Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ antakRt dazAsUtra zrI pI. ema. corar3iyA antakRddazAsUtra AThavA~ aMga-Agama hai| isake ATha vargoM meM 90 sAdhakoM kA varNana haiM, jo usI bhAva meM sAdhanA kara siddha, buddha evaM mukta hue haiN| isa Agama se karmanirjarA hetu puruSArtha kI gahatI preraNA milatI hai| mukti prApti meM jAti, varga, varga Adi kI bhinnatA bAdhaka nahIM banatI hai| variSTa svAdhyAyI zrI corar3iyA jI ne atIva saMkSepa meM antakRddaza sUtra kA paricaya diyA hai| - sampAdaka antakRtdazA sUtra kI parigaNanA ekAdaza aMga sUtroM meM kI jAtI hai / gyAraha aMgoM meM yaha AThavAM aMga mAnA gayA hai| yaha eka caritrapradhAna Agama hai, jisameM tIrthakara ariSTanemi evaM mahAvIra yuga ke 90 sAdhakoM kA varNana kiyA gayA hai| prAkRta meM isakA nAma 'antagaDadasA suta' aura saMskRta meM isakA nAma 'antakRtdazA sUtra' hai / paryuSaNa parva meM antagaDa sUtra kA vAcana yaha eka saMyoga hI hai ki parvAdhirAja paryuSaNa ke ATha dina hote haiN| evaM antakRtdazA sUtra bhI gyAraha aMgoM meM AThavAM aMga hai| isa sUtra ke ATha hI varga haiN| ATha karmoM kA sampUrNa rUpa se kSaya karane vAle mahAn sAdhakoM ke udAna jIvana kA isameM varNana hai / parvAdhirAja paryuSaNa ke 8 dinoM meM eka aise sUtra kA vAcana honA cAhiye jo ATha hI dinoM meM pUrA ho sake aura AtmasAdhanA kI preraNA dene ke lie bhI paryApta ho / yaha sUtra laghu bhI hai tathA isameM. aise sAdhakoM kI jIvana gAthAe~ haiM, jo tapa-saMyama se karma kSaya kara mokSagAmI bana cuke haiN| paryuSaNa parva aSTaguNoM kI prApti evaM aSTa karmoM kI kSINatA ke lie hai / ata: ina pAvana divasoM meM isI sUtra kA vAcana pUrNata: upayukta hai| isa sUtra meM choTe bar3e sabhI sAdhakoM kI jIvana gAthAoM kA varNana hai| inameM rAjA, rAniyA~, rAjakumAra zreSThI putroM, gAthApatiyoM, mAlAkAra, bAla, yuvaka, praur3ha evaM alpavaya vAloM ke saMyama, tapa, zruta- adhyayana, dhyAna, Atma- damana, kSamA bhAva Adi Adarza guNoM se yukta vairAgyamaya jIvana kA varNana isa sUtra meM AyA hai| isake alAvA sudarzana zrAvaka, kRSNa vAsudeva evaM devakI mahArAnI ke jIvana kI eka jhAMkI bhI darzAI gaI hai| kathAoM evaM jIvana caritroM ke mAdhyama se isa sUtra meM aneka zikSAprada jIvana - preraka tattvoM kA mArmika rUpa se kathana kiyA gayA hai| sabase mukhya bAta yaha hai ki isa sUtra meM jina 90 sAdhakoM kA varNana kiyA gayA haiM, unhoMne usI bhava meM apanI kaThora sAdhanA kara mokSa prApta kiyA hai| paryuSaNa ke 8 dinoM meM ina mahAn AtmAoM ke caritra kA vAcana, zravaNa, manana karane se zAMti, virati Adi ATha guNoM kI preraNA milatI hai|
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 196 ...jinavANI- jainAgama-sAhitya vizeSAlaka ATha vargoM kA saMkSipta paricaya prathama varga- antagDadazA sUtra ke prathama varga meM dasa rAjakumAra kA varNana hai| inake nAma haiM - 1 gatamakumAra 2. samRdrakumAra 3. sAgara kumAra 4. gambhIra kumAra 5. stimita kumAra 6. acala kumAra 7. kampila kumAra 8. akSobha kumAra 9. prasenajita kumAra 10. viSNu kumaar| ina sabhI rAjakumAroM ne dIkSA grahaNa kara bAraha varSa kI TIkSA paryAya kA pAlana kara zatrujaya parvata para mAsika saMlekhanA karake mukti prApta kii| dvArikA nagarI kA bhI varNana isa varga meM AyA hai| dUsarA varga-isa varga meM una ATha rAjana mAroM kA varNana hai je andhakavRSNi rAjA evaM dhAriNI rAnI ke putra the| unhoMne bho dokSA aMgIkAra kara solaha varSa naka TIkSA paryAya kA pAlana kiyA aura antima samaya zatrujaya parvata para eka mAsa kI saMlekhanA kara siddha, buddha, mukta hue| tIsarA varga-isa varga ke 13 adhyayana haiN| praznama 6 adhyayanoM meM aNIyasena kumAra, anantasena, ajitasena , anitariSu, devasena aura zatrusena kumAroM kA varNana hai| ye chahoM kumAra nAga gAthApati ke putra evaM sulasA ke aMgajAta the| bIsa varSa inakA dIkSA paryAya rahA tathA caudaha pUrvo kA adhyayana kara antima samaya meM ye eka mAsa kI saMlekhanA kara mokSagAmI hue| sAtavAM adhyayana sAraNa kumAra kA hai| AuveM adhyayana meM gajasukamAla anagAra kA varNana hai| kRSNa vAsudeva, devakI mahArAnI, unake cha: putra muniyoM kA 3 saMghAr3oM meM eka dina AhAra ke lie rAjamahala meM AnA, devakI kI putra abhilASA evaM zrIkRSNa kI mAtR bhakti kA citraNa bhI isameM AyA hai| navAM adhyayana sumukha kumAra kA hai, jinhoMne bhagavAna ariSTanemI ke pAsa dIkSA aMgIkAra kara 20 varSa ke cAritraparyAya kA pAlana kiyA evaM antima samaya saMthArA dhAraNa kara mokSagAmI hue|10 se 13 ina 4 adhyayanoM meM durmukha, kUpadAraka, TAraka evaM anAdRSTi kA varNana AyA hai| caturtha varga- isa varga ke 10 adhyayana haiN| isameM jAli, mayAli Adi 10 rAjakumAroM kA varNana hai| ye sabhI rAjazrI vaibhava meM pale hote hue bhI ariSTanemi ke upadeza sunakara dIkSita ho gae evaM kaThora sAdhanA kara mokSagAmI hue| pAMcavA varga- isa varga ke 10 ayana haiN| inameM pahale 8 adhyayana padmAvatI Adi 8 rAniyoM ke haiN| ye sabhI kRSNa vAsudeva kI paTarAniyAM thii| surA, agni aura dvIpAyana RSi ke kopa ke kAraNa bhaviSya meM dvArikA nagarI ke vinAza kA kAraNa jAnakara evaM bhagavAna ariSTanemI kI dharmasabhA meM vairAgya gaya upadeza sunakara ve TIkSita ho gaI tathA kaThAra dharma sAdhanA kara siddha buddha, mukta ho gii| 9veM evaM 10veM adhyayanoM meM zrI kRSNa vAsudeva kI putravadhue~ mUlazrI' evaM 'mUladattA' kA varNana hai| ye bhI bhagavAna ke upadezoM ko sunakara saMsAra kI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ antakRtadazAsUtra asAratA ko jAnate hue dIkSita huI aura kaThora dharmasAdhanA karake mokSagAmI ho gii| SaSThavarga- isa varga ke 16 adhyayana haiN| isa varga se bhagavAna mahAvIra yuga ke sAdhakoM kA varNana prArambha hotA hai| prathama, dvitIya, 4 se 14 adhyayanoM meM kula 13 gAthAgatiyoM kA varNana hai| tIsare adhyayana meM arjunamAlI anagAra kA vistAra se varNana AyA hai| sudarzana zrAvaka ko bhagavAna mahAvIra ke darzanoM kI utkaTa bhAvanA evaM arjunamAlI anagAra dvArA mAtra 6 mAha kI alpAvadhi meM kaTora tapa --sAdhanA, samatA evaM kSamA ke dvArA bhayaMkara pApoM ko kSaya karane kA varNana bhI AyA hai| 15vA~ adhyayana bAlaka atimukta kumAra kA hai, jo yaha siddha karatA hai ki laghu vaya meM bhI saMyama aMgIkAra kiyA jA sakatA hai| 16vA~ adhyayana rAjA alakSa kA hai jinhoMne dIkSA aMgIkAra kara 11 aMgoM kA adhyayana kiyA, aneka varSoM taka cAritra paryAya kA pAlana kara vipulagiri para siddha hue| sAtavA~ varga- isake 13 adhyayana haiN| inameM nandA, nandavatI, nandottarA Adi zreNika rAjA kI 13 rAniyoM kA varNana hai| ye sabhI bhagavAna mahAvIra kI dharmasabhA meM upasthita huii| prabhu ke upadezoM se prabhAvita hokara pravrajyA grahaNa kI tathA kaThora dharmasAdhanA kara siddha gati ko prApta huii| AThavAM varga isa varga ke 10 adhyayanoM meM jina AtmAoM kA varNana hai ve sabhI rAjA zreNika kI rAniyA~ tathA koNika rAjA ko choTI mAtAe~ thiiN| bhagavAna mahAvIra ke vairAgyamaya dharmopadeza ko sunakara ve saba candanabAlA AryA ke pAsa TIkSita huii| ina saba mahArAniyoM ne kaThora tapa sAdhanA dvArA apane karmoM kA kSaya kiyaa| ina mahArAniyoM ke nAma evaM unake dvArA kiye gaye tapa isa prakAra hai01. kAlI- ratnAvalI 02. sukAlI- kanakAvalI 03. mahAkAlo-- laghusiMha niSkrIr3ita 04. kRSNA --- mahAsiMha niSkrIr3ita 05. sukanA--. sapta saptamikA, aSTa aSTamikA, nava navamikA. dasa-dasamikA bhikSu paDimA 06. mahAkRSThaH- ladhusarvato bhadra 05. vIrakRSNA - mahAsarvato bhadra 08. rAmakRSNaH-- bhadrottara 09. pitRsenakRSNA--- muktAvalI 17. mahAsenakRSNA- AyaMbila varddhamAna tapa uparyakta mahArAniyoM ne saMyama aMgIkAra kara svayaM ko napa rUpI agni meM jhoMka diyaa| unakI tapasyA kA varNana sunakara hameM bhI tapa karane kI vizeSa
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jinavANI- jainAgama-sAhitya vizeSAGka preraNA milatI hai| zikSAe~ isa sUtra se hameM nimna zikSAe~ milatI haiM 01. 'saMyamaH khalu jIvanam' saMyama hI jIvana hai| 02. dharma kArya meM tanika bhI pramAda na kreN| vaya, kula, jAti Adi saMyama grahaNa karane meM bAdhaka nahIM bnte| 03. sudarzana zrAvaka kI taraha hameM bhI deva , guru evaM dharma para apAra zraddhA honI caahie| 04. mAraNAntika kaSTa va parISaha Ane para bhI gajasukumAra kI taraha samabhAva meM rahanA caahie| 05. arjunamAlI anagAra kI taraha samabhAva se saMyama ke parISaha evaM kaSToM ko sahana kara karmoM kI nirjarA karanI caahie| 06. kRSNavAsudeva kI taraha dharma dalAlI karanI caahie| 07. kAlI, sukAlI Adi AryAoM kI taraha kaThora tapa-sAdhanA karanI caahie| isa prakAra antakRtdazA sUtra meM aSTa karma-zatruoM se saMgharSa karane kI adbhuta preraNA bharI huI hai| isa sUtra ke pravaktA bhagavAna mahAvIra haiN| bAda meM sudharmA svAmI ne apane ziSya jambU svAmI ko isa aMga sUtra kA artha evaM rahasya btaayaa| parvAdhirAja paryuSaNa ke maMgalamaya dinoM meM hama saba isa Agama kI vANI kA svAdhyAya kara apane kaSAyoM kA upazamana kareM, mana ko sarala evaM kSamAzIla banAeM tathA tapa-tyAga kI bhAvanA meM vRddhi kareM, yahI isa sUtra kA preraNAdAyI sAra hai| -89, Audiappa Naicken Street, First Floor, Sowcarpet, Chennai-79