Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
દેહરા આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપ તત્વ વિકાશ આત્માને આરામ કે આત્માનંદપ્રકાશ,
*
*
*
પુસ્તક ૩ જ, વિક્રમ સંવત ૧૯૬૨– વૈિશાખ, અંક ૧૦મો.
પ્રભુસ્તુતિ.
શાર્દૂલ વિક્રીડિત. ભાવ્યા ભારતમંડલે ભવિજને જે ભાવના આદરી, ગાયા ગેરવ ગીતથી ગુણિજને જે ગર્જત આચરી; પૂજા પૂરણ પ્રેમથી સુરગણેર સેવ્યા સુરેદ્ર મળી, તે નિત્ય જયવંત હે જિનવરે છેદે કુકર્માવલી.
શ્રાવક સ સાર.
હરિન્ગીત. ચાં સર્વદા ઉપગ સાથે સત્રવર્તન થાય છે, પરમાર્થ કરવા પ્રેમથી હદયેથી ખંત ધરાય છે; ૧ સારી ભાવનામાં ભાવ્યા. ૨. દેવતાના સમૂહે ૩ નઠારાં કર્મની પતિ
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનં પ્રકાશ, &&& && & & & &&& &&&& નીતિ તણા શુભ માર્ગમાં મન હર્ષ થાયે જયાં ઘણે, દુખહાર ને સુખકાર છે સંસાર તે શ્રાવક તણો. સમ્યકત્વ સાધે સર્વથી નવ ગર્વ યાંહિ ધરાય છે, મદ ધારિને ઊભા થાતાં ચિત્ત સંકોચાય છે; જયાં ધીરતાથી ધારતા જ ધર્મ સારે આપણે, દુખહારને સુખકાર છે સંસાર તે શ્રાવક તણે. સિ નેહથી સાથે મલે ઈષ્યા ન ધારે આપથી, ધરિ સંપ સાધે કાર્ય સઘળા ઐક્યતાની છાપથી. મન ટેક રાખે એમ જે કર્તવ્યને પહેલું ગણે, દુખહારને સુખકાર છે સંસાર તે શ્રાવક તણે. સાધર્મિ બંધને સદા જે મદદ આપે માનથી. ગુરૂ ભક્તિમાં આસક્તિ રાખી જયાં રહે એક તાનશી નિચે કરે જે કામ ક્રોધાદિ રિપુ સઘળા હશે, દુખહારને સુખકાર છે સંસાર તે શ્રાવક તણે. ૪ વિધા વિનોદે કાળ સઘલ જ્યાં પ્રસાર કરાય છે, ગુણ દેખતાતકાલ જ્યાં મન સર્વથી જ હરાય છે; સુવિચાર નિત્ય મનમાં ધારિ તેવા રજકણે દુખહારને સુખકાર છે સંસાર તે શ્રાવક તણે. ૫
શ્રી હીરસૂરિ પ્રબંધ. શ્રી હીરસૂરિશ્વર સંવત્ ૧૫૮૩ ના વર્ષમાં શ્રી પાલનપુર નગરમાં જન્મ્યા હતા. તેઓએ સંવત્ ૧૫૯૬ના કાર્તિક વદી ૨ને દિને શ્રી અણહિલ્લ પૂર પાટણમાં દીક્ષા લીધી હતી. તેઓ શ્રી
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૯
state
testeste
સવત્ ૧૬૦૭માં શ્રી નડુલાઇ નગરમાં પંડિત પદવી, સત્ ૧૬૦૮ ના માહ શુદ ૫ ને દિને શ્રી નારદપૂરે વાચક પદવી તથા સંવતૂ ૧૬૧૦ની સાલમાં શ્રી સીરાહી નગરમાં સૂરિપદ પામ્યા હતા. તેઓ શ્રીમાં સભાગ્ય વૈરાગ્યાદિ ગુણા બૃહસ્પતિ પણ વર્ણવી ન શકે એવા હતા. તેમણે શ્રીસીરાહીમાં શ્રી થુનાથજીની પ્રતિષ્ટા કીધી હતી તથા વળી નારદપૂરે અનેક જિનબિંબની પ્રતિષ્ટા કીધી હતી. વળી શ્રી અમદાવાદ નગરમાં લુ કામતના અધિપતિ રૂષિ મેધજીએ લુંકામત દુર્ગતિના હેતુ જાણીને તે મતને રજનીની જેમ છાંડીને પચવીસ મુનિની સાથે પાદશાહ અકબરની આજ્ઞાપૂર્વક મોટા ઉત્સવ પૂર્વક આ જ હીરવિજયસૂરિની પાસે ફરી દ્વીક્ષા લીધી હતી. હવે શ્રી હીરવિજયસૂરિ અને પાદશાહ અકમ્બરના સમાગમનું કારણુ અત્ર નીચે પ્રમાણે લખવામાં આવે છેઃ—
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી હીરસૂરિ પ્રધ
testetetstat
1
શ્રી ગુજરાતમાં સતર હજાર ગામનું પાટવી ટિલાયત । શેહેર અમદાવદ છે. તેની પાસે ગંધાર બંદર છે. તે ગંધાર બંદરમાં રામજી ગધારીએ નામે મહા ધનાઢય શ્રાવક વસતા હતા. તે શ્રાવકે શ્રી હીરવિજયસૂરિની અતિ ખ્યાતિ સાંભળીને એવા અભિગઢ ધાયા કે જ્યાંસુધી યુગપ્રધાન સમાન મહા પ્રભાવિક શ્રી હીરવિજય સૂરિને ન વાંદુ ત્યાંસુધી વિગય ન વાપરૂં. આ પ્રમાણે ધારીને સૂરીશ્વરને ગંધાર નગરે ચતુર્માંસ કરવાને વિનતિ લખી. તે શ્રાવકની વિનતિ પ્રમાણુ કરીને વાટમાં ત્રણ ચૈામાસાં કરીને ચતુર્થ ચામાસે ગંધાર નગર નજીક આવ્યા એટલે વધામણીયા કાસીદે વધામણી આપી. શેઠે વધામણીમાં પાંચસેા વખારની કુંચીએ આપી કાસીદને કહ્યુ કે તેમાંથી એક કુચી ગમે તે ઉપાડી
For Private And Personal Use Only
ܐ
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રરર
આત્માને પ્રકાશ પ્રહ હઠ હઠk bh&&&&&&& છે કારણકે મેટી જોઈને કેચી ઉપાડી. વાણોતરે વખાર ઉઘાડી આપી, તે માંહે પાંચસે વડાણા દોરડાં વિગેરે સામાન નીકળે. તે વારે શેઠે વિચાર્યું કે એને એ કાલીદ બિચારે શું કરશે, તેથી તેની કિમત કરાવી તે અગ્યાર લાખ બાવન હજાર રૂપિયાની થઈ, તે સર્વ દામ વધામણયાને ગણ ખાયા.
પછી એ ધનાઢય ગુરૂભક્ત શેઠે સૂરિશ્રીનું સામૈયું અતિ ઠાઠ માઠ સહિત કરવાને શ્રી સંધ સમસ્તને આમંત્રણ કરી પિતાના સેવક વર્ગને નગર શણગારવાને આદેશ કર્યો. એટલે એમણે એ શેઠની આજ્ઞાને અનુસરીને ચાટાં પ્રમુખ સાફસુફ કરાવી ત્યાં સુગંધી જળને છંટકાવ કરાવે, અને શેરીએ શેરીએ અને ઘેર ઘેર તોરણ બંધાવ્યા સામૈયું નીકળ્યું એમાં સાંબેલાનો પણ પાર
હેતે માતાઓએ તાના પુત્ર પુત્રીઓને ઉત્તમ વસ્ત્રાલંકાર ધારણ કરાવીને ( બાહ્ય) શોભામાં એક બીજાથી શ્રેષ્ઠ દેખાતાં કરવાને પ્રયાસ લેવામાં કંઈપ ઉણપ રાખી ન હતી. એકસેને આઠ મડારૂપવંત ભાગ્યવતી સ્ત્રીઓ સેળે શણગાર સજીને શિરપર સુ વર્ણવર્ણ કળશ લઇને ધવળ મંગળ ગાતી ગાતી પાછળ હાથણીઓની પેઠે મલપતી ચાલથી ચાલતી હતી, એથી સમયાના ઠાઠની અવધિ આવી રહી હતી. વિધ્યાચળના જળ પ્રદેશની મે જમજામાં ઉછરેલા હસ્તિઓ, ઉત્તમ રેવાળ ચાલ ચાલનારા પવનેગી અશ્વરત્નો, સેના રૂપાના રથ પ્રમુખ વાહને. સુખાસને વગેરેથી અધિક અધિક શોભા બની રહી હતી. સવાર સારંગી'પ્રમુખ છત્રીજી જાતિના વાજીંત્રને સુવર, ભાટ ચારણ આદિ બંદિજનેની બિરૂદાવલીની સાથે મળી જઇને છેતેજિયને કઈ ઓર જ આનન્દ આ
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ હાલ્પરિ પ્રણય,
૨૨૧ & &&& &&&& she પત હતા. ટુંકામાં એટલું જ કે આ ઉત્સવથી દરેક ભવ્ય જીત્રના હૃદય કમળમાં અવર્ય ઉલ્લાસ પ્રસરી રહ્યા હતે.
આવું સામૈયુ લઈ શેઠ શ્રીએ સૂરીશ્વરની સન્મુખ આવી પાંચ અભિગમ સાગવી ત્રણ પ્રદક્ષિણા દઈ દ્વાદશ આવર્ત વંદને એમને વાંધા અને એમ પિતાને અભિગ્રહ સફળ કર્યો. ગુરૂજીને લઈ સામૈયું પાછું ફર્યું. રસ્તે શેઠે વાચકોને યથાશક્તિ દાન આપી સંતુષ્ટ કર્યો અને શહેર વચ્ચે થઈને ગુરૂ શ્રીને ઉપાશ્રયે પધરાવ્યા, ત્યાં આગળ સૂરીશ્વરે સકળ જતુને હિતકારિણી, ઉભય લોક સધાવનાર ધર્મદેશના રૂપ અમૃતની, તે શોઠશ્રીએ એક આ લેકને સધાવનાર ઉદર પૂરણાના અંગભૂત એવા સેનૈયાની, પ્રભાવના કરી. એથી જિન શાસનની ઘણી પ્રશંસા થઈ અને અન્ય દરની પણ એની વાહવા બોલવા લાગ્યા.
હવે સુરીશ્વરજીને અહિ ગધારમાં ચોમાસું રાખેલા છે અને શ્રાવક વર્ગ એમના ઉપદેશ થકી વિશેષ પ્રકારે નવનવા કાર્યમાં પ્રવૃત્ત થઈ રહ્યા છે.
આ અરસામાં મહાન અકબર પાદશાહ મોગલ ગાદી પર રાજ્ય કરતા હતા એ પાદશાહે શ્રી થાનસિંહ અને ટોડરમલ એ બેને પિતાના દિવાન તરીકે રાખેલા હતા. એમને ચાંપાબાઈ નામે એક ફઈ હતી. તેને એવો અનુભવ ઉપજ કે છ માસી તપ કરું, તેથી પિતાના બેઉ ભત્રીજા પાસે રજા માગી, ગુરૂ પાસે જઈ છમાસી તપ કરવાના પચ્ચખાણ કર્યો. કુલદીપક ભત્રીજા
એ ફઈબાને સુખપાલમાં બેસાડી લજતે ગાજતે ઘેર આપ્યાં. રતે ધર્મપર અત્યંત આસ્થાવાળા એ બેઉને ઉઘાડે પગે ચાલતાં
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૨
www.kobatirth.org
આત્માના પ્રકાશ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જરૂખામાં બેઠેલા પાદશાહે જોયા. જોઇને બોલ્યે કે આવા હિંદુ
•
આના ધર્મ કેવા કે સ્રીની આગળ પુરૂષ ઉધાડે પગે ચાલે છે ? એમ કહી કાઈ હજુરી હાજર હતા તેને મેકલી થાનસિ ંહને પેતાની પાસે બેાલાવી એ ભાખતનેા ખુલાસે પૂછ્યા. થાનસીંહૈ ખુલાસા કર્યેા એ પાલખીમાં બેઠાં છે એ મારાં ફાઇખા થાય છે. એ બહુ હિમ્મત ધરીને છ મહિનાના રાજા થાં છે. પાદશાહે કહ્યું—એમાં શું ? દિવસે નહિ ખાય તા રાત્રે ખાશે. એવા તપ તે અમારા ઘણા ઠ્ઠીર લેાકા કરે છે. થાનસીંહે ઉત્તર આપ્યા— પાદશાહ સલામત, અખારા રાજા યાને ઉપવાસ એવા નથી. અમારા ઉપવાસ તા નકારડા ઉપવાસ છે. દિવસે ટ્રુ રાત્રિએ ક્યારેએ કંઇપણ ખાવુ નહીં. બહુ તરસ લાગે તે ધણું ગરમ કરીને ઉકાળેલુ’ પાણી ઠારીને રાખી મૂકયું હાય તે પીવુ. ખીજું કાંઇ લેવા કે દેવા. આવા અમારા ઉપવાસ છે. એ પ્રમા
છ માસ પર્યન્ત કરવાના છે. એ સાંભળી અતિ આશ્ચર્યમાં ગરકાવ થઇ પાદશાહ બોલ્યે!——અરે થાનસિંહ, એ શુ' બે ? અનાજ વિના જીવાય જ મ ? તાપણ ભલે—તારૂં કહેવુ તાજ માની શકુ` કે જો એ તારી ફાઈબા અમારા મહેલમાં છ મહિના સુધી રહે. અમે પાતે ખાસી તરેહથી એમની ખીજમતમાં સુધાં રહેશું. પીવાનું પાણી બહારથી આવશે તે માફ. બાકી કંઈપણ ખાવાનું લાવવા દેવામાં આવશે નહીં. તારી ફાઇ છે એ મારીજ ફાઇ છે એમ હું માનીશ. માટે જા એમને અહિં આપણા મહેલમાં તેડી લાવ.
પાદશાહની આવી ઇચ્છા જોઇ, ભત્રીજો ફોઈખાને મહા આ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી હીરસૂરિ પ્રધ
૨૩
tatatatat
betrtrtusteste
ડંબર સહિત તેડી લાન્યા. પાદશાહે પણ પેાતાની હુરમ અને દાસદાસીમાને હુકમ કર્યા કે, એ ખાઈને તમે સઘળા તમારી ફાઈ કરીને માનજો. એની ધણી સારી રીતે ખરદાસ્ત ચાકરી કરો અને હરેક ખીજમત ઉઠાવજો, ફકત એક ઉકાળેલુ પાણી અંદર આવવા દેજો; પણ ખાવાની કંઈપણ વસ્તુ, મેવા, મીઠાઇ ઇત્યાદિ આવવા દેશે નહીં. એ પ્રમાણે સર્વેને હુકમ કરીને બાદશા કચેરીમાં ગયા.
એમ કુંરતાં પહેલા માસ વીત્યેા. બીજો ને ત્રીજો મહુના પણ પસાર થયા. માથા પૂરા થયા અને પાંચમા પણ ગયા.. હમેશાં ખબર અંતર પૂછતાં છ મહિના પણ પૂરો થવા આગ્યે. ભા દરવા શુદ્ધિ ચાથ પાસે આવી. એટલે થાનસિ હું. પાદશાહ પાસે રા લેવા આન્યા. તે ચે———હૈ પાદશાહ, મારી ફાઇબાને છ મહિનાના રાજા પૂરા થયા છે, ફકત એક દિવસ ખાકી છે, માટે આાપુના હુકમ હાય તે। આજના દિવસ દેવગુરૂને પગે લાગવા જાય અને કિતાખપુરાણ સાંભળે, અમારી ન્યાતવાળા અને કુટુંબવાળા સાને જમાડયા પછી એ જમશે. એ સાંભળી પાદશાહે પોતાની હુરમેને અને દાસીઓને સર્વેને મેલાવી–પૃષ્ઠી ખાતરી કરી કે એ ખાઈએ એક ઉકાળેલા પાણી શિવાય ીજું કંઈપણ અ નાજ આદિ ખાધું નથી એ પરથી તે અત્યંત આશ્ચર્યમાં ગરકાવ થઈને, ચાંપાબાઈ પાસે આવી પુછવા લાગ્યા——અરે ફાઇખા, તમે છ મહિનાના રાજા કર્યા એ કાની કરામતથી કયા ? ચાંપા બાઇએ ઉત્તર આપ્યું—મારા દેવગુરૂની કરામતથી કર્યા.. દેવને તે અકબર પાદશાહ પત્થરના પુતળા જેવા કહીને એળ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માપનાં પ્રકાશ
ખે છે એમ બોલ્યો. પણ ગુરૂ પણ એ ન જાણતા હેવાથી ચાંપાબાઈએ ખુલાસો કર્યો –
મારા ગુરૂ શ્રી હીરવિજયસૂરિ ગુજરાતમાં ખંભાત શહેરની પડોસમાં ગધાર નગરમાં છે ત્યાં આગળ રામજી ગાંધારીઓ નામે શેઠ રહે છે. એમણે ઘણે આ ગ્રહ કરીને એમને ત્યાં રાખેલા છે. એ મારા ગુરૂની કરામતથી–એ મારા હીરવિજયસુરિશ્વર ગુરૂની કૃપાથી મેં મારા નેજા-ઉપવાસ પૂરા કર્યા છે. એ સાંભળી પાદશાહે ચાંપાબાઈને પહેરામણી કરી રજા આપી.
હવે પાદશાહ પિતે વિચારમાં પડ–કલ્પનાના ઘડા ને ઘડા દોડાવવા લાગ્યા અહે " એ ગુરૂ–એ ચાંપાબાઈનો ગુરૂ તે એ કેક હશે કે જેણે ગુજરાતમાં –ગંધારમાં બેઠા બેઠા કરામત કરી-અને એ કરામતથી ચાંપાબાઈએ છછ મહિનાના રાજા કર્યા ! માટે એ ગુરૂના દર્શન કરૂં તે બહુ સારું થાય. એમ વિચારી ગુજરાતના સુબા ઉપર એવી મતલબનું એક ફરમાન લખી મેકલાવ્યું કે, ખંભાત શહેરની નજીકમાં ગંધાર ગામમાં એક હીરવિજયસૂરિ નામે મહાન્ આચાર્ય રહે છે, એમને અમારા સલામ કહી કુશળ સમાચાર પૂછી અરજી કરી કહેવું જે-તમને પાદશાહ બહુ યાદ કરે છે માટે માર્ગને જે ખરચ થાય તે લ્યો અને તૈયાર થઈને થાલે. આ ફરમાન ગુજરાતના સૂબા ઉપર ગયો એણે એ ખંભાતના સૂબા ઉપર મોકલ્યો, ત્યાંથી ફરતો હરતો ગંધાર ગયે. પાદશાહના માણસે ફરમાન લઈને આવ્યા તે વખતે રામજી ગંધારીઓ ગુરૂ શ્રીની આગળ સિદ્ધાંત સાંભળતે બેઠો હતો. અકબર પાદશાહે સૂરિશ્વરને તેડાવ્યા છે, એ ફરમાન વાંચી પોતે એ માણ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી હીરસૂરિ પ્રખધ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ
toteste
સાને લઈને ખંભાત ગયે. ત્યાંથી મહાજનને સાથે લઈ રાજનગર ( અમદાવાદ ) ગયા. ત્યાં સર્વે મહાજને મળીને મહેતા મુત્સદ્દી વર્ગને સમજાવી રાજી કરી, માણસાને ફરમાનના ઉત્તર લખાવી આપીને પાછા વળ્યા. માણસા પાછા પાદશાહ પાસે આવ્યા કર માનના જવાબ આવ્યા તે દીવાને પાદરાહુને વાંચી સંભળાવ્યેા. “હીગુરૂની આખર અવસ્થાછે; કાંઈક વળત ભાવ થશે તેા અમને વિના વિલબે આપની સમક્ષ મેકલાવી આપશું. ' આ પત્ર પાઢ શાહે સાંભળ્યે—લાત માની–એમ હશે, કહ્યું.
આ વખતે આ દિલ્લી શહેરમાં એક ધાંચી રહેતા હતા તેના ઘરની દીવાલ જીર્ણમાય હતી તે ચામાસામાં બહુ વરસાદના મારથી પડી ગઇ. એ દુરસ્ત કરવા માટે ધાંચીએ ફ્રી ઢીવાલના પાચા ખેાઢવા માંડયા, તો તેમાંથી તેને એક સુંદર ચાર ખાનાવાળી ઢીવી જડી. તેને ધાટ ધણા સુશોભિત હેાત્રાથી એ ધાંચીને બહુ ગમી ગઇ, તેથી તેણે તેને માંછ ચૈાખીકરી સંધ્યા સમયે તેલ પૂરીને ચારે ખાનામાં ચાર દીવા કર્યા, દીવા પ્રગટયાની સાથે તેણે દીવીની આસપાસ ચાર એલી ફઠ્ઠીર ફરસ દીઠા. એમને જોઇને ઘાંચી બહુ ભય પામ્યા. પણ પેલા એલીઆએ તેની પાસે આવી ઊભા રહી તને શાંત કરી કહ્યું—ભય ન પામીશ. અમે ચારે જણ આ દીવાને આધીન છીએ. જ્યાં સુધી આ ઢીવા બન્યા કરશે ત્યાં સુધી અમે અહિને અહિં હાજર રહેશું. એ દીવીના ચારે ખાનામાં મત્રાક્ષરો લખેલા છે તેને લીધે અમે એ દીવીના સેવક છીએ. આ ટીવીને જે પ્રગટે તે અમને જે કાર્ય કરમાવે એ અમે પાર ઉતારી આપીએ છીએ.
આ જોઇને તેા ધાંચીને અત્યંત વિસ્મયની સાથે હર્ષ થયે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૬
આમાનંદ પ્રકાશ Muહહહરઈ-
6888 પોતાની મનોકામના સિદ્ધ કરી આપનારી વસ્તુની પ્રાપ્તિ થઈ તેથી હવે તેનું દારિદ્ર જવાનું એટલું જ નહિ પણ પોતે એક મે.. માણસ બની જવાને એવા એવા મનસુબાએ તેને ગાંડે ઘેલે કરી દીધો. તરતજ તેના દીલને વિ એ શોખ ઉત્પન્ન થયો કે, જયારે ઈચ્છિત ધતુ પ્રાપ્ત કરી શકાય એમ છે ત્યારે પહેલવહેલા તે આપણે અકબર પાદશાહને મહેલ જો, એ પરથી પેલા ઓલઆઓએ એને ઉપાડીને પાદશાહના મહેલમાં મૂક્યું. ત્યાં એણે ફરી ફરીને જોવા માંડયું. પાદશાહની શસ્યા જોઈને સુઈ જવાનું મન થયું અને સુતાની સાથે નિદ્રા આવી ગઈ. ઘેર દીવી બળની હતી તેમાં દીવેલ થઈ રહ્યું એટલે દીવા બુઝાઈ ગયા તેની સાથે તેના સેવક પણ અદ્રશ્ય થયા,
એવામાં રાત્રી પડી તેથી અકબર પાદશાહ મહેલમાં સુવા આવતાં પોતાની શયાને વિપેલા મલિન વાવાળા ઘાંચીને ઘેર નિદ્રામાં ઘોરતે જોયે. અબે પામી ઘાંચીને જગાડ પણ ઘાંચી તે ભયથી ધ્રુજવા લાગ્યો. “ તું કેણ છે, કેવી રીતે અને શા માટે આ જમાનામાં દાખલ થયે, તે સાચે સાચું કહીદે.” એ પાહશાહનો હુકમ સાંભળીને ઘાંચીએ સર્વ વાત યથાસ્થિત કડી સંભળાવી. પાદશાહ બહુજ રોષે ભરાણે, પણ એ અત્યંત આચચેવાળી દીવીની વાત સાંભળીને નરમ પડયે, વાતની પરીક્ષા કરવા માટે પોતાના માણસને મોકલાવી ઘાંચીને ઘરથી દીવી મંગાવી. સવાર પડી એટલે ઘાંચીને ન્હવરાવી કરી શુદ્ધ વસ્ત્રાદિ પહેરાવી પિતાની પાસે રાખે. સાયંકાળે તેની સમક્ષ દીવી ટાવી તે ઘાંચીની કહેલી વાત અક્ષરશઃ ખરી પડીઃ તેના કહેવા પ્રમાણે પેલા છે ચારે ઓલીઆ ફકીર આવીને પ્રગટનારની સેવામાં ઉભા, એ જોઈને,
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી હીરસૂરિ પ્રબંધ,
૨૨૭
گلیمر دیگریگولیٹری ڈیڈلع
گل
પાદશાહના સાનન્દાશ્ચર્યને કંઈપણ પાર રહે નહીં. પછી એણે ઘાંચીને સન્માન સહિત શિરપાવ આપી ઘેર વિદાય કર્યો.
હવે જયારે જયારે ઈચ્છા થાય ત્યારે અકબર પાદશાહ તે દીવી પ્રગટાવીને ઓલીઆઓને પોતાની સમક્ષ લાવવા લાગ્યા ને દેશ દેશાવરના નવનવીન સમાચાર પણ એમના થકી જાણવા લાગ્યો. એકવાર એને યાદ આવ્યું કે લાવને પેલી ચાંપાબાઈના બહુ કરામત વાળા હીરગુરૂના સમાચાર આ ઓલીઓ થકી મેળવીએ. ઇચ્છા થતાંની સાથે ઓલીઆઓએ ખબર આપ્યા – હે પાદશાહ, હીરગુરૂ ગંધાર, શહેરમાં સર્વ વાતે કુશલ છે, સવ રીતે એમને આરામ છે, કંઈ પ્રકારને આધિ વ્યાધિ બીલકુલ એમને નથી. એમને અહીં આવવાની ઈચ્છા ન હોવાથી, રામજી ગંધારીએ તમારા માણસોને લાંચ ફચ આપીને ખોટે કાગળ મેકલાવ્યું હતું. એ સાંભળીને પાદશાહને બહુ ગુસ્સો ચઢ. તેથી સવારના પહોરમાં એક તાકીદને ફરમાન કાઢીને ગુજરાતના સૂબા ઉપર મેકલા; માંહે લખ્યું જે જૂઠા જૂઠા બહાનાં કાઢીને જૂઠા સમાચાર કહેવરાવ્યા છે તે અમારા ધ્યાન બહાર નથી. હવે તો સૂબાસાહેબથી કંઈપણ કહેવાય એમ રહ્યું નહીં. એણે રીતસર ફરમાન મોકલા, તે ફરતે ફરતે ગંધાર આવે; ગંધારવાળાએ તાકીદ કરી એની પાસે રામજી શેઠનું કંઈ જોર ચાલ્યું નહીં. તેથી નિરૂપાયે સૂરીશ્વરને મોકલવા પડ્યા. એક મોટે ઉત્સવ કરીને સુરિશ્રીએ શ્રી વિજયસેનસૂરિને પિતાની પાટે સ્થાપ્યા અને પોતે પાંચસે સાધુના પરિવારે વિહાર કર્યો.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૮
આમાનંદ પ્રકાશ,
ગિરનારની ગુફા. . (એક સ્વનિ.) હે તત્ત્વજિજ્ઞાસુ યુવાન, આવ કેઈપણ મનુષ્ય પ્રાણીથી પિતાની મેળે પ્રવેશ નહિ કરી શકાય એવા દુર્ગમ અને અદ્ભુત લીલાવાળા પ્રદેશમાં તું કેવી રીતે આવ્યું તેને તને કંઈક તે ભાસ થયે હશે. તે સમયે તે હેઈર કે આ સુંદર મનહર પ્રદેશને વિષે તને લાવીને મૂકનારે કઇ દિવ્ય શક્તિ છે. તે તારા કલ્યાણને અર્થ જ અહિં તને લાવી છે તારી સકળ શંકાઓનું સમાધાન અહિં થશે તારૂં ઇચ્છિત પૂર્ણ થશે. માટે ચિંતા ન કર. તું કે ક્યાંથી આવ્યું ? કયાં જઈશ ? આ સંસારરૂપ સમુદ્રને કેવી રીતે તર! ઈત્યાદિ જે તારા મનમાં ગુંચવાડા ઉભા થયા છે તેને અહિં જ તું અલ્પ સમયમાં તારી પિતાની મેળે જ સમાધાન કરી બેસારી દઈ શકીશ. તે આ મોક્ષની જિજ્ઞાસાવાળા પુરૂષોને અત્યંત કલ્યાણકારી થઈ પડે એવા પ્રશ્ન પૂછવા માંડયા છે, એ આત્મસ્વરૂપનું ચિત્તવન, કહેવાય છે. મનુષ્ય જો નિત્ય દઢ નિશ્ચય અને નિયમથી, વધારે નહિ તે દિવસમાં માત્ર એક અથવા બે ઘડી પણ અમુક નિયમીત સમયે, આત્મવરૂપનું ચિન્તવન આદિ કરે અને સત્સંગ રાખે તે સમય વીતતાં તેને અભ્યાસ પરિપકવ થઈ રિસ્થર થઈ જાય છે. તેથી તે પછી ગમે તેવા પ્રપંચના કાર્યોમાં પડે છે તે પણ પોતાના નિયમમાં ચૂકતા નથી. લાંબા અભ્યાસથી આત્મસ્વરૂપના ચિંતનનું પિષણ થઈ આખરે જીવ સંસારની ઉપાધિથી મુક્ત થઈ સિદ્ધ દશાને પામે છે. હે જિજ્ઞાસુ બાળ, તેં સાંભળ્યું તે હશે કે આ સંસારમાં ચોરાશી લક્ષ નિ, જીને અવતરવા
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ગિરનારની ગુશ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૯
testeste
માટે છે. તેમાં સા કરતાં આ મનુષ્ય ચાતિ ઉત્તમ છે, અને તે છત્રને પ્રાપ્ત થવી ઘણી દુલભ છે. છતાં પૂર્વ ભત્રના પૂર્ણ પુણ્યાધૈર્યને લીધે તે પ્રાપ્ત થઈ તા તેને સહુજમાં ગુમાવી ન દેતાં અવશ્ય સાર્થક કરવીજ જોઇએ; અર્થાત્ અનિશ આત્માનુ ચિ સ્તવન કરી તેનાં સ્વરૂપને ઓળખવુ જોઇએ. સર્વ મનુષ્ય પ્રાણીએ આખા દિવસ દુસ્તર સ`સારના ચીકણા વ્યવહારમાં ગુંથાયલા રહેછે એમણે પણ વખત સર પેાતાનાં એ કાર્યમાં કદિપણ ચુકવુ ન જોઈએ, પ્રભાતે ઉઠી નિત્ય નિયમ વગેરે કરી લઇ, આખા દિવસ અહીં તહીં ક્ીતે પેાતાની આજીવિકાર્યે અનેક કાર્ય કરવાં પડે તે કરી લઇ, જીવ ખાય છે, પીએ છે અને સ્રી પુત્રાદિક કુટુ મ્બ પરિવારમાં બેસીને નિશ્ચિતપણે વિશ્રામ લેછે, તે જીવે પા સમય આવ્યે સજ્જ થઈ આત્મસ્વરૂપ ચિન્તન કરવા પણ મડી જવુ' જોઇએ, વખત મળ્યે પેાતાનુ' એજ જે ખરૂં કર્તવ્ય છે તે સાધવા ચુકવુ ન જોઇએ. આમ જે ચૂકતા નથી અને મહાત્યા, જ્ઞાની, યાગીજન વગેરે પાસેથી જ્ઞાન સંપાદન કરી તેનુ સતન, નિદિધ્યાસન વગેરે કરે છે તે પ્રાંન્ત મેાક્ષવધુના ચેોગ્ય કથ તરીકે તેના હસ્ત મેળવવાને ભાગ્યશાળી નીવડે છે. સંસારના બધાથી આમ તે સહુજજ મુક્ત થઇ શકે છે. અને એને માત, તાત, સ્ત્રી, પુત્ર વગેરે પોતાના પાષ્ય અને આશ્રિત વર્ગને ટળવળતા મુકી વૈરાગી થઇ નાસી જવાની જરૂર પડતી નથી. પૂર્વે કાઇએક રાજા વિષે એમ કહેવાય છે કે તે સ ંસારના ત્યાગ કરી યાગીવેષ પહેરવા તૈયાર થયા ત્યારે વિશેષ વિજ્ઞાન્ કહેવાતા હતા એમણે એને ઉપદેશ આપ્યા કે આપ ધારતા હશે કે, ધરના ત્યાગ કર્યો અને મુનિના વેષ પડે એટલે થયુ. દ્વેષ પહેા એથીજ પ્રાણીને મેક્ષ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
www.kobatirth.org
આત્માનઃ પ્રકાશ
texte te2
મળી જાય છે એમ નથી. તમે એમ ધારતા ા તેા તમારી ભૂલ છે. ખરૂ આવશ્યક કરવાનું જે છે તે તેા ખરેખરા વૈરિ જે કામાદ્રિક શત્રુએ તેને જીતવા અને પાંચ ઈંદ્રિએ અને છઠ્ઠું મન તેમનાપર નિરોધ રાખવા એજ છે. લગ્ન ખદમાં પણ મન નિર્મળ થયું નહીં, લેશ યāા નહી, મારૂ મારૂં કરી સમત્વ ભાવ દૂર કર્યા નહી, એવાએને કાઇપણ સ્થળે સાંસાર છેાડતાજ નથી. પણ ગૃહસ્થાવાસમાં જો જીવ નિર્મળ થઇ, જિતેન્દ્રિય ખની, એક સચ્ચિ દાનંદ સ્વરૂપમાં નિમગ્ન રહે તેા ગૃહસ્થાશ્રમ પણ તેનું કલ્યાણુ કલ્યાણ કરી મુકે છે. શ્રીમદ્યોવિજયજી ઉપાધ્યાય પણ કહેછે કે— विभेषि यदि संसारात् मोक्षप्राप्ति च कांक्षति । तदेन्द्रियजयं कर्तुं स्फोरय स्फार पौरुषम् ॥
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૩૦
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અર્થ: ~ જો તને સંસારના ભય હાય અને મેાક્ષની ઈચ્છ હોય તે। તારૂ સર્વ પરાક્રમ સ્ફુરાવી સર્વ ઈન્દ્રિઓ પર વિજય મેળવ. માટે ઇન્દ્રિઓને જીતવા માટે ગૃહસ્થાવાસ રૂપ કિલ્લામાં રહીને પણ જો પૂર્ણ પ્રયત્ન કરવામાં આવે તે તે અનુત્તમ નથી. અન્યદર્શનવાળા પણ કહેછે કે;——
સંસાર શું સરસો રહે, મૈં મન મારી પાસ; સંસારમાં લેપાય નહિ; તેને જાણ મારા દાસ. શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતા. આત્મચિંતવન વિષે આટલા સક્ષિપ્ત ઉપાધાત કરી યાગી શ્વરે મારા બાવરા વિકળ ચિત્તને શાંત કરવાને વિશેષ વ્યાખ્યાન આપવા માંડયું ——
હૈ જિજ્ઞાસુ, આજકાલ બુદ્ધિ મહાત્મ્ય બહુ વધી ગયુ છે, અને તેમાં દેખાતી ચંચળતા બહુ વિસ્મય પમાડનારી, તથા વિચિત્રતા દર્શાવનારી છે. તું સત્ય શુ, નિત્ય શુ ં ? ચિઢાત્મા, પરમાત્મા
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગિરનારની ગુફા
૨૩૧ torteste testeretetetstrateetriteite testertentertrete tastaturetectetuerttest Intertrete તે શું? વગેરેની શોધમાં નીકળે છે, પણ સર્વ જીવ તારા સમાન જિજ્ઞાસાવાળા દષ્ટિગોચર થતા નથી. વિશેષ ચંચળ બુદ્ધિવાળા
છે તે ઉલટા એવા વલણવાળા છે કે જાણે એઓ આ સંસારરૂપી અટવીમાંજ જમણ કરવાનું શૈધતા હૈય; જોકે એમનો બાહ્ય દેખાવ એવો હોય છે કે જાણે એઓ પરમગતિ જે મોક્ષ-મુકિતસિદ્ધદશા-સિદ્ધસ્વરૂપ એવા અનેક નામે ઓળખાય છે, એનું પરમ રહસ્ય જાણવા માટે અત્યંત શ્રમ લે છે. આમ થાય છે. એટલે પરમાત્મા સંબંધી નિર નિરાળા મનુષ્ય જીના નિરનિરાળા વિચારે દશ્યમાન થાય છે. માટે સમજવું જોઈએ કે જે સત્ય-પરમસત્યની શોધમાં તું નીકળે છું એમાં ચંચળ બુદ્ધિ કંઈપણ કરી શકતી નથી. કારણ કે અસાધ્ય રોગને માટે ઉંટર્વેદ્ય નકામા છે, એમાં તે ધનંતરીની જ જરૂર પડે છે. માટે આવા ગૂઢ વિષયની જિજ્ઞાસાવાળાએ જો શુક્ર મનથી પસ્માત્માને શેાધવિ હેય તે સંકલ્પ વિકલ્પ પડતા મૂકી, માયાની મોહિનીને દૂર કરી, મમત્વભાવ સર્વોગે ત્યજી દઈ, અનેક મતમતાંતરે પોતપોતાને આગ્રહ આગળ ધરે છે તેની લેશમાત્ર પણ પરવા કરવી નહીં – જયાં પિતાની દષ્ટિ પણ પહોંચી શકતી નથી એવી નવનવીન કલ્પ નાઓને સ્થાન ન આપવું. કારણકે એમ કરતાં તે અનેક મત
ને જન્મારો એળે ગયે છે અને એળે જશે. ડાહ્યા મળે તે પરમાત્માને પ્રાપ્ત કરવા જેવા ગૂઢ વિષયમાં આટલે જ વિચાર રાખવે આવશ્યક છે. શાસ્ત્રો અનેક છે, અને આયુષ્ય અપ છે. તેમાં એ વળી વિને પાર જ નથી–એક ગયું ત્યાં બીજું આવીને ઉભું જ છે. એવી સ્થિતિને વિષે, અનિત્યના જે બાહ્યભાવે તેને ત્યાગ કરી નિત્ય એવા જે આન્તર ભાવે તેમને નિરન્તર ઉજવળ દશામાં ને ઉજવળ દશામાં જ બન્યા બન્યા રાખવા. જયાંસુધી અંતરંગની
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩ર
આત્માન પ્રકાશ. ste store for the best one to Intereste teste toate directe de trata de terrestres de toute મલિનતા દૂર થઈ, ત્યાં આગળ પૂર્ણ પ્રકાશથયો નથી, ત્યાંસુધી ક– સુખ-દુઃખ આદિ ભેગવવાનું છે. પણ અંતરમાં પૂર્ણિમાની પૂર્ણ ઊજવળતા ખડી થઈ એટલે બસ. પરમાત્માની પ્રાપ્તિ થઈ ચૂકી.
પણ એ જે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું–એ જેવી તેવી બુદ્ધિવાળાનું કામ નથી. હે બાળ, તારા જેવા અનેક જિજ્ઞાસુઓમાં શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસનની ઈચશવાળા બહુ હોય છે, પણ એમની મતિ એવા ગહન વિષયમાં જોઈએ એટલું કામ કરી શકતી નથી. (એમની સમજણમાં ઝટ સહેલાઈથી આ વિષય ઉતરતે નથી). માટે તારા જેવા સામાન્ય જીવોને બહુ ઓછા પરિશ્રમે ધર્મ વિષયમાં અને જ્ઞાન વિષયમાં પણ લાભાલાભ સમજાય–સ. ત્યાસત્યને નિર્ણય કરી શકાય એવાં કઈક વ્યાખ્યાન આપવાનું હું ગ્ય ધારું છું. એટલું સમજ જે સ્થિતિ વિના ધર્મ સમજાતે નથી, ધર્મ વિના પરમાત્માની પ્રાપ્તિનું જ્ઞાન થતું નથી, અને જ્ઞાન વિના અખંડ આનંદના ભકત થવાતું નથી. મનુષ્યભવનું સાફલ્ય પણ ત્યારેજ છે. જ્ઞાન પ્રાપ્તિમાંજ પૂણન પ્રાપ્તિને અતિ ઉત્તમ હેતુ સમાયલે છે.
આ વાતનેજ દાઢીભૂત કરતા હોય એમ શ્રીમદ્યશવિજયજી ઉપાધ્યાય પણ કહે છે કે –
જ્ઞાની જ્ઞાન મગન રહે રે, રાગાદિક મળ ખોય, ચિત્ત ઉદાસ કરણ કરેરે, કર્મબંધ નવી હેય. વળી. નિના માઘ પુz"દુ !
तदेव ज्ञान मुत्कृष्ट निर्बन्धो नास्ति भूयसा ।।
અર્થ આત્માને એક નિર્વાણપદને વિષે તમયતા થાય એવું જ્ઞાન તેજ જ્ઞાન, અનેક મેટાં મોટાં શાસ્ત્રની કઈ આવશ્યક્તા નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિન્દર્ય અને શ્રેષ્ઠતા.
ર૪૩
સૈન્દર્ય અને શ્રેષ્ઠતા,
ચાને દષ્ટિદ્વારા શિક્ષણ
આધુનિક ભારત ચિત્રકારોની ચિત્રશ્રેણિમાં સરસ્વતીનું ચિત્ર એ સૈન્દર્ય અને શ્રેષ્ઠતાને નમુને છે. પ્રેક્ષકના હૃદયમાં તે કે દેવીભાવ ઉત્પન્ન કરે છે? સચ્ચારિત્રવાન મનુષ્યનું સન્દર્ય અધિક દીપે છે. ઈતર મનુષ્યનું સિન્દર્ય જાણે અસ્તિત્વમાં જ નથી એમ ભાસ આપે છે. સગુણાની સાથે હોય તો જ સૌન્દર્ય આદરણીય થાય છે. દુર્ગણોની સાથે રહેલું સૌન્દર્ય તિરકિરણીય થાય છે. કસ્તુરી તે સુંદર; પણ સુગંધરહિત ત પુષ્પ તે સુંદર નહિ. વાસ ગૃહમાં દૈવીભાવ ઉત્પાદક એવા સુંદર ચિત્ર રાખવાથી પારમાર્થિક લાભ થાય છે. ચિત્રે હૃદય ઉપર બહુજ અસર કરે છે. દૃષ્ટિ દ્વારા ઉપદેશ તે કેવળ શ્રોત્રદ્વાર ઉપદેશના કરતાં વધારે વિજયી નીવડે છે—એ અનુભવ સિદ્ધ છે. ઉપદેશકના શાબ્દિક ઉપદેશ કસ્તાં તેના ચારિત્ર તરફ આપણી દૃષ્ટિ વધારે રહે છે. સન્માર્ગમાં પ્રવર્તતા મુનિને ઉપદેશ આપણને શુદ્ધ ચારિત્ર તરફ દોરે છે, પરંતુ એકલા બુદ્ધિચાતુર્યો અને વાદ્ પટુતાવાળા મુનિ કદાચિત્ આપણને ચાતુર્યથી આંજી દેશે તેપણ ચારિત્રમાર્ગમાંથી જરાપણ અલના પામતા હશે તે તેથી શ્રેતા જનને તેઓને ઉપદેશ લાભકારક નીવડશે નહિ. Example
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૩૪
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકારા
is better than procept ~એ અનુભવ સિદ્ધ્ વાક્ય પણ એમજ ઉદ્ઘોષણા કરે છે કે આગેવાનાએ સભામાં ભાષણ કરવાં પણ તૈટલેથીજ અટકી ન જતાં દૃષ્ટિબિંદું તદ્દનુસાર વર્તન કરવા તરફ રાખવુ, અને તેમ વર્તીને જનસમૂહને તે માર્ગે દારવે, તાજ ફળ છે. કેવળ શ્રાદ્રેન્દ્રિય કરતાં ચક્ષુરિન્દ્રિય જ્ઞાન સાધન તરીકે વધારે બળવાન હોય એમ જણાય છે. ઉપદેશના કરતાં ઉપદેશનુ સ્થાન અને તે સ્થાનમાં રહેલી ફી વસ્તુઓ તરફ માણસનુ હૃદય વધારે આકર્ષાય છે. માટે ઉપદેશાનુસાર ઉપદેશ સ્થાનમાં ફરતી વસ્તુઓ—ચિત્રા-શિક્ષાવચને, ઉપદેશને પુષ્ટિકારક એવા રાખવાં જોઇએ. વ્યાખ્યાનશાળામાં મધુબિન્દુનું મ્હોટા કદનું ચિત્ર પ્રેક્ષકને સંસારનુ ચિત્ર એકદમ અને સહેલાઈથી આપશે. વીર ચરિત્ર ત્રણ સમયે વીરચરિત્રન આલેખા વ્યાખ્યાનશાળામાં રાખવાથી વિશેષ લાભ થવા સંભવે છે.
સાન્દર્ય તે હિભાવ અને શ્રેષ્ટતા તે અતભાવ.. અંતભા ને પ્રગટપણે દેખાડનાર તે સૌન્દર્ય. મનુષ્યના હૃદયમાં અમુક સમયે જે ભાવ વર્તે છે તે પ્રમાણે તેની મુખાકૃતિ વર્તે છે. તિમેળ આત્માના ભાવ તે મહિઃમુખ ઉપર ૐખાતાં સાન્દર્યદ્વારા દાગે-ચર થાય છે. આત્માની અમુક સમયે વર્તતી સકિલષ્ટતા તે મુખાકૃતિને પણ તદ્દનુસાર અસુંદર, બ, કરે છે. વીતરાણની શાંત સુંદર આકૃતિ અને રાગાદિકમાં ડુબેલા અસુરાદિકાની અભ્ય આકૃતિ એ ભય પરસ્પર વિરૂદ્ધ દૃષ્ટાન્તા પ્રસ્તુત વિચારને વધારે ફ્રુટ કરે છે.
સૌન્દર્ય અને શ્રેષ્ઠતાના ધારણાર પદાર્થો-ચિત્ર-પ્રતિમા
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સાય અને શ્રેષ્ઠતા.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૫
tatate
આ-પુસ્તકા અને મનુષ્યને નિરન્તર સહવાસ તમારામાં સાન્દર્ય અને શ્રેષ્ઠતા ઉત્પન્ન કરરો. અને એ રીતે તમારૂં શ્રેય થવાને માર્ગ તમને સીધે અને સરળ પ્રાપ્ત થશે. ગુણીજનાનુ દર્શન અને ક્ષણ ભરને પણ સમાગમ તેમજ ઉત્તમ દેવદેવીના આલેખા પ્રેક્ષકના હૃદયમાં જે ઉત્તમ ભાવના ઉત્પન્ન કરે છે તેનુ ં શબ્દચિત્ર આપવું મુશ્કેલ છે.
ખાળકાને ચિત્રાથી જ્ઞાન આપવાની રીતિ હંમણાં હમણાં કેટલેક સ્થળે દાખલ થએલી છે. · એથી એમને આનંદની સાથે રંગ અને આકૃતિનું જ્ઞાન થવા ઉપરાંત એ ચિત્રામાં રહેલા ચુણા એમના હૃદય ઉપર ભારે .અસર કરે છે. એટલે દરજ્જે ચિત્રા પણ ચારિત્ર નિયામક કહેવાય ગર્ભવતી સ્ત્રીના ગર્ભ ઉપર પણ તેના નાસગૃહના પદાર્થોની ભારે અસર થાય છે માટે ભવિષ્યની પ્રજાના કલ્યાણાર્થે ગર્ભવતી સ્ત્રીને આનન્દદાયક એવા પદાર્થો અને ચિત્રાથી શણગારાયેલી ભીંતાવાળા વાસગૃહમાં વસવાની સગવડ ખની શકે એટલા પ્રમાણમાં કરવાની જરૂર છે. બાલકાને સારી રીતે કેળવવાનું બીજું સાધન તે લીલે સુવાસિત ફળફુલવાળા બગીચા છે-કે જયાં અમને દરરોજ ચાડા વખત ફેરવવાથી અતિ લાભ થાયછે. આનુ નામ તે બાળકોને દષ્ટિદ્વારા મળતી કેળવણી.
.
શરીર શુદ્ધિને અર્થેજ સ્નાનનાં કરતાં વિશેષ પારમાર્થિક લાભદાયી તે દેવપૂજાનુગત સ્નાન. પહેલું તે મત્સ્યસ્નાનના જેવુ, બીજું તે ગુણવિશિષ્ટ સાન્દર્ય ઉત્પાદક એટલે કે સ્નાત્રીયની આમાન્નતિ કરનારૂ તથા ઇતર મનુષ્યાને એને પગલે ચાલતાં શીખવનારૂં—માટે પરહિત કરનારૂ પણ ખરૂં.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૩૬
www.kobatirth.org
આત્માન પ્રકાશ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Aninintatat
*
ધર્મસ બધી ક્રિયાને માટે ઉપાશ્રય સૌન્દર્ય અને શ્રેષ્ઠતા એ ઉભય ગુણ ધરાવે છે. પરંતુ વાસગૃહ—તે સુંદર ઢાય તે પણ આવી ક્રિયાને માટે સુંદર નથી. કૈંક ક્રિયાને તદનુસાર સ્થળની આવશ્યકતા છે. એવા સ્થળ વિના ક્રિયા ઇચ્છિત ફળ આપનારી થતી નથી. પેાતાને ઘેર અભ્યાસ કરનાર વિદ્યાથી કરતાં ધરથી બહાર નિશાળમાં અભ્યાસ કરનાર અધિક અભ્યાસ કરી શકે છે, એમ પરિણામ સિદ્ધ કરે છે. પેાતાને ઘેર રહીને અભ્યાસ કરનાર કરતાં અન્ય વિદ્યાર્થીઓના સમૂહમાં એટલે કે સ્કૂલ કે ખેાડી'ગ એવામાં રહીને અભ્યાસ કરનારની વૃત્તિ સ'કુચિત મટીને વિકસિત અને મહાનુભાવ થાય છે; તેવીજ રીતે ધર્મક્રિયાને પુષ્ટિ આપનાર અને તેથી વિશેષ આત્મગુણાને ઉજ્વળ કરનાર સુદર ઉપાશ્રયજ સુંદર વાસગૃહના કરતાં ધર્મ ક્રિયાને માટે યાગ્ય છે.
ઉપરના લેખમાં વાસ્તવિક સાન્દર્ય ગુણવિશિષ્ટ સાન્દર્યનેજ કહ્યું તથા એવુ સાન્તર્થે નીરખવાથી થતા લાભ વર્ણવ્યેા. દળવણી આપવામાં દષ્ટિ મ્હોટા અને મુખ્ય ભાગ ભજવે છે. આગેવાનાએ ભાષણાની સાંથે તેવા પ્રકારનું વર્તન કરવું તાજ શ્રોતાએની ઉપર ધારી અસર થશે. દાખલા બેસારવાની ખાસ જરૂર છે. તેવી રીતે બાળકોને કેળવવા ઇચ્છતા માબાપાએ પેાતે સુમાગગામી થવુ કારણ કે ખાળકા સાંભળે છે તેના કરતાં જુએ છે વધારે.
કહેણી સાકર સમ મીઠી, રહેણી અતિ લાગે અનીડી; જબ રહેણીકા ધર પાવે, તમ કહેણી ગીણતી આવે.
( લખનાર ત્રિભુવનદાસ આધવજી શાહ, બી. એ. એલ. એલ. બી.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
;
વર્તમાન સમાચાર
વર્તમાન સમાચાર.
૧ મુનિવિહાર આપણા જૈન વર્ગના નિકટઉપકારી મહંમ શ્રીમદ્ વિજ્યાનંદ સુરીશ્વરજી (આત્મારામજી મહારાજ) નું સતત વિહારી સાધુ મંડળ આજ કાલ હિંદુસ્તાનના ઘણું ઘણું દૂર દૂરના દેશોમાં પણ ભવ્ય જનોના ઉપકાર નિમિત્તે વિચરતું રહે છે. મહેમ મુનિરાજ મળે પંજાબના અને સંસારત્યાગ કરી ચારિત્રગ્રહણર્યું તે પણ પંજાબમાંએને લીધે એઓશ્રી અને એમનો શિષ્યસમુદાય ઘણો વખત પંજાબના જ જૂદા જૂદા શહેર અને ગામોમાં વિચરતા રહ્યા હતા જોકે તે પછી વચ્ચે વચ્ચે આપણા ગુજરાત-કાઠીઆવાડ નિવાસી બધુઓને પણ એમના દર્શન અને ઉપદેશામૃતને લાભ મળે તે હતે.
આપણા જૈન મુનિઓને પાળવાના બીજા ઘણા દુષ્કર નિયમમને એક “પાદચારીપણું” એ છે. પાદચારીપણું એટલે કે કોઈ પણ વાહન આદિની સહાય વિના ગમે તે દૂરના વિહાર ચોગ્ય સ્થાને પગે ચાલતા જવું એ. ડાંજ વર્ષપર આત્મારામજી મહારાજના શિષ્ય મુનિહંસવિજયજીએ વિચરતા વિચરતા કલકતાસુધી જઈ ત્યાં ચોમાસું રહી અન્ય મુનિઓને માટે એ પ્રમાણે પિતાને વિહાર સર્વ દેશના શ્રાવકને લાભદાયક કરવાનો દાખલે બેસાડ હતું. ત્યાર પછી કાઠીઆવાડના ભાવનગર આદિ શહેર જેમનો અપરિમિત ઉપકાર આ જીન્દગીમાં તે કદિ પણ ભૂલી જવાના નથી એવા શ્રીમદ્ વૃદ્ધિચંદ્રજી મહારાજના શિષ્યગણમાંના મુનિ ધર્મવિજયજી બનારસ જે દૂરને સ્થળે જઈ વિદ્યાવૃદ્ધિના અતિ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માત્માન પ્રકા, && && &&& && && & &&ા મહત્વવાળા કાર્યમાં પિતાનું તનમન અર્પણ કરી રહ્યા છે એ એમનું ઉપકારકાર્ય પણ કંઈ ઓછી પ્રશંસાને પાત્ર નથી. હમણાં જ એજ ગુરૂના, ગુરૂની પુંજીમાંથી એમને શાંતમુદ્રારૂપી વાર લઈને સંતોષ માનનાર શિષ્ય મુનિ કર્પર વિજ્યજી–કે જેમણે
અસલ ફકીરી' ને લેખ લખીને, એ લેખના લાગતા વળગતા પિતાના સહધર્મચારિઓને અંડે ધડ આપે છે, એઓ પણ પિતાના જ્ઞાનાભ્યાસમાં વૃદ્ધિ કરવાને અર્થે શ્રી બનારસ જવાને નીકળેલા તે ત્યાં પહોંચી ગયા છે.
આમ એક બે કે ત્રણ મુનિએજ બહાર નીકળ્યા છે એમ નથી. જેઠ માસ બેશી ચુકી છે અને અષાઢ પણ એમ કરતાં કરતાં આવી પહોંચશે તે વાયદા પર વાયદા કરીને છેવટે પણ ગયે વરસે તે લગભગ મુખ સંતાડીનેજ પિતાની ફરજ બજાવ્યાવિના, કોણ જાણે કયાંય ભરાઈ બેઠો હતો, એ મેઘ રાજા, આ વર્ષે તે જરૂર ઘણા દિવસ થયા તપી રહેલી, તૃષાતુર ભૂમિને વર્ષદામૃતનું પાન કરાવીને શાન્ત કરવાને, તો આપણે મુનિ (રાજા) એ એને પડતું મૂકી, મેર મેર થઈ એના આવવા પહેલાં, આપણી વાટ જઈ રહેલી બંગાલ દેશની જન સમાજ રૂપી ભૂમીને, આપણા ઉપદેશ વચના મૃતની અખંડ ધારાઓથી શા માટે રેલમછેલ ન કરી મુકીએ એવા વિચારથી જ હોયની એમ શ્રીમદ્દ આતમારામજી મહારાજના સં. ઘાડામાંથી આચાર્ય મહારાજ કમળવિજયજી શ્રી અજીમગંજ પહેંચ્યા છે અને ઉપાધ્યાય વીરવિજયજી શ્રી કલકત્તે પહોંચ્યા છે. (એઓ શ્રી ત્યાં જ ચોમાસું કરવાના છે ).
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
૩૯
૨ મુનિ વિહારના લાભ. કચ્છ દેશમાં વપરહિતાર્થે વિચરતા મુનિ શ્રી હંસવિજયજી મુદ્રા શહેરમાં ઢુંઢીઆના સાધુને આપણા શુદ્ધ જૈન ધર્મની પ્ર રૂપણ કરી, શુદ્ધ ચારિત્ર યાને દીક્ષા આપી, સાત સાધુઓની સાથે અક્ષયતૃતિયાને દિવસે શ્રી ભદ્રેશ્વર પધાર્યાં હતા. ત્યાં આગળ ૫ન્યાસ શ્રી સંપવિજયજીએ, આ નવ દીક્ષિત સત્યવિજયજી મુનિને તથા એક બીજા મુનિ જેમણે થોડા વખત પહેલાં હમણાં જ) ભૂજનગરમાં ચારિત્ર ગ્રહણ કરેલું છે–એ બેક મુનિને વડી દીક્ષા આપીને પિતાના શિષ્ય કર્યા છે.
વળી એમનાજ ઉપદેશથી અને એમની જ દેખરેખ નીચે વૈશાખ શુદિ ૬ ને સેમવારે એજ ભદ્રેશ્વર તીર્થના બાવન છનાલયમાં ચરમ તીર્થકર શ્રી મહાવીર સ્વામીના પાંચમા ગણધર શ્રી સુધર્મા સ્વામીની અને ન્યાયામ્બેનિધિ શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજની–એમ બે મુર્તિ બિરાજમાન કરવામાં આવી છે. એ બેઉ મુર્તિને મંગાવવાનો તથા પ્રતિષ્ઠા વગેરેનો સઘળે ખર્ચ કચ્છ માંડવીના રહીશ શા. લખમશી રાજપાળ તરફથી આપવામાં આવેલ છે પ્રતિષ્ઠા વિધિ કરવાને માટે વડોદરાના ઝવેરી શેઠ ગોકલ ભાઈ દુર્લભદાસ તથા છાણીના શેઠ નગીનભાઇને આમંત્રણ કરી બોલાવ્યા હતા.
આ બેઉ ઉત્સવ પર માંડવી, મુદ્રા, નવાવાસ, લુણી, દેઢીઆ, પત્રી, અને નારણપૂર, વગેરે ગામોમાંથી જૈનભાઇઓએ પધારીને અધિક શોભા આપી હતી.
૩ ભાવનગરમાં દીક્ષા. વૈશાખ સુદ ૫ ના રોજ, ભાવનગર શહેરમાં બહોળા વિરા કુટુંબમાંના એક વેરા ખેડદાસ રણછોડની પુત્ર વધુ બાળવિધવા
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir આત્માનંદ, પ્રકાશ, હ essess-Seઠ હ ઠ ities જયાકુંવરે આ મહમય સંસારને અસાર રૂપ લેખી, તેને ત્યાગ કરી, ચારિત્ર અંગીકાર કર્યું છે. બાઈ જયાકુંવર બાલવયે વૈધવ્યું અવસ્થા પામ્યાં હતાં– ત્યારથી નિરંતર સાધ્વીજીના સહવાસમાં રહી ધર્મભ્યાસ કરી ધર્મની શ્રદ્ધા પામ્યાં હતાં. અમે ઇચ્છિ છીએ કે એ સાધ્વીશ્રી શાંત ચિત્તે દઢતાથી પોતાનું ચારિત્ર પાળે અને ઈચ્છિત જે મેક્ષફળ એ પ્રાપ્ત કરવા ભાગ્યશાળી થાય. નિરન્તર ઉત્તમ વિદ્વાન સાધુ મુનિઓનાનાં દર્શન અને વ્યાખ્યાનોને લાભ મેળવનારું ભાગ્યશાળી કહેવાનું ભાવનગર હમણાં કોણ જાણે કયાએ કારણને લીધે એનાથી બે નસીબ છે ! એટલા માટે શ્રીગેઘાથી પન્યાસજી શ્રીમગંભીર વિજયજી મહારાજે મુનિ પ્રેમવિજયજીને દીક્ષા આપવાને અહીં મોકલ્યા હતા. એઓશ્રી દીક્ષાની ક્રિયા કરાવીને સાંજના પાછા ગળે વિહાર કરી ગયા હતા. 4 ભાવનગરમાં કી વાંચનશાળા અને લાઈબ્રેરી. આજ કાલ સુધરેલી દુનીઓના તમામ ભાગોપર હરકે પ્રકારની નવી નવી વિદ્યા–અને હરકોઈ પ્રકારનું નવું નવું જ્ઞાન સંપાદન કરવાને સર્વ કેઈની દષ્ટિ વળેલી છે. વાંચનશાળાઓ ઉઘડી છે. લાઈબ્રેરીઓ રથપાણી છે, અને તેમાં વાંચનારાઓની સંખ્યા પણ દિન પ્રતિદિન વૃદ્ધિ પામતી જાય છે. પણ એ લાઈબ્રેરીઓનો તમામવર્ગ–ગરીબ ને તાલેવર બેઉ સરખે લાભ લઈ શકતા નથી. વરસ દિવસે બે ત્રણ રૂપીઆ જેટલું પણ લવાજમ આપવું ગરીબ વગને ભારે થઈ પડે છે. આ બાબતને વિચાર કરીને અહીંની પ્રસારક સભા તેમજ આત્માનન્દ સભા–એ બેઉ સભાઓએ પોતપોતાની લાઈબ્રેરીઓનાં પુસ્તકે સર્વ જૈનભાઈઓને વગર લવાજમે વાંચવા લઈ જવા દેવાના પ્રશંસાપાત્ર ઠરાવ કર્યો છે. For Private And Personal Use Only