Atmanand Prakash Pustak 009 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531103/1

Page #1

.
છછછછછછછછછછછછછછછા પુસ્તક ૯ મું. વિક્રમ સંવત ૧૯૬૮. માહ, અંક ૭ મે,
जिनें स्तुति.
શાર્દૂલવિક્રીડિત. જન્મી આ જગમાંહી હે! જીનવરા દીઠી છબી જ્યારથી, જાણું પુનમ ચાંદની ખીલી રહી આનંદદાઈ અતી; વષ અમી નિર્જરી મધુકરી વાણી પુરા પ્યારથી, જેનું પાન કરી બનું અમર હું સેભાગ્ય મારી ગતી.
૧
सद्बाध नावना.
( હરિગીત છંદ–છયા) મિથ્યા જગતને મેહ જાણે, ત્રણ પદે સંભલાવીએ, હર્દમ વિચારી એહને, રસ શાન્તમાં ચિત્ત જોડ; જનરાજ વાણું સાંભળી, વ્યવહાર નિશ્ચય સદંહી, નર જન્મ ઉત્તમ કેળવી, દીપાવે કરણે આપણી. ના પરિકર સહુ બંધન ગણે, ચંચળ દશા અળગી કરે; દરશન કરે આતમ તણું, નેતાને શરણે જઈ મળે. વેલા કે મેડા માર્ગ એ છે, લક્ષણે સમજાય છે; ચંદન સમાન સુવાસ પ્રસરી, દહે નિજ નિજ કર્મને. રેરા

Page #2

આત્માનંદ પ્રકાશ,
vvvvvvvvvvvvvv
ધમર્થમાં જે ધ્યાન ધરશે, નરકાદિક ગતિ છેદશે, જીવન સફલતા મેળવી, નામી જગે કેવરાવશે; ઘટમાળ જાણે જગતની, ટીખળ ખરેખર માનવું, તજી સર્વ આધિ ઉપાધિને, હે શરણુ શ્રી જીવરાજનું. ૩
(જીજ્ઞાસુ ઉમેદવાર.)
નિ:સ્વાર્થ વૃત્તિ કેવી હુઈ શકે?
દશ દષ્ટાંત વડે દુર્લભ્ય ગણાયેલા આ અનુષ્ય જન્મ પામ્યા છતાં જે પ્રાણીઓ – પાદેયના સ્વરૂપથી વિમુખ રહી અન્ય પ્રાણીઓના લાભને તિલાંજલિ પાપી માત્ર પિતે માની લીધેલા પિગલિક અર્થ સાધક હિતને સુખ્ય કરી પ્રવૃત્ત થયેલા હોય છે તેમની તે પ્રવૃત્તિઓ સ્વાર્થશીલ હાઈ, જે પ્રવૃત્તિઓ વડે તે પ્રાણીઓ પિતાને ઈષ્ટ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થયેલી માન્ય કરે છે તેજ પ્રવૃત્તિઓ વાસ્તવિક રીતે તેમના અંતરંગને મલિન કરતી હોય છે એમ શા ડિડિમવગાડીને કહે છે. આમ હવાથી વસ્તુતઃ પિતાનું અને પરનું હિત શું છે, તેને વિવેક જાણવાની પૂર્ણ આવશ્યકતા છે જેથી આ જરૂરીઆતને અમલમાં મૂકવા વડે નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિનું પિષણ થઈ પરમાર્થ બળ પ્રાપ્ત કરે છે અને આમ પુરૂવડે નિમિત થયેલી અમેઘ સિદ્ધિને સંપાદન કરે છે.
સ્વાર્થ અને પરમાર્થ ઉભય વૃત્તિઓ પ્રાણીઓની પૂર્વ સંસ્કારથી ઘડાયેલી અવનત તથા ઉન્નત અવસ્થા છે. જે માનસ મંદિરમાં સ્વાર્થના આવેગે પોતાનું રહેઠાણ રેકેલું છે તેવા પ્રાણુઓનું મન વ્યવહારમાં દરેક પ્રાણીઓ સાથેના પ્રસંગમાં પોતાની ઈચ્છાઓ કેમ તૃપ્ત થાય તેની ધૂનમાં લટકતું હોય છે અથવા અન્યને દ્રવ્યના, કીર્તિના તથા હિતના ભેગે પણ કેવી રીતે સ્વાર્થસંપન્ન થવું તેના મણકા મૂક્યા કરતું હોય છે, બીજી તરફ નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિમાં સંસ્કાર પામેલું મન પિતાના કબજામાં રહેલા સ્થાવર અને જગમ સર્વ પદા

Page #3

નિઃસ્વાર્થવૃત્તિ કેવી હાઇ શકે ?
૧૭૯
ૉની આવક જાવકની દરકાર રાખ્યા શિવાય માત્ર પરહિતનેજ ખુશુામાં પણ ખાળતુ હાય છેઅને તે કયારે પ્રાસ થાય તેનીજ પ્રતીક્ષા કરતુ રહે છે.
દુનીયામાં ત્રણ પ્રકારના મનુષ્યેા હેાય છે. કેટલાએક પેાતાનું હિત અછી રીતે જાળવી રાખી તેના ભ’ગ ન થતા હાય ત્યાંસુધી અન્ય હિતને સાચવવા પ્રયત્ન કરે છે પરંતુ પાતાના દ્વૈતને ભેગ આપવાના સમય આવતાં અન્યના હેતથી પોતાના સંબધ મૂકી દે છે. આ મધ્યમ પતિના મનુષ્યે છે; જેએ માત્ર પેાતાની સ્વાર્થ વૃત્તિતેજ મલવત્તર કરી સત્તા પેાતાની સ્વાર્થ સાધનામાંજ તત્પર રહે છે અને તેને અ'ગે ખીજાઓને નુકસાન કરતાં જરા પણ અચકાતા નથી, તેઓ કનિષ્ઠ પક્તિના મનુષ્યેા છે, પરંતુ એવા ઉત્તમ પકિતના મનુષ્યા વિરલ છે કે જેઓ પેાતાનુ સ્વાથાંધપણું દૂર કરી દિવ્યદ્રષ્ટિવડે પરમાર્થનું સ્વરૂપ નિહાળી નિઃસ્વાર્થીપણું પ્રાણી માત્રના હિતમાં પ્રવૃત્ત હાય છે. સ્વાર્થ બુદ્ધિ તજવી, એ કાંઇ ઓછી મુશ્કેલ ખાખત નથી; કેમકે તે અનાદિ સ‘સ્કાર સાથે ગાઢ થયેલી છે. દુનીયાના ચાલુ વ્યવહારમાં પણ સ્વાર્થ વગરના પ્રાણીએ બહુજ જુજ પ્રમાણમાં દૃષ્ટિગોચર થાય છે.
અનેક મિત્રે પરસ્પર મૈત્રીબન બ્લેડે છે. ખાવું પીવુ, હરવું ક્વુ' વિગેરે ક્રિયા સમભાગીપણે કરતા હોય છે. પરંતુ તેમાંના કેટલાએક પાકેટ પૂર્ણ માટે પોતાના સ્વાર્થ કયારે સમાસ થાય તેના ઉપાયા શ્રીજી તરફ ગાજતા હોય છે, સ્વાર્થ પ્રાપ્તિ સુધી એ મૈત્રી'ધન ટકાવી રાખી પછીથી શથિલ કરી દે છે, કેટલાએક મલિન અંતઃકરણુવાળાએ પોતાના ચિત્રનુ' અહિત કરી સ્વતૃપ્તિમાં સાષ માને છે, કેટલાએક અન્યના સકટ સમયે તેને તજી અલગ થઇ જાય છે, કેટલાએક પાતાના સ્વાર્થ જેટલા લક્ષ્ય અંજુમાં હાયછે તેટલી મોઢા સુધી મિત્રભાવ ધારણુ કરનારા હ્રાય છે; પરંતુ પેાતાની આસપાસના સચેાગે અથવા પદાર્થાંનું નુકસાન ખમવુ' પડે તેા તે આન ંદ સાથે સ્વીકારી અન્યના હિતમાંજ અવિરતપણે તત્પર રહે છે અને મિત્ર ભાવને વૃદ્ધિ કરતા જાયછે, તેવા વિરલ મિત્રા દૃષ્ટિગોચર થાય છે.

Page #4

આત્માનંદ પ્રકાશ.
ધંધાને અંગે તપાસતાં વકીલાતમાં, અધિકારીપણુમાં, વૈ. ઘપણામાં તથા વ્યાપાર વિગેરે ક્ષેત્રમાં સ્વાર્થબુદ્ધિરૂપી ગણિકા નિર્લજજ પણે નૃત્ય કરતી હોય છે. કેમકે એક મોટા મુકરદમામાં વાદીના પક્ષમાં ઉભા રહેવાને નિર્માણ થયેલો અપ્રમાણિક વકીલ દ્રવ્યની લાલચથી લોભાઈ પ્રતિવાદીની લાંચવડે વાદીના લાભને ભૂલ કરી મૂકે છે, ન્યાયાસન ઉપર બેઠેલે કેતેજ ન્યાયાધીશ દ્રવ્યરૂપદીપકમાં પતંગ સદશ ઝંપલાઈ અપ્રમાણિકપણે ચુકાદો આપતાં લાંચ આ. પનારના લાભમાં તે જાહેર કરે છે, વૈ પણ પૈસાના લેભની ખાતર દરદીઓના વ્યાધિ તરફ ઉપેક્ષા ભાવ રાખી દરદીઓના હિતકારી માર્ગની દરકાર મૂકી દઈ માત્ર લાલચના વમળમાં તણાય છે, તેમજ કેટલાક વ્યાપારીઓ પણ હરેક કેઈ માર્ગે દ્રવ્ય પ્રાપ્તિ કરવી એજ ઉદેશ રાખનારાઓ અન્યને છેતરી ઈષ્ટ પ્રાપ્તિ કરવી, એ તેમને સાહજિક થઈ રહેલું હોય છે, કીર્તિના અને સ્વપ્રશંસાના ભૂખ્યા મનુષ્યો તેની ખાતર જે તેઓ મંડળના નાયક અથવા નેતા હાય છે તે સમગ્ર મંડળને કેઈ પણ સ્વાથી તૃપ્તિને ખાતર ક્ષણવારમાં કડી સ્થિતિમાં મૂકી દે છે. આમ હોવા છતાં એવા પણ કેટલાક વૈદ્ય,વકીલે, જજે, વ્યાપારીઓ અને કીર્તિવાંકે હોય છે કે જેઓ પ્રમાણિક. પણાને મુકુટ પહેરી પોતાની મર્યાદામાં ઉદરપૂર્ણ જેટલે ધંધાને અંગે રાખ ઘટે તેટલે લેભ રાખી બીજાને છેતરવાથી મનાતી પિતાની સ્વાર્થસિદ્ધિને ધુતકારી કાઢે છે અને સત્યમાર્ગ ઉપર ચિરકાળ ટકી રહે છે.
પિતા અને પુત્રને સંબંધ ધારણ કરનાર પ્રાણીઓમાં પણ વાર્થબુદ્ધિ નિરંકુશપણે વિચરે છે. એક પિતા અમુક પુત્ર ઉપર રાગ હાઈ બીજા પુત્રને હાંકી કાઢી, પિતાની મીલકતને મોટે ભાગે તેને આપવા ઈચ્છે છે. બીજી તરફ અમુક પુત્ર પિતે જ મીલકતને સ્વામી થવા સ્વતંત્ર માર્ગો શેતે હોય છે, પરંતુ વિરલ પિતાએ અને વિરલ પુત્ર ન્યાયષ્ટિએ વર્તન કરી, એક બીજાની યેગ્યતા જાળવી રાખી સ્વાર્થવૃત્તિથી વિદૂર રહી ધાર્મિક વર્તન ચલાવતા હોય છે.
સ્વાર્થના કેફમાં મસ્ત થયેલા સગાંવહાલાઓ પણ અમુક પ્રા

Page #5

નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિ કેવી ઢાઇ શકે ?
૧૮૧
છીએને મધમાખીની પેઠે મધની લાલસા માટે વળગી રહે છે. જ્યાં સુધી ધન રૂપી મધ રહેલુ હાય છે ત્યાં સુધીતે પ્રાણીઓની સેવા કર્યો જાય છે; પરંતુ જ્યારે તે ખુટી જાય છે ત્યારે પાતાનું સ્વાર્થીપણું જગત્ની દૃષ્ટિએ ઉઘાડું પાડેછે અને સ્વાર્થીપણામાં કૃતઘ્રપણાના એક વધુ દુર્ગુણ ઉમેરાય છે, જેથી તે મનુષ્યા ઉભય લેકના પ્રાણીએની નિંદાને પાત્ર ખને છે. સ્વાથી નાકરાની પણ તેમના શેઠ પ્રત્યેની આવીજ સ્થિતિ હૈાય છે.
66
પેાતાના અંગત અને નિકટ સ્નેહીનુ' મૃત્યુ થતાં વિયેાગવડે પ્રાણીઓ શાકાત અને છે તેનું પણ મુખ્ય કારણ આંતર સામર્થ્ય થી તપાસતાં ‘ સ્વાજ ' નીકળે છે; કેમકે કાંતા તે સ્નેહીથી પેાતાને થતા વર્તમાન લાભની હાનિ થયેલી હેાય છે; અથવા તે સ્નેહીથી વિજ્યમાં થનાર લાભને ગુમાવ્યા હાય છે અને તેને અંગે દુઃખ પૂર્ણ સ્થિતિ જીવનમાં આતપ્રોત થઇ રહેલી હેાય છે; પરં તુ આ પ્રસગે સ્વાર્થીપણાના અંશેથી વિદૂર રહેનાર મનુષ્યેાની માનસિક સ્થિતિ તદ્દન વિપસ્ત હાય છે. તે વિવેક સપન્ન હોઈ વૈરાગ્ય ભાવનાને સન્મુખ કરી વિચારે છે કે ‘પરમા દૃષ્ટિએ તપાસતાં,મારામાં સ્વા બુદ્ધિ હાઇને તેના મૃત્યુથી મને અપાર શાક થાય છે; અર્થાત્ વાસ્તવિક રીતે હું તેને રાતેા નથી પરંતુ મારા સ્વાર્થને રડું; પરંતુ
આ મારૂં રૂદન કેવળ અસત્ય કલ્પનામય બહિરાત્મ ભાવનું મૂળ કારણ છે, એટલું જ નહિ પરંતુ સ્વાને દૂર કરી અંતઃપ્રવેશ કરતાં
નીચેના વિચારા પ્રકટે છે.
“ वयं येभ्योजाताश्चिरपरिगताएवखलुते । समं यैः समृद्धाः स्मृतिविषयतां तेऽपिगमिताः ॥ इदानीमेते स्मः प्रति दिवसमासन्न पतना । द्रता स्तुब्यावस्थां सिकतिलनदीतीरतरुभिः।। આપણે જેમનાથી ઉત્પન્ન થયા છીએ તે તે ઘણા કાળ
થયા તે પણ કિનારા ઉપરના
થયાં ચાલ્યા ગયા, જેમની સાથે ઉછરીને મોટા સ્મૃતિમાત્ર થઈ ગયા, અને હાલ તે આપણે નદી

Page #6

inananarnanna mennnnnnnnoncen
૧૮૨
આત્માનંદ પ્રકાશ તરૂ જેવી પ્રતિદિન પાસે આવતી મરણ સ્થિતિને પ્રાપ્ત થતા જઈએ છીએ.” આ રીતે સર્વને માર્ગ એક વખત ગમે તે રાવસ્થામાં એકજ સ્થિતિવાળે હોવા છતાં તેઓ વાર્થને ગેજ રૂદન કરતા હોય છે.
પૂર્વોક્ત તે અને તેને લગતા દુનિયામાં પ્રતિક્ષણે બનતાં અનેક દષ્ટાંતે વ્યવહારને અંગે નિઃસ્વાર્થવૃત્તિની ભૂમિકાને માત્ર હજુ દર્શાવનારા છે, પરંતુ તે પરમાર્થ વૃતિનું તલપ પણું અલકિકપણે જુદાજ પ્રદેશમાં વર્તે છે. તે પ્રદેશ અંતરાત્માપણાનો અભ્યાસ કરી અનુભવ કરવાવડે અવલોકી શકાય તેમ છે. ખરેખરી રીતે જ્યારે જ્યારે પ્રાણીઓ જેટલા જેટલા પ્રમાણમાં બહિરાત્મભાવ જેમ જેમ તજતા જશે ત્યારે ત્યારે તેટલા તેટલા પ્રમાણમાં પરમાર્થો દિવ્ય પ્રદેશમાં તેમ તેમ પ્રવેશ કરતા જશે. આ દિવ્ય પ્રદેશને આનંદ અનુભવવાને માટે દિવ્ય ચક્ષુની મદદ લેવી પડે છે અને તે દિવ્ય ચક્ષુ તે અંતરાત્માપણું છે. આ ચક્ષુવડે શરીર અને તેને વળગેલાં ઉપાધિરૂપ અન્ય પદાર્થો પુત્ર, સ્ત્રી, ધન, કીર્તિ, અલંકાર, પ્રાસાદ વિગેરે પિતાથી તદન જુદા દેખાય છે. તેથી તેના લેભમાં તણાવું તે સ અને દેરડીને વિવેક નહીં સમજનાર બાળકનું લક્ષણ છે એમ સમજે છે. આમ હેઈ “વાર્થ ર િવતા” એ સૂત્રને તેના અક્ષરશઃ (literal) અર્થમાં વળગી રહી પરમાર્થ એ જ સ્વાર્થમાથે છે, એમ માન્ય કરે છે અને તદનુકૂળ આચરણ કરવા પ્રવૃત્તિશીળ બને છે, અને તેની સ્થિતિ નીતિ શાસ્ત્રમાં કહેલા “ર્સ - મોડનિ વાંછતિના સરવાનું સૂત્રાનુસાર થાય છે.
વાર્થવૃત્તિના સંસ્કારે અંતરાત્મની ભાવનાવડે દૂર કરી શકાય છે અને તેજ ભાવના માનસિક જન કચરાને પ્રત્યુપાયરૂપ કતકચૂર્ણ છે. નિ:સ્વાર્થ વૃત્તિવડે હૃદય સંકેચ દૂર થાય છે અને આત્માને વિશાળ પ્રદેશમાં ફરવાનો અવકાશ મળતું જાય છે; પર્વોક્ત વૃત્તિવડે અનુભવજ્ઞાનની વૃદ્ધિ થતી જાય છે અને જેમ જેમ આ વૃત્તિનો આસ્વાદ લઈ પ્રાણીઓના હિતમાં પ્રવૃત થવાય છે તેમ તેમ

Page #7

નિરિવાર્થ વૃત્તિ કેવી હોઈ શકે?
૧૮૩
જેમ પ્રાણીઓની અહિંસા કરવાથી પિતાનું આયુષ્ય દીર્ઘતર થાય છે તેમ પિતાનું હિત અધિકતર થતું જાય છે અને ઉત્તરોત્તર પિતાનું જ સર્વાંશે હિત થઈ રહે છે. સ્વાથી મનુષ્ય સ્વાર્થ પૂરતા જ સંબંધ રાખનાર હાઈ કદાપિ સત્ય માર્ગનું અવલંબન લેવા ભાગ્યશાળી થત નથી; એટલું જ નહિ પરંતુ તેનું હૃદય લેભ વિગેરે કષાયે અને દુધ્યાનથી આવૃત્ત હોઈ ભયથી કંપતું હોય છે અને કદાચ સ્વાર્થસિદ્ધિ નહીં બનતાં તે નિરાશાથી કંટાળી અંતે થાકી જાય છે. - જન દર્શનમાં સોનેરી અક્ષરે કેતરાયેલો વશમે ગુણ જેનું નામ “પરિતાર્થવિ છે, તે હજી પાંચમા ગુણસ્થાનક ઉપર રહેલે શ્રાવક તેના વિદ્યમાનપણમાં ભાવશ્રાવક કહેવાય છે. આ ગુણ ખાસ કરીને નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિનું દર્શન કરાવતા હોય તેમ લાગે છે. અર્થાત્ એક શ્રાવકમાં પણ નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિ હેવી એ તેનું આદ્ય લક્ષણે છે. અને તેથી જ તે શ્રાવકની ગણનાને પાત્ર થઈ શકે છે. તે મુનિઓ કે જેઓ પરહિતને માટેજ અને તે દ્વારા સ્વહિતને ઉત્પન્ન કરવા સંસારની જંજાળ તજી પરમાર્થ ક્ષેત્રમાં વસે છે તેઓ “પૂરગતિકાર” કેવી રીતે હેઈ શકે? પરંતુ જો તેમાં પ્રવૃત્તિ પરાયણ થઈ જાય તે ભાવશ્રાવકથી પણ ઉતરતે દરજજે છે એમ ન્યાયષ્ટિ જણાવે છે. પારમાર્થિક પ્રજનને માટેજ ચારિત્ર ધારણ કરનારા મુનિજનેના દષ્ટાંતે સ્થળે સ્થળે દૃષ્ટિગોચર થાય છે. જે મહા મુનિઓ આપણા તરફ ઉપકાર દષ્ટિથી ગ્રંથ સમૃદ્ધિદ્વારા જ્ઞાનને વાસે મૂકી ગયેલા છે તેઓ અવશ્ય નિઃસ્વાર્થી હતા અને
સ્વપ૨ ઉપકારી હતા. જે તેઓએ તેવાં કાર્યોમાં રોકાઈ પિતાનાં પારમાર્થિક વીર્યને અન્ય રસ્તે નકામી રીતે વ્યય કર્યો હતે તે ગ્રંથની અંદર આવેલા તેમના વિચાર બળનું આપણે દર્શન કરવા ભાગ્યશાળી યંતે રહે એ ચોક્કસ છે. આ ઉપરી દુનિયાના કેટલાક મનુષ્ય વાર્થ માને વિવેક સમજતા નથી; કેટલાએક સમજવા છતાં સ્વાર્થ વૃત્તિનું પ્રબળ સામર્થ્ય હેવાથી પિતે હારી જઈ તે તજી શકતા નથી, કેટલાએક મનુએ તજી દીધેલ હોવા છતાં પુનઃ તેનાં

Page #8

૧૯૪
આત્માનઃ પ્રકાશ.
સામર્થ્ય (Force) મળને ધક્કા વાગવાથી પડી જાય છે અને તામે થઈ જાય છે પર ંતુ આસસિદ્ધિ બહુજ એછા મનુષ્યે તેને યથા સમજી પેાતાથી સદંતર દૂર કરવા પ્રયત્ન કરી તેમાં સફળતા મેળવે છે.
66
ખાસ કરીને વ્યવહારમાં પણ નિઃસ્વાર્થીપણાને જેમ બને તેમ વિકાસ કરી આત્માન્નતિ કરવા દરેક પ્રાણીનુ લક્ષ્ય બિંદુ હાવુ જોઇએ. આમ થવાથી પાતાના વ્યવહુાર ઘણાજ સુદૃઢ અને શુદ્ધ આ ચારસંપન્ન અને છે. બીજા પ્રાણીએ કે જેઓ હંમેશાં પેાતાના સમાગમમાં આવતા હેાય છે તેમનામાં પેાતાના નિર્દોષ ઉપદેશવડે શુદ્ધ સ'સ્કારી દાખલ કરે, પેાતાના શરીરવડે બનતી રીતે તેમને નીતિ અને ધર્મ માર્ગમાં યથાસ્થિતપણે સહાય કરે અને પેત્તાની માનસિક અવસ્થામાં તેમનુ' સદાહિત ચિંતવન કરે અને ત્યાર પછી પ્રાણી માત્રને માટે ત્રિકરણ અળવડે હિતબુદ્ધિમાં એતપ્રાત થાય એવા અંતરામ વેગ દરેક પ્રાણીએ પ્રાપ્ત કરવા તૈયારી કરવી જોઇએ, અનેતેની ભાવના સદા જાગૃત રાખી તદ્દનુકૂળ આચારને મૂર્તિમાન કરવા જોઇએ. • વાવરિયસત વિસ્તૃતયઃ” એ સૂત્ર સજ્જના અને ૬- દુ - નાના વિભાગ પાડી નાંખે છે. આથી પરમાથ દ્રષ્ટિવાન મનુષ્યાની ગણના સજ્જનેાની કેટમાં આવી શકે છે. તેમની પરિસ્થિતિ આ પ્રકારે હાઇ તેઓના જે જે પ્રાણીએ સંગ કરે તે સત્સંગી કહેવાય છે. તેમના સૉંગથી તેમની હાર્દિક ભાવનાએ સંગ કરનારના હૃદયમાં ગુણામૃતને છંટકાવ કરે છે, તેનું હૃદય વિશુદ્ધત્તર બનાવે છે અને વૈજ્ઞાનિક શબ્દોમાં કહીએ તે ‘ જેવા આઘાત તેવા પ્રત્યાઘાત ’ ઉદ્ભવાવે છે. એક વિદ્વાને કહ્યુ' છે કે—
*
-
" वदनं प्रसादसदनं सदयं हृदयं सुधामधुरवाचः ।
करणं परोपकरणं येषां केषां नते वंद्याः ॥ "
જેમનું મુખકમળ પ્રસન્નતાને વસવાનું ગૃહ હેાય છે, હૃદય દયામય હાય છે, વાણી અમૃતતુલ્ય હાય છે, અને પરોપકાર એજ જેની ક્રિયા છે, તેઓ જગમાં ફાને નમસ્કરણીય નથી ?”

Page #9

નિરિવાર્થ વૃત્તિ કેવી હોઈ શકે?
૧૮૫ આવા મનુષ્યમાંથી વાર્થનો મેલ ધેવાઈ ગયેલ હોય છે, તેથી આર્ત અને રદ્ર યાનની મલિન વાસનાઓનું ફેટન કરી મૈત્રી, પ્રમેહ, કારુણ્ય અને માધ્યસ્થ ભાવનાઓમાં રમણ કરતા હોય છે. મૈત્રી ભાવનાના વિચાર પ્રવાહમાં તેઓ સર્વ જીવને મિત્રભાવે નિહાળતા હોય છે, અમેદ ભાવના વડે ગુણી જનેના ગુણે તરફ ત્રિકરણ પ્રીતિ યુક્ત થયેલા હોય છે, કારૂણ્ય ભાવનાવડે સંસારમાં કર્મ જનિત દુઃખથી પીડાયેલા પ્રાણુઓ તરફ તેમને દયાદ્રપણને ઝરે હદયમાંથી છુટે છે અને માધ્યસ્થ દષ્ટિવડે ક્રૂર અધ્યવસાયવાળા પ્રાણીઓ ભણે ઉપેક્ષા ભાર ધારણ કરે છે. આ પ્રાણીઓ પરમાર્થ વૃત્તિની સપાટી ઉપર નહીં પરંતુ તેની તલસ્પર્શી ગહનતાને અનુભવ વડે પ્રાપ્ત થયેલા કહેવાય છે. નિ:સ્વાર્થ વૃત્તિના અગાધ તળીઆને પહોંચી વળનાર આ મનુષ્ય અંતરાત્મ જીવનવડે જીવતા કહેવાય છે. તેઓએ સ્વાર્થ વૃત્તિના અંતરપટના ચૂરેચૂરા કરી નાંખેલા હોવાથી બીજાના કહ્યા વગરજ તેમને ધર્મ પમાડવાના ઉપકારવાળા હોય છે. પરમાર્થ સાધના એ જ પિતાનું અગ્ર કર્તવ્ય સ્વીકારેલું હોય છે. આમ હેઈને પિતાની આસપાસના વાતાવરણમાં પણ તેવાજ સંસ્કારે ઉત્પન્ન કરી એક બીજ એક વૃક્ષ ઉપર અનેક ફળે ઉપજાવે તેમ વિસ્તૃત મર્યાદામાં અન્યને પણ પિતાની સ્થિતિ સંઘાતે જોડી દે છે, અંતરાત્મ સ્થિતિમાં નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિની ઉચી હદે પહોંચ્યા પછી પરમાત્મપણાના અધિકારી થતાં વિલંબ લાગતું નથી. વાસ્તવિક પરમાર્થ કેને કહેવાય તેને માટે શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિવાચક વદે છે કે
"जन्मनि कर्म क्लेशरनुबकेऽस्मिन्तथा प्रथतितव्यं । कर्मक्लेशाऽ भावो यथा भवत्येष परमार्थः" ।
“અનંત જન્મથી કર્મ કલેશ વડે ગાઢ થયેલા આ આત્માનો તે કર્મ કલેશથી જે રીતે છુટકારે થાય તેવા પ્રકારને પ્રયત્ન તે પરમાર્થ છે. અર્થાત્ તેજ સ્વાર્થ––આત્માર્થ છે.”
- ઉક્ત નિવેદનવડે સ્વતઃ સિદ્ધ થઈ શકે છે કે નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિ. ઉંચામાં ઉંચી હદમાં ત્યારેજ અસ્તિત્વ ધરાવે છે કે જ્યારે એક પ્રાણી

Page #10

-
૧૯૬
આત્માનઢ પ્રકાશ,
પેાતાના પૈાલિક સવ લાભાને પરહિત યજ્ઞની વેદિકા ઉપર આહુતિ આપી જગત્ત્યુ' કલ્યાણ ઈચ્છે છે અને તેના પ્રયત્નોમાં સદા જાગૃત રહી અનેક પ્રકારે પાતાની શક્તિ પ્રમાણે હિતકર્તા નીવડે છે. આવી સ્થિતિ પામવા માટે માનસિક સ`સ્કારો ખહુજ સુદૃઢ કરવા જોઈએ. કેમકે કેટલાએકને સ્વાર્થવૃત્તિ વારસામાં મળેલી હાય છે તેમને પ્રયત્નવડે પહેલ પાડવાથી મટી શકે છે, પરંતુ જેમને સ્વાભાવિક રીતે સ્વાર્થ વૃત્તિને વિશેષ પ્રમાણમાં અભાવ હાય છે તેને થોડા પણ ગુરૂ ઉપદેશ અથવા સચ્છાસ્ત્ર શ્રવણુ ખસ થઈ પડે છે. નીતિકાર કહે છે કે
66 क्षुद्राः सतिसहस्रशः स्वभरण व्यापारपात्रोद्यताः । स्वार्थो यस्य परार्थ एव परमो नैकः सतामग्रणी " ॥
પેાતાની અન્નપૂર્ણા કરવાને ઉદ્યમવંત હજાર! ક્ષુદ્રજના માલૂમ પડશે પરંતુ પારકાના અર્થ એજ પેાતાને સ્વાર્થ માનનારા બહુજ જવલ્લે મળી આવશે. આ રીતે પરમાર્થ વૃતિવડે સ્વાર્થ આત્માથ ઉત્પન્ન કરનારી નિઃસ્વાર્થ વૃતિનુ સ્વરૂપ કેવુ* અદ્ભુત છેતેના સહુજ ખ્યાલ આવી શકશે એવી માન્યતા સાથે વિરમવામાં આવેછે.
vijayendu.
શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
( શ્રી શત્રુ ંજય માહાત્મ્ય )
લેખક.
મુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ,
પરમપવિત્ર એવુ' શ્રીસિદ્ધાચળજી મહાતીર્થ કે જેનુ` મહાત્મ્ય અનેક શાસ્ત્રમાં વધુ વેલુ છે, એટલુંજ નહિં પરંતુ તે પૂર્વ પુણ્યના પુર્ણ ઉદય સિવાય મળી શકતુ નથી. વળી શાસ્ત્રકારોએ ત્યાં સુધી પણ જણાવેલું' છે કે ભવિપુરૂષા સિવાય તે અન્યા નજરે પણ દેખી

Page #11

શ્રી શત્રુંજ્ય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
૧૮૭
શક્તા નથી. જેને માટે પૂર્વ પ્રભાવિક મહાત્માઓ-કેવળી-શ્રુતકેવળી વિગેરે કહી ગયા છે.–બતાવી ગયા છે અને પાછળની પ્રજા–( આપણે માટે) ઉત્તમત્તમ અમૂલ્ય વારસે મૂકી ગયા છે.
આ તીર્થનું મહાભ્ય જે જે ગ્રંથમાં બતાવવામાં આવ્યું છે, તેને માટે કેટલાક બાળ–અલ્પજ્ઞ જેને અતિશક્તિ જણાય છે, પરંતુ તેમાં કિંચિત પણ તેવું નથી. જે પૂર્ણ શ્રદ્ધાથી શુદ્ધ ક્રિયા પૂર્વક આશાતનારહિતપણે આ પવિત્ર તીર્થને લાભ લેવામાં આવે છે તે તે પુરૂષને પૂર્વાચાર્યોએ બતાવેલા મહામ્ય બરાબર છે એમ અનુભવ થાય છે. તે અનુભવ ભવ્ય પ્રાણુંઓને કરાવવા માટે જ આ લેખને હેતુ છે. આટલું આ લેખ સંબંધી જણાવી પોપકારી લેખક તેની યાત્રા વિધિ બતાવે છે.
પ્રથમ તીર્થકર શ્રી રિષભદેવ ભગવાનના આદેશથી તેમના પ્રથમ ગણધર શ્રી પુંડરીક મહારાજાએ જગતના કલ્યાણ માટે સર્વ તત્વ યુક્ત અને અનેક આશ્ચર્યથી ભરેલું “શ્રી શત્રુંજય મહાતીથનું મહાભ્ય સવાલાખ લોકેથી પ્રગટ કર્યું હતું. ત્યારબાદ શ્રી મહાવીર સ્વામીના શાસનથી તેમના ગણધર શ્રી સુધસ્વામીએ ભાવી મનુષ્યનાં આયુષ્ય અતિ અલ્પ જાણે તેમના ઉપકાર માટે ઉકત મહાભ્યને સંક્ષેપી ૨૪ હજાર લેક પ્રમાણ કર્યું. ત્યાર પછી શ્રી સારા દેશના મહારાજા “શીલાદિત્ય” ના આગ્રહથી તેમના સમર્થ ગુરૂ શ્રી ધનેશ્વરસૂરિએ તેમાંથી સાર સાર ગ્રહી વલભીપુરમાં લગભગ ૧૦ હજાર શ્લોક પ્રમાણ સુખબોધક શત્રુંજય મહાભ્ય બનાવ્યું. આ સુખબેધક શ્રી શત્રુંજય માહાસ્ય ઉપરાંત એક શત્ર જય લઘુક૯પ અને બીજો શત્રુજય મહાતીર્થકલ્પ એ પણ પૂર્વ મહાપુરૂષ પ્રણીત હોવાથી પ્રમાણભૂત છે. તેમાં પણ બહુ અગત્યની બાબતનો સમાવેશ કરેલ છે.
તીર્થરાજનાં ઉત્તમ ૨૧ નામ, ૧ શત્રુજ્ય, ૨ બાહુબલી, ૩ મરૂદેવ, પુંડરીકગિરિ, ૫ રૈવતગિરિ ૬ વિમલાચલ, ૭ સિદ્ધરાજ, ૮ ભગીરથ, સિદ્ધક્ષેત્ર, ૧૦

Page #12

૧૮૮
આત્માનંદ પ્રકાશ,
સહસ્ત્રકમલ, ૧૧ મુક્તિ-નિલય, ૧૨ સિદ્ધાચલ, ૧૩ શતકૂટગિરિ, ૧૪ ઢંક ૧૫ કેડી નિવાસ, ૧૬ કદંબગિરિ, ૧૭ લેહિત્ય, ૧૮ તાલ વજ, ૧૯ પુણ્યરાશિ, ર૦ મહાબલ, અને ર૧ દઢ શક્તિ,
એ તેનાં સુપ્રસિદ્ધ ઉત્તમ ૨૧ નામ છે. શત્રુંજય મહાતીર્થ કપમાં કંઈ પાઠાંતરે જુદાં નામ પણ કહ્યાં છે. ઉકત બધાં નામ સુરનર અને મુનિજનેએ તેને ઉત્તમ ગુણને અનુસરી પડેલાં છે. વળી તેનાં ૧૦૮ નામ પણ સંભળાય છે, જેમાંનાં ૯૯ નામ તે નવાણું પ્રકારની પુજામાં જ આવેલાં છે. તે નવાણું નામ ઉપરાંત બીજાં પણ નામ શ્રી શત્રુંજય મહામ્ય પ્રમુખમાં દેખાય છે. એ બધાંએ નામ કઈને કઈ ઉત્તમ હેતુથી જ પ્રસિદ્ધ થયેલ છે. તેમાં પણ ઢંક, કદંબ, કેડીનિવાસ, લોહિત્ય અને તાલદાજ એ પાંચ ફૂટ તે દેવતાધિષ્ઠિત રત્નખાણે, ગુફાઓ, ઓષધી અને રસકૂપિકા યુકત છે. તે પાંચ ફૂટ સજીવન કહેલાં છે.
તીર્થરાજનું માન–પ્રમાણુ દરેક અવસર્પિણી કાળના પ્રમાદિક છ આરામાં તેનું માન અનુક્રમે ૮૦, ૭૦, ૬૦, ૫૦, ૧૨ જન અને ૭ હાથનું ઘટતું કહેલું છે. તેવી જ રીતે ઉત્સર્પિણી કાળના ચઢતા છ આરામાં તેનું માન અનુક્રમે છ હાથથી વધતું જતું છેવટે ૮૦ જન પ્રમાણુ થઈ જાય છે. રિષભદેવ (પ્રથમ તિર્થંકર) ના સમયે તેનું માન ઉચ્ચપણે ૮ જન મૂળમાં વિસ્તાર પર યોજન અને ઉપર શિખર તળે ૧૦
જન હતું. એ ત્રીજા આરાના છેડે રહેલું ગિરિનું માન જણાવ્યું. તેવી જ રીતે ચેથા આરાના છેડે મૂળ ઘેરાવમાં ૧૨ એજનનું માન અર્થાત્ સમજી લેવું. સિદ્ધાચળ ઉપર તીર્થકરેનુ અવારનવાર આગમન
અતીત કાળમાં રિષભસેન પ્રમુખ અસંખ્ય તીર્થકરોએ ગિરિરાજ ઉપર સમવસરી અનેક જીવને ઉદ્ધરી પતે સિદ્ધિપદને પામ્યા છે. ભવિષ્યકાળમાં પદ્મનાભ પ્રમુખ તીર્થકરે. અહીં આવી સમવસરશે, તેમજ વર્તમાન વીશીમાં શ્રી નેમિનાથ વગર ૨૩ તીઈંકરે આવી સમવસર્યા છે. તીર્થકર ભગવાને અન્ન અવારનવાર

Page #13

શ્રી શત્રુંજ્ય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
૧૮૯
anomaan
આવી સમવસર્યા છે તે કેવળજ્ઞાન-દર્શનવડે અનંત લાભ જાણુને, તેમાં પણ વર્તમાન વીશીના પ્રથમ તીર્થંકર શ્રી રિષભદેવ ભગવાન તે પૂર્વ ૯૯ વાર અત્ર આવી સમવસર્યા છે.
પ્રથમ તીર્થકર ભગવાનના પ્રથમ ગણધર શ્રી પુંડરીક મહારાજ અત્ર એક માસનું અણુસણ પાળી ચિત્રી પુર્ણિમાના દિવસે પાંચ ક્રેડ મુનિએ સાથે મોક્ષ પદ પામ્યા છે, તે દિવસથી આ ગિરિરાજ પંડરોક નામથી પ્રસિદ્ધિ પામ્યો છે.
રિષભદેવ ભગવાન પહેલાં ૧૮ ડાક્રોડ સાગરોપમ જેટલો કાળ ધર્મ વ્યવધાન પડેલું તેથી તે વખતે ભાવી જનેના કલ્યાણ અર્થે સિાધર્મ ઈદ્રના આદેશથી પ્રભુના પુત્ર ભરત ચક્રવતીએ પ્રભુના મુખથી શ્રી તીર્થરાજના ગુણ સાંભળી શ્રી સંઘપતિ તીલક કરાવી ચકવતી સંબંધી સકળ સમૃદ્ધિ સાથે લઈ શ્રીનાભ ગણધરને આગળ કરી શ્રી તીર્થરાજને ભેટી ત્યાં વર્ધકી રત્નની પાસે ૨૨ જિનાલય યુક્ત ઉતુંગ શ્રી રિષભદેવ પ્રાસાદ બનાવ્યું. ર૨ જિનાલય સાથે શ્રી રિભદેવ પ્રભુને પ્રાસાદ બનાવવાનો હેતુ એ જણાય છે કે નેમિનાથ શિ. વાય ૨૩ તીર્થકરે અત્ર સમવસરેલા છે. સંઘપતિ થઈ સંઘ સાથે યાત્રા કરવા આવનારનો વિવેક.
પ્રથમ ઉત્તમ ગુરૂમહારાજ પાસે અક્ષત વાસક્ષેપ કરાવે. ત્યાર બાદ મહધિક શ્રેણી પ્રમુખે સંઘપતિને તેમજ સંઘવણને ઉત્તમ પુષ્પમાળા પહેરાવવી. પછી સંઘપતિ સર્વ સ્થાનથી શ્રી સંઘને આમંત્રણ કરી બોલાવે અને સ્વનગર માં પ્રથમ મહોત્સવ કરે. પછી જ્ઞાની ગુરૂજનોને ભકિતથી પિતાને ઘરે બોલાવી સર્વવિદોને નાશ કરવા માટે પ્રથમ શાંતિકર્મ કરાવવું, જેથી માવડે પ્રત્યક્ષ થયેલા દેવતાએ નિવિદને યાત્રા પૂર્ણ કરાવે. સંઘપતિ સાથે એક મનહર ચૈત્ય શ્રી આદીશ્વર પ્રભુની પ્રતિમા યુક્ત રાખે. શુભ દિવસે શુભ મુહુર્તે શુભ શુકનમેગે ધાંથી પ્રયાણ કરે. ગુરૂ મહારાજને આગળ કરી, માર્ગમાં જિનશાસનની પ્રભાવના કરતા, જીર્ણ રીત્યાદિકને ઉદધાર કરતાં, દીન દુઃખીને એગ્ય આલંબન દેતા અને સંઘ સાધ

Page #14

૧૯૦
આત્માનંદ પ્રકાશ,
ર્મિક જનની યથાગ્ય ભક્તિ કરતા અનુકમે તીર્થરાજ નજદીક આવે. અહીંથી તીર્થરાજનાં દર્શન થાય છે એવી વધામણી આપનારને અતિ ઉદારતાથી “તુષ્ટિ દાન” આપે. અને ગિરિરાજનાં સાક્ષાત્ દર્શન કરી વાહનને ત્યાગ કરી વિકસ્વર લેશન વડે તિર્થાધિરાજને નિરખી પંચાંગ પ્રણામ કરી પ્રભુના ચરણની પેરે ગિરિરાજની સેવા કરે. ગિરિરાજને વગર દેખ્યાં પણ શ્રી સંઘની ભક્તિ કરવાથી બહુ લાભ છે. તે પછી ગિરિરાજને સાક્ષાત્ નજરે જોયા બાદ શ્રી સંઘની ભકિત કરવાના ફળનું કહેવું જ શું? ગિરિરાજનાં દર્શન થયા બાદ ત્યાંજ નિવાસ કરી સંઘપતિએ મહાધની સાથે ઉપવાસ કરે અને શુદ્ધ થઈ ઉત્તમ વસ્ત્ર અલંકાર ધારી પત્ની સહીત દેવાલયમાં આવી પ્રભુની સ્નાત્ર પૂજા કરવી. પછી ઉત્તમ ધૂપ દહન કરી મંગળ ધ્વનિ સહિત મંગળ ગીત ગાતાં શ્રી ગિરિરાજ તરફ શેડાં પગલાં જઈ ઉ. ત્તમ યક્ષ કર્દમવડે ભૂમિ ઉપર વિલેપન કરી શ્રી સંઘને સ્વરિત-કલાણકારી એ અક્ષતને કે મેતીને એક સ્વસ્તિક (સાથી) કરે. પછી બધે કોલાહલ શાંત કરાવી ગુરૂ મહારાજને આગળ કરી સંઘપતિએ વિધવિધ દ્રથી પૂજનેત્સવ કરે, અને સંઘ પૂજા સાધન મીવાત્સલ્ય તથા દેવાલયમાં સંગીત ભક્તિભાવથી કરવાં. તે સમયે મહાધએ તેમજ અન્ય મહાશયે એ પણ પત્ની સહિત સંઘ પતિની વસ્ત્રાલંકાર તથા પુષ્પમાળાથી બહુ માન પૂર્વક પૂજા કરવી. તે દિવસ દેવગુરૂની ભક્તિ કરતાં સહુએ ત્યાંજ રહેવું. અને ભરત મહારાજની પરે શ્રી તીર્થરાજની સ્તુતિ કરવી. જે ભવ્ય જને ભક્તિ ભાવથી ગિરિરાજની સ્તુતિ કરે છે તે સ્વસ્થાને રહ્યા છતાં તીર્થયાત્રાનું ઉત્તમ ફળ પામે છે.
બીજા દિવસે પ્રભાતે સંઘ સહિત જિનાલયમાં જઈ તીર્થકર ભગવંતને તથા ગુરૂ મહારાજને વંદના કરી સંઘપતિ વગેરે પારણું કરે. ત્યારબાદ ગુરૂ મહારાજને આગળ કરી સંઘપતિ સંઘ સહિત શ્રી તિર્થરાજને ભેટવા આતુરતા ધારી આગળ ચાલે, મંગળ વનિ સહિત શ્રી ગિરિરાજ ઉપર ચઢતાં વાટમાં ગિરિરાજની અદ્દભૂત શોભા જઈ દીલમાં અતિ આહાદ પામે,

Page #15

શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ. ૧૯૧
ગિરિરાજને અભુત મહિમા. અન્ય સ્થળે અતિ ઉગ્રતય અને બ્રહ્મચર્યથી જે ફળ મળે તે અત્ર શુદ્ધભાવથી નિવસાવવા વડે જ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
કેટિગમે મનુષ્યને ઈચ્છિત ભોજન કરાવવાથી જે ફળ પ્રાપ્ત થાય તે અત્ર એક ઉપવાસ માત્રથી પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. સ્વર્ગ મૃત્યુ અને પાતાલમાં જે જે તીર્થો છે, તેમનાં દર્શનનું ફળ પુંડરીક ગિરિરાજને ભાવથી ભેટવા વડે પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. શ્રી શત્રુંજયના માર્ગમાં યાત્રાર્થે જતા સાધુ સંઘની ભકિત પ્રભાવને વયાવચ્ચ પ્રમુખ કરતાં ગિરિરાજ દૂર હોય ત્યાં સુધી ક્રોડ ગણું ફળ અને સાક્ષાત નજરે પડતાં અનંત ગણું ફળ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
જે જે મહાનુભાવ મુનિઓને અત્ર કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું છે, તેમજ નિર્વાણ પ્રાપ્ત થયું છે, તે સર્વને વંદન કરવાનું ફળ શ્રી પંડરીક ગિરિરાજને ભાવસહિત વંદન કરતાં પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. અષ્ટાપદ, સમેતશિખર, પાવાપુરી, ચંપાપુરી અને ગિરનારજી વંદન કરતાં જે પુન્ય ફળ થાય તેથી સેગણું ફળ આ ગિરિરાજને શુદ્ધ - ભાવથી વંદન કરવા વડે મળી શકે છે.
અત્રે પ્રભુ પૂજ (શુદ્ધ દ્રવ્યથી) કરનારને જે ફળ મળે તેથી સેગણું ફળ શાસ્ત્ર રીતિ મુજબ નિર્માણ થયેલી જિનપડિમા ભરાવવાથી પ્રાપ્ત થાય છે. હજાર ગણું ફળ શાસ્ત્ર રીતિથી જિનભુવન કરાવતાં મળે છે. પરંતુ આ તીર્થનું યથાર્થ રક્ષણ કરનારને તે અનંત ગણું પુણ્ય હાંસલ થઈ શકે છે. પ્રભુ આજ્ઞાનું રહસ્ય જાણું તે પ્રમાણે પરમાર્થ દવે વર્તનારની જ બલિહારી છે. શ્રેષ્ઠ ફળ તેજ મેળવી શકે છે. આ ગિરિરાજને મન વચન અને કાયાની શુદ્ધિથી સમરણ કરતે જે કઈ ભવ્યાત્મા અત્ર ગિરિરાજ ઉપર શુભ નિષ્ઠા રાખી મેક્ષફળની ઈચ્છાથી નવકારશી, પિરસી, પુરિમઠુ, એકાસણુ, આયંબિલ અને ઉપવાસ કરે છે, તે અનુક્રમે છઠ્ઠ, અઠ્ઠમ, દુવાલસ (પાંચ ઉપવાસ) અર્ધમાસ અને એક માસ ઉપવાસનું ફળ મેળવી શકે છે.

Page #16

૧૯૨
આત્માનંદ પ્રકાશ
જે ભવ્યાત્મા અન્ન પાણી રહિત (બિહાર) છઠ્ઠ કરીને સાત યાત્રા (યણ પૂર્વક) કરે છે તે ત્રીજે ભવે મેક્ષપદ પામી શકે છે.
આજ પણ આ ગિરિવરના પાયથી ગમે તેવા આચાર વગરના જીવ પણ અનશન આરાધી સુખે સ્વર્ગે જઈ શકે છે.
આ ગિરિરાજ ઉપર પ્રભુભકિત યોગ્ય પગરણ દેવાવડે ભવિષ્યમાં તે દાતા ઉત્તમ સમૃદ્ધિ પામી શકે છે.
આ તિર્ધરાજ ઉપર તાજાં અને ઉત્તમ સુગંધિ પુષ્પની જયણાથી ગુંથેલી માળા ચઢાવવા વડે મોટું પુણ્ય બંધાય છે. (સયવડે વિંધેલા ફલેની માળા કરતાં છુટાં સારાં સારાં પુલ ચઢાવવા વધારે શ્રેયકારી છે. સોય વેંચવાથી પુલના જીવને કેટલી ક્લિામના થતી હશે તે આપણા પોતાનાજ દાખલાથી જ સહેજે સમજી શકાય તેવું છે. વધારે શકિત હોય તે શ્રેષ્ઠ સુગંધિ કુલેના પગર પણ ભરાવી શકાય. આ બાબત ચાલતે અવિધિ દોષ ટાળવા દરેક ભવ્ય જને ખાસ લક્ષ દેવાની જરૂર છે.)
આ ગિરિરાજ ઉપર કૃષ્ણાગરૂ પ્રમુખને ધૂપ કરવાથી ૧૫ ઉપવાસનું ફળ મળે છે. અને ઉત્તમ કપૂર મિશ્રિત ધૂપ કરવાથી એક માસ ઉપવાસનું ફળ મળી શકે છે. વળી સાધુ-મુનિરાજને શુદ્ધ આહાર પાણી વસ્ત્ર પાત્ર ઔષધ તેષજ અને રહેવા સ્થાન વિગેરે આપવાથી કેટલાક માસના ઉપવાસનું ફળ મળે છે.
અન્ય તીર્થોમાં સુવર્ણ ભૂમિ અને ભૂષણોનું દાન દેવાથી જે પુન્ય પ્રાપ્ત થાય તે આ ગિરિરાજ ઉપર પ્રભુની પૂજા અને સ્નાત્ર માત્રથી પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
જે ભવ્યાત્માઓ શ્રી શત્રુંજય ગિરિરાજને સદાય પોતાના હૃદય કમળમાં યાયા કરે છે તેઓ સકળ મહાભયથી મુકત થાય છે. જોકે સંખ્યા રહિત તીર્થંકરાદિકના ચરણ સ્પર્શવડે તથા અનંત કેટા કોટી જને અત્ર સિદ્ધ (સર્વથા કર્મ મુકત) થવા વડે આ મહાતિર્થ સદાય પૂજનીય છે તે પણ ભવ્ય જિનેને વિશેષે આલંબનભૂત થાય એવા

Page #17

શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
૧૯૩
હેતુથી ઈન્દ્ર મહારાજની પ્રેરણા વડે ભરત ચક્રવતીએ અત્ર એક રિષભ પ્રભુને પ્રાસાદ બાવીશજિનાલય યુક્ત બનાવ્યું. તે પ્રથમ ઉધાર.
બીજે ઉદધાર સગર ચક્રવતીએ શ્રી અજિતનાથ પ્રભુના સમયે કરાવ્યું. તે વખતે પ્રથમની રત્નમય પ્રતિમા તેમણે પડતે કાળ જાણ સુવર્ણ ગુફામાં પધરાવી દીધી.
તે સુણે ગુફામાં વિરાજમાન કરેલી રનમયી શ્રી રિષભ પ્રતિમાને કેઈ ધન્ય કૃત પુત્ય ભવ્ય આત્મા જ જોઈ શકે છે. તેને માટે બ્રહત્ શત્રુંજય કપમાં આ અધિકાર કહેલે છે કે–ચેલણ તલાવડી સમીપે રહેલી(દેવાધિષ્ઠિત) ગુફામાં પધરાવેલી ભરત મહારાજાએ કરાવેલી પ્રભુ પ્રતિમાને ભેટનાર-નમન કરનાર મહા પુરૂષ એકાવતારી થાય છે. દધિફળ (કઠાં) ના વૃક્ષ સમીપે અલખ દેવડીની . નજદીકના ભાગમાં મેક્ષના દ્વાર જેવું તે સુવર્ણ ગુફાનું દ્વાર ઉઘાડીને અઠ્ઠમ તપની આરાધનથી તુષ્ટમાન થયેલે કપદ યક્ષ તે ગુફામાં પધરાવેલી ભરતે ભરાવેલી પ્રભુ પ્રતિમાના દર્શન કરાવે છે. તે મહાનુભાવ ભવિ આત્મા એકાવતારી થઈ મોક્ષ પામે છે) મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં વિચરતા (વિહરમાન ) સીમંધર પ્રભુ પણ ત્યાં રહેલા ભવ્યજને આગળ (દ્વાદશ પર્ષદા મળે) શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થના ગુણ ગાય છે એવું એનું અદ્દભુત મહાસ્ય છે.
આ ગિરિરાજ ઉપર અસંખ્ય ઉદ્વાર, અસંખ્ય જિનમંદિરે, અને અસંખ્ય પ્રતિમાઓ પુન્યશાળી વેએ કરાવેલ છે. તેમાં મોટા ૧૬ ઉધ્ધારની વાત ૯ પ્રકારની પ્રજા વિગેરેમાં સુપ્રસિધ્ધ છે. . “તીર્થ યાત્રા કરતાં પાળવી જોઈતી છરી જ ૧. સચિત પરિહાર–કાચું પાણી, કાચાં ધાન્ય, કાચી વનસ્પતિ
(ફળ કુલ વગેરે) તે બધાં અપરિપકવ હોય, સચેત હોય, ત્યાં સુધી
તેવાં ખાનપાનને ત્યાગ, ૨. એકલાહારી-એક સ્થાને બેસીને નિયમીત એકજ વખત નિ.
રવદ્ય–નિર્દોષ અન્ન પાનનું જ સેવન કરવું.

Page #18

૧૯૪
આત્માનંદ પ્રકાશ,
8. ગુરૂ સાથે પદચારી–ગુરૂ મહારાજને આગળ કરી તેમની પછ
વાડે વિનયપૂર્વક ઉઘાડા પગે વાહન વગર ચાલવું. ૪. ભૂમીસથારી–માચા, પલંગ તજી કેવળ ભૂમિ ઉપર સંથારવું. પ. બ્રહ્મચર્યધારીયાત્રાના દિવસોમાં સ્ત્રી પુરૂએ વિષય દિડાને
સંતેષ, વૃત્તિથી ત્યાગ કરી નિર્મળ શીલ પાળવું. આવશ્યક દાયવારી–ઉભય કે દેવસી અને રાઈપ્રતિક્રમણ કરી લાગેલાં કંઈ પણ દૂષણ ટાળવા ખપી થવું; અન્ય સ્થળે “આવશ્યક દેયવારીના બદલે શુધ્ધ સમ્યકત્વધારી” એમ કહેલું છે. એટલે કોઈ પ્રકારના લૈકિક કે લેકેત્તર મિથ્યાત્વ સેવનથી
સદંતર અલગાજ રહેવા પ્રયત્નશીલ થાવું. નવાણું યાત્રા કરનારે ઉક્ત છરી ઉપરાંત કરવાની કરણું, ૧. એક લક્ષ નવકાર–મહામંત્રનો જાપ પુરે કરે. ઉકત જાપ
સ્થિર ચિત્તથી મન વચન અને કાયાની શુધિથી) ગણવે ઉચિત છે. જાપ ગણતાં કેઈ સાથે વાર્તાલાપ નજ કરે. માગમાં ચાલતા ગણવા કરતાં સ્થિર મુકામે ગણ સારે છે. કેમકે ચાલતાં જીવ જયણું પાળવાને ખાસ ખપ કરવો જોઈએ, જો હર હમેશ (બાંધી) ૧૦ નવકારવાળી ગણી શકાય તે ૯૯ દિવસે તે જાપ પર થઈ શકે. કારણસર કદાચ ન ગણી શકાય તે તે આગળ પાછળ ગણને પણ છેવટે પુરે લક્ષ જાપ ગણું દે. પ્રતિદિન તીર્થ જળાદિકથી શુદ્ધ થઈ શુદધ વસ્ત્ર અલંકાર ધારણ કરી જયણા સહિત બની શકે ત્યાં સુધી નિરંતર એક એકજ યાત્રા આશાતના ટાળીને કરવી. હરહમેશ બની શકે ત્યાં સુધી અષ્ટ પ્રકારની પૂજા કરવી. તેમાં
વાપરવાનાં દ્રવ્ય પિતાનાં ઘરનાં શુદ્ધ નિર્દોષ વાપરવાં. ૪. જેકે દરેક જિનમંદિરમાં પ્રભુનાં દર્શન કરતાં “નમે જિણાણું”,
અથવા એકાદ નમસ્કાર ઍક પ્રમુખથી સામાન્ય ચિત્યવંદન

Page #19

NAAANAA
શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ. ૧૯૫ તે કરવું જ. પરંતુ મનહર પાંચેક સ્થળે વિશેષે ચૈત્યવંદના પ્રમુખ કરી ભાવની વૃદ્ધિ થાય તેમ કરવું. મૂળનાયક શ્રી આદીશ્વર ભગવાનના દેરાસર ફરતી ત્રણ પ્રદક્ષિણ (બનતાં સુધી બીજાં બધાં ચૈત્યનાં દર્શન સાથે સા
થેજ થઈ જાય તેમ) દરેક યાત્રા વખતે દેવી. ૬. શ્રી તીર્થરાજના આરાધન અર્થે તેમના ઉત્તમ ગુણનું સ્મરણ
કરીને પ્રતિદિન ૯ ખમાસમણાં દેવાં. તેમજ નવ લોગસ્સને કા
ઉસ્સગ વિગેરે યથાયોગ્ય કરવું. ૭. ૯૯ યાત્રાની પૂર્ણાહુતિ થતાં એકી સાથે મૂળનાયકજીના ચૈત્ય -
રતી ૯૯ પ્રદક્ષિણ તેમજ ૧૦૮ ખમાસમણ દેવાં. તેવીજ રીતે યથાશક્તિ વિશેષ પ્રકારે પ્રભુની પૂજા (૯ પ્રકારી વિગેરે) ભણાવવી અને તેને પ્રસંગે યથાશક્તિ દ્રવ્ય ભાવથી ભક્તિની વૃદ્ધિ થાય તેમ લક્ષ રાખવું. બધી પાગોની ફરશન કરવા ઉપરાંત ગિરિરાજની ૬ ગાઉની, ૧૨ ગાઉની વિગેરે પ્રદક્ષિણા ફરવા બનતે ખપ કરે. તેવે પ્રસંગે બનતાં સુધી ખુલ્લા પગે ચાલી જયણા પૂર્વક પર્વોકત
મર્યાદા સહિત ગિરિરાજની સેવા ભકિત કરવી. ૮. પ્રતિદિન યાત્રાર્થે જતાં માર્ગમાં પ્રભુની પાદુકાઓ તેમજ સિદ્ધ
થયેલા મહાશયેની પ્રતિમાઓ આવે તેમને ભાવ સહિત નમન પૂજન વગેરે કરવા લક્ષ રાખવું. પાસે થઈને અનાદર કરી ચાલ્યા જવું નહિ
સાત છઠ્ઠ અને બે અઠ્ઠમ તપ કરી શ્રી ગિરિરાજનું ધ્યાન કેરતાં યાત્રાદિકને પ્રમાદ રહિત લાભ લે. સાતે છઠ્ઠમાં અનુક્રમે આવી) ૧ શ્રી આદીશ્વર પરમેષ્ટિને નમઃ રીતે જાપ જપતાં ૨૦ ન- ? ૨ શ્રી આદીશ્વર અહંતે નમ: વકારવાળી ગણવી. ૨ ૩ શ્રી આદીશ્વર નાથાય નમઃ

Page #20

૧૯૬
આત્માનદ પ્રકાશ
૪ શ્રી આદીશ્વર સર્વજ્ઞાય નમઃ ૫ શ્રી આદીશ્વર પારગતાય નમઃ ૬. શ્રી શત્રુંજય સિદ્ધક્ષેત્ર પુ ડરીકાયનમઃ ૭ શ્રી સિધ્ધક્ષેત્ર પુ’ડરીક
વિમળ ગિરિવરાય....નમઃ
અને અરૃમમાં
૮–૯ શ્રી સિધ્ધાદ્રિ શત્રુંજય સિધ્ધગિરિવરાય............નમ:'
ખાસ અગત્યની સૂચના ( લક્ષમાં રાખવા યાગ્ય ) ૧. જયણા પૂર્વક સાતે શુદ્ધિ સાચવીને યાત્રાર્થે જતાં વકથાદિક પ્રમાદ સેવવા નહિ. ત્રિકથાથી પેતાનું તથા પરનું પણ મગરે છે. તેથી હૃદયમાં શ્રી ગિરિરાજના ગુણુનું સ્મરણ કરતાં કરતાં વધતા શુભ પરિણામે ઉપર ચઢવું. ૨. ધર્મનુ મૂળ વિનય હાવાથી નમ્રતા રાખી ચાલવું. યાત્રાર્થે જતાં દેહનું દમન કરવું. ખાસ મેટી માંદ્ય વગેરે કારણ વગર ‘ડાળી’ કરી તેમાં બેસી જવા કરતાં ખુલ્લા પગે ચાલીનેજ, બીજા કોઇને તકલીફ આપ્યા શિવાય યાત્રા કરવી. પ્રભુ પૂજા ચૈત્યવંદનાકિ વખતે પણ વિનયણુ વિસરી જવે નહિ. સદ્ગુણી સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવકા વિગેરેનુ યાગ્ય માન સાચવવા ભૂલવું નડુિ.
૩. તીજળ પવિત્ર હાવાથી તેને ઉષ્ણ કરી કે કરાવી સ્નાન કરવા કરતાં તે શુદ્ધ જળથીજ જયણા પૂર્વક સ્નાન કરી પ્રભુ પૂજનમાં પ્રવૃત્ત થવું યુક્ત છે,
૪. યાત્રા પૂજાદિકમાં ભાઇઓએ તેમજ વ્હેનાએ ખરાબર પાતપેાતાની મર્યાદા સાચવવા સભાળ રાખવી એકજ સ્થળે પૂજન વિગેરે કરતાં. મર્યાદા જળવાય નહુિતા બીજા સ્થળે ભાવ સહિત પ્રભુન ભકિત કરી લેવી,
૫.
ડુંગર પૂજા કરવા જતાં મા માંજ પગથીયાં ઉપર પુ પાર્દિક ચઢાવવા કરતાં ખાસ નિયમિત સ્થળેએ કે ડુંગરમાંની કાઇ

Page #21

શ્રી શત્રુ ંજય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
૧૯૭
અલાયદી શીહ્વા ઉપર પુષ્પાદિક ચઢાવવા યુકત છે. તેવે પ્રસંગે નજરે પડતી અશુચિ વિગેરે આશાતના દૂર કરવા કરાવવા પૂરતુ લક્ષ રા૰ ખવા ચૂકવુ' નહિ.
*. સ્નાન કરતી વખતે પહેરવાનું વસ્ત્ર પોતપોતાનું અલાયદુ જ રાખવુ' દુરસ્ત છે, તેમજ તેજ વસ્ત્રથી ભીનુ' અંગ નહિ લુછતાં અલાયદા અનુછા વિગેરેથીજ શરીર સાફ કરવુ' યુકત છે. એમ કરવાથી શરીરની આરાગ્યતા જળવાશે અને અન્યથા થતી આશાતના પણ દૂર થઇ શકશે. આ બાબત ઉપેક્ષા કરવી નહિ.
.
૭.
પ્રભુ પાસે ધરવા માટે ફળ, ફૂલ વિગેરે જે ઉત્તમ દ્રવ્ય લઇ જવાનાં હાય તે જેમ તેમ અનાદરથી નહિ લઈ.જતાં આદર પૂ ર્વક લઈ જવાં, માર્ગમાં જતાં કેટલાક મુખ્ય યાત્રાળુએ શ્રીફળને ચેટીથી ઝાલી લઈ જતા દેખાય છે તે અનુચિત છે. શ્રીફળ આફ્રિક આદર સહિત બે હાથમાં અથવા સ્થાળ પ્રમુખમાં રાખીનેજ જવુ. ઉચિત છે.
<. યાત્રાર્થે જતાં ઉપર માર્ગોમાં પણ કોઈ પણ પ્રકારે આશાતના ન થાય એવી સંભાળ રાખતાં રહેવુ'.
૯. યથાશકિત પારસી પ્રમુખનુ' પચ્ચખાણુ કરીનેજ ઉપર ચઢવું. કેમકે મત્ર કરેલું ઘેાડુ પથ્થુ પચ્ચખાણુ મહાન લાસને આપેછે. આ ક્ષેત્રમાં હૅરેક રીતે સીદ્યાતા સાધી ભાઇઓને વિવેક સહિત સહાય આપી ધર્મમાગમાં જોડવા પ્રયત્ન કરવા.
૧૦.
૧૧. દેહ ઉપરની માયા ઓછી કરી સુખશીલપણું તજીને અત્રે સ્વશકિત અનુસારે દાન, શીલ, તપ અને ભાવ રૂપ ધર્મનુ સારી રીતે સેવન કરવુ.
૧૨. પ્રતિદ્રીન અનતાં સુધી જયાપક ( જીવની વિરાધના ન થાય તેમ ) એકજ યાત્રા કરવી, હેાટા પર્વ દિવસે મીજી યાત્રા કરવા ખાસ ઇચ્છા થાય તો તે બહુ સ્થિરતા સાથે જયણા પૂર્વક વિધિ ચુત કરવી.

Page #22

૧૯૮
આત્માનદ પ્રકાશ
૧૩. કેટલાક અણુસમજી ભાઇ દેરાસર કે ડેરી વિગેરેની ભીંત ઉપર પેનસીલ કે કાયલા વતી પેાતાનાં નામ લખી કે ગમે તેવાં ચિત્ર કાઢીને ભીંતાને કાળી કરી આઘાતના કરે છે તેમ સમજી માણુસાએ જાતે નહીં કરતાં કરનારને સમજાવા, વારવાર પ્રયત્ન કરવા.
૧૪. કેટલાક યાત્રાળુએ બહુ અંધારામાં યાત્રાર્થે જાય છે, તેમ જતાં સારી રીતે અજવાસ થયા બાદ જયણા સહિત પગે ચાલી યાત્રા કરવી યુકત છે.
૧૫. કેટલાક યાત્રાળુઓ ખાસ કારણ વગરઢાળી કરી યાત્રા કરે છે તેમના નિમત્તે ડાળીવાળા ઉપર કેટલી જાતની આશાતના કરે છે તે સબંધી વિચાર કરી સમજી માણસેએ તેવી અવિષે આશાતના તજીનેજ બનતાં સુધી યાત્રાના લાભ લેવા જોઇએ.
૧૬, યાત્રાર્થે આવેલા ભાઈ šનાએ પ્રભુપૂજા, ગુરૂવંદન, સજ્ઞાનુક‘પા, શુભપાત્રદાન, ગુણાનુરાગ અને શાસ્ત્ર શ્રવણુ રૂપ પોતાનાં નિત્યકૃત્ય વિસારી નહિં āતાં તે નિયમસર સેવવાં જોઇએ.
૧૭, અત્ર સદા સાધર્મિક જનેાની બની શકે તેટલી સેવા ભકિત વડે આરાધના કરવી. પર'તુ તેની કોઇ રીતે વિરાધના તેા કરવીજ નહિં. ૧૮. તીર્થભકિત માટે જેટલું તન, મન, ધનથી કરાય તે કુંજ છે, એમ સમજી જે કઈ યથાશકિત કરવામાં આવે તેના ગવ તા કરવાજ નહિં, પણ પૂર્વ પુરૂષતુ દ્રષ્ટાંત લઇ સ્વલઘુતા ભાવની
૧૯. અત્ર પ્રાયઃ કોઈપણ જાતના પાપમાં પ્રવૃત્તિ ન થાય તેવી કાળજી રાખવી. ટ્રાઇબી નબળી સ'ગતિથી અળગા રહેવું. સ` જીવને આત્મા સમાન લેખી દયાની લાગણી વધારવી અને પરિણામની શુદ્ધિ કરવી. ૨૦. ક્રેઈને કશ—કઠાર કે મ વચન કહેવું નહિં, મિષ્ટ પ્રિય વચનજ વવું. ગમે તેવા પ્રસ ́ગમાં પણ અસત્ય અને કટુક વચન તજ કહેવુ.
૨૧. આપણી વૃત્તિ દેખી બીજા તેની અનુમાદના કરે અને તેનું

Page #23

શ્રી રાત્રુજ્ય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
૧૯
અનુકરણ પણ કરે તેવી શાંત-નિર્મળ-પ્રમાણિક-નિષ્કપટ વૃત્તિ અત્રે વિશેષે રાખવી.
૨૨. કોઈ પ્રકારના દુર્વ્યસનથી અત્રસદંતર દૂર રહેવા જ પ્રયત્ન કરે.
૨૩. તીર્થ ભક્તને છાજે તેવીજ રહેણી કહેણ અત્ર રાખી રહેવું.
૨૪. કઈ રીતે અનીતિ કે અન્યાયને ઉત્તેજન મળે તેમ નહિ કરતાં, ન્યાય નીતિનેજ ઉત્તેજન મળે તેમ જાતે કરવું અને બીજા પાસે કરાવવું.
૨૫.આવા ઉત્તમ તીર્થે આવવાને શે હેતુ છે? તે પાર પડે છે. કે નહિં? તેમાં કસુર થતી હોય છે તેને સુધારી લેવાની કાયમ કાળજી રાખી પોતામાં જતાં રહેવું.
૨૬. તીર્થંકર ભગવાન સમાન પવિત્ર આ તીર્થરાજની સેવા ભક્તિને લાભ આપણને અનેકવાર મળે તેવી ચીવટ રાખી પ્રસંગ પામી તે લાભ લેવા પ્રમાદ ન કરે. ઇતિશમ.
શ્રી સિદ્ધગિરિના આશ્રયથી ઉદ્ધાર પામેલા
કંડૂરા. પૂર્વે ક નામે ચંદ્રપુરીને રાજા હતા. તે અનેક ખોટા વ્યસનોમાં પ્રસ્ત મહાપાપી અને યમ જેવો કર હતે. અનેક અન્યાયાચરણથી પ્રજાને પીડતાં તેને ક્ષય રોગ ઉત્પન્ન થયે તેથી તેને દેહ ક્ષીણ થવા માંડ્યું એટલે તેને મિત્રની જેમ ધર્મનું મરણ થયું. મૂઢ બુદ્ધિવાળા છવો જ્યાં સુધી. સર્વ રીતે સુખી હોય છે ત્યાંસુધી ધર્મને કિંચિત્ માત્ર સંભારતા પણ નથી. પરંતુ જ્યારે . મૃત્યુનો ભય લાગે છે ત્યારે જ તેઓ ધર્મને યાદ કરે છે.
એકદા તે કંરાજા પિતે કરેલા અન્યાયાચરણને સંભારતે ખિન્ન ચિત સભામાં બેઠા હતા એવામાં કલ્પવૃક્ષના પત્ર ઉપર લખેલે એક દિવ્ય લૅક કેઈએ આકાશમાંથી મૂકેલો તેની પાસે આવી પડશે. તે ' શ્લોક તેના પુન્યશાળી પૂર્વજોના પુન્યથી વશ થયેલી તેની ગોત્રદેવી અપકાએ

Page #24

આત્માનંદ પ્રકાશ,
તેને જાગ્રત કરવા નાંખેલે હતો. તેને ભાવાર્થ એ હતો કે “પૂર્વ ભવમાં કરેલાં સુતથી સઘળી સંપત્તિને પામ્યા છતાં જે મૂહાત્મા આ ભવમાં ધર્મ, નેજ વિસારી દે છે તે સ્વ સ્વામીહ કરનાર મહાપાત્તકીનું શ્રેય શી રીતે થઇ શકે ?” ઉક્ત શ્લેકનો ભાવાર્થ મનમાં વિચારી પિતે કરેલાં અનેક અન્યાયાચરણને સંભારી બહુ ખેદ પામતે ચિંતાતુર થયેલો તે રાજા રાત્રીના વખતે એક રાજ્ય છોડી મરવાને માટે નિશ્ચય કરી ચાલી નીકળ્યો. જે તે નગર બહાર નીકળ્યો કે તરતજ એક સુંદર ગાય તેના જોવામાં આવી. તે ગાય રાજાની સામે ધસી આવી તેને પ્રહાર કરવા લાગી. તે જોઈ રાજાએ પણ રીસથી ખર્શ ઉગામીને તે ગાયના બે ટુકડા કરી નાંખ્યા. તેમાંથી એક હાથમાં કાતી નચાવતી ભયંકર સ્ત્રી નીકળી. તે સ્ત્રીએ આક્રશ કરી તેને યુદ્ધ કરવા કહ્યું. જેથી તે સ્ત્રીનાં ગર્વ યુકત વચન સાંભળી જેવા તેની સામે ખડ્ઝ ઉગામવા જાય છે તેવામાં તે સ્ત્રીની કાતી વડે પિતાને વધાઈ ગયેલો અને રૂધિર ઝરત ઈડરાજા બહુજ ખેદ પામે,એટલે તે સ્ત્રીએ તેને પુનઃ યુદ્ધ કરવા જણાવ્યું, તેથી તે શોક સાગરમાં ડૂબી ગયો છતે વિચારવા લાગ્યો કેઅહદેવ જ્યારે વિપરીત થયું ત્યારે હું એક સ્ત્રીથી પણ પરાભવ પામ્યો. અહે! હું મરવા માટે નીકળ્યો હતો તે ભલી જઈ મેં ગહત્યાનું મહાપાપ કર્યું! હવે મારી શી ગતિ થશે. હવે આપત્તિમાં આવી પડેલે હું શું કરું! અથવા “દવ બળે ત્યારે કે દવા શા કામના
આવી રીતે તે શાક ગ્રસ્ત બની વિચાર કરતો હતો તેવામાં તેને તે સુંદર યુ. વતી, જે અંબિકા હતી. તેણે કહ્યું કે હે મૂ! હજી તારા ચિત્તમાં ધર્મ બુદ્ધિ પ્રગટી નથી. ફક્ત તું દુઃખાવિષ્ટ થવાથી હવણું તેને સંભારે છે. જોકે મદાંધપણે તે અનેક કુક કર્યા છે, તે પણ હવે તું ધર્મને આશ્રય લે. કારણ કે તેના જેવો કઈ ઉપગારી નથી. છેવટે પણ જે તેને આશ્રય લે છે તેને તે તારે છે. હું અંબિકા નામે તારી ગેત્રદેવી છું. તારી પરીક્ષા કરવા માટે મેં આ બધી પ્રવૃત્તિ કરી છે. હજુ તારામાં ધર્મની યોગ્યતા નથી, તેથી તું દેશાટન અને તીર્થાટન કર. ક્ષમા યુક્ત સર્વ દુઃખ સહન કરે. પછી જ્યારે તારામાં યોગ્યતા જોઈશ ત્યારે ફરી પ્રગટ થઈ તને ઉચિત માર્ગ જરૂર બતાવીશ. એમ કહી દેવી અંતર્ધાન થઈ ગઈ. કંઠ્ઠરાજા વિચારે છે કે હજુ મારું ભાગ્ય જાગતું છે કે મારી ગોત્રદેવાએ હિત બુદ્ધિથી મને દર્શન દીધું. હવે હું પ્રમાદ રહિત એવો ઉદ્યમ કરૂં જેથી ડાજ વખતમાં ધર્મને કેમ થઈ આત્મહિત સાધી શકું. એમ વિચારી પ્રભાતે તે ત્યાંથી કઈ દિશા તરફ ચાલી નીક, પ્રસન્ન ચિત્ત થવાથી તે દુઃખ ભૂલી ગયે. પછી તે કેલ્લાક ગિરિ

Page #25

શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ યાત્રા વિધિ.
૨૦૧
ઉપર આવી રાત્રી વાસ રહ્યા, પાછલે પ્રહરે કઈક વૈરી યક્ષે પ્રગટ થઈ ધ યુક્ત વચનથી કહ્યું કે હે દુષ્ટ ! તે પૂર્વે મને મારી, મારી સ્ત્રીનું હરણ કર્યું છે, તે તને સાંભરે છે? હવે તારૂં મરણ નજદીક આવ્યું છે. માટે તારા ઈષ્ટ્રનું સ્મરણ કર. એમ કહી તેણે તેની બહુ પેરે કદર્થના કરી. છેવટે તેને કોઈ એક ગુફામાં જીવતે. મુકીને યક્ષ અંતર્ધાન થઈ ગયા. આવે વખતે તે રાજા પોતે પૂર્વે કરેલાં અન્યાયાચરણને સંભારી સંભારી મનમાં ચિતવે છે કે આ દુઃખ તે શું માત્ર છે? શું જાણું તેનાં કેવાં કટુક ફળ ભેગવવાં પડશે ?
એવી રીતે પોતાનાં દુષ્કોની નિંદા કરતો તે પાપના ક્ષય માટે અહીં તહીં ભમવા લાગ્યો. એવામાં તેની ગેત્રદેવી અંબિકા પ્રગટ થઈ બોલી કે હે વત્સ! હવે
જ્યાં ત્યાં ફરવાની તને જરૂર નથી. ફક્ત શત્રુંજયગિરિનું જ તું સેવન કર. તે પૂર્વે એવાં ઈકો કર્યો છે કે તે ગિરિરાજના સેવન કરવાથી પાપનો ક્ષય થઈ શકશે. તે વગર તેને ક્ષય થઈ શકશે નહિ. એવી રીતે ગોત્રદેવીએ કહેલાં હિતકારી વચને સાંભળી અને તેનાંજ મુખે તે ગિરિરાજને પ્રઢ મહિમા શ્રવણ કરી અતિ ઉત્સાહ પૂર્વક તે તીર્થરાજ તરફ ચાલી કિક, અને તેનાં દર્શન થાય ત્યાં સુધી તે ખાનપાનનો ત્યાગ કર્યો. અનુક્રમે ગિરિરાજનાં અને એક શાંત મુનિનાં તેને દર્શન થયાં. મુનિના સદુપદેશથી તેણે તેમની પાસે ચારિત્ર અંગીકાર કર્યું. ચારિત્ર અંગીકાર કરી અનુક્રમે શ્રી તીર્થરાજને શુદ્ધ ભાવથી ભેટી, તીર્થાધિપતિ શ્રી આદીનાથનાં વારંવાર અનિમેષપણે દર્શન કરી તે મહાકર તપ કરવા લાગ્યો. તેની તેનાં સકળ કર્મ ક્ષીણ થઈ ગયાં અને શુદ્ધ ધ્યાન યુગે તે શિવરમણી તે ભકતા થશે. એવી રીતે એક નિષ્ઠાથી જે ભવ્યજનો શ્રી શત્રુંજય તીર્થનું તેમજ શ્રી આદીશ્વર પ્રભનું સેવન કરશે, તે પણ કંડ નરપતિની પેરે સર્વ દુઃખનો અંત કરી અનુક્રમે પરમ પદ પામશે. જિતારી રાજા પણ એ તીવધિરાજના સેવનથી સર્વ રીતે સુખી થયો. શાંતનું રાજા પણ પોતાના પુત્ર સહિત શત્રુંજય તીર્થ તથા શ્રી શત્રુંજયી નદીનું સેવન કરી પોતાનાં દુઃખને અંત કરી સુખ સમૃદ્ધિ પામે. પૂર્વ કર્મના
ગથી કાઢ ગાવિષ્ટ થયેલ મહીપાલકુમાર ફકત સૂર્યકુંડના જળના સ્પર્શ માત્રથી રણ મકત થઈ કાંચન જેવી કાયાવાળે છે. એવી રીતે તીથૈપતિનાં સેવનથી કઈક છનાં કલ્યાણ થયાં છે, થાય છે, અને ભાવિકાળે પણ થાશે.
જોકે એ ગિરિરાજ ઉપર કાળની અનંતતાથી અનંત જીવે સિદ્ધિપદ પામ્યા છે, તે પણ વર્તમાન વીશી વિગેરેમાં સિદ્ધપદ વરેલા છની અત્ર ટુંક નૈધ આપવામાં આવે છે.

Page #26

૨૦૨
આત્માનંદ પ્રકાશ,
કેટલી સંખ્યા શ્રી રિષભદેવ પ્રભુના વંશજ રાજાઓ
અસંખ્યાતા શ્રી પુંડરીક ગણધર (રિષભદેવ સ્વામીના પ્રથમ ગણધર ) પાંચ કેડ સાથે દ્રાવિડ વારિખિલ્લ (રિષભદેવ પ્રભુના પિત્ર)
દશ ક્રેડ સાથે આદિત્યશા ( આદિનાથના પો)
એક લાખ સાથે સેમ યશા (આદિનાથના પૌત્ર)
તેર કેડ સાથે બાહુબલિના પુત્ર
એક હજારને આઠ નમિ વિદ્યાધરની પુત્રી ચર્ચા પ્રમુખ
ચોસઠ નમિ વિનમિ વિદ્યાધરે
બે ક્રાડસાથે સાગરમુનિ
એક કેડસાથે ભરતમુનિ
પાંચ કેડ સાથે અક્તિસેન
સત્તર કેડ સાથે અજિતનાથ પ્રભુના સાધુઓ
દશ હજાર શ્રી સારમુનિ
એક કોડ સાથે શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુસાથે ચતુમસ રહેલા
૧૫૨૫૫૭૭૭ મુનિઓ રામ ભરત (દશરથ પુત્રો)
ત્રણ કાર્ડ સાથે પાંચ પાંડવો
વીશ ક્રેડ મુનિઓ સાથે વસુદેવની સ્ત્રીઓ
પાંત્રીસ હજાર
યુમાળીશ (૪૪૦૦ સાથે) નારદ રિષિ
એકાણું લાખ (સાથે) શાંબ પ્રદ્યુમ્ન
સાડીઆક કોડ સાથે દમિતારિ મુનિ
દહજાર સાથે થાવગ્ના પુત્ર
એક હજાર સાથે શુક પ્રરિવ્રાજક (શુક્રાચાર્ય )
એક હજાર સાથે સેલગાચાર્ય
પાંચસે સાધુ સાથે સુભદમુનિ
સાતસા સાધુ સાથે કાલિ મુનિ
એક હજાર સાથે કદંબ ગણધર (ગત ચોવિશીમાં)
એક કોડ સાથે સંપ્રતિ જનના થાવચ્છાગણધર
એક હજાર સાથે આ શિવાય રૂષભસેનજિન પ્રમુખ અસંખ્યાતા, દેવકીજીના છ પુત્રે, જાળી મયાળી ને વિયાળી (જાદવ), સુવ્રત શેઠ, મંડકમુનિ,
વદર્ભ

Page #27

વર્તમાન સમાચાર.
૨૦૩ સુકેસળમુનિ, તેમજ અયમત્તામુનિ વિગેરે સંખ્યા રહિત મહાત્માઓ અત્ર સિદ્ધિ પદ વર્યા છે.
અત્ર થયેલા મોટા ઉદ્ધારની ટૂંક નોંધ. ૧ ભરતચક્રવતીએ શ્રીનામ્ ગણધરની સાથે પધારી કરાવ્યો. ૨ ભરત ચક્રવર્તીની આઠમી પાટે થયેલા દંડવીર્ય ભૂપાલે કરાવ્યો. ૩ સીમંધર સ્વામીને ઉપદેશ શ્રવણ કરી ઈશાને છે કરાવ્યો. ૪ ચોથા દેવલોકના ઈન્દ્ર માહે કરાવ્યો. ૫ પાંચમા દેવલોકના સ્વામી બ્રહ્મ કરાવ્યું. ૬ ભુવન પતિના ઇન્દ્ર ચમરે કરાવ્યો. ૭ અજિતનાથ સ્વામીના બંધુ સગર ચકવર્તએ કરાવ્યું. ૮ અભિનંદન સ્વામીના ઉપદેશથી વ્યંતરેન્દ્રોએ કરાવ્યો. ૯ ચંદપ્રભુના શાસનમાં ચંદ્રશેખર મુનિના ઉપદેશથી તેમના પુત્ર ચંદ્વયશાએ
કરાવ્યો. ૧૦ શ્રી શાંતિનાથજીના પુત્ર ચકાયુધજીએ દેશના સાંભળીને કરા. ૧૧ શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીના શાસનમાં રામચંદ્રજીએ કરાવ્યું. ૧૨ શ્રી નેમિનાથજીના ઉપદેશથી પાંડવેએ દેવ સહાયથી કરાવ્યો. ૧૩ જાવડશા શેઠે વજીસ્વામીની સહાયથી સંવત્ ૧૦૮ માં કરાવ્યો. ૧૪ શ્રી કુમારપાળ રાજાના વખતમાં બાહુડમંત્રીએ ૧૨૧૩ માં કરાવ્યો. ૧૫ સમરાશા ઓશવાળે સંવત્ ૧૩૭૧ માં કરાવ્યો. ૧૬ કરમાશા શેઠે સંવત ૧૫૮૩ માં કરાવ્યું.
આ મુખ્ય ઉદ્ધારની વાત છે. તે સિવાય શંત્રુજય કલ્પમાં કહ્યા મુજબ અસંખ્ય ઉદ્ધાર અસંખ્ય ચેત્યો અને અસંખ્ય પ્રતિમાઓ અત્ર થએલ છે. એ બધા ગિરિરાજનેજ મહિમા છે.
(અપૂર્ણ) વર્તમાન સમાચાર,
મુનિ વિહારથી થતા લાભ. પંજાબ જેવા દેશમાં અનેક ઉપકાર કરી શુમારે બે વર્ષ થયા આ દેશમાં પરમ ઉપકારી મુનિરાજ શ્રી વલ્લભ વિજયજી સપરિવાર માર્ગમાં અનેક ઉપકાર કરતાં કરતાં સતત વિહાર કરી પધાય છે. હાલમાં ઉક્ત મુનિ મહારાજ ગુજરાતના ખૂણે ખચકે જ્યાં કે મુનિ

Page #28

૨૦૪
અલ્માનંદ પ્રકાશ, મહારાજાઓને બહુધા વિહારજ થતું નથી તેવા નહીં સાંભળવામાં આવેલા એવા ગામમાં (નર્મદા કાંઠે ) વિહાર કરી વિચરી અનેક મનુષ્યને (જેન અને જનેતરને) પિતાની અમૃતમય દેશનાવડે ઉ. પકારે કરેલા છે. હાલમાં ઉકત મુનિ મહારાજ નર્મદા કાંઠે કેરલ ગામમાં પધાર્યા હતા.
અત્રેના પામર બાળ જીના શુભ કર્મોને ઉદય સદ્ય - વાના ભાવને લીધે મહાત્મા પરમ જ્ઞાની મુનિ મહારાજશ્રી ૧૦૮ વલ્લભવિજયજી જેમાં આદ્ય છે, એવા શ્રી લાવણ્યવિજયજી, શ્રી સેહનવિજયજી, શ્રી વિમલવિજયજી, શ્રી વિજ્ઞાનવિજયજી, શ્રી વિબુધવિજયજી, શ્રી વિદ્યાવિજયજી, શ્રી વિચારવિજયજી, શ્રી વિચક્ષણ વિ. જયજી, શ્રી મિત્રવિજયજી, શ્રી સમુદ્રવિજયજી મુનિમંડળ તથા સં. સ્કૃત પંડિતજી હંસરાજજી સહીત સં. ૧૯૬૮ પાસ સુદી ૧૦ શ. નીવારના શુભ અવસરે પાછી આપુર ગામથી અત્રે પધારનાર હોવાથી અહીંની સમસ્ત શ્રાવક મંડળી તેમ ઈતર બ્રાહ્મણ આદી લોક સમુહ સામૈયા સાથે વાત્ર વગેરે પુષ્કળ માનનીય ઠાઠથી હર્ષ સહીત સામા ગયા હતા. સર્વ મંડળી સમીપ જઈ પૂર્ણ પ્રેમથી નમસ્કાર કરી ગગન ભેદી ફરી જયઘોષ કર્યો. આવી રીતે ગામની નજીક સામૈયું આવ્યું એટલે અન્ય ભાવિકેના ટેળાએ પૂર્વવત્ જયઘોષસહ નમસ્કાર કર્યો. પેસતાં દરવાજો કરી, ઝાંપે સુશોભિત કમાન, વાવટાકાઠી, નિશાન, ભાલા, પતાકા લગાવી આગમનને આનંદ પ્રદર્શિત કર્યો હતું. આ સંદર્ય પૂર્ણતામાં નિશ્ચલતા મહારાજશ્રીના કેમલ પાપમેચન ચરણ પંકજથી થતી હતી ને સંસારીઓની ભ્રષ્ટ મનવૃત્તિ અનાચાર તથા ઘરની મલિનતા દૂર દૂર સૂય તિમિરના વિરોધની પેઠે નાસતી હતી. અને હંમેશને માટે નષ્ટ થઈ એમ કહીએ તે પણ અતિશયોક્તિ નહિ ગણાય.

Page #29

વર્તમાન સમાચાર.
૨૦૫
^^^^^
અઢાઇ મહેૉત્સવ.
શુભ આંદોલને શુભ પ્રેરણા કરીને અશુભ કમના ક્ષય થવાના વખત શ્રી ૧૦૮ વલ્લભવિજયજીના ઉપદેશથી થયા. ને જૈન મડળીએ પાસ સુદી ૧૧ રવીવારે શ્રી પૂજ્યપાદ્ના આગમન નિમિતે ખુશાલી સારૂ અઠાઇ મહાત્સવ શરૂ કર્યાં. અને અહાર ગામ આમત્રણ પત્રિકાએ લખી માકલી અને તેને ચેાગ્ય અમૂલ્ય વસ્તુઓ પૈસાના વ્યય કરી દેવશ્રીની ભકિત સારૂ મગાવી, દેરાસરને દરવાજે મંડપ કરી સુશાલીત ત્રણ સુંદર કમાના ચાઢી. તેની સામે તેવાજ ત્રણ કમાનવાળા સુશેાલીત મડપ ટકોરખાના સારૂ કર્યાં, અહાર ચેાગાનમાં વાવટા તેારણનુ' આચ્છાદન 'ચે કરવામાં આવ્યું. આથી શાલામાં કઈ એરજ વધારો થયા હતા.
વ્યાખ્યાન સારૂ કિંમતી ચંદરવા આંધી દહેરાસરમાં ઉતરાભીસુખ મડપ એક વિશાળ ખાઝટના આસનવાળા કર્યાં હતા. જેમાં શ્રી ૧૦૮ વલ્રવિજયજી પાતે સહુથી દરરોજ ઉત્તમ, મધ્યમ ને ક્રનિષ્ટ જીવાને પથ્ય જ્ઞાનામૃત ભેજન ( વ્યાખ્યાન ) આપતા હતા. ૨સિકતા એટલી બધી હતી કે બાળક સરખુ એકાગ્રતા ચુકતુ' નહિ. આ લાભ લેવા જૈન ઉપરાંત અન્ય ધર્મના જીજ્ઞાસુએ આવતા. તેમની શ’કાનુ` સમાધાન સવ દેશીય થતું. આનું ફળ એટલુ ઉત્તમ આવ્યું છે કે મુસલમાન જેવા પણ અહિંસાનું વ્રત લેવા નિશ્ચય ઉપર આવ્યા છે.
t
બહાર ગામથી આવનારા સારૂ શ્રી સધ તરફથી 'સેાડુ' ખુલ્લુ હતુ., એ અહીંના સ’ઘની ધર્મ ઉપરની વધુ ભાવના છે એમ સિદ્ધ કરી બતાવે છે. આ મહાત્સવમાં ભાગ લેવા સાર્ ભાવિક જૈન મધુએ વડોદરા, સુરત, ભરૂચ, અમદાવાદ, ખંભાત, ભેઇ, મીયાગામ, શિનેર, અ‘કલેશ્વર, સરાર, ગ’ધારા, સણીઆદ, સીમરી, એધપુર, હાજ, નીકેારા, ઝાર, અ’ગારેસર, તડકેશ્વર, પાછીપુર, પાંજરાણી, પાટડી, સીસાદરા, તલસારી, ઝગડીઆ, સાયરપ્રાક'ડ, પાલેજ,

Page #30

૨૦૬
આત્માનંદ પ્રકાશ
મેથી, લીલેડ, રાબાદ, રગડેળ, સામરા, ફતેહપુર, અણખી વગેરે પાંત્રીશ ગામના આશરે પાંચ માણસ બહાર ગામથી પધારી કેરતને ઉપકારી કર્યું હતું.
શ્રી જીનેશ્વર ભગવાનની પૂજા અરચાની વિગત. સુદ ૧૦–શની, પ્રભાવના શ્રી સંઘ તરફથી થઈ હતી.
સુદ ૧૧–રવી, આજથી અડાઈ મહત્સવ હતું. શ્રી ભગવાનની અષ્ટ પ્રકારી પૂજા.
સુદ ૧૨–સોમ, પીસ્તાલીસ આગમની પૂજા. સુદ ૧૩–મંગળ પંચ કલ્યાણી પૂજા. સુદ ૧૪–બુધ, એક્વીસ પ્રકારી પૂા. સુદ ૧૫–ગુરૂ, નવાણું પ્રકારી પૂજા. વદ ૧–શુક, ઋષિમંડળની પૂજા. વદ ૨–શની, અષ્ટ પ્રકારી પૂજા હતી.
તેમજ આજે સાધ્વી મહારાજશ્રી દેવશ્રી તેમહેમશ્રી એ બને પધાર્યા. તેમના સત્કાર સારૂ ઘટીત વ્યવસ્થા થઈ હતી. તેમજ આજે વરડાનું મુહૂર્ત હતું અને તે બે વાગે ચડાવવામાં આવ્યો હતે. વખત થતાં માણસની બહુ ગીરદી થઈ હતી. ગામ પરગામના લોકેએ આજ દીવસ તહેવાર તરીકે પાળ્યું હતું. વરઘેડાની શોભા સારૂ ચાંદીને રથ, ચાંદીની અંબાડી, બે હાથી, ચાંદીના સાજવાળો ઘેડે ને સેનાની છડીઓ,વિગેરે નાંદેદ,વડેદરા, ભરૂચ વગેરેથી મંગાવી રા
ખ્યું હતું જૈન બંધુઓ ખુશી સાથે આભાર દર્શાવે છે કે નામદાર નાંદના મહારાજા સાહેબે તેમભરૂચ, ડભોઈના સંઘે વિના ભાડે કીંમતી ચીજો આપી છે એ ઉપરથી અમારા પ્રત્યે તેઓશ્રીની શુભ લાગણી જણાય છે. સાથે વડોદરાના સંઘે રથ આપી અનુકૂળતા કરી આપી છે, એ પણ તેઓશ્રીની સગવડતા કરી આપવાની લાગણી જણાય છે.

Page #31

વર્તમાન સમાચાર,
રથ ઉપર શ્રી ૧૦૮ જીનેશ્વર ભગવાનને તેમ જરીપટકા, નિશાન, અંબાડીથી સજી હાથી ઉપર શ્રી પ્રત્યક્ષજ્ઞાન રૂપ શ્રી કલ્પસૂત્રને પધરાવવામાં આવ્યા હતા. વરઘોડામાં શ્રી મુનિ મહાસ, શ્રી સંઘ, પ્રતિષ્ઠિત ને અપ્રતિષ્ઠિત બાલક, યુવાન, વૃદ્ધ, સી, પુરૂને જમાવ થે. સર્વે એક અવાજે ઉચરતાં હતાં કે આવી અપૂર્વ શોભા અગાઉ કઈ વખત બન્યાનું સાંભળ્યું નથી. તેમ પૂર્વના પુન્યને ઉદય થવાનું જ્ઞાન દ્રષ્ટિનું આ ચિન્હ જણાતું હતું. વરઘોડામાં આશરે પાંચ હજાર માણસ ભેગું થયેલું જણાતું હતું. ઉ. ગમણી ભાગોળે વરઘોડે જઈ ત્યાં બેઠક કરી સ્નાત્રપુજા ભણાવી.
સ્વારી પાછી ફરી ચાર કલાકે સ્થાનકે આવી, વરઘોડે સાત વાગે વિસર્જન થયું હતું.
વદ ૩ રવીવાર-વીસ સ્થાનક પૂજા ભણાવી હતી.
વદ ૪ સોમ-નવાણું પ્રકારની પૂજ, નવાણું અભિષેકમાં પ્રત્યેક અભિષેકમાં અનેક રૂપીએ મુકી ભણાવવામાં આવી હતી.
શ્રી ૧૦૮ વલ્લભવિજયજી મહારાજને અત્રેના જૈન ભાઈઓએ શુભ ઉદ્દેશથી પિતાને ઘેર પધરાવી પગલાં કરાવી જ્ઞાન પૂજ કરી વાસક્ષેપ લીધે. યથાશકિત અભક્ષ ત્યાગ, બ્રહ્મચર્ય, ભક્તિ ઉપાસના વિગેરેના નિયમ લીધા, એ ઘણું ઉત્તમ કાર્ય થયું છે.
ધર્મનું જ્ઞાન મળવા સારૂ બાળકોને ભણાવવા સારૂ પણ એગ્ય વ્યવસ્થા થઈ છે.
આસરે આ મહોત્સવમાં શ્રી દેરાસર ખાતે રૂ.૨૦૦૦)નું ઉ. પન્ન થયું છે તેમાં મેટે ભાગ કેરલના શ્રી. જૈન ભાઈઓનાજ છે. આથી જ તેમને ધર્મનો ઉત્સાહ જણાઈ આવે છે, ને તેઓ ધન્યવાદને પાત્ર છે. હાલમાં અત્રે શ્રી ૧૦૮ મહારાજશ્રી સ્થિત છે. અલ્પ સમયમાં મહાત્માશ્રીના સમાગમમાં આટલું ફલ છે તે પછી વધુ સમાગમનું તે પૂછવું જ શું?

Page #32

૦૮:
આત્માનઢ પ્રકાશ.
પરમ ઉપકારી વિદ્વદ્વત્ન મુનિમહારાજ વલ્રવિજયજી મહારાજ અનેક ઉપકારે કરી પરિવાર સહિત ત્યાંથી વડાર કરી લીધેડ ગામમાં ત્રણ દિવસ ખીરાજમાન થયા. ત્યાં જૈનાના ઘર ત્રણુ છે ૫રંતુ અન્ય ધર્મી લુહાર-સુતાર સેાની વિગેરે લેકાએ ઉક્ત મુનિરાજના ઉપદેશ સાંભળી અનેક આરબ સમારભના નિયમે લીધા હતા. ત્યાંથી વિહાર કરી ઉકડ મુનિમહારાજે સામરા ગામમાં પધાર્યાં, અત્રે શ્રાવકાના પાંચ ઘરો છે પરંતુ ઘણી વસ્તી મુસલમાન નાની છે. ઉકત મુનિરાજના ઉપદેશ સાંભળી તેવા પશુ ભાવિક થયા હતા. તેઓના આગ્રહુથી ઉકત મુનિમહારાજને સવારે અને પેરે એ વખત વ્યાખ્યાન કરવી પડત' હતા. તંત્ર રહેનાર મુખી કાકા ભત્રીજાને ઘણુા લાંબા વખતથી વેર ચાલતુ હતું જે મહારાજશ્રીની વ્યાખ્યાન વાણીથી લુપ્ત થઇ જતાં આમન સામન મળી ગયા હતા. ત્યાંથી મુનિરાજ શ્રી વિહાર કરી સીયઢ ગામમાં પધાર્યો હતો ત્યાં શ્રાવકોનાં એ ઘર છે પરંતુ કબીરપંથી, સ્વામીનારાયણુ અને બ્રાહ્મ@ાના પ્રચાર વધારે છે. જયાં તે ઉકત ધમાં ભેાનેા પ્રેમ મહુરાજ ૐ. પર એટલા બધા થયે કે ત્યાં મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવજયજી મહારાજને એક દિવસમાં ચાર વખત વ્યાખ્યાન કરવું પડયું હતું. જેમાં એક શ્રાવકે સજોડે ચેથું વ્રત ઉચયું હતું. ત્યાંથી વિહાર કરી મેથી ગામમાં પધાર્યા. ત્યાં ત્રણ દિવસ રહ્યા. અત્રે શ્વેતામ્બરી અને સ્થાનકવાસી એમ એ પક્ષમાં વિષ્ણુકે વહેંચાયેલા છે. તથાપિ તેના સપ એવે છે કે બંને વ્યકિતના સાધુઓને માન આપે છે, ત્યાં પણ મુનિ રાજશ્રીનાં આવાગમનના ઉત્સાહ અપૂર્વ હતા. તેવીજ રીતે ઉપકાર કરતાં ઉત્તરાજ-કરમાલ-નડા થઇ ગયા માહા શુદ૩ સામારે પરમકૃપાળુ મુનિરાજશ્રી વલ્રવિજયજી મહારાજ સપરિવાર ભેઇ પધાર્યા છે. ત્યાં ઘણાજ દમદખા સાથે ત્યાંના જૈન બધુઆએ સામૈયું કરી અપૂર્વ કિત કરી છે અને ગામમાં પધાર્યાં છે. આ ડભેાઈ ગુજ રાતનુ' પ્રાચીન શહેર છે. અહીં' શ્રી લેાઢન પાર્શ્વનાથજી મહારાજની અલૈલિક પ્રાચીન પ્રતિમા છે. દર્શન-યાત્રા કરવા લાયક છે.
( મળેલુ' )

Page #33

AAAAAAAAAAAAAAAAA
nannanomon
વર્તમાન સમાચાર
- ૨૦૯ સુરત જીલ્લા માટે ખાસ લેવાયેલો “શ્રા જૈન ધાર્મિક પ્રાથમિક પરીક્ષા" ના ઈનામનો મેળાવડે.
વડાઐરા, સુરત, તા. ર૪-૧-૧ર. આજ રોજ શ્રી વડાટાના ઉપાશ્રયમાં વ્યાખ્યાન અવસરે શ્રી જૈન ધાર્મિક પ્રાથમિક પરીક્ષા” નાં ઈનામને મેળાવડો કરવામાં આવ્યો હતે શરૂઆતમાં શ્રી વડાચાટા જૈન વિદ્યાશાળાના
નરરી સેક્રેટરી મી. મગનલાલ પરશોતમદાસ બદામીએ મજકુર પરીક્ષા ઉભરવાનું કારણ નીચે પ્રમાણે વાંચી સંભળાવ્યું હતું:
હાલમાં કેટલીક મુદત થયાં શ્રી જૈન શ્વેતામ્બર એજ્યુકેશન ઑર્ડ હસ્તક “શેઠ અમરચંદ તલકચંદ જૈન ધાર્મિક હરીફાઈની પરીક્ષા લેવાની શરૂ થઈ છે. પરંતુ તેમાં પહેલા ધરણને અભ્યાસક્રમ કે જે પંચ પ્રતિક્રમણ અર્થ સહિતને છે, તે શરૂઆતમાં વિદ્યાથીઓને ભારે પડતે જણાવાથી અત્રેના ધાર્મિક કેળવણના અનુભવી ગૃહસ્થની સૂચના અનુસાર ફક્ત બે પ્રતિક્રમણ અર્થ સહિત (હેતુ, યુક્ત, સમજુતી પૂર્વક) નું જ્ઞાન દઢીભૂત થાય એવા ઉછે. શથી પ્રથમ તેટલાની પરીક્ષા લેવી પણ જરૂરની છે, અને તે માટે હાલ અજમાયશ તરીકે સુરત જીલ્લાના વિદ્યાર્થીઓ માટે તે પરીક્ષા સુરત મુકામે લેવાનું મુકરર કરવામાં આવ્યું છે. ”
ચાલુ સાલ માટે રા. ર. શેઠ મોતીચંદ હીરાચંદ સોના ચાંદીવાળા તરફથી રૂા. ૨૫) આપવા ખુશી બતાવ્યાથી તે રકમનાં નીચે પ્રમાણે ચાર ઇન મે ઉપલા નંબરે પાસ થનાર ચાર વિદ્યાર્થીઓને આપવામાં આવ્યાં હતાં– ૧ લું ઈનામ રૂા. ૧૦) ત્રીભવનદાસ છોટાલાલ. ૨ શું છે રૂા. ૭) મણીલાલ રસિકદાસ. ૩ જી
રૂ. ૫) મેહનલાલ મયાદ. ૪ થુંક રૂા. ૩) નગીનચંદ જગજીવનદાસ,
પ્રસગાનુસાર મુનિવર્ય શ્રી પ્રવર્તક કાતિવિજ્યજી મહારાજ સાહેબે બહુ અસરકારક રીતે જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે તે પૂર્વક ઉપદેશ શ્રોતાઓને આપે તો –

Page #34
210 આમાનંદ પ્રકાશ. છેવટે આવતા બે વર્ષના માટે અત્રેના સ. સ. શેઠ ચુનીલાલ છગનચંદ શરાફ તથા શેઠ મોતીચંદ હીશચંદ સેના ચાંદીવાળાએ દર સાલ માટે ઈનામના રૂા. 25) આપવા પોતાની ઈચ્છા પ્રદર્શિત કરી હતી. અને ઉક્ત ગૃહસ્થોનું અનુકરણ અન્ય કેળવણ રસિક બંધુઓ કરશે એવી આશા રાખવામાં આવી હતી. બાદ મેળાવડાનું કામ સમાપ્ત થયું હતું. સુરત. વડાચૌટા. 1 માઈલાલ છગનલાલ દલાલ હેડ માસ્તર. વસંતપંચમી. ( શ્રી વડાચોટા જૈન વિદ્યાશાળા- સરત. ' સુરત બંદરથી શ્રીમાન મુનિ મહારાજ શ્રી હંસવિજ્યજી સાહેબ તથા પન્યાસજી શ્રીસંપદ્રવજ્યજી સાહેબાદિ 8 મુનિએ પિષ વદિ 1 મે વિહાર કર્યો તે વખતે મહારાજશ્રીના દર્શન કરવા વડાચાટાના ઉપાશ્રયથી જાહેર સડક સુધી બંને બાજુ સેકડે શ્રાવક શ્રાવકાનાં ટેળે ટેળાંઉભાં હતાં અને ચાટાને જયઘોષથી ગજવી મુકયું હતું. સેકડોની સંખ્યા તે ઠેઠ કતાર ગામ સુધી બે ત્રણ દિવસ ચાલુ રહી હતી. દરમીયાન બીજે દિવસે ત્યાં પૂજા તથા ભાવના હતી અને ત્રિજે દિવસે ત્યાંથી કઠોર ગામ તરફ વિહાર કર્યો હતે. પોષ વદી 10 ના રોજ કઠેર જૈનશાળાના વિદ્યાર્થીઓની પરીક્ષા શ્રીમાન સવિજ્યજી મહારાજ સાહેબે લીધી હતી. તે દિવસે બાળક બાલિકાઓને પ્રભાવના તથા શેઠ મેહનલાલ ઝવેરચંદ તરફથી. રૂ. ૧ર) અંકે પણતેર રૂપીઆની કીંમતની ચોપડીઓ વહેંચવામાં આવી હતી. ત્યાંના શ્રાવકો તરફથી અને દેવળોમાં પૂજાઓ પણ ભણાવવામાં આવી હતી. ત્યાંના તમામ વિદ્યાર્થીઓને બી પીવાને ત્યાગ કરાવવામાં આવ્યો હતો. કઠોર ગામથી વિહાર કરી મહારાજ સાહેબ કરજન થઈ બેઠાણ મુકામે વદી 13 ના રોજ પધાર્યા છે. અત્રે શ્રાવકેનાં ઘર આશરે 50) છે અને એક ભવ્ય શિખર બંધ પ્રાચિન જેન દેરાસર છે. આ તરફ જૈન લેકે ધાર્મિક બાબતેમાં ઘણાજ પછાત છે માટે સાધુ સાધ્વીએ આ તરકવિચક્ષુ લાભકારક છે. For Private And Personal Use Only