Atmanand Prakash Pustak 001 Ank 02

Author(s): Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Publisher: Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531002/1

Page #1

આત્માનંદ પ્રકાશ
દેહરે. આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપે તત્વવિકાશ આત્માને આરામ દે, આત્માનેદપ્રકાશ
પુસ્તક ૧ લું
વિક્રમ સંવત ૧૯૫૯-ભાદરે
અંક ૨ જો,
*
*
-
-
--
-
*
પ્રભુસ્તુતિ.
માલિની. જિનવર જયકારી કેવલજ્ઞાનધારી, વિમલપદ વિહારી, સર્વદા નિર્વિકારી; અવિચલ અઘહારી સંયમાધાર ભારી, સુખદ શરણ કારી શાંતિ આપે સુધારી. ૧
ગુરૂસ્તુતિ.
મનગતિ જનોના કામના ક૯૫વૃક્ષ,
ભવભય હરનારા ભક્તના સર્વરક્ષ ૧ પાપનો નાશ કરનાર. ૨ મનોરથના. ૩ સર્વ રીતે રક્ષા કરનાર,

Page #2

આમાનંદપ્રકાશ,
.
.
.Mke
... કરી “સતત વિહારે નિત્ય ધર્મોપકારી, ગુરૂ ચરણ અમારે શર્ણ હે કષ્ટહારી.
સજ્જન સ્તુતિ.
શાર્દૂલવિક્રીડિત. “શ્રી શાંતિ શિવ શુદ્ધિ શત શમતા શ્રદ્ધા અને શક્તિઓ, શોભા શ્રાવકતા શ્રુતશ્રવણતા શિક્ષાતણ વ્યક્તિઓ; શ્રેય ૯ શંકર શાંતરૂપ શુભ– એ શેલે શકાર ધરી, શેભે જે નરરત્ન આ જગતમાં તેને નમું આદરી. ૧ રાખે નિર્મલટેક એક જગમાં મિથ્યા ન ભાષે કદી. છેડી સ્વાર્થ પરાર્થ સાધન કરે ક્યારે ફરે ને 'વી; પ્રેમે પૂરણ પ્રમાણિક રહી સત્કાર્યને આચરી, શેભે જે નરરત્ન આ જગતમાં તેને નમું આદરી. ૬ છેડીને છલતા વિહારી “ખલતા સજન્ય સંગે રમે, દેખીને શુભ અન્યનું હૃદયને આનંદ સાથે ગમે; એપે આહત તેજથી સમકિત સલ્બમ ને પાથરી, શેભે જે નરરત્ન આ જગતમાં તેને નમું આદરી.
૪ હમેસા વિહાર કરી. ૫ ધર્મશોભા. ૬ સુખ-સાતા ૭ શાસ્ત્રનું શ્રવણ. ૮ સ્પષ્ટતાં. ૮ કલ્યાણ ૧૦ શલશકાર ને ધારણ કરી. ૧૧ કયારે બોલીને કરે નહીં. ૧૨ લુચ્ચાઈ. ૧૩ સજજનતા. ૧૪ આહંત-જૈન ધર્મના નથી.

Page #3

આહંત મહાસમાજનું ઉદયાષ્ટક,
ભારતવર્ષીય આહંત મહાસમાજનું ઊદયાષ્ટક
વસંતતિલકા. આષ્ટ છે સમય સસ્કૃતિ સાધવાનો, વિધા તણે વિજય નાદ ગજાવવાને; ઉલ્લાસ અંતર ધરી જન સિા પધારો, ઊધાત આહંત સમાજ તણે વધારો. વકત્તા બની વચન પુષ્પ થી વધા, આનંદથી ઊદયના શુભગીત ગાવે; સાધના સકલ સાધન ને સુધારા, ઉધત આહંત સમાજ તણે વધારે.
સ્થા મલી સુખદ સર્વવિષે સુધારા, કાપ મુકુકણકર કેવલ જે કુધારા; ધારા ઘડી પ્રગટ સત્વર તે પ્રસાર, ઉત આહંત સમાજ તણે વધારે, સંભાળી તીર્થ જિનચૈત્ય બધા સમારે, આશાતના પઅખિલ તેહ તણું નિવારે જે જીર્ણ હાય અતિ તે ધનથી ઉધારે,
ઉઘેત આહંત સમાજ તણું વધારે. ૪ ૧ સંસ્કૃતિ-સારાકાર્ય. ૨ હૃદયમાં ૩ સુખ આપનાર ૪ નઠારા કદને કરનાર. ૫ બધા.

Page #4

આમાનંદ પ્રકાશ,
સત્વસ્ત વિમલ આહંત ધર્મના જે, ભંડાર ભૂમિ ગૃહમાં સડતા બધા તે; તે સર્વ મુદ્રિત કરે નહીં તે વિસારે, ઉત આહંત સમાજ તણે વધારે. પ્રેમે રચા પ્રતિપુર જિનપાઠશાલા, આપી સહાયજ કરો બુધ જનબાલા, સદજ્ઞાન સાધન ' “પ્રશસ્ત બધા પ્રચારે, ઊત આહત સમાજ તણે વધારે શ્રી શ્રાવિકા સરસ બોધ થકી પઢા, સપુત્રીઓ ''કુલવધૂ ગુણથી ગજો; ફેડ કરી જન નિરાશ્રિત ને ઉગારે, ઉઘાત આહંત સમાજ તણે વધારે.
શાર્દૂલવિક્રીડિત. ગાજે ભારતવર્ષ આજ જયથી રંગે ઉમંગે અતિ, શેબે સુંદર રંગ મંડપ ધરી મુંબાપુરી સર્વથી; જામે સંઘ સમસ્ત આ જગતને સૈ ઐક્ય અંગે ધરી, પામે પૂર્ણ પ્રતાપ પૂર્વજ તણે આનંદ ચિત્ત કરી. ૮
પર્શનું કમીશન.
(ગયા અંકના પૃષ્ટ ૧૩થી ચાલું.)
આ પ્રકારના આર્યસત્યમાં પહેલું દુઃખતત્વ છે. દુઃખ ૬ છપાવે. ૭ પ્રત્યેક સેહેરે. ૮ વિદ્વાન કરે. ૮ જૈન બાલકોને. ૧૦ શ્રેe. ૧૧ કુલીન સ્ત્રીને ગુખેથી.

Page #5

પર્શનનું કમીશન.
* *10,
બધુ દુઃખમય છે. જીવવું–હયાતીમાં રહેવું એજ દુઃખરૂપ છે દુઃખમય જીવિતના દુઃખના કારણ રૂપ અજ્ઞાન (મિથ્યાદષ્ટિ) આદિ બાર ઉપાદાન માનેલ છે અને આ બધે દુઃખને અનુભવ કરનાર વ્યક્તિ (શરીરપિંડ) ની ઉત્પત્તિ પાંચ કારણમાંથી માનેલી છે. એ પાંચ કારણ તેજ પાંચ સ્કંધ કહેવાય છે, સ્કંધ એટલે સચેતન અચેતન પરમાણું સમૂહ જે એક સ્થાનેથી બીજે સ્થાને એમ અનંતસ્થાન પ્રત્યે જેનું સંસરણ છે તે સંસારી જીવ અને અંધ માને છે. તે પાંચ પ્રકારના ધનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે.
૧ રૂપકતેમાં પૃથ્વી ધાતુ વિગેરેથી બનેલું ભૂલ શરીર-વિગેરે આવે છે.
૨ વેદનારધિ-તેમાં ઈદ્રિયજન્યજ્ઞાન આવે છે અને સુખરૂપ દુઃખરૂપ અને અદુ:ખરૂપા એ વેદનાના પ્રકાર અનુભવાય છે. એ વેદના પૂર્વકૃતકના ફલરૂપે પ્રાપ્ત થાય છે. તે વિષે એક દષ્ટાંત છે કે, એક વખતે અમારા બૈદ્દગુરૂ ભિક્ષાર્થ કરતા હતા, તેવામાં તેમને પગમાં કાંટ વાગે એટલે તેઓ બોલ્યા કે, “હે ભિક્ષુઓ, આજથી એક શુંમાં ક૫માં મેં એક પુરૂષને ભાલાથી હર્યો હતો, તે કર્મના ફલરૂપ મને આ પગમાં કાંટે વાગે.
- ૩ સંજ્ઞાધોમાં સર્વ પ્રકારના ભાવનું જ્ઞાન થાય છે. વિલી નિમિત્તાત્રહણાત્મક પ્રત્યયમાં તેની વિશેષ છુટતા થાય છે. જેમ કે “ગાય” એવી સંજ્ઞા છે, તેમાં જે ગાયપણું તે “ગાય” એમ ગ્રહણ થવાનું નિમિત્ત છે, તેવા નિમિત્તનું ઊત્રહણ એટલે એ નિમિત્ત અને પ્રત્યક્ષ જે ગાય તે બંનેને જવા પણું તે. એ જના ૧ વણે સ્થાને ર ગમન-પ્રવર્તન

Page #6

આત્માનંદપ્રકાશ. stestetecteetsete teretetestetiste teetetretieteetieteetetet et stort et ett etet Berg થાય ત્યારે “ગાય” એ સંજ્ઞા સિદ્ધ થાય છે. અને પ્રત્યય એટલે એ - માણે 'જાતિ અને વ્યક્તિને વેગ કરીને જે સવિકલ્પ જ્ઞાન થાય તે સંજ્ઞાસ્કંધ કહેવાય છે. - ૪ સંસ્કારસ્કંધ-તેમાં મને વૃત્તિ રૂપ વાસના અને અપુષ્ય પુણ્ય વિગેરે ધર્મ સમુદાયમાં આવે છે. વલી તે સંકાસ્ના પ્રબોધી પૂર્વનુભૂત વિષયનું સ્મરણ ચિંતનાદિ પણ થાય છે. - ૫ વિજ્ઞાન સ્કંધ –તેમાં જ્ઞાન, વિચાર અને બુદ્ધિ પ્રમુખ આ
છે. વલી રૂપવિજ્ઞાન, રસવિજ્ઞાન એ આદિ નિર્વિકલ્પ વિજ્ઞાન એટલે વિશિષ્ટજ્ઞાન તે વિજ્ઞાન કહેવાય છે. આલોચના માત્ર એવું જે પ્રથમ જ્ઞાન તે નિર્વિકલ્પ કહેવાય છે, તે બાલક અને મૂક વિગેરેમાં હોય છે. આ પાંચ કંધ દુઃખતત્વ પેહેલાં મહાસત્ય) ની સાથે પૂર્ણ સંબંધ રાખે છે. તે પાંચ કિંધ શિવાય સુખ, દુઃખ, ઈચ્છા, જ્ઞાન અને ટ્રેષા દે કને આધાર ભૂત જીવ–આત્મા” એ કોઈ પદાર્થ સિદ્ધથતું નથી. કદિ કોઈ પ્રત્યક્ષ અને અનુમાન પ્રમાણથી જીવ–આત્માને સિદ્ધકરવા ધારે તો તે સર્વરીતે વ્યર્થ જ કરે છે. સુખ દુઃખ, ઈચ્છા, જ્ઞાન અને કેપાદિકને આધાર ભૂત જીવ–આત્મા પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી તે સિદ્ધ થે નથી. અનુમાનથી પણ સિદ્ધ થતું નથી કેમકે તેની સાથે વ્યભિચાર ન પામે તેવું સાહચર્યવાલું લિંગ (ચિન્હ) જડતું નથી અને પ્રત્યક્ષ તથા અનુમાન એ બે વિના, અર્થ ગ્રહણમાં ઉપયોગી થાય એવું કઈ પ્રમાણ અમારે બીલકુલ માન્ય નથી, માટે સ્કંધ પાંચજ છે એ નિર્વિવાદ સિદ્ધ થાય છે.
અપૂર્ણ. ૧.જાતિ એટલે ગાયપણું તે. ૨ વ્યકિત એટલે તેનું પ્રત્યક્ષ સ્પષ્ટરૂપ-આકૃતિ. ૧ વિચાર કરવા માત્ર, ૨ મુંગોમાણસ ૩ ફારફેરનથાયતે 1 સાથે રહેવું તે.

Page #7

જેનશારદાનો વિલાપ, Ever.top ...... & &&&& &
જૈન શારદાને વિલાપ.
&
&&&&
(એક અદ્ભુત સ્વપ્ન.) વસંતરૂતુ પ્રવર્તતી હતી, વાયુ મંદમંદ સંચારથી નવ કુસુમિત તરૂઓથી તરંગિત થઈ મકરંદના સુગંધને અહીંથી તહીં ફેલાવતું હતું, પક્ષીઓ દિવસે મધુર કંઠના ગીત ગાઈ શ્રમિત થઈ શાંતપણે પલ્લવશય્યામાં સુતા હતા, નાગરિકે દિવસના વ્યવસાયમાંથી મુકત થઈ નિદ્રાના ઊત્સંગમાં પડ્યા હતા, અનિદ્રાલે મુનિવરે પ્રતિ ક્રમણના સમયની રાહ જોઈ આત્મચિંતન કરતા હતા. આ સમયે રાત્રિ ત્રિજા પહોરમાં પ્રવેશ કરતી હતી. તેવામાં એક અદ્ભુત સ્વપ્ન ને દેખાય છે. જાણે મારે કોઈ ધાર્મિક કાર્ય પ્રસંગે દેશાંતર ગમન કરવું પડયું. લલાટે મંગલતિલક કરી હાથમાં સુશોભિત શ્રીફલ લઈ 'અગ્નિરથમાં આરૂઢ થશે. પવનવેગે ચાલતે અગ્નિરથ સારાષ્ટ્ર - શને ઊલંઘન કરી ગુર્જર દેશમાં લઈ ગયે. એક જનસમુદાયવાલા સ્ટેશને ઊતરી હું આગલ ચાલ્યો, ત્યાં એક ગૃહસ્થને મેલાપ થયો. તે જાણે પૂર્વ પરિચિત હેય તેમ તેની સાથે વાર્તાવિનેદને પ્રસંગ ચાલે. વાર્તા પ્રસંગે આ ટેશનથી કયાં જવાય છે અને આ કયું નગર છે? એ મ પુછવામાં આવ્યું તે પ્રહસ્થે જણાવ્યું, ભાઈ, આ નગરનું નામ અણહિલપુરપાટણ છે. આ નગર ગુજરાતની પ્રાચીન રાજધાની છે. મહારાજા સિદ્ધરાજ અને કુમારપાલ જેવા ધર્મરાજાઓની આ રાજયભૂમિ અને કીર્તિભૂમિ છે. આ સાંભળી મારા મને
૧ રેલગાડી.

Page #8

કર
આભાત પ્રકારા.
送込
***
********
નમાં અપાર આનંદ ઉત્પન્ન થયા. હું' તે ગૃહસ્થની રજા લઈપાટણના વિશાલમાર્ગમાં આગલ ચાહ્યા. નગરદ્વાર આગલ આવતાં મને કાઈ અલૈાકિક આનંદ થવા લાગ્યા. તે ભૂમિના પરમાણુ એ મારા આસ્તિક હૃદયમાં ઉત્તમ અસર કરવામાંડી. જૈનધર્મની પ્રાચીન ઉન્નતિ હૃદયમાં ખડી થઈ. મહારાજા ગુર્જરપતિની અમારીષણા યાદ આવી શ્રીહેમચંદ્રસૂરિની અલૈાકિક વિદ્વત્તા અને તેમણે વધારેલી આર્હુત ધર્મની ગ્રંથસમૃદ્ધિ મરણમાં આવી અને પાટણમાં આવેલી શ્રીજિનચૈત્યની શ્રેણીના દર્શન કરવાના મનોરથ
ચવા લાગ્યા.
નગરદ્વારની નજિક આન્યા ત્યાં કાઇ અદૃશ્ય સ્રીના કા ભરેલા રૂદનસ્વર કાન પડયા. તે સાંભળતાંજ ચરણનીગતિ સ્ખલિત થઈ અને તે જાણવાનું હૃદયમાં ક્રતુક થતાં, તે સ્વરને અનુસ્વારે આગલ ચાલ્યા. ત્યાં જતાં પાઢણુના પવિત્ર છીલ્લાની બાહાર પાષાણની વેદિકા ઉપર એક સ્ત્રી બેઠેલી તેવામાં આવી. તે યુતિ છતાં જરાજીર્ણ હાય તેવી દેખાતી હતી. શ્વેતવસ્ત્ર ૫હૈયા હતા. લલાટ ઉપર જ્ઞાનતેજ લકી રહ્યું હતુ. દિવ્યસ્વરૂપથી જાણે પવિત્રતાની ધ્રુવી ઢાય તેમ જણાતી હતી. તેના નેત્રમાંથી પડતી અશ્રુધારા કઠમાં ધારણ કરેલા મુક્તાહાર ને પુષ્ટિ આપતી હતી. તેની આગલ પેાતાની સ્વામિનીને દુ: ખે દુઃખે થઈ હાય તેવી એક મધુર વીણા શૂન્ય જેવી પડી હતી. શાસ્ત્રમાં કહેલા કેટલાએક ચિન્હાથી મે તેને દૈવી રૂપે જાણી લીધી મેં સમીપ આવી એ સુંદર દેવીને શિરથી નમન કર્યું
હું એટલી ૨ છુટ્ટાવસ્થાવાલી.

Page #9

જેનશારદાને વિલાપ.
33
મને સમીપઆવેલે જાણી તેણુએ પિતાનું રૂદન જરાસંદ કરવા માંડયું.
મેં અંજલી જેડી કહ્યું–દેવી આપ કોણ છે? આવી મ. ધરાવે આ પવિત્ર ભૂમિમાં રૂદન કેમ કરે છે. ? આવી મનોહર ભવ્ય મૂર્તિ દુ:ખનું પાત્ર કેમ થઈ છે? જે ભૂમિમાં આપ રૂદન કરે છે, તે આહંત ધર્મની ઉન્નતિની ભૂમિ છે. અહિં હર્ષના અશ્રુને બદલે શેકના અબુ કેમ પડે છે? તે સાંભળી દિવ્યબાલા રૂદન કરતી બોલી–કે વત્સ, હું જ્ઞાનની અધિષ્ઠાત્રી જૈન
શારદાળું “ ભાતવર્ષની ભવ્ય ભારતી " એવા નામથી પણ વિખ્યાત છું. પ્રાચીન પંડિતો પરંપરાથી મારી પૂજા કરતા આવ્યા છે. જૈન વિદ્વાનની હૃદય ગુફામાં ભારે નિવાસ છે. માનવ જીવનમાં ધર્મ ની જાતિ પ્રગટ કરવામાં મારી શક્તિ છે, સંયમની સાથે મારે સહવાસ છે. આહંતવાણીમાં પરમ પવિત્રપણે ગવાતું જ્ઞાન એ મારી ચૈતન્યમૂર્તિ છે. દર્શન અને ચારિત્રમાં મારા જ્ઞાન સ્વરૂપને આવિર્ભવ નિત્યની શોભાથી અને નવનવા ભાવથી પ્રગટ થાય છે. જીવન ક્ષેત્રમાં વાપેલું જ્ઞાનબીજ આહત ધર્મના શિવરૂપ ફલને સંપાદન કરાવે છે. આવી પ્રભાવિક આ જૈન ભારતી પાટણના પવિત્ર સ્થલમાં રૂદન કરિછે એ કેવા ખેદની વાત ! ભદ્રક, આ પાંચમાં આરાને પ્રકોપ પ્રથમ મારી ઉપર થયો છે. મારા શ્રાવક પુગે અજ્ઞાન અંધકારમાં ડુબી - યા છે. વ્યાપારની ચંચલ લક્ષ્મીના મેજશખમાં તેઓ મશગૂલ થઈ પિતાની પૂર્વની ઊત્તમ સ્થિતિને ભુલી ગયા છે, એટલું જ નહીં પણ પિતાના નામ સાથે જોડાએલે શ્રાવક શબ્દને ગંભીર અર્થ પણ જાણવાનો પ્રયાસ કરતા નથી.
વસ, અત્યારે હું ભયંકર રિસ્થતિમાં આવી પડી છે. ભંડાર

Page #10

૩૪
અમાને પ્રકાશ, tieteet tertentierten
e ntstetstestatatoritate fatalitetietetet itate રૂપ કારાગૃહમાં પૂરાઈ છું. ઊધાઈ અને કંસારી જાતના કીડાથી મારા પુસ્તક રૂપને ઉછેદ થાય છે. મારું પત્રમય પુદ્ગલિક સ્વરૂપ ‘રજ રૂપે થઈ પિછાકૃતિ બનતું જાય છે. આવા ઊંચે કવિકાલમાં ભારે ઉદ્ધારક કોણ થશે એવી મને ચિંતા રહે છે. જયારે મારી પૂર્વરિથતિ સંભારું છું ત્યારે નેત્રમાંથી અશ્વની ધારા વિશેષ આવે છે. પ્રથમ તીર્થંકર આદિનાથ પ્રભુથી માંડી વીરભુ સુધી ભારે મહેદય સત્કૃષ્ટ પણે પ્રવર્તતે હતો. શ્રી વીર લગવંતની પછી જંબૂસ્વામી સુધી મારી વિજયપતાકા ભારતવર્ષ ઉપર ફરકતી હતી. તે પછી ત્રિકાલદશ શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામી, વાચન્દ્ર ઉમાસ્વાતી, શ્રી સ્થૂલભદ્ર સ્વામી, આર્યમહાગિરિ, આર્યસુહતિસૂરિ, આર્યસુસ્થિતસૂરિ, આર્યસુપ્રતિબદ્ધસૂરિ, આર્યદ્રદિરિ, વાસ્વામી, વજનસૂરિ, શ્રી પ્રદ્યતસૂરિ, શ્રીમાનતુંગરારિ, અને શ્રીહરિભદ્રસૂરિ, જેવા પ્રતાપી યુગપ્રધાન આચાર્ય એ મારે અલકિક પ્રભાવ પ્રગટ કહતે છેવટે ચેડાવર્ષ પહેલા પંડિતવર્ય શ્રી અજિતદેવ સૂરિએ આ પવિત્ર પાટણમાં જ મારે વિજયનાદ કરાવ્યા હતા. તેઓએ ગુર્જરપતિ સિદ્ધરાજ મહારાજની સભામાં અન્ય વાદીઓને પરાભવ કરી જૈનભારતીની ઊજવલકીર્તિ ભારતવર્ષમાં ગવરાવીહતી, તેજ કાલે ત્રણટી ગ્રંથના ક, કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરીએ મહારાજ પાટણપતિ કુમારપાલ રાજાને પ્રબોધ આપી મારા પ્રભાવિક નામને ભારતવર્ષમાં પ્રખ્યાત કર્યું હતું. તે પછી પણ કેટલાએક આચાર્યાએ મારી ભવ્યભક્તિ કરી હતી જે સંભારતાં મારું હૃદય ભરી આવે છે, શરીર કંપી ચાલે છે અને કંઠ ગણીત થઈ જાય છે.
૧ કેદખાનામાં ર ૩ ૩ લોટના જેવો ભુકો,

Page #11

જૈનશારદાને વિલાપ
ફ
વત્સ, અજ્ઞાની શ્રાવકે મારા પત્રમય જડસ્વરૂપની આશાતના ન થાય તેવું સમજી અને ભંડારરૂપ કારાગૃહમાં પૂરી રાખે છે અને મારા ચૈતન્યરૂપ જ્ઞાનસ્વરૂપથી વિમુખ રહે છે. આ કેવી ખેદની વાત ! મારા ચિટૂપ જ્ઞાનસ્વરૂપથી વિમુખ રહે વું, એજ મારી ખરી આશાતના છે, જડસ્વરૂપની આરાતના માત્ર દ્રવ્ય આશાતને છે, આ વિવેક તેઓ બીલકુલ જાણતા નથી. ભદ્ર, કહેતા કંપારી છુટે છેકે, અલ્પમતિ શ્રાવકે કીર્તિદાનમાં ધર્મનું માહા સમજી અગણિત દ્રવ્ય ખર્ચ છે, ગજેન્દ્ર ઉપર ચડવામાં ધર્મને ઊત જણાવે છે, જ્ઞાતિ કાર્યમાં આગલ પડી ધનવંતપણાને સાર્થક કરે છે અને કેવલ સકામ તપસ્યા કરી ધમંકી ફેલાવે છે, પણ તેઓની મને વૃત્તિમાં જ્ઞાનના ઉદ્ધારની વાર્તા સુરતીનથી. જ્ઞાન એ અલૌકિક દિવય વસ્તુ છે, એમ તેઓ જાણતા પણનથી. જ્ઞાનરસના કેવા સુકુમાર અપરિસીમ ચમત્કારે છે, કેવી અતિ ઉન્નત વાસનાઓ છે, તેમાંથી ઉત્પન્ન થતાં પ્રતિભા શકિતના અતિ ઉજવલ દષ્ટાતિ અને એક્તાન ભકિતના કાર્યો કેવા આવિત થાય છે, એ વાત તે અજ્ઞાનીઓના લક્ષમાં આવતી નથી. વલી તે જ્ઞાનની પ્રતિભા મૂર્તિ કવિના ચમત્કારી નયનની પાસે પોતાનું સિંદર્ય દેખાડે છે, તેની ભાવના શકિત આ ભૂલેક પરિત્યાગ કરી નવી નવી લે કેઉત્તર સૃષ્ટિ રચે છે. જ્ઞાન ઉપાસકની શુદ્ધ કલમથી સિદર્ય સિણવ તથા પ્રસાદ ગુણથી પરિપૂર્ણ સુલલિત ભાષા નીકલે છે અને છેવટે વૈરાગ્ય રસને પિષી સચ્ચિદાનંદ આત્મસ્વરૂપ દર્શાવી સિદ્ધ શિલાના નિર્મલ શિવમાર્ગ તરફ દોરી જાય છે. ૧ કવિતા કરવાની શકિ, ર નેત્ર ૩ લોકમાં નહાય તેવી–અલૌકિક.

Page #12

૩૬
આમાનંદ પ્રકાશ. dost trekkekek - પુત્ર! આવા જ્ઞાનના પ્રભાવથી તદન અજ્ઞ એવા આધુનિક શ્રાવકે - એ મને અધમ સ્થિતિએ પહોચાડી છે. કહેવાને દિલગીર છું કે, હાલ વિચરતા મુનિવરોમાં કોઈજ મારે ઉદ્ધાર કરવા પ્રયત્ન કરે છે, તેઓ પણ જ્ઞાન ભક્તિમાં પછાત રહેતા જાય છે. કેટલાએક માત્ર આહારમલે તેટલું ઉપયોગી જ્ઞાન સંપાદન કરવાને શ્રાવકેની શુશ્રપા કરે છે. દરવર્ષે ચાતુર્માસ્યમાં ક્ષુદ્ર બ્રાહ્મણો ને શુદ્રપગાર આપી અભ્યા સ કરવા બોલાવે છે. સુબેધિકા સિદ્ધ કરી ઊપાશ્રયના સિંહાસન ઉપર બેસી અલ્પમતિ શ્રાવકની પર્ષદામાં વ્યાખ્યાનની ગર્જના કરી વરઘડા ચડાવી પોતાના આત્માને કૃતાર્થ માને છે અને એથી પિતાના રા. રિત્રનું સાફલ્ય ગણે છે. તે એ જાણવું જોઈએ કે, ચારિત્રને દિવ્ય અલંકાર જ્ઞાન છે. જ્ઞાનરૂપ ભામંડલને ધારણ કરનાર ચારિત્રનું મુશેજિત બિંબ અલાકિક પ્રભાથી પ્રકાશે છે–જ્ઞાન એ ચારિત્રનું જીવન છે, હૃદયના ગાઢ અંધકારને દૂર કરનાર આત્માનંદ દીપક જ્ઞાન જતિથી સતત પ્રજવલિત છે, જ્ઞાનમય ધર્મ જીવન ચારિત્ર ધારી
અનગારના આત્માને પરમશાંતિ આપે છે, અહા! એવા મારા જ્ઞાન સ્વરૂપના પ્રભાવને સાંપ્રતકાલના સાધુઓ ભુલી જાય, એ કેવી દીલગીરી! મારા ઉદયનો આધાર તે શાસનના પ્રભાવક સતતવિહારી મુનિ ઓ ઉપર છે. તેમના ઉપદેશને ઊછલત સાગર મોહમય નિદ્રામાં પડેલા શ્રાવકોના પ્રમાદ કાદવને જયારે જોઈ નાખશે ત્યારે જ હું મારા હૃદયમાં ઊદયની આશા કાંઈક ધારણ કરીશ.
ઊપરના વચને બોલતાં બોલતાં તે દિવ્યબાળાએ મુકત કંઠે દિન કરવા માંડયું, તે મુછાખાઈ પૃથ્વી પર પડી ગયા, કરનું અવલ
૧ હમેશા. ૨ સાધુ. ૩ ગફલત ૨૫ કાદવ.

Page #13

૩૭
જેનશારદાનો વિલાપ Lects. .visit, cccccc. .. C. Sછે
બન કરી મેં તેમને બેડા કર્યા, જ સાવધ કરીને અંજલિજેડી કહ્યું–માયાળુ માતા, શાંત થાઓ આપના ઊદયની આશા ભવિષ્યમાં મારા જોવામાં આવે છે. હું સારાષ્ટ્ર દેશને શ્રાવક છું. જૈન શારદા અને સાધુને ઊપાસક છું. આપનું કરૂણમય રૂદન સાંભલી મને અપાર શક થાય છે. આપને ઉદાર થાય તેવા ઉપાય યોજવા હું તન મન ધનથી પ્રયત્ન કરીશ, વિહાર શીલ વિદ્વાન સાધુઓની સેવા કરીશ, પ્રત્યેક પુર અને ગ્રામે આપને માટે ભિક્ષા માગીશ, એટલું જ નહીં પણ મારું સર્વ જીવન આપના ઉદય સાધવામાં છ નવા દૃઢ પચ્ચખાણ લઈ “#ા સાધન વડે પારવામિ' એ નિશ્ચય ઉપર માવજવિત સ્થિર રહીશ.
આવા આશ્વાસનાના વચન સાંભલી શારદા શાંત થઈ બોલ્યા વત્સ, તે પ્રથમ કહ્યું કે જે ભવિષ્યમાં મારા ઉદયની આશા જોવામાં આવે છે. એ શા ઉપથી કહે છે ? તે કાર્યરંભના જે સત્ય હેતુ હોય તે મારી આગલ ખુલ્લી રીતે જણાવ કે જેથી મારી આશારૂપ લતાને “સિંચન મલે હું હર્ષના આવેશમાં બોલ્ય-ભારતી, હવે ભય રા
ખશે નહીં આપને ઉદય નજીક આવે છે. સ્વર્ગવાસી મહાશય શ્રી વિજ્યાનંદસૂરિને શિષ્ય પરિવાર આપને ઉદ્ધાર કરવાને મહાભારત પ્રયત્ન કરે છે. મુનિગણ મંડિત આચાર્ય મહારાજ શ્રી કમલવિજયજી જૈન ભારતીના મુખકમલને પ્રફુલ્લિત કરવા પૂર્ણ ઉત્સાહથી પ્રવર્તે છે. મુનિરાજ શ્રી કાંતિવિજયજી અને મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી જેવા વિદ્વાન સાધુએ આ પાટણના જન વર્ગને મેહ નિદ્રામાંથી જગાડે છે. દક્ષિણમાં મુનિરાજ શ્રી રાજવિજયજી ૧ છાંટવું તે.

Page #14

C
૩૮
આમાનંદ પ્રકાશ oke
test.
co.uk આપને ઉદ્ધાર કરવાને મથન કરે છે પંઝાબમાં મુનિરાજ શ્રી - લભવિજયજી પંઝાબના આસ્તિક સિંહોને જાગ્રત કરવા ઉપશામૃત વરસાવે છે. ગુજરાતના રાજનગરમાં મુનિરાજ શ્રી નેમવિજચજી બદ્ધપરિકર થઈ આ મહત્ કાર્યને સફલ કરવા પૂર્ણઉત્સાહથી પ્રવર્તે છે. આ યુવાન મુનિવરે શ્રી હેમચંદ્રસૂરિના સવાલક્ષ શ્લેકના પં. ચાગ વ્યાકરણના ઉદ્ધારને આરંભ પણ કર્યો છે અને તે કાર્યને માટે એકજન મુદ્રાલય સ્થાપન કરવાને નિર્ણય પણ કર્યો છે. મુનિરાજશ્રી આનંદસાગરજી પણ ગુજરાતની સીમાં ઉપર જૈન શારદાની કીતિ પ્રસારવાઉલ્લાસ ધરે છે. સૌરાષ્ટ્રમાં આવેલા તીર્થરાજ શ્રી સિદ્ધાચલની સીમાઉપર પન્યાસ શ્રી ગંભીરવિજયજી જ્ઞાનનું ગરવું ગજવવા પૂર્ણપ્રયાસ કરે છે. માયાળુ માતા, ધીરજ રાખે. તમારા વિજયનાટકનો નાંદી શરૂ થઈ ચુકી છે. વલી કહેવાને ખુશી ઉપજે છે કે ભારત વર્ષની આર્ય ભારતીની જન્મભૂમિ વારાણસીમાં તમારો વિષે વાવ ફરકવા માંડે છે. મુનિરાજ શ્રી ધર્મવિજયજી વિગેરે જ્ઞાને પાસ મુનિવરેએ વારાણસીમાં વિદ્યાવિજયને મહાયજ્ઞ આરંભ્ય છે. આહંતવર્ગના ઉછરતા અકે જેને જ્ઞાનનું પવિત્ર પાંડિત્ય સંપાદન કરે તેવા સાધને ઉભાકરી ઉદયની આશાના ઉંડા મૂલ નાખવા માંડયા છે. જેન વ્યાકરણ, જૈન સાહિત્ય, જૈન શાબ્દબોધ અને જૈન તત્વ જ્ઞાનના નવીન ધોરણે રચવાને મહાન પ્રયત્ન ચાલે છે, બીજે પણ સ્થલે સ્થલે જૈનશાળાનું સ્થાપન થાય છે. વિશેષ કહેવાને આને થાય છે કે, સાંપ્રતકાલની રાજભાષા (ઇંગ્લીશ)નું પાંડિત્ય મેલવી કેટલાએક શ્રાવકના કુલીન કુમાર બાહેર પડતા જાય છે. તેઓના નવીન મગજમાં ઉતરતી જન શ્રદ્ધા બહુ કાર્ય કરવા સમર્થ થશે. વલી,

Page #15

ગૃહસ્થાવાસમાં કેવલજ્ઞાની, *. . .x, xxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxx, .txt, થોડા સમયમાં જેન કોન્ફરન્સ ભરવાની ચર્ચા ચાલે છે, જે જેન કેન્ફરન્સને મહાસમાજ એકત્ર થશે અને ભારતને સાક્ષર અને ધના ઢય શ્રાવક વર્ગ તેમાં આવશે તે ભારતી ! હું આપને ભાગ્ય સૂર્ય ઉદયાચલ ઉપર પત્થર ઉો જેવુ છું.
આ સાંભળી શારદા હર્ષ પામ્યા. પિતાની અભિનવ આશા લતાને સફલ થએલી જોવા લાગ્યા, મુખકમલ પ્રકૃત્રિત થયું, દિવ્ય શરીરમાં રેમ થઈ આવ્યો અને નેત્રમાં શેકાબુ હર્ષબુના રૂપે થઈ ગયા. ગીર્વાણદેવી ગર્જનાથી બોલ્યા-ધર્મવીર, તારું કલ્યાણ થાઓ મને દુ:ખના વખતમાં તે પૂર્ણ સહાય કરી છે. જે સાધુઓ કે શ્રાવ મારા બદયમાં તનમન ધનથી પ્રવર્તે છે, તેઓનું શ્રેય અને સિદ્ધપરમાત્મા તેમને શાંતિ આપને આટલું કહી તે આશીષ આપતા આકાશમાર્ગે ચાલ્યા ગયા અને તેમના દિવ્યદર્શનથી આનંદ રંગમાં રમતાં મારાનેત્ર ઊઘડી ગયા.
ગૃહસ્થાવાસમાં કેવલજ્ઞાની.
વિભુવન ભૂષણ સમાન, ત્રણ જગતના ઉપકારક અને સુરાસુરના ઈ દ્રોથી સેવન કરાતા એવા ચરમ તીર્થંકર શ્રી વર્ધમાન સ્વામિને ત્રિકરણ વેગથી અભિનંદન કરીને, મહામુનિરાજ શ્રી - પુત્રજીનું સંક્ષેપથી ચરિત્ર રચવા ઉજમાળ થે છું.
આ જંબુદ્વિપના ભરત ક્ષેત્રમાં મગધનામને અતિ રસાળ દેશ છે. તે મગધ દેશની રસાળ ભૂમિને આભરણરૂપ, અને સ્વની અલકાપુરી સાથે હરીફાઈ કરનાર, અતિવિશાલ તથા અનેક

Page #16

આમાનંદ પ્રકાશ,
દેદીપ્યમાન ભૂવોથી અલંકૃત એવી રાજગૃહી નામની નગરી છે. તે રાજધાની રાજગૃહી નગરીમાં સકલ વિદ્રજજનેના પાંડિત્યના પરીક્ષક તથા ન્યાયતોમાં શિરોમણિ અને રૂપ લાવણ્ય અને ચતુરાઈના નિવાસરૂપ શ્રેણીક નામે રાજા રાજ્ય કરે છે. રાજશ્હી નગરીની સમીપમાં ગુણશીલ નામનું સકલગુણેના આલય રૂપ ઉદ્યાન છે. તે ગુણશીલ ઉદ્યાનમાં અનેક ભવ્યજીને ઉપકાર કરનારા શ્રી વર્ધમાન સ્વામી એકદા સમેસર્યા. વીતરાગ પરમાત્માની ભક્તિને નિમિત્ત તથા અનેક જન્માંતરોના પાપની રાશિને ક્ષય કરવાના હેતુથી, દેવતાઓએ તત્કાલ તે સ્થાનકે મણિ, સુવર્ણ અને રૂપ્યમય ત્રણ પ્રકાર યુક્ત સમવસરણની રચના કરી. સમવસરણની રચના એવી ભવ્ય અને ચમત્કારિક કરી કે માત્ર સમવસરણ દેખતાં જ કેટલાએક ભવ્યજીના અતઃકરણે ધર્મવાસનાથી વાસિત થતા હવા. સમવસરણને વિષે અષ્ટ મહાપ્રાતિહાર્યની દેવ રચના કરતા હતા. તેમાં અશોક વૃક્ષ નીચે, મણિ માણિકજડિત દેદીપ્યમાન સિંહાસન ઉપર બીરાજી, કાંચન વર્ણવાળા અને સમુદ્ર સરખા ગંભીર એવા વીર પરમાત્મા, પાંત્રીસ ગુણુ ચુકતવાણુની અમોઘ વૃષ્ટિથી ભવ્યજીવરૂપ કમલ શ્રેણીને વિકસિત કરતા હતા. તે સમયે ભગવંતની મેઘ સમાન અનેક લાભને પ્રસવનારી વાણીથી બારે પપૈદા સંતુષ્ટ ચિત્તવાળી થઈ. સમયને અનુકૂળ ભગવંત દેશના આપતાં બોલ્યા કે, હે ભવ્ય જીવો! સ સાર સમુદ્રમાં નિરંતર પરિભ્રમણ કરતા એવા જીવને જ્યાં સુધી ધર્મની પ્રાપ્તિ થતી નથી, ત્યાં સુધી તેઓના આત્મા ભવસંતતિને ટુંકી કરવમાં સમર્થે થતા નથી, માટે તે ભવસંતતિને અલ્પ કરવામાં બલ

Page #17

જેનશારદાને વિલાપ,
૪૧
વાન એવા પ્રવર ધર્મના ચાર પ્રકાર છે. ૧ આચાર ધર્મ, રે દયા ધર્ય, ૩ ક્રિયા ધર્મ, વસ્તુ ધર્મ. મૂળ ધર્મના ચાર પ્રકાર છે, અને તેના શુદ્ધ અવિસંવાદી કારણ રૂપ, દાન, શીલ, તપ અને ભાવ આ ચાર ધર્મના ભેદ છે. આ ચાર કારણેનું શુદ્ધ, સ્વરૂપે અનુકરણ કરતાં આત્મા શુદ્ધ ચિદાનંદ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરે છે. દાનાદિનું ભાવ યુક્ત આરાધન કરવામાં આવે તે આત્મા મોક્ષ પ્રાપ્ત કરે છે. તેજ કારણથી ભાવ ધર્મ આ ચારે ધર્મના કારણોમાં અતિ મહિમા વંત છે. વળી આ ભાવ ધર્મનું જ માત્ર આરાધન કરતાં અનેક ભવ્ય જી સંસાર સમુદ્રને પાર પામ્યા છે. તેથી આ ભાવ ધર્મ સંસાર સમુદ્ર તરવાને પ્રવર પ્રહણ સમાન છે, સ્વર્ગ, મોક્ષરૂપ મહેલના દ્વારની અર્ગલાને ગોડવાને વા સમાન છે, અંતઃકરણમાં નિરંતર તેનું ચિંતવન કરતાં થકાં મનવાંછિત ફલને પ્રાપ્ત કરાવનાર છે, એ અચિંત્ય ચિંતામણિ રત્ન સમાન ભાવધર્મ સર્વ તીર્થકરેએ સર્વ ધર્મને વિષે પ્રધાનેરૂ૫ વર્ણવેલ છે.
એવા શુદ્ધ ભાવ ધમેનું જ માત્ર આરાધન કરતાં, જીવાદિક પદાર્થના સૂક્ષ્મ સ્વરૂપને જેને કિંચિત્ માત્ર અવબોધ થ નથી. તથા પંચ મહાવ્રતરૂપ પરમ ચરિત્ર ધર્મનું જેણે આચરણ કરી સેવન કરેલું નથી એવા કૂર્મ રાણની કુક્ષીના રત્નરૂપ કૂર્મપુત્ર, ગૃહસ્થાવાસમાં વાસ કરતાં થકાં, શુભ નિમિતે, જતિ રમજ્ઞાન ના બળથી કેવળજ્ઞાન પામતા હવા.
પરમ ઉપકારી ભગવંતની આ ચમત્કારિક દેશના શ્રવણ કરતાં તે જ સમયે ઇંદ્રભૂતિ અણગાર ભગવંતના અંતેવાસી પ્રથમ ગણધર, ગૌતમ ગોત્રી, સમગનુરસ્ત્ર સંસ્થાની, વરીષભનારા સંધયણવાલા કંચન સમાન દેહેની કાનિ વાલા, સુમાલ સારીરના અને શાલા,

Page #18

૪૨
આત્માનંદ પ્રકાશ
*********
*****
અતિઉગ્ર તપશ્ચર્યાના ધારણ કરનારા, તપયાના દેદીપ્ય માન તેજથી મનેાહર ધુતિવાલા, નિર તર છÔપનું આરાધન કરતાં પરમ લબ્ધિઆને પ્રાપ્ત કરનારા, ઉત્કૃષ્ટ બ્રહ્મચર્યને પાલનારા, અઢાર સહુન્ન શીલાંગરથના ધારી, શરીર સ’બધી સર્વ શુશ્રૂષા તથા તથા મમતાના ત્યાગનારા, ચાઢ પૂર્વ તથા ચાર જ્ઞાનના ધરનારા, પાંચસે અગાશ સાથે પરવરેલા, વિપુલ તેજો લેશ્યાના સંક્ષેપનારા, શ્રી ગાતમસ્વ.. મી, પુછવાના સકલ્પ થવાથી, સ્વસ્થાનકેથી ઉઠી, ભગવતની રા ન્મુખ આવી ત્રણુ પ્રદક્ષિણા દઈ, વંદનકરી, ત્રિનયસહિત પ્રશ્ન કરતા હવાં.
ભગવત! તે કૂમાપુત્ર ભાગ્યવતાને વિષે શિશમણિનું છે.. તિ અદ્ભૂત દૃષ્ટાંત શ્રવણ કરવાની અમારી જીજ્ઞાસાને આપ પરિપૂર્ણ કરો, તે કુમાપુત્ર ગૃહસ્થાવાસમાં રહેતાં થકાં, એવી કેવા પ્રકારની ઉત્તમભાવના ભાવતાહવા કે જેના પ્રતાપથી લોકાલોકના સ્વ પને પ્રકાશનારૂ, જીવાજીવ સર્વ પદાર્થની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને લયના સમય સમયના વાંચ્ય અવાચ્ય ધર્મને બતાવનારૂ અને સર્વ ધાતી કંમાને ક્ષય કરનારૂ અદ્વિતીય સ્વરૂપ રૂપ પ્રધાન કેવલ - જ્ઞાન પામતા હવા.
કૃપાનિધાન ભગવત, ગાતમસ્વામિનીજીજ્ઞાસાને તૃપ્ત કરવા ચેાજનગામિની અમૃતસમાન વાણીરૂપ દેશનાની વૃષ્ટિ કરતા હવા. હે ગૌતમ, જે કૂમાપુત્રનું ચરિત્ર શ્રવણ કરવાની તમને ઇચ્છા થઇ છે, તે ક્રૂઞાપુત્રનું ચરિત્ર અત્યંત આશ્ચર્ય યુક્ત છે, તેથી એકાગ્ર મન કરી, અન્યસર્વ વ્યાપારીને રૂ ધન કરી, આવથી અંત પર્યંત જે કુહુ’ તે સંપૂર્ણ રીતે શ્રવણ કરો. અ પર્ણ.

Page #19

, &
જેન કેન્ફરન્સ &&&&&&&&&&&&
જૈન કોન્ફરન્સ.
&
&
&&&&
;
(અનુસંધાન ગતાંક પાને ૨૩ થી.) સુજ્ઞ જે જે પ્રકારે જૈન ધર્મને તથા તેને ઉત્કર્ષ થાય
તે તે સર્વ પ્રકારે અમલમાં લાવવા પ્રયાસ કરે જોઈએ. જિજ્ઞાસુ–આ વખતની કોન્ફરન્સમાં નવ વિષય ઉપર વિવેચન
કરવાને ધારણ જણાવી તે નવ વિષયે નેધ બહાર પાડે છે અને તેમાં પણ સુધારે અથવા વધારે કરવા સારૂ કોન્ફરન્સની બેઠકની શરૂઆત પહેલાં સૂચના કરનારની વજુદ વાળી સૂચના ધ્યાન ઉપર લેવાને અવિકાશ રાખે છે તેથી તે બાબતમાં સુધારે યા વધારે કરવા સારૂ જે જણાવવાની આવશ્યકતા હૈય તે અવ
શ્ય જણાવશે. સુજ્ઞ—જે નવ વિષયોને નેધ પ્રસિદ્ધિમાં મુકાયેલ છે, તેમાંથી
આઠ વિષયો જૈનધર્મના તથા જૈનેના ઉત્કર્ષ સંબંધી વિવેચન કરવાના છે અને એક વિષય તે ઉત્કર્ષ કેવી રીતે થાય તે સંબંધી સધને નિરૂપણ કરવા બાબતને છે. આઠ વિષમાંથી પણ કેટલાએક જૈનધર્મના ઉત્કર્ષ સંબંધના છે અને કેટલાએક જૈનેના ઉત્કર્ષ સંબંધના છે. જેનધર્મના ઉત્કર્ષ સંબંધના વિષયેમાં પણ જે જે વિષયે મુકવામાં આવેલા છે તે તે વિષયે પણ માત્ર જૈનધર્મની અવનતિ કેમ અટકે તેટલા પુરતું કાર્ય ક. રવાને જાયેલા છે. શરૂઆતની કેન્ફન્સ તેટલા પુ

Page #20

આમાનંદપ્રકાશ, MktMkku Lk.co.k.sexc
રતું કામ કરવાનો આરંભ કરે તે તે કાંઈ ઓછું કરે કહેવાય નહીં, પરંતુ જેનધર્મને ઉત્કર્ષ કરવાની ધારણુ જે કેન્ફરન્સની પૃથક પૃથક વ્યક્તિના અંતઃકર :
માં યથાર્થ રીતે વર્તતી હોય તો તે બાબતમાં મારા સૂચના એજ કરવાની છે કે જ્યાં સુધી જૈનધર્મીઓની સંખ્યા માં વધારો થાય એવા સાધનની યોજના થાય નહીં ત્યાં સુધી વરતુતઃ જૈનધર્મને ઉત્કર્ષ ગણાય નહીં. વર્તમાનકાળમાં જે જે છે તેમાંનો બહુ મોટો ભાગ જેનાભાસ જેવો છે, તે જૈનાભાસને પણ જેને બનાવવા સારૂ ઉપાયે યોજવાની શરૂઆત કરવાની જરૂર છે. આપણે સર્વે જાણીએ છીએ અને નિરંતર બેલીએ છીએ કે, જૈનધમ તે સત્કૃષ્ટ ધર્મ છે અને વરંતુતઃ સત્યધર્મ પણ જૈનધર્મજ છે, એવું જાણતાં છતાં તથા નિરંતર બેલતા છતાં સમ્યગ દર્શનના ચોથા લક્ષણ અનુકંપાના ભાવ સ્વરૂપને ધ્યાનમાં લઈ ધ. ર્મહીન આત્માઓની બાબતમાં તેઓને ધર્મ પ્રાપ્ત કરાવવાની જિજ્ઞાસા જ્યાં સુધી અમલમાં મુકવાની શરૂઆત કરવામાં આવે નહીં ત્યાં સુધી વિસ્તુતઃ જૈનધમને ઉત્કર્ષ કરવાનું કામ શરૂ કર્યું કહેવાય જ નહીં. આ સૂચનાના સંબંધમાં મારે જણાવવું જોઈએ કે દુનિયાની વસ્તિને મટો ભાગ બિદ્ધમતને માનનારાઓને છે, અને હિંદુસ્તાનની વસ્તિના મેટો ભાગ વેદ ધર્મ માનનારાઓને છે. હિંદુસ્તાનમાં જે સે માણસે વેદ ધમને માનનારા છે તે એક માણસ જૈન ધર્મને માન

Page #21

જનકાન્ફરન્સ
tuttetute
નારા છે. એટલી નાની સંખ્યા માત્ર જૈન ધર્મને માનનારની છે અને તેમાં પણ જૈન ભાસાના મેટા ભાગ છે, તેથી ખરા જૈનધર્મીઓની સ ંખ્યા તા બહુજ નાની છે, તે નાની સંખ્યા, મોટી સ ંખ્યા કેવી રીતે થાય તેના ઉપાય! ચાવાની શરૂઆત કરવાની જરૂર છે. આ બાબતમાં એક સામાન્ય દષ્ટાંત ધ્યાન ઉપર લેવાની જરૂર છે, અંગ્રેજ સરકારનું હિંદુસ્થાનમાં રાજ્ય સ્થપાયા પેટલ' ખ્રીસ્તીધર્મ માનનારા કોઇપણ હિંદુસ્તાનના વતની નહાતા. થોડા વરસામાં અર્થાત્ લગભગ પચાસ વરસામાં ખ્રીસ્તીધર્મના પાદરીઓએ પ્રીસ્તીધર્મના વિચારા હિંદુસ્તાનના વતનીઓમાં ફેલાવાના આર ંભ કા. બાઈબલના તેમજ બીજા અનેક ગ્રંથાના પૃથક્ પૃથક્ ભાષામાં તરજુમા કરાવી લૉકાની દિષ્ટ ઉપર સેહેલાઇથી આવી શકે તેવી રીતે તે ચા મુકવાની યોજના કરી. સ્થળે રથળે ખ્રીસ્તી ધર્મના પાદરીએ તથા વક્રતા સંપૂર્ણ સહનશીલતાનુ અવલંબન કરી ભાષણ કરવા લાગ્યા. વીલસન કોલેજ જેવી કાલેજો અને નિશાશ સ્થળે થળે સ્થાપન કરી તેમાં દેશીઓને આછી ફીએ વા મત, રાજ્ય કોની ભાષાનુ જ્ઞાન, ખ્રીસ્તી ધર્મનુ ભાષણ સાંભળવાની ફુજબ ધી સરતે આપવા માંડયું. એ પ્રમાણે ખ્રીસ્તી ધર્મના પ્રચાર અનેક રીતે વધારવાની ચાજના કરી. જેને લઇને ટુંકી મુદ્દતમાં લગભગ વીશ લાખ ઉપરાંત દેશી ક્રીશીયનેાની સંખ્યા હિંદુસ્તાનમાં થઈ ગઇ છે. દિનપરદિન હિંદુસ્તાનમાં ઐ
૪૫

Page #22

આમાનદ પ્રકાશ,
5:24XXXXXXXXXXXX XX
ગ્રેજી કેળવણીને ફેલાવ વધતો જાય છે અને દરેક ઉંચી કેમમાં તે અંગ્રેજી કેળવણી હલકી કોમ કરતાં વધતી જાય છે, તેથી ખાસ વિચાર કરવાને તો એજ છે કે લાભ મેળવવાના સાધનાની યોજના કરવામાં નહીં આવશે, વા વિલંબ થશે તે મૂળમાંથી પણ ટોટે થવાને પ્રસંગ આવશે. કેટલાએક અંગ્રેજી ભણેલા જૈને જેકે પ્રસ્તી ધર્મને માનનારા થયા નથી, કારણ કે તે ધર્મના તત્વજ્ઞાનમાં તેઓ કાંઈ પણ ગંભીરતા કે સારરૂપ જોતા નથી, પરંતુ તેઓના જૈન ધર્મના જ્ઞાનની અત્યંત ખામીને લીધે તેઓ વસ્તુતઃ નાસ્તિકના જેવા વિચારવાળા, વાણવાળા તથા આચારવાળા થતા જાય છે. તેથી તેવા વર્તનવાળા થનારાની સંખ્યાને વધારે થતો અટકાવવા સારૂ તેવા પ્રકારના સાધનો યોજવાની પણ જરૂર છે. અંગ્રેજી રાજયમાં વસનારી પ્રજાને જેટલી અંગ્રેજી ભાષાના જ્ઞાનની આવશ્યક્તા છે. તેટલીજ બલકે તેના કરતાં પણ વધારે આવશ્યક્તા, પવિત્ર ધર્મના માર્ગમાં પ્રવર્તતા આચારમાંથી પતિત થઈ ભ્રષ્ટાચારમાં પડતા અટકાવવાની છે. કદાચ કોઈ એિમ કહેશે કે આ કોન્ફરન્સ ધાર્મિક કેળવણી સંબંધી વિષય ચર્ચવાને વિચાર નેધપર લીધેલ છે, પરંતુ તે બાબતમાં ખાસ લક્ષમાં લેવાનું એ છે કે માત્ર અંગ્રેજી કેળવણુના સંસ્કાર થડ પે મગજમાં જામ્યા પછી, ધર્મનું સામાન્ય જ્ઞાન તેમાં ફેરફાર કરવા શકિતવાનું થતું નથી. કેટલાક બાળકે એવા પણ દષ્ટિએ આવે

Page #23

વૃતાંત્તસંગ્રહ,
છે કે બાલ્યાવસ્થાથી ધર્મગુરૂના સહવાસમાં આવતા જતા રહેવાથી અને ધાર્મિક તરફ તેમનું લક્ષ રહેતું હવાથી અંગ્રેજી જ્ઞાનમાં વધી ગયા છતાં લેશ માત્ર આચાર ભ્રષ્ટ થયા નથી તેમ થતા નથી. તેથી ઊલટા કેટલાએક બાલકે ગુરૂ સહવાસના અભાવને લીધે માત્ર અંગ્રેજી જ્ઞાનમાં વધતાં, આચારભ્રષ્ટ અને શ્રદ્ધાભ્રષ્ટ થયા માલમ પડે છે, તેથી ખાસ વિજ્ઞપ્તિ કરવાની એ છે કે બાળકોની જૈન ધર્મથી પ્રચુતતા થતી અટકાવવાસારૂ તથા જૈનધર્મની વસ્તુતઃ ઉન્નતિ કરવા સારૂ
જેન ધર્મના વિશિષ્ટ જ્ઞાનવાળા વકતાઓ ” બેટી સંખ્યામાં વધારવા સારૂ ઉપાયે જવાની જરૂર છે અને તે સારૂ તથા કોન્ફરન્સે વિચાર ઉપર લીધેલા વિષયો અમલમાં લાવવા સારૂ ત્રણ તત્વનું અવલ બન
કરવું જોઈએ. જીિજ્ઞાસુ–કયા ત્રણ તત્વનું અવલંબન કરવાથી કોન્ફરન્સે વિચાર
ઉપર લીધેલા તથા લેવાના વિષયે અમલમાં આવી શકે ? સુજ્ઞ–સંપત્તિ – સમજશકિત – સંપ – આ ત્રણ ત
નું - જેનું વિસ્તારથી સ્વરૂપ હવે પછી પ્રસંગે લઇને પ્રર્દશત કરીશ.
વૃત્તાંત સંગ્રહ. શ્રાવક ભીમસી માણેકે પ્રકટ કરેલી જૈન ગ્રંથની
મેટી સમૃદ્ધિ. એક વખત એ હતું કે, જૈન ગ્રંથના લિખિત પુસ્તક

Page #24
આમાનંદ પ્રકાશ, 6:5561 ::s .. txt. ..es માત્ર ભંડારમાં જ રહેતા હતા તેના રક્ષકે દરવર્ષે જ્ઞાનપંચમીને દિવસે દર્શન કરી પિત મટી જ્ઞાન ભકિત કરી છેએમ માનતા હતા. ગ્રંથને બદલે ગરથના ગરજી ગોરજીઓ મંત્ર વિદ્યાને બાને છલતાથી તેને છુપાવાને પ્રવર્તતા હતા. સવેગી સાધુરત્નોની સંખ્યા થડી હોવાથી પ્રત્યેક ક્ષેત્રે જ્ઞાનની ઉપાસનાથી વિમુખ રહેતા હતા. આ સમયમાં ગાઢ અંધકારમાં પડેલી જેનોની ગ્રંથ સમૃદ્ધિ ને ઉદ્ધાર કરવાનું કામ લેવા કોઈ જૈન ગહરી જોવામાં આવતો ન હતે. અભિનવ સુધરેલા રાજ્યના પ્રસંગને લઈ ધણાં માં મુદ્રાલયે ઊઘડતા હતા પણ કોઈને જૈનગ્રંથોના ઉદ્ધારનું કાર્ય સ્મરણમાં આવતું નહતું. કાલ ચક્રને વેગે એ સમય બદલાઈ ગયે. જેને જ્ઞાનની અધિષ્ઠાત્રીને પિતાનું પત્રમય સ્વરૂપ પ્રગટ કરવા ઈચ્છા થઈ અને તેમની પવિત્ર પ્રેરણા સ્વર્ગવાસી શ્રાવક ભીમસી માણેકના હૃદયમાં સ્વતઃ પ્રવર્તી અને સત્વર ઉદયમાં આવી. જૈનવર્ગના સારા ભાગ્યે થોડા વર્ષમાં તે ભરતખંડના જ્ઞાન સાધનથી શુષ્ક એવા ક્ષેત્રોમાં જૈનગ્રંથેની મોટી વૃષ્ટિ થવા લાગી, અને તેથી ઘણા વર્ષને ગ્રંથ દુષ્કાલ દૂર થઈ ગયે. સાંપ્રત કાલમાં ઠામે ઠામ જેનગ્રં સુંદરરૂપે ઉછલી રહયા છે. જૈન પ્રજા સુશોભિત ગ્રંથરૂપ સાધનોથી જ્ઞાને પાસના કરે છે. સુંદર પત્ર ઉપર ભવ્ય વર્ણવાલા અને સુવર્ણક્ષર યુક્ત મનહર પુંઠા ઉપર આપણે આહત લિપીના દિવ્ય દર્શન કરીએ છીએ. આ સર્વ માન મરહુમ શ્રાવક ભીમશી માણેકને જ ઘટે છે. આપણા સ્વર્ગવાસી જન ગ્રંથ દ્વારક તે શ્રાવક આજ સુધીમાં લગભગ નાનામેટા એકસે એશી ગ્રંથ બહાર For Private And Personal Use Only