે હવે મેદાનમાં આવવું જોઈએ અને કાંઈ કરી બતાવવું જોઈએ.
તથાસ્તુ.
વર્તમાન સમાચાર, મહેસાણા શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળાને ઇનામ સમારંભને જનરલ મેળાવડા,
તા-૧૮-૩-૧૨ જન એ યુકેશન બોર્ડ તરફથી લેવાયેલી પરીક્ષાના ઇનામ આપવાને જનરલ મેલાવ આબેના શેઠ પુરૂષોતમભાઈ ગૌતમના પ્રમુખપણ નીચે ભરવામાં આવ્યા હતા. પ્રમુખ સાહેબે સ્વહસ્તે ઈનામો વહેંચ્યા બાદ પોતાના ભાષણમાં જણાવ્યું કે સમગ્ર હિંદુસ્થાનના જૈનધાર્મિક જ્ઞાનના ઉમેદવારો માટેની પરિક્ષામાં આ સંસ્થાના ૧૪) વિદ્યાર્થીઓએ રૂ. ૧૯ર)ની અને ૫ કન્યાઓએ રૂા. ૩૩)ની કુલ રૂા.૨૨૫

Page #34
આત્માનંદ પ્રકાશ. જેટલી ટી સ્કમ મેળવી છે, એ આ મહાન સંસ્થાના નેતાઓ અને તેના વિદ્યાર્થીઓની કાળજી, ઉચ્ચ અભ્યાસ અને પ્રતિદિન થતી ઉન્નતિ જણાવે છે. પરીક્ષામાં 22 વિદ્યાથીઓ બેઠેલા તે સર્વ પાસ થયા, અને તે પૈકી 19 વિદ્યાથીઓએ ઇનામે મેળવ્યાં, એ બહુ ખુશી થયા જેવું છે, કોન્ફરન્સ બોર્ડ, શેઠ અને મરચાદ તલકચંદ અને બાઈ રત્નબાઈને ઉપકાર માનવા ઉપરાંત મહેસાણા પાઠશાળાનું સંતોષકારક કામ વિગેરે અનેક મુદ્દા ઉપર જણાવ્યું હતું. મહેસાણા અને લીંચનાપધારેલા ગ્રહસ્થ આ સંસ્થાનું આવું ઉત્તમ કામ બહુ સંતોષ પામ્યા હતા. જૈન કેળવણુ ખાતાના નેતાએ પણ આ સંસ્થાનું ઉત્તમ કામ જોઈ ઇનામ ઉપરાંત સેકડે 20 ટકા આપવા જણાવ્યું હતું. જૈન પાઠશાળા–કન્યાશાળાઓને ખાસ લાભ. ઘણું જ થેલી નકલો છે! જલદી મંગાવે ! देवसिराइ प्रतिक्रमण. દરેક સૂત્રના ફૂટ અર્થ સહિત. અમારી સભા નીચે ચાલતી સામાયિક શાળામાં આ સભાના મરહમ પ્રમુખ વકીલ મૂળચંદ નથુભાઈએ વિદ્યાર્થીઓને જે જે અર્થની નેટ કરાવી હતી તે છપાવી બહાર પાડવામાં આવેલ છે. મૂળ શાસ્ત્રી અક્ષરે અને અર્થ ગુજરાતી સુંદર મેટા ટાઈપમાં છાપવામાં આવેલ છે. ઘણીજ ચેડી નકલે બાકી છે. પ્રથમથી જ જ્ઞાનને બહુ ફેલ થવા સારૂ આ પુ. પડત કિંમતથી ઓછી કિંમતે કાંઈપણ નફા સિવાય વેચવામાં આવે છુટક નકલ રૂા. 7-3-0 પટેજ 0-1-0- એક આને. અને પાઠશાળા કન્યાશાળાને માટે તેમજ પ્રભાવના માટે માત્ર રૂ. 0-2-0 ની કિમતથી આપવામાં આવશે. રિયલ સેળ પેજ પાનાના નવ ફરમની સુંદર બાઈન્ડીંગ સાથે. ઘણીજ ઘેડી નકલે બાકી છે. જલદી મંગાવે. પાઠશાળા કન્યાશાળામાં ખાસ ચલાવવા લાયક છે. શ્રી આત્માનંદ સભા ભાવનગર For Private And Personal Use Only