Atmanand Prakash Pustak 003 Ank 07

Author(s): Motichand Oghavji Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531031/1

Page #1

श्री
આત્માનંદ પ્રકાશ.
Home H;DT
દાહરા.
આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપે તત્ત્વ વિકાશ; આત્માતે આરામદે આત્માનંદ પ્રકાશ,
પુસ્તક ૩ જી. વિક્રમ સંવત્ ૧૯૬૨માહુ
પ્રભુસ્તુતિ.
માલિની.
૨
અગણિત ભવિ ...વૃદા બેાધિ બીજે ઊધાયા, શિવકર ઊપદેશે સર્વ દેશે પ્રસાર્યા; કુમતિ જન તણા જે દેષ મિથ્યાત્વ ટાળ્યા, પર મત જૈવિબુધાના ચિત્તથી ગર્વ ટાળ્યા. નમુ જિનવર એવા દેવ દેવાધિ દેવા, ત્રિકરણ કરી શુદ્દે આચરૂ નિત્ય સેવા; ભવ જલધિ તરાવે તે પ્રભુ નિત્ય ભાવા, ભવિક જન સુભાવે તેમના ગુણ ગાવા.
૧ વિ જનના સમૂહ. ૨ મેક્ષ કરાર. ૩ વિદ્વાનેાના.
અક ૭ મા
૧

Page #2

er
(૧૪૬
આામાનંદ પ્રકાશ, testostertreter te eten beste testite teeteetstestes texteste tietystieteetsetestetisteret
ગુરૂસ્તુતિ.
શાર્દૂલવિક્રિડિત. જે વર્ગ વિચર્યા તથાપિ જગમાં 'સગ્રંથના જીવને, જીવંતા જયકારિ જીવન ધરે અદૃશ્ય રહેતા જને; વિદ્યાવત પરિવાર રૂપ ધરિને જે જગતમાં જાગતા, આત્મારામ સુરીશ તે જ કરે. વેલકમાં રાજતા. ૧
ચોથી ન કેન્સરનું વિજયગીત.
હરિગીત, છે વીર પુત્ર પરાક્રમી જિન ધર્મ ધારક ધીર છે, ગુણરંગ રંગિત અંગ * ધરતા “અંતરંગ અમીર છે; મતિ સ કરે ઉઘત આ નિજ ધર્મ કેરા કાજનો, ઈચ્છો સદા ય આપ ભારત વર્ષ જૈન સમાજને. ૧ પાટણ પધારે પ્રેમથી જિન રાજધાની જયાં કરી, જિન ભકત ભૂપ કુમારપાલે ધર્મના વજને ધરી; જિન ધર્મની આરાધનાથી જ થયે એ રાજન, ઇચ્છો સદા ય આપ ભારત વર્ષ જૈન સમાજને. ૨ મલી સે કરે ઉદ્ધાર સત્વર હાય દઈ સાધર્મિનો,
૧ સારા ગ્રંથ રૂપ જીવનથી જીવતા રહી જયકારી જીવનને ધારણ કરે છે. ૨ લેકને અદશ્ય છે. ૩ વિાન એવા પિતાના પરિવારને રૂપે જગતમાં જે જાગતા છે. ૪ ગુણરૂપ રંગથી રંગેલા અંગને ધારણ કરતા. ૫ હૃદયમાં અમીર છે. ૬ જલદી.

Page #3

વિજય ગીત. tentes teststreret teste toate tieteetatestestieteetieteeteste tieteellistietoteste testoster
આગલ પડ ઉઘાત કરવા ધર્મના સત્કામ; શુભ કર્મ સઘળા સાધવા સાધન કરે સૌ સાજન, ઈચ્છો સદા ય આપ ભારતવર્ષ જૈન સમાજને. ૩ ધનવંત ૨ ધારક ધર્મને ત્યાં વિત્તને વર્ષાવજો, ગરવ ભરેલા ગ્રેજ્યુએટ “ગાજીને હર્ષવજે, પ્રેમે પસારો દેશમાં જયકાર પાટણ રાજને, ઈચ્છો સદા ય આપ ભારતવર્ષ જૈન સમાજને. ' પ્રેમે કરી પાટણ તણ પટણી તણું સેવા ગ્રહે, સત્કાર લઈ નિજ કાર્ય સાથે છેડી સર્વ દુરાગ્રહે, બનશો ન પાત્ર પ્રમાદના વિનતી ધરો આ મહાજને, ઈ સદા જય આપ ભારતવર્ષ જૈન સમાજને. ૫ શુભ ધર્મને વ્યવહાર કરે ઉદય કરવા મન ધરે, જિન ચૈત્યને ઉદ્ધાર કરવા ખંતથી આદર કરે; પ્રાચીન પુસ્તકને સુધારે હાથ લ્યો બંધુ જો, ઈચ્છા સદા ય આપ ભારત વર્ષ જૈન સમાજને. . જે પ્રસરતા કુરીવાજ હાનિકાર તે દૂર કરે, સત્કર્મ બાંધી સદ્ગતિના પંથને ત્યે પાધરે;
આ સમયને સાચો થઈ પુણ્ય કેરા ભાજને, ઈચ્છા સદા ય આપ ભારત વર્ષ જૈન સમાજને. ૭ શૂરવીર થઈ સૈ શ્રાવકે શ્રમ લ્યો મહા ઉત્કર્ષથી, સત્કીર્તિ ભારત સંઘની સઘળે પ્રસારે હર્ષથી;
૧ સારા કર્મ કરનારને. ૨ ધારણ કરનાર. ૩ દ્રવ્યને. ૪ ભાષણવડે ગાજીને. ૫ ૨વીકારે, ૬ જિનાલય ૭ પુણ્યના પાત્ર બને,

Page #4

૧૪૮
આત્માનઢ પ્રકાશ.
tetetestet
statatestet teet etecteater
આશીષ આત્માનદ કે જય થાએ જૈન સમાજના, ઇચ્છે. સદા જય આપ ભારત વર્ષ જૈન સમાજને.
tet et state
શાર્દૂલવિક્રડિત.
જામેા ભારત વર્ષની જયવતી જૈન પ્રજા શેરમાં, જાગા સત્તર જે પડી રહી હન્નુ નિદ્રા તણી ધારમાં; કીત્તું ભારતવર્ષમાં અતિ વા શ્રી વીરના ધર્મની, પાડા છાપ જ અન્ય મૈં જનમાં શ્રી જૈનના કર્મની.
૧
ચતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મના સવાદ. ( દ્વિતીય ખંડ ).
વસંત ઋતુ પ્રવત્તી છે, ગગન તળે વસતના પવનવેગથી વાય છે, ભૂમિપર વૃક્ષે નવ પલ્લવિત થઇ રહ્યા છે. ટાકિલાઓના ફર્ડમાં માધુર્ય આવતું જાય છે. ઋતુના રાજા પેાતાનુ ચક્રવત્તી રાજ્યું જગત ઉપર સ્થાપે છે. વાસત લતાએ ચૈાવનલયમાં આવતી જાય છે. હારીઓના ગીત ગાયકાના કંઠમાંથી પ્રગટ થઈ રહયા છે. જૈન મંદિશમાં પ્રભુની પ્રાર્થના વસતરાગથી થાય છે. ભાવિક ભાજકા પેાતાના મને હર વાજીંત્રો લઈ લઈ ચૈત્ય ભૂમિમાં વસત રાગની પૂજા ભણાવે છે. ભારતની જૈન પ્રજામાં નવા ઉત્સાહ પ્રત્રત્તી રહયા છે. શ્વેતાંબરી જૈન ક્રાન્ફરન્સના ચોથા મહાત્સવને માટે તૈયારીઓ થઇ રહી છે. બાલકથી વૃદ્ધ સુધીની જન પ્રજા કાન્ફરન્સનીજ ચર્ચા કરે છે. જૈન મહારાજા કુમારપાલની રાજ
૧ જયવતી-જયવાલી.

Page #5

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મને સંવાદ, ૧૪૯ testatute tretettete teeteta. toimetestosteretetettesteteretertitetieteetateetesto ધાનીમાં જગતના સમગ્ર સંધના દર્શન કરવાને જૈનવર્ગ ઉસુક થઈ રહયો છે. ધાર્મિક અને સાંસારિક ઉન્નતિના શિખર પર આરૂઢ થવાના નવા નવા વિચારે જૈન પ્રજા બાંધે છે. પોતાના ઉદયની આશાના તરંગમાં જૈન તરૂણે તરી રહયા છે. પવિત્ર હૃદયના મુનિઓ તે સંબંધી ઉપદેશ આપવાને તત્પર થઈ ગામે ગામ વિહાર કરી રહ્યા છે. અણહિલપુર પાટણની ભૂમિમાં કેન્ફરન્સના જયધ્વનિ થઈ રહ્યા છે. સત્કાર મંડલના અંગ ભૂત મહાશયે પિતાના સાધમ બંધુઓની સેવા કરવાની હોંશ ધરી આનંદમાં મગ્ન થઈ રહ્યા છે. કુમારપાલની રાજધાની ભારતવર્ષની જૈનપ્રજાને માન આપવા ઉત્સુક થઈ રહી છે.
આ સમયે દિવ્ય રૂપ ધારી બે પુરૂષે આકાશ માર્ગે સામ સામા ચાલ્યા આવે છે, તેઓમાંથી એક શાંત મૂર્તિ, પવિત્ર હૃદય વાલે અને ભવ્યાકૃતિ વાલે હતો. તેનો પ્રેમ સાંસારિક માયિક વસ્તુઓ પર ઉતરી ગયો હતો. બીજો પવિત્ર, શાંત અને તેજસ્વી હતું. તે સાંસારિક માયિક વસ્તુઓ પર પ્રીતિવા છતાં તેની ઉપેક્ષા રાખતો હતો. તે વૈભવથી સેવ્ય છતાં સેવક ધર્મને શોખી અને સદા ભક્તિ રસને ભેગી હતે. | વાંચનાર, આ બંને પુરૂષોને તમે ઓળખે છે. આજથી બે વર્ષ પહેલા તેઓને આત્માનંદ પ્રકાશે તમને મુંબઈની કોન્ફરન્સમાં ઓળખાગ્યા હતા. તેઓના નામ યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મ છે. તે બંને ધર્મવીર પ્રત્યેક વર્ષે ભારતવર્ષના જૈન સમાજના દર્શન કરવાને આવે છે. ગુજરાતની રાજધાનીમાં તેઓ આવ્યા હતા પણ અંતરીક્ષમાંથી જ ચાલ્યા ગયા હતા. આ વખતે પાછા તેઓ, ઉત્સાહથી આવ્યા છે.

Page #6

૧પ૦
આત્માન પ્રકાશ
તેઓ બંને સામા મલ્યા અને તેઓએ એક બીજાને સત્વરુ એલખી લીધા. શ્રાવકધર્મ ભક્તિ રસથી યતિધર્મને વંદના કરી. યતિધર્મે ગુરૂરૂપે તેને ધર્મલાભની આશીષ આપી. અને તેની ગુરૂ ભક્તિ જોઈ હૃદયમાં પવિત્ર પ્રેમ ઉત્પન્ન થયે. અને દિવ્ય પુરૂષોએ નવકાર મંત્રથી આત્મચિંતન કર્યું અને તે પછી તેઓની વચ્ચે નીચે પ્રમાણે વાર્તાલાપ શરૂ થ..
- યતિધર્મ–ભદ્ર, તમારા દેખાવ ઉપરથી તમે ખુશીમાં લાગે છે. તમારૂં ગમન કયા ઉદ્દેશથી છે તે પણ પ્રસંગને લઈ મારા જાણવામાં આવ્યું છે. એટલે તે વિષે કાંઈ પુછવાનું નથી, તથાપિ તમારી મુખ મુદ્રા ઉપર જેવો હર્ષ દેખાય છે, તે તેની સાથે શોક પણ ઝાંખે ઝાંખ જણાઈ આવે છે ? તેનું શું કારણું છે ?
શ્રાવકધર્મ–(અંજલિજેડી ) પૂજ્ય શ્રી, આપને જે શંકા થઈ તે સત્ય છે. તે વિષે હું આપને પછી જણાવીશ. પરંતુ આપને પણ મારે પુછવાનું છે કે, આપે જે હેતુથી મારા ગમનને માટે ક૯પના કરી છે, તેજ હેતુને લઈને આપના ગમનને માટે મારી પણ કલ્પના છે, તથાપિ મુનિઓના વિહાર પ્રતિબંધ રહિત હોય છે, તે આપનો વિહાર કયા હેતુથી છે? તે કૃપા કરી જણાવશે.
યતિધર્મ–ભદ્ર, જે હેતુથી તમારૂં ગમન છે, તે જ હેતુથી મારું પણ ગમન છે, આ વખતે ભારત વર્ષની જૈન પ્રજાની કન્ફરન્સ કુમારપાલની રાજધાનીમાં થવાની છે. એ નગર જનોનું ધર્મ નગર છે, ગુર્જરપતિ મહારાજા કુમારપાલની પવિત્ર રાજધાની

Page #7

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મનો સંવા. ૧૫૧ titutitutittttttttttttatatatatatatattitat tatatate. છે. સેકડો જિનાલયથી મંડિત છે. ત્યાં પ્રત્યેક શેરી આણંત ધર્મની ઉપાસના થાય છે. શ્રાવકોના વાસસ્થાન નિંદ્રના નાદથી ગાજે છે. ત્યાં ચતુર્વિધ સંઘની શેભા પૂર્ણ કલાથી પ્રકાશે છે. પ. ટણીઓના આગણામાં જૈન ધર્મના ગીતો ગવાય છે. એ તીર્થભૂમિ ને સ્પર્શ કરવાને અનેક પવિત્ર મુનિઓ આવે છે. પ્રત્યેક ઉપાશ્રયે માં અનગાર મુનિઓની દેશના પ્રવર્તે છે. અને સઘળે ત્યાં વીર ધર્મની વિજયવાણી વિલાસ કરે છે. આવા પવિત્ર તીર્થમાં ભારતની જૈન પ્રજાને સમાજ એકત્ર થાય, જૈનેની ધાર્મિક અને સાંસારિક ઉન્નતિના માર્ગ શોધાય, વીરધર્મના વિદ્વાનોની વાણીના વિલાસ થાય અને પવિત્ર હૃદયના પટણીઓની સામે સેવા સાર્થક થાય, એ મહેસવ જોવાની ઉત્કંઠા થઈ છે અને તેથી જ ખાસ સિદ્ધ ક્ષેત્રમાંથી આ તરફ વિહાર કરી આછું.
શ્રાવકધર્મ-મહાશય, આપની વાણએ મને વિશેષ ઉત્સાહ આપે છે. મારી ધારણું પણ તેવી જ છે. જગતને સમગ્ર સંધના દર્શન કરવા અને એ પવિત્ર તીર્થની સ્પર્શન કરવા ખાસ કરીને મારું આગમન થયું છે. મારા વહાલા આશ્રિતોના હૃદયમાં ઉદ્ગાર શ્રવણ કરવા અને તેમના કર્તવ્યની સાર્થકતા જોવાની પણ મારી ધારણા છે.
ચમિધર્મ-ભદ્ર, જ્યારે આવી ધારણા ધારણ કરે છે, તે પછી હર્પની સાથે શોકની છાયા કેમ દેખાય છે ?
શ્રાવક ધર્મ-પૂજયશ્રી, શેકની છાયા ધારણ કરવાનું કારણ એ છે કે, મારા આશ્રિત શ્રાવક બંધુઓને પ્રમાદે એવા વશ કરેલા છે, કે, જેઓ તેને કદી પણ છેડી શકતાં નથી. કોન્ફ

Page #8

ઉપર
આમાનંદ કાશ. er det etter beste testetectat i testiralastestertestosteretertexte teetettete રસના ત્રણ ત્રણ મહેન્સ થઈ ગયા, અનેક પ્રકારના નિયમો બાહર પાડી શ્રાવક પ્રજાને તેમનું ખરૂં કર્તવ્ય દર્શાવ્યું, અને તે ઉપર વિવેચન કરી ખરા નિર્ણય ઉપર આવ્યા, તથાપિ હજું, મારા આશ્રિતોમાં તે પ્રવર્તન જોવામાં આવતું નથી. કેન્ફરન્સ ના મંડપમાંથી તેઓ બાહર નીકળ્યા, એટલે તત્કાલ તેઓ પ્રમાદને વશ થઈ જાય છે. તાલીઓના નાદ સાથે જ તેઓના હૃદય પરથી તે અસર ખસી જાય છે. વ્યવહારના માર્ગની સીડી પર ચડતાં જ તેઓ ભુલી જાય છે. આથી મારા હૃદયમાં શોકની છાયા રહયા કરે છે. તેમને ઉત્સાહ અને તેમના ઉદેશને જોઈ મને અપાર હર્ષ ઉત્પન્ન થાય છે, પણ તેની સાથે જ જયાં તેમના પ્રમાદનું સ્મરણ આવે, એટલે તત્કાલ તે ભારે હર્ષ શોકની છાયાથી મલિન થઈ જાય છે - યતિધર્મ-ભદ્ર, એવો શેક કરશે નહિં. પ્રમાદ એ આપણા ધર્મનો મોટો શત્રુ છે. જે તમારા આશ્રિતોને તે દુઃખ આપે છે, તે તે મારા આશ્રિત કેટલાક સાધુઓને પણ દુઃખ આપે છે. કેટલાક મુનિએ પ્રમાદને વશ થઈ ધાર્મિક કાર્યના સમારંભ કરી શકતા નથી. વિદ્વાન છતાં તેઓ સારા લેખ લખી શકતા નથી, તથાપિ હૃદય માં આશાને દૂર કરશે નહિં. તમારા આશ્રિતોને મોટે ભાગ ઊત્સાહી છે. આ કેન્ફરન્સ ના પ્રબલ પુણ્યથી તેઓનો પ્રસાદ દોષ દૂર થઈ જશે. ભદ્ર, નિરૂત્સાહ થશે નહિં.
શ્રાવક ધર્મ–માન્યવર, આપના વચનથી મને આશ્વાસન મલે છે મારા હૃદય ને પૂર્ણ આલંબન પ્રાપ્ત થાય છે. તથાપિ જયાં સુધી કોન્ફરન્સના નિયમો અને તેની સુધારણું રથાનિક જૈન પ્રજામાં

Page #9

થતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મનો સંવાદ.
૧૫૩
برلیاگلی*کبریتلیه تولد متولیزینڈیڈیٹیڈیلی متر
પ્રવત્તી નથી, ત્યાં સુધી મને તે વિષેની શંકા રહયા કરે છે. કાન્ફરસમાં નિયમિત થયેલા કયા વિચારે અમલમાં આવ્યા છે ?
જીર્ણ પુસ્તકોને ઊદ્ધાર કરવાને કયાં આરંભ થાય છે ? જૈન કેળવણીને માટે જે વિચાર વારંવાર કરવામાં આવે છે, તેની યેજના
ક્યાં કરી છે? અભ્યાસને માટે જૈન ગ્રંથમાલા ક્યાં થઈ છે ? નિરા બિત જૈનને મદદ આપવાની ગોઠવણ કેવી રીતે કરી છે ? જૈનડિરેકટરી ની યોજના સંપૂર્ણ કયાં થઈ છે ? હાનિ કારક રીવાજે નાબુદ કયાં થાય છે ? પરંપર ભ્રાતૃભાવ વધારવામાં શું કર્યું છે ? ઈત્યાદિ કાંઈપણ કરવામાં આવતું હોય એમ મારા જાણવામાં નથી; તેમ સાંભલવામાં પણ આવતું નથી. તેથી હૃદયમાં નિરાશા ઊત્પન્ન થાય છે. - યતિધર્મ––ભદ્ર, ધીરજ રાખે. તે બધા કામ હળવે હળવે થઈ શકે તેવા છે. કદિ કોઈ કાર્યને સમારંભ તત્કાલ ન થાય, તેથી કાંઈ નાઉમેદ થવાનું નથી. આંબાના વૃક્ષે લાંબે કાલે પાકે છે. આપણી કોન્ફરન્સ જ એમની એમ પ્રવર્તશે તે તેની અસર જૈન પ્રજામાં થયા વિના રહેશે નહિં. એ કેન્ફરન્સના કર્તવ્યને લેકે હવે થોડા થોડા સમજવા લાગ્યા છેકેન્ફરન્સથી શા શા લાભ થાય છે ? એ પણ લેકોના જાણવામાં આવતું જાય છે, એટલે હવે તેનું સાફલ્ય સત્વર થવા સંભવ છે. ભદ્ર, નિરાશ થશો નહિં. હૃદયમાં ઊત્સાહ રાખે. તમારા આશ્રિત શ્રાવકોને વિજય થશે અને તેઓની ધમકીર્તિ સર્વત્ર પ્રસરશે. હવે કુમારપાલની રાજ ધાનીમાં એ મહા સમાજના દર્શન કરી આત્માને કૃતાર્થ કરે. પાટણના પવિત્ર તીર્થમાં જગતના સંઘરૂપ તીર્થને સંગમ થાય

Page #10

૧૫૪
આત્માનં પ્રકાશ,
testetesteste instester
tatutest tut tat
છે. એ ગંગા અને સાગરના સંગમ છે. પ્રેમથી તેના દર્શન કરી આનંદ પામે.
તિધર્મના આવા વચન સાંભલી શ્રાવક ધર્મના શરીરમાં આનંદ વ્યાપી ગયેા શરીરપર રોમાંચ થઇ ગયા તેણે હર્ષના આ વેશથી નીચે પ્રમાણે કહ્યું—
શ્રાવક ધર્મ—પરમ પવિત્ર મુનિ ધર્મ, આપના આશાજનક વચન સાંભલી મને અતિ હર્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. મારા આશ્રિતના ઉદય ક્યારે થાય ? ભારત વર્ષ ઉપર જૈન વર્ગ સર્વે પ્રકારની ઉન્નતિ કયારે પ્રાપ્ત કરે ? એ મંગલ દિવસા ક્યારે આવે ? એ વિચાર માંજ મારૂં મન મગ્ન રહે છે. મહાશય, તમારી આશીષ સલ થા. મારી મને વૃત્તિમાં કાન્સના ઉદયની આશા સતેજ થઈ છે. ભારત વર્ષની જૈન મહા સમાજ સર્વ પ્રકારના જય પ્રાપ્ત કરશે. એ મહા સમાજ જૈન પ્રને તેના ઉદયના માર્ગ દર્શાવશે. જૈન પ્રા ધાર્મિક અને સાંસારિક ઊન્નતિનુ પૂર્ણરીતે પાત્ર થશે. તેનું યશોગાન ભારતની બીજી પ્રાપણ ગાયા કરશે, અને સર્વ સ્થલે તેનુ અનુકરણ કરવામાં આવશે. એવા નિશ્ચય મને આશાસાથે થતા આવે છે. મહાશય, હવે પાટણમાં તેઓ શું શું કત્તન્ય કરવાના ? તે મારે જાણવાનુ છે. જો આપે કાઈ થલે શ્રવણ કર્યું હોય તા સંભલાવવા કૃપા કરો.
ચતિધર્મભદ્ર, ફાલ્ગુન માસની દ્વિતીયાથી માંડિને ચતુથી સુધી એ મહાસમાજ કુમારપાળની રાજધાનીમાં એકત્ર થવાને છે. તેમના સત્કાર તે માટે પટણી એએ ઊત્તમ પ્રકારની ગોઠવણ કરેલી છે. પાટણની પવિત્ર ભૂમિ જગતના સમગ્ર સધની સેવા કર

Page #11

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મને સંવાદ ૧૫૫ statesteettertreteretetetuetter tertertreteretrtete teetestetieteetsetestete te tretete વાને ઉત્સુક થઈ રહી છે. કેન્ફરન્સના પ્રમુખ ના સિંહાસન પર જૈન વર્ગમાં પ્રખ્યાતિ પામેલા શેઠ વીરચંદ દીપચંદ સી, આઈ, ઇ, જે, પી, ની નિમણુક થઈ ગઈ છે. એ વીરધર્મના ધારક અને જૈન પ્રજાના અગ્રેસર વીર છે. અને ભારતપતિ મહારાજા ના રાજ્યમાં પ્રતિષ્ઠા પાત્ર થયેલા છે. આ વખતે જે વિષયે ચચેવાના છે, તેમાં સર્વથી પ્રથમ પદ કેળવણીને આપવામાં આવ્યું છે, એ વિશેષ ખુશી થવા જેવું છે. ધાર્મિક અને સાંસારિક કેળવણ જૈન પ્રજા સારી રીતે સંપાદન કરે તેને માટે ઉત્તમ ભેજના કરવાને કોન્ફરન્સ ધારણ કરે છે. જૈન વર્ગમાં ધાર્મિક કેલવણી સંપાદન થાય, તેવી વાંચનમાલા તૈયાર કરાવાની લેજના સત્વર કરાવા જેન કેન્ફરન્સ ઈચ્છા કરે છે.
શ્રાવક ધર્મ-શ્રી પૂજય મહાશય, એ વાત ખુશી થવા જેવી છે. આહંત ધર્મને ઉદય જ્ઞાન ઉપરજ છે. તે જ્ઞાનની ઉપાસના કરવાથી જ જૈનને પિતાની પૂર્વ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થવાની છે, તે જ્ઞાન કેવલ ધામક નહિં પણ સાંસારિક હોવું જોઈએ. તમારા આશ્રિત મુનિઓ વિરતિ ધર્મના ઉપાસક હેવાથી સાંસારિક વિષયથી વિમુખ રહયા છે, તેથી સાંસારિક જ્ઞાનના સાધન શ્રાવક પ્રજાને તેમનાથી મલી શકતા નથી, તથાપિ જેનેની પ્રાચીન ગ્રંથ સમૃદ્ધિમાં એ. વિષય નથી એમ નથી. પૂર્વાચાર્યોએ ધર્મબિંદુ અને ધર્મ સંગ્રહ જેવા ગ્રંથોમાં સાંસારિક કેળવણુ ના સાધને દર્શાવ્યા છે. તે વિષય ને પલવિત કરી જૈન ગૃહરથ વિદ્વાનોએ જૈન પ્રજાને સાંસારિક વાંચન સંપાદન કરાવવું જોઈએ, પણ દીલગીરી થાય છે કે, વર્તમાન કાલે મારા જૈન ગ્રેજયુએટ પ્રમાદમાં પડ્યા રહે છે. સારી

Page #12

૧૫૬
આમાનંદ પ્રકાશ, 达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达达 ડીગ્રી સંપાદન કરી બીજા માર્ગ તરફ દેરાઈ જાય છે. અન્ય ધર્મ ના ગ્રેજયુએટોએ ભારતની તે ધર્મની પ્રજાને જે લાભ આપે છે, તે લાભ હજુ કોઈ પણ ન ગ્રેજયુએટે આ નથી, એ કેવી દિલગીરી! આજ કાલ વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી જન ગ્રેજયુએટોની પણ નાની સંખ્યા બહેર પડતી જાય છે, નવીન ગ્રેજયુએટએ અને પૂર્વના ગ્રેજયુએટોએ હજુ કાંઈ પણ કર્યું નથી. આહંત ધર્મના ગ્રંથમાંથી નવીન પદ્ધતી રૂપે કાંઈ પણ જૈન સમાજને ઉપયોગી થાય, તેવા લેખ લખ્યા નથી પ્રાચીન ગ્રંથના ભાષાંતરે નવી પદ્ધતી ઉપર લખી આહંત પ્રજાની આગલ ધર્યા નથી, તેમજ અન્ય ધર્મની પ્રજા અંજાઈ જાય, તેવા વિદ્રત્તા ભરેલા ધાર્મિક કે સાંસારિકનો લખી જૈન પ્રજાના ગૃહ, ધર્મ ને સુધારો મલે તેવું કાંઈ પણ કર્યું નથી. પૂજય મહાશય, આ વિષે મને ઘણે અફશેષ થાય છે. હવે જૈન કોન્ફરન્સ કેલવણીને અચપદ આવ્યું છે, તેથી એવી આશા હું ધારણ કરૂં છું અને મારા આશ્રિત જૈન ગ્રેજયુએટોને વિનંતિ કરું છું કે, તેઓ પોતાની વિદ્વત્તાને લાભ જૈન પ્રજાને આપવા કોન્ફરન્સ દ્વારા આગળ પડે. પૂજયવર્ય, કહે, તે સિવાય બીજા ક્યા વિષે ચર્ચવાના છે ? - યતિધર્મ-શ્રાવકધર્મ, શ્રવણ કરે, જીર્ણ મંદિરને ઉદ્દાર, પ્રાચીન જીર્ણ પુસ્તકોને ઉદ્ધાર અને જૈન શાલોપયોગી પુસ્તકોની ચિજના આ ત્રણ વિષય પુનઃ પુનઃ ચર્ચવાના છે. જો કે તે વિષે વારંવાર ચર્ચાવામાં આવે છે, પણ તેઓ અતિ ઉપયેગી હોવાથી
જ્યાં સુધી તે વિયેનો પૂર્ણ રીતે અમલ થાય નહિં ત્યાં સુધી પુનઃ પુનઃ તે વિષયનું મરણ જૈન ગૃહસ્થને કરાવવું યોગ્ય છે.
૧ યુનિવર્સીટી.

Page #13

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મને સંવાદ, ૧૫૭ Itetettete leter tretetetorttrtetest testerteateretetetoritetetestertestarte
શ્રાવકધર્મ—(જરા અપશષ કરી) પૂજયવર; આ સાંભલી મારા હૃદયમાં પાછો શોક ઉત્પન્ન થાય છે. અહા ! શું મારા જૈનોને વારંવાર સ્મરણ કરાવવું પડે, એ કેવી વાત ? આ ચોથી વાર તેમના સ્મૃતિમાર્ગમાં આવ્યું, તથાપિ હજુ તેવાં ઉપયોગી કાર્યને કેમ અમલ થતો નથી ? જીર્ણ મંદિરના અને પ્રાચીન જીર્ણ પુસ્તકોના ઉદ્ધારને માટે એક ખાસ કમિટી નીમી તેના ધારાઓ કેમ ઘડાતા નથી ? તે કાને માટે દ્રવ્ય સંગ્રહ કરી તેને સમારંભ કેમ થતો નથી ? જેનોની સ્થિતિને વિચાર કરતાં જેવા તેઓ નિર્ધન છે, તેવા ધનાઢય પણ છે. તે સાથે પ્રતિવર્ષે બીજા કાર્યોમાં હજારો દ્રવ્યને થય જૈનવર્ગમાં થયા કરે છે, તે આ ધાર્મિક અને ઉગી ખાતાને અમલ કરવા તેઓ કેમ પછાત રહે છે ? તે કાંઈ સમજાતું નથી. વિચાર કરતાં માલુમ પડે છે કે, એ અવસર્પિણું કાલને જ પ્રભાવ છે. હવે આ કુમારપાલની રાજધાનીમાં એ વિચાર સફલ થાઓ. આશા છે કે પાટણની પવિત્ર ભૂમિના વિચારો નિપ્પલ નહિં થાય. આ ભૂમિમાં દશાવેલા વિચાર અભિગ્રહ રૂપજ છે. આ કેન્ફરન્સના વક્તાઓ ન પ્રતિધ્વનિ પાટણના ચૈત્યમંદિરોમા પડશે અને તે ચમત્કારિ અહંત પ્રતિમાઓના શાસનદેવતાની સન્મુખ અભિગ્રહરૂપ થશેજ. - યતિધર્મ–ભદ્ર, નિશ્ચિંત રહે, તમારા મનોરથ સિદ્ધ થશે. આ વખતનો મહાસમાજ આશાજનક છે. પાટણની તીર્થભૂમિ પ્રતાપી છે. કુમારપાળની રાજધાનીમાં વચનભંગ નહિ જ થાય. વલી મારા આશ્રિત વિદ્વાન્ મુનિઓ ત્યાં સાનિધ્ય છે. કેન્ફરન્સના મડતુ કાર્યને તેઓ અનુદાન આપશે. પાટણના ઉપાશ્રયની ભૂમિ

Page #14

આત્માન' પ્રકાશ,
૧૫૮
ettattete
este tatate te text text textut
utata
માં તેમની દેશનાના ધ્વનિ થયા કરે છે અને તે ધ્વનિના પ્રત્યેક વર્ણ ભારતની જૈન મહા સમાજની સ્તુતિથી ભરેલા છે. જૈન કાન્ત્ રન્સને પવિત્ર હેતુ સિદ્ધ કરવાનેજ મારા મુનિએ સતત મથ્યા કરે છે. તેમની મનેાવૃત્તિમાં કેન્ફ્રન્સના ઉદયના સિદ્ધાંત ર રહ્યા છે. તેમાં ખાસ કરીને ન્યાય મેાનિધિ આચાર્ય શ્રી આત્મારા મજીને! પરિવાર તે મહતૂ કાર્યની અનુમોદના કરનારા છે. ભારત વર્ષતા ઘણા ભાગમાં એ પરિવાર વિહાર કરી કરી કેૉન્ફરન્સના ઉદયને ઊપદેશ આપે છે.
શ્રાવક ધર્મ—માન્યવર, તમારા વચનથી મને પૂર્ણ સાય પ્રાપ્ત થયા છે. જ્યારે તમારા આશ્ચિંત મુનિ દુપરિકર થશે તેા પછી કેાન્ફરન્સ ઉદર ગિરિના શિખર ઊપરજ છે, એમ સમજવું. કઢી, આ વખતે કાન્ફરન્સમાં બીજું શું કર્ત્તગ્ય થવાનુ છે?
ચતિધર્મ—ભદ્ર, આ વખતે પ્રાચીન જૈન સાહિત્ય અને શિલા લેખોની શેાધ–એ એ વિભાગના જુદા જુદા વિવેચન થવાના છે. તે સાથે જીવદયાના વિષયને પુષ્ટિ કરવા ખાખત પણ ચર્ચા થવાની છે આ ત્રણે વિષયાને માટે પૂર્વે જરા જરા દિગ્દર્શન થયુ હતું, પણ આ વખતે ખાસ કરીને તેનુ પૂર્ણ વિવેચન - વાનુ છે. જીર્ણ પુસ્તકાના ઊદ્ધારમાં પ્રાચીન જૈન સાહિત્યને સમાવેશ થઈ શકે તેમ છે, તથાપિ જૈન સાહિત્ય ગુજરાતના ઇતિહાસને અને જગતના વ્યવહાર ધર્મને દર્શાવનારૂ હોવાથી તેના વિવિધ વિષયના ગ્રંથના શોધ કરી ઊદ્વાર કરાવાની પૂર્ણ આત્રશ્યકતા છે. જેવી રીતે અન્ય મતનાં સાહિત્ય ગ્રંથા સરકારી યુનિનર્સીટી તરફથી અભ્યાસિને શીખવવાને આગલ મૂકવામાં

Page #15

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મને સંવાદ, ૧૫૮ tertente tretetectieteeteteatretieteetateetectetur tertente, tee teretertectetur tertentesterte આવે છે, તેવી રીતે જૈન સાહિત્યને થે શા માટે આગલ મુકી ન શકાય ? તે પેજના અવશ્ય કરવા ગ્ય છે; જેને માટે આપણું દિગંબરી જૈનોએ સ્તુત્ય પ્રયાસ કર્યો છે અને તેને અભિનંદન આપી આપણે પણ પ્રયાસ કરવો જોઈએ. જૈન સાહિત્ય જેવી રીતે ખીલાવવું હોય તેવી રીતે ખીલાવી શકાય તેવું છે, અન્યમતના પંચમહાકા અને કાદંબરી વિગેરે આખ્યાયિકાના
થેની હરીફાઈ કરી શકે તેવા જન સાહિત્યના ગ્રંથ વિમાન છે, તેમનું સંશોધન કરાવી ટીકા વિવરણ સાથે પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવે તે શા માટે યુનિવર્સીટીમાં માન્ય ન થાય ? પણ તે પ્રયાસ પૂર્ણ ઉત્સાહથી કરવામાં આવતું નથી, તેમાં કોન્ફરન્સની સાથે મારા આશ્રિત મુનિઓ અને તમારા આશ્રિત ગ્રેજયુએટ ના પ્રમાદને જ દેષ છે. જીવદયાનો વિષય જૈનધર્મનો મૂલ પાયો છે. એ વિષયને લઈને જ દયાધર્મ રૂપ કલ્પવૃક્ષ ટકી રહ્યું છે, તેને માટે જેટલું કરીએ તેટલું થોડું છે. ભદ્ર, નિશ્ચિત રહેજે. હૃદયમાંઅવૈર્ય ધરશે નહીં. પાટણની પવિત્ર ભૂમિના શાસનદેવતા, એ કાર્યને અનુમોદન આપશે અને આપણા આશ્રિતોના પ્રમા ને શુભ પ્રેરણા કરી દૂર કરાવશે.
શ્રાવક ધર્મ–મહાશય, પ્રથમ તે તેને માટે મને મોટી ચિંતા થતી હતી પણ છેવટને આપના ઉત્સાહી અને આશાજનક વચનોથી મારામાં પૂર્ણ વૈર્ય ઉત્પન્ન થયું છે. પાટણનગરની અવનિ આહંત ધર્મથી પવિત્ર છે. તે ભૂમિમાં શાસન દેવતા જાગ્રત છે, અવશ્ય શુભ પ્રેરણ થવાની જ. આવી પવિત્ર તીર્થ ભૂમિમાં આવીને બે વીર પુત્ર નિષ્ફળ થશે? કેમની વાણુંમાં મૃષાવાદને દોષ લાગુ પડશે?

Page #16

૧૬૦
આમાનંદ પ્રકાશ weten teetestetes tests dretter testett testete testes tertente teste testoster, testarteret તેવું બને જ નહીં. જે ખરેખર શુદ્ધ જૈને હૈય, જે સનાતન ધર્મને પૂર્ણ રાણી હેય, તે તે આ ક્ષેત્રમાં સફળ થયા વિના રહેજ નહિં. જયારે આવા ક્ષેત્રમાં આવીને જૈન કોન્ફરન્સના નિયમોને માન ન આપે, તેની અનુમોદના ન કરે તે પછી તે શુદ્ધ જૈન શેને ? પછી શુદ્ધ જૈન અને જેનાભાસમાં શું તફાવત? કહે, તે પછી બીજા કયા વિષયની ચર્ચા થવાની છે ?
યતિધર્મ–ભદ્ર, તે પછી એક અગત્યનો વિષય ચર્ચાવાને છે. તે મારા આશ્રિત મુનિરાજાઓની કોન્ફરન્સ ભરવા બાબત છે. આ ઉપગી બાબત વિષે વિચાર કરતાં અવસર્પિણું કાલને મહિમા આગળ થાય છે. મારા આશ્રિત મુનિઓના અંતરંગ જુદા જુદા છે. તેઓને પ્રમાદ અને માન એ બે મહાદ્દાઓએ વશ કરી લીધા છે. જયાં પ્રમાદ નહિં હોય, ત્યાં ભાન હશે અને જ્યાં માન નહિ હોય, ત્યાં પ્રમાદ હશે. જ્યાં બંને નહિં હોય ત્યાં એ કાર્ય કરવાની અશક્યતા હશે. અને તેની સંખ્યા બેડી હશે. ભદ્ર, જેમ તમને તમારા આશ્રિત શ્રાવક તરફ જતાં કાંઇક શોકની છાયા પ્રાપ્ત થાય છે, તેમ મને પણ એ વિચાર કરતાં શેકની છાયા પ્રાપ્ત થાય છે. કેટલાક મને પૂર્ણ માન આપે છે, તેમજ મારી તરફ માન દૃષ્ટિથી નહિં જોનારાઓની પણ કેટલીક સંખ્યા છે, તથાપિ હું તદન નિરાશ થતો નથી. મારા આશ્રિત મુનિઓ એટલું તે સમજે છે કે, મુનિઓમાં જે એક્ય હશે તો વીર ધર્મને વિજય સત્વર થઈ શકશે. જયારે મુનિઓમાં ભ્રાતૃભાવ પ્રવર્તશે ત્યારે કેન્ફરન્સનું સર્વ કર્તવ્ય સાર્થક થયા વિના રહેશે નહિં. હું આશા રાખું છું કે, ભારતવર્ષના ધર્મીલંકાર, ચારિત્રથી સુશોભિત અને વિદ્વાન્ મુનિવરે કન્ફન્સના એ વિચારને અનુમોદન આપી તન મનથી પ્રવર્તન કરવા તત્પર થશે.

Page #17

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મનો સંવાદ. ૧૬ stes testeste testete Austertretestosterstietestertestartereteetistietestarteretetreterstieteetatea
શ્રાવકધર્મ–માન્યવર, એ વિષયની ચર્ચા અવશ્ય કરી પ્રવનમાં મુકાય તેવી યોજના કરવા યોગ્ય છે. જો અનગાર સમાજ એકઠા થાય અને તેમના વિચારો ઉપદેશ દ્વારા ભારતવર્ષની જૈન પ્રજા ઉપર પ્રવર્તે તે સર્વ આર્ય ધર્મમાં ચક્રવત્તીનું પદ જૈનધર્મનેજ પ્રાપ્ત થાય. અને કોન્ફરન્સનું મહા કર્તવ્ય સત્વર પરિપૂર્ણ થવાની પૂર્ણ આશા બંધાય. દેવાનું પ્રિય ભગવનું, એવા શુભ દિવસે જ્યારે આવશે? કે જેમાં ભારતવર્ષના ભવ્ય મુનિ મહારાજાઓના મહા મંડલના પવિત્ર દર્શન પ્રાપ્ત થાય. જેમાં મુનિવરોની માનનીય મૂર્તિઓ રજોહરણ, દંડ, કંબલ અને મુખવસ્ત્રિકા એ યુક્ત શ્રેણીબંધ બીરાજે અને તેમના મનોહર સમાજથી મહા મંડપની અવર્ણનીય શોભા જોવામાં આવે, તે સમય ક્યારે પ્રાપ્ત થશે? જૈન પ્રજાના તેવા ભાગ્ય દૂર હશે નહિં. હવે તે સમય સત્વર આવે અને અવસર્પિણી કાલને મહિમા પરાભવ પામે–એવી અંતરંગ ઈચ્છા થયા કરે છે.
યતિધર્મ–ભદ્ર, તમારા માથે શાસન દેવતા સફલ કરશે. કાલની ગતિ અકલિત છે. તે સમય પણ કદાચિત પ્રાપ્ત થઈ જાય, કે મુનિ મહારાજાઓની કોન્ફરન્સ એકત્ર થાય અને તેના દર્શન કરવાને આપણે આ વખતની જેમ હર્ષભર એકઠા થઈએ. મારા આ પ્રિત મુનિવરે કોન્ફરન્સનું મહત્વ સમજે છે તેથી એ આશારૂપ લતાનું ઉમૂલન કરવું એગ્ય નથી. શાસન દેવતા તેમના પવિત્ર હૃદયમાં ઉત્તમ પ્રેરણા પ્રવર્ત.
શ્રાવકધર્મ–માન્યવર, આપના વચન રૂપ અમૃતનું સિંચન મારી આશા લતાને પ્રાપ્ત થયું છે. તેથી એ લતા નિમૅલ નહિ થાય. કહો, બીજા કયા વિષેની ચર્ચા થવાની છે?

Page #18

૧૨
આત્માનઃ પ્રકાશ
mestertentertestestertent to intettstatteteto
ચતિધર્મ-ધાર્મિક ખાતાઓના હિસાબ પ્રગટ કરવા ખાબત, નિરાધાર સ્ત્રધર્મીને આશ્રય આપવા બાબત અને જૈન બને રાજકીય કાર્ટે ન ચડતાં બીજા લેહને માર્ગે સમાધાની કરવા બાબતના વિષયા ચચાવાના છે. એ ત્રણ વિષયે જૈન વર્ગને ખરેખરા સ્મરણમાં રખાત્રા યોગ્ય છે. ામિક ખાતામાં ગાઢ અંધકાર પ્રવર્તે છે; અને અવ્યવસ્થા ધણી ચાલે છે. આ ખાખત સત્થર ઉપા લેવાની જરૂર છે. તે ખાતાઓના હિસાબ પ્રગટ કરવાને માટે એવી ચેાજના થવી જોઈએ કે તેની વ્યવસ્થા જોવાને ખાસ કમિટી નિમવામાં આવે, અને તે વિષેના વાર્ષિક રીપોટા ખાહેર પાડવામાં આવે તા એ અંધકાર દૂર થઈ જશે. નિરાધાર જૈન પ્રજાને સહાય કરવા માટે ઘણા વખત થયા માટી ચો ચાલે છે તથાપિ તેને માટે હજુ નિયમિત ધારણ રથાપિત થતુ નળી, એ અવસર્પિણી કાલના મહિમા છે. બીચારા દીન અને દુઃખી શ્રાવકા ઉદ્યાગ વિના અથડાય છે. જૈન પ્રજાના હાથમાં આર્યાવર્ત્તા માટેા વ્યાપાર ચાલે છે અને મેોટા શ્રીમત્તાની પેઢીએ વિશ્વમાં પ્રખ્યાતિ પામેલી છે, તથાપિ તેમના સાધી બંધુઓની દયાજનક સ્થિતિ દૂર થતી. નથી, એ કેવા અપશેષની વાત ! આ સાર્વજનિક દુઃખ દૂર કરવા કાન્ફરન્સમથે છે, તથાપિ તેની ઉત્તમ પ્રકારની ચાજના થઈ શકતી નથી, એ કાલના પ્રભાવ છે. નિરાધાર શ્રાવાને ઉદ્યમ આપી તેમને દુ:ખમાંથી મુક્ત કરવા એ સર્વ જૈન બંધુએની ફરજ છે. ખરેખરૂ, સ્વામિવા:સલ્ય અને ખરેખરી સધી ભક્તિ તેજ છે; કે જેનાથી પેાતાના દુ:ખી જૈન બંધુએના ઉદ્દાર થાય. આજ કાલ બ્રિટીશ રાજ્યમાં પૂરતા ન્યાય મળે છે અને તેને માટે તેની પ્રસશા સર્વથા

Page #19

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મને સંવાદ . ઠઠઠsubdueded થઈ રહી છે, પણ તે મેળવવા માટે દ્રવ્યને વ્યય વિશેષ થાય છે; આથી કોર્ટની અંદર જય પરાજય કરવામાં મોટી હાનિ થાય છે માટે જૈન ગૃહસ્થ એ ન્યાય મેળવવાને કોર્ટમાં ન જાય અને તે ન્યાય બીજી રીતે. પંચ પાસેથી મેળવાય એવી અમુક પેજના કરવાની જરૂર છે. તે સિવાય હાનિકારક રીવાજો બંધ કરવા બાબત, સંપની વૃદ્ધિ કરવા બાબત, સ્વદેશી હલચાલને ઉત્તેજન આપવા બાબત, અને જેનોના ધાર્મિક તહેવારોની જાહેર રજા પળાવા, બાબત,ઈત્યાદિ ઘણું ઉપયોગી વિષયે ચર્ચાવાના છે. આ વિષa કોન્ફરન્સના મુખ્ય કર્તવ્ય રૂપે છે, તેમાં કોઈપણ શંકા જવું નથી હાનિકારક રીવાજોને માટે કોન્ફરન્સની યોજના ઘણું પ્રબલ છે. પણ અંધપરંપરાએ ચાલવાના સ્વભાવવાળી જૈન કમ હજું તેમાંથી મુક્ત થઈ શકતી નથી, એ અવસર્પિણી કાલને પ્રભાવ છે. તથાપિ એટલી સંતોષી વાર્તા છે કે, ઘણાં ધર્મવીરે હાનિકારક રીવાજો ઉચ્છેદ કરવાને આગળ પડયા છે; અને પડતા જાય છે. જૈન લગ્ન. વિધિને પ્રચાર કરવામાં અનેક વીરપુત્ર તૈયાર થાય છે, પણ તેમને અનેક જાતના વિનો આડા આવે છે. કેટલાક વિદ્ધ તે જૈન વર્ગ તરફથીજ ઉત્પન્ન થાય છે, એ વિશેષ દિલગીરીની વાત છે. ભદ્ર, શોક કરશો નહિ ઉદયને સમય નજીક આવે છે. કુમારપાળની રાજે ધાનીમાં કોન્ફરન્સનો રંગ સાર થશે. આપણા હૃદયમાં સંતોષ પ્રાપ્ત થવાની આશા છે અને તે આશા આ તીર્થભૂમિમાં સફળ થશે જ.
શ્રાવકધર્મ–મુનિધર્મ, તમારા વચન ઉપર મને વિશ્વાસ છે, આપે જે વિષેની ચર્ચા વિષે કહ્યુંતે વિષયો મારા આશ્રિતોને ઉન્નતિના માર્ગમાં ઘણાં ઉપયોગી છે. હવે જોઈએ શું થાય છે ?

Page #20

આત્માનદ પ્રકાશ.
પાટણની ભૂમિને પ્રભાવ અલૌકિક છે. વીરપુત્રનું પરાક્રમ આ સ્થળે જોવાનું છે. આ વખતની પ્રમુખ પદવી એક બાહોશ અને રાજમાન્ય પુરૂષને મલી છે તે પણ જોવાનું છે. ભારતવર્ષના જૈન અગ્રેસર આ વખતે કેવું શૈર્ય દેખાડે છે ? તે આપણે તટસ્થ રહીને જોઈએ. પછી આપણે તેમના પરાક્રમની પ્રશંસા કરી પૂર્ણ સંતોષ પામશું. જૈનશાસનના પ્રભાવિક દેવતાઓ તેમને સહાય કરે.
અપૂર્ણ
જૈન સોળ સંસ્કાર.
૨ પુંસવન સંસ્કાર. આ સંસ્કાર ગર્ભાધાન સંસ્કાર પછી કરવામાં આવે છે. ગર્ભવતી સ્ત્રીને અનેક જાતના દોહા (મનોરથ ) થાય છે, તે દેહદ તેના પતિ તરફથી પૂર્ણ થયા પછી આ સંસ્કારની ગ્યતા થાય છે. એટલે ગર્ભ રહ્યા પછી આઠ માસે આ સંસ્કારને કાલ છે.
જ્યારે શ્રાવિકાના ઉદરમાં ગર્ભ સાંગે પાંગ રીતે ઉત્પન્ન થાય તેના શરીરમાં પૂર્ણમાં પ્રાપ્ત થાય, તેના હર્ષ રૂપે ગર્ભિણીના સ્તનમાં દૂધની ઉત્પત્તિને આ સરકાર સૂચવે છે. લૈકિકમાં તે પુરૂષ ગજેની સૂચનાને માટે આ ગર્ભની આવશ્યકતા જણાવી છે.
આ સંસ્કારના પ્રભાવથી માતાના સ્તનમાં રહેલા દૂધની શુદ્ધિ થાય છે અને તે શુદ્ધ સ્તનપાનથી ભવિષ્યમાં તે ગર્ભ જનિત પ્રાણુમાં ઉત્તમ ગુણને આરેપ થવાને પૂર્ણ સંભવ છે. આ સં રકારની ક્રિયા કરવાને કાલ પણ તેને પરિપૂર્ણ પુષ્ટિ આપે છે. આહંત જતિ શાસ્ત્રમાં તિથિ નક્ષત્ર અને ગ્રહબલ જેવા હેતું

Page #21

જેને સોળ સંસ્કાર, stretestetstest testestetstesteristertitestitrtrtistestitetit tretetestetiste ઉત્તમ કહે છે. આ સંરકારને માટે પણ તે શુદ્ધ કાલ જેવાને છે. મૂલ, પુનર્વસુ, પુષ્ય, હસ્ત મૃગશિર, શ્રવણ એ નક્ષત્ર મંગલ, ગુરૂ અને રવિ એ વાર અને રિકતા, દગ્ધા કૂરા, ક્ષયતિથિ છઠ, આડમ,અને અમાવાસ્યા એ શિવાયની તિથિ એ કાલે પુસવન સંસ્કાર કરી શકાય છે. તે દિવસે ગણના પતિને ચંદ્રતું બલ પણ જેવાને કહેલું છે. બીજા કોઈ જાતના અવયોગ હોય તે નો ત્યાગ કરી તેવા શુદ્ધ સમયે આ પવિત્ર સંસ્કાર કરવામાં આવે છે.
જે દિવસે આ સંસકાર કરવાનું હોય તે દિવસે ગર્ભવતી શ્રાવિકાને ગર્ભાધાન સંસ્કારના જે સુંદર પિશાક પહેરાવવામાં આવે છે. રાત્રિને એથે પહેરે તારા દેખાતા હોય, તે વખતે ગર્ભવતી શ્રાવિકાને અભિષેક રનાન કરાવાય છે. તે વખતે ગીતગાન પૂર્વે સૈભાગ્યવતી સ્ત્રીઓએ અંગ એલીને સ્નાન કરાવવું જોઈએ, સ્નાન કરી સુંદર વસ્ત્રાલંકાર ધારણ કરતી તે ગર્ભવતી શ્રાવિકાને ગૃહસ્થ ગુરૂ મંગલ તિલક કરી ચિત્યમાં લઈ જાય છે.
ત્યાં પ્રભાતકાલે ગર્ભવતી શ્રાવિકાને સાક્ષી તરીકે રાખી તે સ્ત્રીને પતિ, અથવા દીયર વા કોઈ તેના કુલને પુરૂષ અથવા તે ગૃહી ગુરૂ પંચામૃત વડે તે પ્રતિમાને વૃહત સ્નાત્રવિધિથી સ્નાન કરાવે છે. તે પછી સહસ્ત્ર મૂલ અને તે પછી પ્રતિમાને તીર્થોદકથી
સ્નાન કરાવે છે. આ સર્વ નાલ જલને સુવર્ણના, રૂપાના છે તઆ વિગેરેના પાત્રમાં લઈચયગૃહની બહેર આવે ત્યારબાદ તે ગર્ભ. વતી શ્રાવિકાને શુભ આસન ઉપર બેસારવામાં આવે છે તે સમયે તે શ્રાવકરમણીને પતિ, દીયર કે કુલ પુરૂષને સાક્ષી રાખી ગી
.

Page #22

૧૬૬
આત્માનદ પ્રકાશ
ગુરૂ દક્ષિણ હાથમાં દભ લઈ તેના અત્ર ભોગ વડે તે સ્નાત્રજલ ગાર્ભણીના સ્તન અને મસ્તકપર સિ ંચન કરે છે. આ વખતે જૈન વેદના પવિત્ર મત્ર ખેલવામાં આવેછે.
આ પવિત્ર સંસ્કારના મંત્રનું રહસ્ય ઉત્તમ પ્રકારનુ છે. એ મંત્રથી ગર્ભમાં રહેલા જીવાત્માને જૈનતત્વનું સ્વરૂપ સમજાવી ઉત્તમ પ્રકારની આશીષ આપવામાં આવે છે. મત્રતા આરભમાંજ
સૂચવ્યુ છે કે, તીર્થંકર નામકર્મ બાંધીને સુર અસુરોના ઇંદ્રને પૂજ્ય થયેલા શ્રી અહંત પ્રભુને નમસ્કાર છે. આથી સૂચવ્યું કે, શ્રી અત્યંત પ્રભુ પણ ગર્ભમાં આવેલ, તથાપિ તે ઉત્તમ કર્મ ખાંધીને પૂજ્ય થયેલા છે, તેમ તે જીવ, તુ ગર્ભમાં આવ્યે છુ તા ઉત્તમ પ્રકારના કર્મ બાંધજે, પછી ગર્ભઋતુને ઉદ્દેશીને કહે વામાં આગ્યુ છે કે, હે આત્મા, તુ આયુ: કર્મના બંધથી આ મનુષ્ય જન્મના ગભાવાસમાં આવ્યો છુ. તારે હવે શુ કરવાનું છે! તે વિચારજે, ફરીવાર જન્મ, જરા, મૃત્યુ અને ગનાવાસ પ્રાપ્ત ન થાય તેવા ઉપાયો કર્ય, શ્રી અદ્વૈત પ્રભુતા ધર્મને પ્રાપ્તકર્યું, અદ્વૈતના ભકત થા, અને સમ્કામાં નિશ્ચલ રહે. હું જીવાત્મા, આવી રીતે રહેવાથી તું તારા શ્રાવક કુલમાં આભૂષણ રૂપ થઇશ. આ પ્રમાણે મલથી સૂચના કરી પુનઃ તે વિશેષ જણાવે છે કે, “ હું પ્રાણી, હવે આ ગર્ભવાસમાંથી તારો જન્મ યાએ, તું શ્રાવ કના કુમાર હોવાથી તારા માતાપિતાને અને તારા શ્રાવકકુલને ઉદય થાએ, '' આ પ્રમાણે કહીને ગૃહીગુરૂ મંત્રાક્ષરવડે આશીષ ઉચ્ચારે છે, હું જીવાત્મા, તને હંમેશા શાંતિ, પુષ્ટિ, તુષ્ટિ, ઋદ્ધિ, અને કાંતિ પ્રાપ્ત થાએ. '' આવી ઊત્તમ આશીષ ગર્ભગત જીત્રા

Page #23

જૈન સેાળ સ’સ્કાર
૧૭
instit
'
ત્માને મંત્રાક્ષર દ્વારા મલે છે. એથી આ સંસ્કારના પવિત્ર હેતુ ક્રેતા પ્રશસનીય છે ? તેનો ખ્યાલ આવશે. શ્રાવકધર્મના પ્રત્યેક સરકારમાં ધણું ઊત્તમ રહસ્ય સમાએલુ છે. પુંસવન સંસ્કારને પ્રભાવ ગર્ભના જં તુને ઘણી અસર કરે છે. એ સરકારના માંત્રિક પ્રભાવથી ભવિષ્યમાં તેનામાં શ્રાવકપણાના સદાચાર સ્ફુરે છે અને છેવટે ગભાવાસના દુ:ખમાંથી મુક્ત થવાના માર્ગ સુઝે છે. એજ જૈન સંસ્કારની ખરી ખુબી છે.
ઉપર પ્રમાણે જે મંત્રના ભાવાર્થ જાળ્યે, તે મંત્રને આઠ વાર ખેલવા એમ તે વિધિમાં દર્શાવે છે, તે મત્રના અભિષેક થયા પછી જેવુ રતનપય પવિત્ર થયેલું છે એવી રીતે ગભાલ કૃત શ્રાત્રિકા જાતજાતના આઠ ફુલ, આઠ સેાના નાણું કે રૂપાનાણું લઈ પ્રભુની પ્રતિમાની આગલ પ્રણામ પૂર્વક અર્પણ કરે પછી ગૃહસ્થ ગુરૂને ચરણમાં નમી બે વસ્ત્ર, આઠ સેાના નાણુ કે રૂપાનાણુ અને આઠ સાપારી સહિત તાંબૂલની ભેટ કરે. પછી પાષધશાલામાં જઇને મુનિઓને વંદના કરી યથારાક્તિ શુદ્ધ અન્ન, વસ્ર કે પાત્ર થી પ્રતિલાભિત કરે અને કુલના વૃદ્ધૃજનને નમસ્કાર કરે. આ પ્રમાણે પુંસવન નામે બીજો સંસ્કાર સમાપ્ત થાય છે.
-
આ સંસ્કારમાં મંગલ ગીતના ધ્વનિ સાથે ઉત્તમ પ્રકારના આનંદ પ્રવર્તાવવામાં આવે છે. શ્રાવકના કુલ ધર્મ પ્રમાણે જે સદાચાર હેાય તે પણ કરવાને માટે શાસ્ત્રકાર છુટ આપે છે. લાચાર પ્રમાણે કુલ દેવતા વિગેરેની પૂજા કરવામાં પણ આંજ્ઞા કરેલી છે. આવા પવિત્ર સ ંસ્કારને જૈન પ્રજામાં લેાપ થઇ ગયા, એ કેવી દિલગીરી ? ` જ્યાં સુધી જૈન પ્રજા પાતાના સનાતન સ

Page #24
168 આત્માન પ્રકાશ Assi ssoukowk& s &, સ્કારનું અવલ બન કરશે નહિં ત્યાં સુધી તેમને પૂર્ણ અભ્યદય થે મુકેલ છે. સરકારના બલથી સમ્યકત્વ પ્રબલ થાય છે અને તેથી અનુક્રમે મોક્ષ માર્ગ સંપાદન થઈ શકે છે. અપૂર્ણ, ગ્રંથસ્વીકાર. રત્નકલા મા 1 –આ પુસ્તક પાલીતાણુના શ્રી જૈન ધર્મ વિદ્યા પ્રસારક વર્ગ તરફથી અમોને ઉપહાર તરીકે મળેલું છે, તેને પ્રેમ સહિત સ્વીકારીએ છીએ-આ ગ્રંથ જૈન ધર્મના ગ્રંથકાર તરીકે પ્રખ્યાત થયેલા શ્રી દેવેંદ્રસૂરિએ રોલે છે, ગ્રંથ કર્તાના નામ ઉપરથી જ તેની કૃતિ માટે જેટલી પ્રસંશા કરીએ તેટલી ઘોડી છે. ઉક્ત ગ્રંથકારની કલમ સર્વ સ્થળે કીર્તિવાળી છે. આ ગ્રંથની શૈલી એવી ઉંચી છે કે, જે સહૃદય વાચકોને ઉત્તરોત્તર વિશેષ લાભ આપે છે. અને ધાર્મિક શ્રદ્ધાને ક્ષણે ક્ષણે પ્રબલ કરે છે. ગ્રંથનો લેખ સંસ્કૃત અને માગધી બંને ભાષામાં છે, તેથી આવા ગ્રંથનો લાભ સામાન્ય શિક્ષણ પામેલા મનુષ્યો લઈ શકતા નથી, માટે તેવા ગ્રંથના ભાષાંતરની અવશ્ય જરૂર હતી, તે આ વર્ગ પૂરી પાડી છે. વિશેષ સંતોષની વાત એ છે કે, તેનું મૂળ સાથે ભાષાંતર કરેલું છે. આ ગ્રંથના પ્રથમ ભાગમાં શ્રાવકના એકવીશ ગુણ ઉપર એકવીશ કથાઓ વર્ણવેલી છે. તે કથાઓ ઘણી બોધક, રસિક અને વાચકને આનંદ દાયક છે. ગ્રંથના ઉદ્દઘાતમાં મનુષ્ય જન્મ, અને ધર્મરૂપ રત્ન વિષે સારું વિવેચન કરેલું છે; જે ધાર્મિક હૃદયને પૂર્ણ પુષ્ટિ આપનારું છે. ભાષાંતરની ભાષા સરલ છે, તથાપિ કોઈ કોઈ સ્થળે ભાષાની રોસિકતામાં ખામી આવે છે, તે માત્ર ભાષાંતરકારની દેશી ભાષાની શૈલીને લઇને લાગે છે; તથાપિ ભૂલને આશય યથાથે લાવવાને સારો પ્રયત્ન કસ્વામાં આવ્યો છે. ગ્રંથની શુદ્ધિ, છપાઈ સફાઈ અને બંધામણ સારી કરી ગ્રંથના સ્વરૂપને સુંદર બનાવવામાં આવ્યું છે, તે છતાં મૂલ્ય સ્વલ્પ છે. આવા ગ્રંથને ઉદ્ધાર કરી એ વર્ગ ખરેખરૂં પોતાનું કર્તવ્ય કર્યું છે. તેને પૂર્ણ ધન્યવાદ આપતાં તેવા સ્તુત્ય કાર્યને સંપૂર્ણ સહાય કરનાર સ્વર્ગસ્થ શેઠ ખીએસી કરમણના આજ્ઞાંકિત પુત્રોને પણ અમે પૂર્ણ ધન્યવાદ આપીએ છીએ. અને આવા કાર્યમાં બીજા ગૃહસ્થને અનુકરણ કરવાની પ્રાર્થના કરી તે વર્ગને સર્વદા અભ્યદય ઇછિએ છીએ. For Private And Personal Use Only