Book Title: Atma ka Swa Par Prakash 02
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_aur_Chintan_Part_1_2_002661.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229016/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAkA sva-paraprakAza (2) prAcArya hemacandrane sUtrameM aAtmAko svAbhAsI aura parAbhAsI kahA hai| yadyapi ina do vizeSaNoMko lakSita karake hamane saMkSepameM likhA hai (pR. 113) phira bhI isa viSayameM anya dRSTise likhanA zrAvazyaka samajha kara yaha thor3A-sA vicAra likhA jAtA hai / 'svAbhAsI' padake 'sva' kA AbhAsanazIla aura 'sva' ke dvArA AbhAsanazIla aise do artha phalita hote haiM para vastutaH ina donoM arthoM meM koI tAtvika bheda nhiiN| donoM arthoMkA matalaba svaprakAzase hai aura svaprakAsakA tAtparya bhI svapratyakSa hI hai| parantu 'parAbhAsI' padase phalita honevAle dro arthokI maryAdA eka nhiiN| para kA AbhAsanazIla yaha eka artha jise vRttimeM prAcArya ne svayaM hI batalAyA hai aura para ke dvArA zrAbhAsanazIla yaha dUsarA artha / ina donoM artho ke bhAvameM antara hai / pahile arthase zrAtmAkA paraprakAzana svabhAva sUcita kiyA jAtA hai jaba ki dusare arthase svayaM zrAtmAkA anyake dvArA prakAzita honekA svabhAva sUcita hotA hai| yaha to samajha hI lenA cAhie ki ukta do arthoMmeMse dUsarA arthAt para ke dvArA AbhAsita honA isa arthakA tAtparya para ke dvArA pratyakSa honA isa arthameM hai| pahile arthakA tAtparya to para ko pratyakSa yA parokSa kisI rUpase bhAsita karanA yaha hai / jo darzana Atmabhinna tatvako bhI mAnate haiM ve sabhI zrAtmAka parakA avabhAsaka mAnate hI haiN| aura jaise pratyakSa yA parokSarUpase para kA avabhAsaka AtmA avazya hotA hai vaise hI vaha kisI-na-kisI rUpase svakA bhI avabhAsaka hotA hI hai ataeva yahA~ jo dArzanikoMkA matabheda dikhAyA jAtA hai vaha svapratyakSa aura parapratyakSa arthako lekara hI samajhanA cAhie / svapratyakSavAdI ve hI ho sakate haiM jo zAnakA svapratyakSa mAnate haiM aura sAtha hI zAna-AtmAkA abheda yA kathaJcidabheda mAnate haiN| zaMkara, rAmAnuja Adi vedAnta, sAMkhya, yoga, vijJAnavAdI bauddha aura jaina inake matase AtmA svapratyakSa hai-cAhe vaha zrAtmA kisIke matase zuddha va nitya caitanyarUpa ho, kisIke matase janya jJAnarUpa hI ho yA kisIke matase caitanya-jJAnobhayarUra ho kyoMki ve sabhI prAsmA aura zAnakA abheda mAnate haiM tathA jJAnamAtrako svapratyakSa ho mAnate haiN| kumArila ho eka aise haiM jo jJAnako parokSa mAnakara bhI AramAko vedAntakI taraha sva. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAza ho kahate haiN| isakA tAtparya yahI jAna par3atA hai ki kumArilane zrAtmAkA svarUpa zrutisiddha hI mAnA hai aura zrutinoM meM svaprakAzatva spaSTa hai ataeva zAnakA parokSatva mAnakara bhI zrAtmAko svapratyakSa vinA mAne unakI dUsarI gati hI nhiiN| ... parapratyakSavAdI ve hI ho sakate haiM jo jJAnako zrAtmAse bhinna, para usakA guNa mAnate haiM-cAhe vaha jJAna kisIke matase svaprakAza ho jaisA prabhAkarake matase, cAhe kisIke matase paraprakArA ho jaisA naiyAyikAdike matase / prabhAkarake matAnusAra pratyakSa, anumiti Adi koI bhI saMvit ho para usameM pAramA pratyakSarUpase avazya bhAsita hotA hai| nyApa-vaizeSika darzanameM matabheda hai| usake anugAmI prAcIna ho yA arvAcIna-sabhI eka matase yogIkI apekSA zrAtmAko parapratyakSa hI mAnate haiM kyoMki sabake matAnusAra yogaja pratyakSake dvArA zrAtmAkA sAkSAtkAra hotA hai| para asmadAdi arvAgdIkI apekSA unameM matabheda hai| prAcIna naiyAyika aura vaizeSika vidvAn aryAgdIke zrAtmAko pratyakSa na mAnakara anumeya mAnate haiM, jaya ki pIcheke nyAya-vaizeSika vidvAn arvAgdarzI zrAtmAko bhI usake mAnasa-pratyakSakA viSaya mAnakara parapratyakSa batalAte haiN| jJAnako prAramAse bhinna mAnanevAle sabhI ke matase yaha bAta phalita hotI hai ki muktAvasthAmeM yogajanya yA aura kisI prakArakA jJAna na rahaneke kAraNa aAtmA na to sAkSAtkartA hai aura na sAkSAtkArakA viSaya / isa viSayameM dArzanika kalpanAoMkA rAjya anekadhA vistRta hai para vaha yahA~ prastuta nahIM / I. 1636] [pramANa mImAMsA 1. 'zrAtmanaiva prakAzyo'yamAtmA jyotiritIritama' - zlokavA0 AtmavAda zlo0 142 / 2. 'yuJjAnasya yogasamAdhijamAtmamanasoH saMyogavizeSAdAtmA pratyakSa iti / ' -nyAyabhA0 1. 1. 3 / 'prAramanyAtmamanasoH saMyogavizeSAd AtmapratyakSam-vaize06. 1. 11 / / 3. 'zrAramA tAvatpratyakSato gRhyate' -nyAyabhA0 1. 1. 10 / 'tatrAtmA manazcApratyakSe' -vaize0 8. 1.2 / / .. 4. 'tadevamahaMpratyayaviSayatvAdAtmA tAvat pratyakSaH' -nyAyavA0 40 342 / 'ahaMkArasyAzrayo'yaM manomAtrasya gocaraH'-kArikAvalI 55 /