Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAri [26] mAnavaprakRtimAM hiMsA ane ahiMsAnA bane to samAyelAM che. hiMdustAnamAM tenA mULa vatanIonI ane pAchaLathI temanA vijetA tarIke jANItA AryonI jAhojalAlI vakhate aneka jAtanAM balidAna tema ja yajJayAganI bhAre prathA hatI ane emAM mAtra pazuo ke paMkhIo ja nahi, paNa manuSya sudhdhAMnI bali apAtI. dhArmika gaNu hiMsAne A prakAra eTalI hada sudhI vyApelo hato ke tenA pratyAghAtathI bIjI bAjue e hiMsAno virodha zarU thayo hato ane ahiMsAnI bhAvanAvALA paMtho bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM paNa sthapAI gayA hatA. ema chatAM ahiMsA tattvanA ananya piSaka tarIke ane ahiMsAnI AjanI cAla gaMgotrI tarIke te je be mahAna aitihAsika puro ApaNI sAme che te bhagavAna mahAvIra ane buddha ja che. emanA samayamAM ane emanA pachI hiMdustAnamAM ahiMsAne je piSaNa maLyuM che, tene jeTajeTalI rIte ane je jeTalI dizAmAM pracAra thayo che tema ja ahiMsAtatva para je zAstrIya ane sUkSma vicAre thayA che enI joDa hiMdustAnanI bahAranA koI paNa dezanA ItihAsamAM maLI zake tema nathI. duniyAnA bIjA deze ane bIjI jAtio upara asAdhAraNa prabhAva pADanAra, temane jItanAra ane kAyamane mATe temanAM mana harI lenAra koI tatva hiMdustAnamAM uddabhavyuM hoya te te hajAra varSathI Aja sudhI saLaMga ochevatte aMze cAlyuM AveluM ane vikAsa pAmeluM ahiMsA-tattvaja che. Aje paNa gulAmIgrasta hiMdustAnanuM teja jo kAMI hoya to te mAtra ahiMsA ja che. ahiMsAnA pracAraka jaina ane bauddha saMdhe vyavasthita sthapAyA pachI tenuM pracArakArya comera khUba jesabhera cAlavA lAgyuM. enA purAvAo Aje paNa jIvatA che. mahAna samrATa azokanI dharmalipiomAM je pharamAno che te ApaNane spaSTa jaNAve che ke azeke utsavo ane samAraMbhomAM hiMsA na karavAnI AjJA karI hatI athavA eka rIte leke pAse ema na karavAnI pitAnI icchA teNe darzAvI hatI. jAte hiMsAmukta thaI phakIrI dhAraNa karI rAjadaMDa dhAraNa karanAra azokanI dharma-AjJAone prabhAva dareka paMthanA leke upara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 ] darzana ane ciMtana keTale paDyo haze enI kalpanA karavI kaThaNa nathI. rAjakIya pharamAno dvArA ahiMsAnA pracArane A mArga azokathI aTakyo nathI. tenA pautra jANatA jaina saMprati rAjAe e mArganuM bhAre anusaraNa karyuM hatuM ane pitAnA pitAmahanI ahiMsAnI bhAvanAne eNe pitAnI che ane pitAnI rIte bahu ja piSI hatI. rAjAo, rAjakuTuMba ane moTA moTA adhikArIo ahiMsAnA pracAra tarapha jhUkelA hoya te uparathI be vAta jANavI sahela cheH eka te e ke ahiMsApracAraka saMghoe pitAnA kAryamAM keTalI hada sudhI pragati karI hatI ke jenI asara mahAna samrATa sudhI thaI hatI ane bIjI vAta e ke lekene ahiMsAtatva keTaluM rucyuM hatuM athavA temanAmAM dAkhala thayuM hatuM ke jene lIdhe teo AvA ahiMsAnI ghoSaNA karanArA rAjAone mAna ApatA. kaliMgarAja AhaMta samrATa khAravele paNa e mATe khUba karyuM hoya tema tenI kArakirdI uparathI lAge che. vacce vacce balidAnavALA yajJanA yuga mAnavaprakRtimAMthI udayamAM AvatA gayA ema ItihAsa spaSTa kahe che, chatAM ekaMdara rIte jotAM hiMdustAna ane tenI bahAra e banne ahiMsA pracAraka saMdhanA kAryo ja vadhAre saphaLatA meLavI che. dakSiNa ane uttara hiMdustAnanA madhyakAlIna jaina ane bauddha rAjAo tema ja rAjakuTuMba ane amaladArenuM paheluM kArya ahiMsAnA pracAranuM ja rahyuM hoya tema mAnavAne dhaNAM kAraNe che. pazcima hiMdustAnanA prabhAvazALI rAjyakartA parama AhaMta kumArapALanI ahiMsA te eTalI badhI jANItI che ke ghaNAne Aje te atizayatAvALI lAge che. mogala samrATa akabaranuM mana haraNa karanAra tyAgI jaina bhikSu hIravijayasUrinA ane tyAra pachInA temanA anugAmI ziSyanA bAdazAha pAsethI ahiMsA paratve meLavelAM pharamAna hamezane mATe ItihAsamAM amara rahe tevAM che. A uparAMta ThAkaraDAo, jamInadAre, lAgavagavALA amaladAre ane gAmanA AgevAna paTela taraphathI paNa hiMsA na karavAnAM maLelAM vacane je ApaNe meLavI zakIe ane maLI Ave te A dezamAM ahiMsApracAraka saMghe ahiMsAnuM vAtAvaraNa UbhuM karavA keTale puruSArtha karyo che enI kAMIka kalpanA Ave. . ahiMsApracAranA eka sacoTa purAvA tarIke ApaNe tyAM pAMjarApoLanI saMsthA cAlI Ave che. A paraMparA kyArathI ane kenI dvArA astitvamAM AvI e ekakasa kahevuM kaThaNuM che, chatAM gujarAtamAM ane pracAra ane enI pratiSThA jotAM ema mAnavAnuM mana thaI jAya che ke pAMjarApoLanI saMsthAne vyApaka karavAmAM kadAca kumArapAlane ane tenA dharmaguru AcArya hemacaMdrane mukhya hAtha hoya. AkhAye kaccha, kAThiyAvADa ane gUjarAtanuM tema ja rajaputAnA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAre [ 453 - nA amuka bhAganuM kaI evuM jANItuM zahera ke sArI AbAdIvALa kasaba nahi maLe ke jyAM pAMjarApoLa na hoya. ghaNe sthaLe te nAnAM gAmaDAomAM paNuM prAthamika nizALo( prAImarI skUlonI peThe pAMjarApoLanI zAkhAo che. A badhI pAMjarApoLo mukhyapaNe pazuone ane aMzataH paMkhIone paNa bacAvavAnuM ane temanI sArasaMbhALa rAkhavAnuM kAma kare che. ApaNI pAse atyAre cekakasa AMkaDA nathI, paNa mArI sthULa aTakaLa evI che ke daravarSe e pAMjarApoLa pAchaLa jene pacAsa lAkhathI oche kharca nathI karatA, ane e pAMjarApoLonA AzrayamAM kAMI nahi te nAnAmoTA lAkheka sArasaMbhALa pAmatA haze. gUjarAta bahAranA bhAgamAM jyAM jyAM gozALAo cAle che tyAM badhe mukhya bhAge phakta gAnI ja rakSA karavAmAM Ave che. gozALAo paNa dezamAM puSkaLa che ane temAM hajAro gAme rakSaNa pAme che. pAMjarApoLanI saMsthA che ke ge zALAnI saMsthA che, paNa e badhI pazurakSaNanI pravRtti ahiMsA pracAraka saMghanA puruSArthane ja AbhArI che ema kAI paNe vicAraka kahyA vinA bhAgye ja rahI zake. A uparAMta kIDiyArAnI prathA, jaLacarene ATAnI goLIo khavaDAvavAnI prathA, zikAra ane devInA bhego baMdha karAvavAnI prathA -e badhuM ahiMsAnI bhAvanAnuM ja pariNAma che. atyAra sudhI ApaNe pazu, paMkhI ane bIjA jIvajaMtuo vize ja vicAra karyo che. have ApaNe manuSyajAti tarapha paNa vaLIe. dezamAM dAnaprathA eTalI dhaMdhabaMdha cAlatI ke temAM koI mANasa bhUkhe rahevA bhAgye ja pAmatuM. pracaMDa ane vyApaka lAMbA duSkALAmAM jagaDuzA jevA sakhI gRhasthAe pitAnA annabhaMDAra ane khajAnAo khullA mUkyAnA vizvasta purAvAo che. je dezamAM pazupaMkhI ane bIjA suda che mATe karaDe rUpiyA kharcAtA hoya te dezamAM mANasajAta mATe lAgaNI ochI hoya agara te te mATe kAMI na thayuM hoya ema kalpavuM e vicArazaktinI bahAranI vAta che. ApaNA dezanuM Atithya jANItuM che ane Atithya e mAnavajAtane lakSIne ja che. dezamAM lAkho tyAga ane phakIre thaI gayA ane Ajeya che. te eka Atithya ke manuSya taraphanI lokanI vRttino purAve che. apaMga, anAthe ane bImAre mATe bane teTaluM vadhAremAM vadhAre karI phITavAnuM brAhmaNa, bauddha ane jaina traNenAM zAstromAM pharamAna che, je tatkAlIna rucine paDe che. manuSyajAtinI sevAnA divase divase vadhatI jatI jarUriyAtane lIdhe, ane paDosIdharmanI agatya sarvathI prathama hevAne lIdhe, ghaNIvAra ghaNuM bhAIo Aveza ane utAvaLamAM ahiMsAnA premI lekane ema kahI de che ke emanI ahiMsA,
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] darzana ane ciMtA kIDI makoDI ane bahu to pazupaMkhI sudhI vyApelI che, mAnavajAtane ane dezabhAIone te bahu ochI sparze che; paNa A vidhAna barAbara nathI enI sAbitI mATe nIcenI hakIkata basa gaNAvI joIeH (1) jUnA ane madhya kALane bAjue mUkI mAtra chellAM so varSanA nAnAmoTA ane bhayaMkara duSkALe tema ja bIjI kudaratI Aphato laI te vakhatane ItihAsa tapAsIe ke temAM annakaSTathI pIDAtA mAnavA mATe keTakeTaluM ahiMsASika saMdha taraphathI karavAmAM AvyuM che! keTalA paisA kharacavAmAM AvyA che ! keTaluM anna vaheMcavAmAM AvyuM che! davAdArU ane kapaDAM mATe paNa keTaluM karavAmAM AvyuM che! dA. ta. chappaniye duSkALa le ke jenI vigato meLavI zakya che. (2) duSkALo ane bIjI kudaratI. Aphata na hoya teve vakhate paNa nAnA gAmaDA sudhdhAMmAM jo keIbhUkhe maratuM jANamAM Ave te tene mATe mahAjana ke koI ekAda gRhastha kaI ane kevI rIte madada pahoMcADe che enI vigata jANavI. (3) ardhA kareDa jeTale phakIra, bAvA ane sAdhusatine varga maTebhAge jAtamahenata vinA ja bIjA sAdhAraNa mahenatuvarga jeTalA ja sukha ane ArAmathI haMmezA nabhata Avyo che ane nabhe jAya che te. ATale sAco bacAva chatAM upara darzAvela AkSepanI pAchaLa be satyo samAyelAM che je bahu kImatI che ane jenA upara vadhAre dhyAna ApavAnI jarUra UbhI thaI che. (1) paheluM te e ke ApaNe mAnavajAti taraphanI ahiMsA ke dayA vyavasthita ke saMgaThita nathI; eTale meTebhAge jyAM, jevI rIte ane jeTalA pramANamAM mAnavabhAIo mATe kharca karavAnI jarUra hoya tyAM, tevI rIte ane teTalA pramANamAM saMgIna kharca karavAmAM sAvadhAnI ke ekasAI rakhAtI nathI; tema ja ghaNIvAra mAnavabhAIo pAchaLa evo ane eTale badhe. kharca thAya che ke UlaTo e kharca temanI sevAne badale temanI hiMsAmAM ja umerAnuM kAraNa thaI jAya che. (2) ane bIjuM satya e che ke prAcIna ane madhyakALamAM kadI UbhI nahi thayelI evI jIvananirvAhanI ane udyoganI muzkela paristhiti Aje UbhI thaI che ke jemAM sauthI pahelAM ane vadhAremAM vadhAre manuSyajAti tarapha ja lakSa apAvuM joIe. khAsa karIne jyAre paradhama ane paradezanA bhAIo ApaNA dezamAM ApaNuM bhAIo mATe zuddha ahiMsAnI niSThAthI ke rAjakIya dRSTithI sevA karanArI vividha saMsthAo calAvI rahyA heya ane ApaNuM dezavAsIo jIvananirvAha tema ja bIjI sagavaDasara ApaNA deza taraphathI udAsIna thaI paradezI leke tarapha DhaLI jatA hoya, tyAre te dezanI akhaMDatA khAtara ane mukAbalAmAM TakI rahevA khAtara paNa mAnavasevA tarapha sauthI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAre [ r paheluM ane sauthI vadhAre vyavasthita dhyAna ApavAnI jarUra UbhI thAya e svAbhAvika che. A che satyo upara ja AjanI ApaNI ahiMsA ane amArinuM vyAvahArika svarUpa nakkI karI zakAya tema che. jIvananI tRSNA hAvI eTale ke calAvI zakAya te karatAM vadhAre jarUrayAtA UbhI karI te pUrI pADavA khAtara, bilakula khele ApavAnI vRtti rAkhyA sivAya agara to ochAmAM e kho ApIne, bIjAnI sevA levI te hiMsA. A vyAkhyA sAmAjika hiMsAnI che. tAttvika hiMsA to ethI paNa vadhAre sakSama che. emAM kAI paNa jAtanA gheADAmAM gheADA vikArane paNa samAsa thaI jAya che. tAttvika ahiMsAmAM mAtra sahana ane sahana ja agara te tyAga ane tyAga ja karavApaNuM che, paraMtu ahIM sAmAjika ane rASTrIya dRSTie ahiMsAnA vicAra karavAnA havAthI ane tevI ja ahiMsAnI vadhAre zakyatA tema ja vadhAre upayogitA hovAthI A sthaLe te ja ahiMsAne vicAra prastuta che. ahiMsA ke amArinAM be rUpA che : ( 1 ) niSedhAtmaka ( nakAra ); (2) temAMthI ja phalita thatuM bhAvAtmaka (hakAra). kAI ne IjA na karavI ke kAI ne potAnA duHkhanA tenI anicchAe bhAgIdAra na karavA e niSedhAtmaka ahiMsA che. bIjAnA duHkhamAM bhAgIdAra thavuM agara to potAnI sukhasagavaDanA lAbha bIjAne ApavA e bhAvAtmaka ahiMsA che. e ja bhAvAtmaka ahiMsA thA agara to sevA tarIke jANItI che. sagavaDa khAtara ApaNe ahIM ukta banne prakAranI hiMsAne anukrame ahiMsA ane dhyAnA nAmathI oLakhAvIzuM. ahiMsA e evI vastu che ke jenI dayA karatAM vadhAremAM vadhAre kiMmata hovA chatAM te dhyAnI peThe ekadama saunI najare nathI caDatI. yAne lokagamya kahIe te ahiMsAne svagamya kahI zakAya. je mANasa ahiMsAne anusaratA hoya te tenI suvAsa anubhave che. tene phAyado te anivAya rIte bIjAne maLe ja che, chatAM ghaNIvAra e phAyado uThAvanAra sudhdhAMne e phAyadAnA kAraNarUpa ahiMsAtattvanA khyAla sudhdhAM nathI hoto ane e ahiMsAnI suMdara asara bIjAonA mana upara paDavAmAM ghaNIvAra dhaNA lAMkhe vakhata pasAra thaI jAya che. jyAre dayAnI bAbatamAM ethI UlaTuM che. kyA e evI vastu che ke tene pALanAra karatAM ghaNIvAra tene lAbha uThAvanArane ja te vadhAre suvAsa Ave che. dayAnI suMdara asara bIjAnAM mana upara paDatAM vakhata jatA ja nathI, tethI yA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ na ane ciMtana e upADI taravAra jevI saunI najare Ave evI vastu che. tethI tene AcaravAmAM ja dharmanI prabhAvanA dekhAya che. samAjanA vyavasthita dhAraNa ane piSaNa mATe ahiMsA tema ja dayA bannenI anivArya jarUra che. je samAjamAM ane je rASTramAM jeTale aMze bIjA upara trAsa vadhAre gujarAta hoya, nabaLAnA hakake vadhAre kacarAtA hoya, te samAja ke te rASTra teTalo ja vadhAre du:khI ane gulAma. tethI UlaTuM, je samAjamAM ane je rASTramAM eka vargane bIjA varga upara ke eka vyaktine bIjI vyakti upara jeTale trAsa ocho athavA bIjA nabaLAnA hakakanI jeTalI vadhAre rakSA teTale ja te samAja ane te rASTra vadhAre sukhI ane vadhAre svataMtra. e ja rIte je samAja ane je rASTramAM sabaLa vyaktie tarathI nabaLAo mATe jeTajeTaluM vadhAre sukhasagavaDane bhega apAte heAya, jeTajeTalI temanI vadhAre sevA karAtI hoya, teTale te samAja ane te rASTra vadhAre svastha ane vadhAre AbAda. ethI ulaTuM jeTajeTaluM vadhAre svArthIpaNuM te teTale te samAja vadhAre pAmara ane vadhAre chinnabhinna. A rIte ApaNe samAje ane rASTronA itihAsa uparathI je eka nizcita pariNAma tAravI zakIe chIe te e che ke ahiMsA ane dayA e banne jeTalAM AdhyAtmika hita karanArAM tatvo che teTalAM ja te samAja ane rASTranAM dhAraka ane piSaka ta paNa che. e bane tattvonI jagatanA kalyANArthe ekasarakhI jarUriyAta hevA chatAM ahiMsA karatAM dayA jIvanamAM lAvavI kAMki sahela che. aMtardazana vinA ahiMsA jIvanamAM utArI zakAtI nathI, paNa dayA te aMtardarzana vinAnA ApaNA jevA sAdhAraNa lokonA jIvanamAM paNa UtarI zake che. ahiMsA nakArAtmaka hovAthI bIjA keIne trAsa ApavAnA kAryathI mukta thavAmAM ja e AvI jAya che ane emAM bahu ja bArIkIthI vicAra na paNa karyo hoya, chatAM enuM anusaraNa vidhipUrvaka zakya che; jyAre dayAnI bAbatamAM ema nathI. e bhAvAtmaka hovAthI ane enA AcaraNane AdhAra sAga tema ja paristhiti upara rahele hevAthI ene pALavAmAM vicAra kare paDe che, bahu ja sAvadhAna rahevuM paDe che ane dezakALanI sthitimuM bahu ja bhAna rAkhavuM paDe che. ahiMsA ane dayA bannenI pAchaLa siddhAMta te AtmaupAmyo che,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAri [ 450 eTale tattvanI daSTie koI paNa zudramAM sudra ke moTAmAM moTA jIvana pratye AcaravAmAM AvatI ahiMsA ke yAnuM pariNAma samAna ja che. tema chatAM ApaNe sAmAjika ane sthaLa bhUmikAnA leke chIe. ApaNe ApaNuM kartavya ane AcaraNane paDaghA sAMbhaLavA haMmezAM ApaNA pitAnA kAna "udhADA rAkhIe chIe ane je karyuM tenI leke upara zI chApa paDI athavA leke che tema ApaNe AcaryuM ke nahi ema jANavA hamezAM tejAra hAI e chIe; eTale ke ApaNe vyAvahArika dharmanuM anusaraNa pahelAM karIe chIe. vaLI ApaNe ApaNuM samAja ane kuladharmanI bIjAo pAse vadhAre kiMmata aMkAvavA IcchIe chIe. A kAraNathI bIjI koI paNa jIvajAti karatAM manuSyajAti tarapha ahiMsA ne dhyAne hAtha laMbAvavAnI ApaNane jANe-ajANe ke IcchA-anicchAe pahelI pharaja paDe che. tamArI sAme traNa mAse che evI kalpanA kare. eka jaNa gaLInA zikArI paMjAmAMthI seMkaDo mAne bacAve che agara te kAbaranI kaThera cAMcamAMthI hajAre kIDAmaDAne bacAve che. bIjo bagalAnI cAMcamAMthI mAglAone agara te zikArInI jALamAMthI haraNone choDAve che. trIje kaI luMTArA ke khUnInA paMjAmAM sapaDAyela eka mAnavabhAIne bacAve che. A traNe do tamArI sAme heya. temAM chellA karatAM pAchalAomAM ja uttarottara vadhAre ane vadhAre ne acAva thAya che e dekhItuM che, chatAM tamArA upara e traNamAMthI konI vadhAre sArI asara thaze? eTale ke tame e traNe dayALu vyaktiomAM kone zreSTha kaheze? athavA te kenI dayAnI vadhAre kiMmata AMkazo ? huM dhAruM chuM, dareka jaNa vagara saMkece manuSyane bacAvanAra vyaktine ja vizeSa dayALa kahevAne. A dalIla uparAMta bIjI paNa keTalIka evI dalIla che ke je manuSyajAti tarapha sauthI paheluM lakSa kheMcavAnI tarapheNa kare che(1) manuSya pote svastha ane sAdhanasaMpanna hoya te te pitAnI jAti uparAMta bIjI chavajAtionI paNa khUba sevA karI zake che; jyAre manuSya sivAyanuM koI prANI tema karavA asamartha che. (2) manuSya e bIjA koI paNa jIvadhArI karatAM vadhAre vicAra ane vartanavALo hevAthI, tema ja pitAnI zakitaono upayoga karavAnI svataMtratA enAmAM sau karatAM vadhAre hovAthI te jema vadhAremAM vadhAre bIjAone herAnakartA thaI zake che tema bIjA koI paNa jIvadhArI karatAM bIjAone mATe te vadhAre kalyANakAraka paNa nIvaDe che. eTale vikAsazIla hevAthI ja manuSya sauthI pahelAM dayA ane sevA meLavavAnA adhikArI che. manuSyanA jeTale
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 ] darzana ane ciMtanana potAnA jIvananA vyApaka ane sarasa upayega bIjAM kAI paNa prANI karI zakatuM nathI. (3) manuSyanI saMkhyA bIjA kAI paNa jIvadhArIe karatAM ochI ja heAya che, kAraNa ke haMmezAM vikAsazIla varga nAnA ja hoya che. ATalo nAnakaDA vaga je sukhI ane samAdhAnavALA na heAya te game teTalI rAhata ane madada ApyA chatAM paNa bIjA jIvadhArIe kadI svastha ane sukhI rahI na zake; eTale ke manuSyajAtinI sukhazAMti upara ja bIjA venI sukhazAMtine AdhAra che. A kAraNothI ApaNe ApaNI dhyAnA jharA dareka jaMtu upara bhale cAlu rAkhIe, tema chatAM vadhAremAM vadhAre ane sauthI pahelAM mAnavabhAI tarapha ja e vahetA rAkhavA joIe ane mAnavabhAI emAM paNa je ApaNI pAzamAM hoya, je ApaNA jAtabhAI e ke dezavAsIo hoya temanA tarapha ApaNA yAsrota pahelA vahevaDAvavA joI e. jo A vicArasaraNI svIkAravA mAM aDacaNa na heAya to, kahevu joIe ke, ApaNI ahiMsA te dayA e banneno upayAga atyAre ApaNA dezavAsIo mATe ja thavA ghaTe. AnuM eka khAsa kAraNa e che ke ApaNe rAjakIya parataMtratAmAM chIe, ane parataMtra prajAmAM svataMtra dhuma kadI poSAI zakatA ja nathI, jyAre mana, vacana ane zarIra e traNe gulAmImAM raMgAyAM hAya, nirbhayapaNe mana vicAra karavA nA pADatuM hoya, karela niya vicAra uccAravAmAM arthAt bIjAAne kahevAmAM vacana upara akuza mukAtA hoya ane apavitramAM apavitra tema ja ekAMta ahitakAraka kI pINAMnA tyAga karAvavA jevI vAcika ane zArIrika pravRtti upara rAjadaDa patAnuM bihAmaNuM moDhu phADI Ubhe hoya, svataMtra AtmAnAM badhAM ja vaheNo rAjabhayathI ane zaMkAnA vAtA varaNathI thaMbhI gayAM hAya, tyAM zuddha dha jevI vastune saMbhava ja rahetA nathI. tethI zuddha dharmanI dRSTie paNa rAjakIya gulAmI dUra karavA khAtara sauthI pahelAM ApaNA dezavAsI bhAI ene joItI madada ApavA tarapha ja sa prathama lakSa apAvuM joIe ane ApaNA badhAnI madada ApavAnI sarva zakti dezanI gulAmI dUra karavAmAM vaparAvI joI e. e ja atyAranI ApaNI amAri (ahiMsA) che. jo ApaNe rAjakIya gulAmImAM na hoie to ApaNA dezamAM dina Uge lAkho dudhALa ane khetI upayogI prANIono nAza thAya che te thAya ja nahi. ApaNe ApaNI icchA pramANe dezanI vyavasthA karI zakIe ane kAI paNa vargane gulAmImAM rAkhyA sivAya jeTalI vyavahAramAM zakya hAya teTalI saune svataMtratA ApI zakIe.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAri [459 have chelle jovAnuM e rahe che ke tyAre kaI rIte ane kayA kyA kSetramAM ApaNuM dayA dezavAsIomAM vaheMcAvI joIe. A bAbatane nirNaya karavAne AdhAra AjanI ApaNuM dezadazA upara rahelA che. karyuM kayuM aMga piSaNa mAge che tema ja kayA aMgamAM vadhAre paDato bharAvo thavAthI saDANa UbhuM thayuM che, e tapAsIne ja ApaNI sakhAvata ane buddhi tema ja zaktine upayoga, karavuM joIe. (1) kheDUta, majUre, Azrita nokarI ane dalitavarga e badhA pitAnA parasevAnAM TIpAMnA pramANamAM kazuM ja nathI pAmatA; UlaTuM, temanA lehInuM cheluM TIpuM temanA upara kAbU dharAvanAra ja cUsI le evI dazA varte che. (2) udyogadhaMdhA ane kaLAhunnara bhAMgI paDavAthI tema ja nirAdhAra thaI javAthI tenA upara nabhatA kArIgaravarga ane bIjA vargonI pitAnA ja dezamAM juvAnI. chatAM vaDapaNa jevI pAMgaLI sthiti thaI gaI che. (3) bhaNelagaNela ane vakIlAta, nokariyAta jevAM kAma karanAra buddhijIvI lekanI ekataraphI beThamaliyA tAlImathI temanAmAM AvelI asAdhAraNa mAnasika nabaLAI ane asaMtoSanI vRtti. (4) phakIra, bAvA tathA paMDita-purohita ane rAjA-mahArAjAonAM jaTharamAM joIe te karatAM vadhAremAM vadhAre paDatA harine lIdhe temanI ALasI, kephI ane bIjAne bhege jIvavAnI vRtti. A rIte Arthika vaheMcaNInI viSamatAne lIdhe rASTranAM aMgomAM nabaLAI ane saDe AvI gayela che. e nabaLAI ane saDe dUra karavAmAM ja, eTale je aMgamAM lehInI jarUra hoya tyAM te pUravAmAM ane jyAM vadhAre jAmIne sthira thaI gayuM hoya tyAMthI tene gatimAna karI bIjI jagAe vahevaDAvavAmAM ja, AjanI ApaNI dayA ke amArinI sArthakatA che. pajusaNa jevA dharmadivasamAM tema ja bIjA sA-narase prasaMge ApaNe dAnapravAha sAIkhAne jatAM derAMonA bacAvamAM ane e TerAMonA nabhAvamAM vahe che. e ja rIte garIbagarabAne poSavAmAM tema ja anAtha ane apaMgone nabhAvavAmAM ane sAdharmika bhAIonI bhakti -pratipatti karavAmAM tema ja evI bIjI bAbatamAM ApaNe chUTuM chavAyuM ane vyavasthita rIte puSkaLa dhana kharacIe chIe. A dAnapravAha ane sakhAvatanI pALI rahela udAratA ane bIjAnuM bhaluM karavAnI saMskRtti e be tatva bahu kImatI che. tethI e be tatte kAyama rAkhIne, balka vadhAre vikasAvIne, ApaNe dezakALanI paristhiti pramANe dAna ane sakhAvatanuM svarUpa badalavuM joIe. A pheraphAranI zarata eTalI ja hovI joIe ke te pheraphAra dvArA.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ a60 ] darzana ane ciMtana - jUnI rIte karatAM vadhAre pramANamAM ane vadhAre vyApaka rIte rASTranuM poSaNa thavuM joIe. A dRSTithI vicAratAM ApaNI sAme atyAre pahelo svadezI dharma Ave che, je prathama batAvela cAra muddA paikI bIjA muddA sAthe khAsa - saMbaMdha dharAve che. ApaNA dezamAM badhuM pAkavA chatAM pAka mAla paradezathI ja Ave che. - ahIMnA paDI bhAgelA udyogadhaMdhA ane kaLAhunnarane ApaNu vinA bIjA koI dezano mANasa sajIvana nahi kare. ApaNuM dezanI vastuo bIjA dezanA leke nahi vApare. yuropa ane amerikAnA leke eTaluM jIvanatatva samajI gayA che ke teo potAnA dezavAsIone nukasAna thAya evuM kazuM ja nahi kare, eTale tamAre pAke mAla teo nahi ja le. tyAre ApaNe mAla ApaNe na kharIdIe te ApaNuM dezamAM mAla pedA ja kevI rIte thaI zake? ane thato hoya te e nabhI kevI rIte zake? eka bAju svadezI mAla kharIdavAnI ApaNI - udAsInatA ane bIjI bAju rAjyakartAo tema ja bIjA paradezI vyApArIo tarahyo ApaNe dhadho kacarAI jAya tevI thatI badhI ja hilacAle-A be kAraNathI ApaNe dhaMdhe jAge che kevI rIte ? ane je dezamAM udyoga ke dha na jAge te ApaNe dAna ane sakhAvatathI haMmezAM ApaNuM dezanA karaDe mANasane kevI rIte ane keTalA vakhata sudhI nibhAvI zakavAnA ? dAna ane sakhAvata e to mAtra malamapaTA jevuM che. malamapaTAnI jarUra hoya che, paNa jyAre zarIramAMthI lehI ja cusAtuM ane nicevAtuM hoya tyAre pahelAM te e lehI bhareluM kAyama rahe evI vyavasthA karavI ja Avazyaka che. mAtRbhUmi hiMdanA zarIranI ekeeka nasamAMthI Aje lehI vahI jAya che ane zarIra khAlI paDI nisteja thaI gayuM che. e vahI jatuM lehI aTakAvI tAjuM lehI bharavuM ApaNA hAthamAM che. eka mANasa lAkho rUpiyAnI moTAmAM moTI sakhAvata kare ane bIjI bAju te ja mANasa pharnicaramAM, lugaDAMlattAmAM vAsaNasaNamAM ane bIjI evI nAnI-moTI hajare cIjomAM lAkho rUpiyA hamezane mATe paradezamAM mokalyA kare che enI e sakhAvata Aje bahu kImatI --nathI; athavA ema kahe ke ene sakhAvata ane paradezItyAga e bemAMthI mAlabhUminI sevA mATe ekanI ja pasaMdagI karavAnI hoya te Aje paradezItyAga ane dezane svIkAra enI ja pasaMdagI lAbhadAyaka lekhAze, kAraNa ke te mANasa moTAmAM meTuM dAna Ape to paNa te amuka vakhate ja ane amuka kAma pUratuM ja ApI zake, badhAM kSetramAM enI vaheMcaNI thaI na zake, jyAre e mANasa svadezInI kharIda ane paradezInA tyAga mAraphata badhAM ja kSetromAM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAri [ 461 sva ane hamezane mATe dezane madada karI zake. pradezanA tyAgamAM ane svadezanA svIkAramAM jema zekha upara aMkuza mukAya che tema nakAmA kharca upara paNa aMkuza mukAya che. zarUAtamAM amuka cIjo vinA calAvavuM paDaze, raka cIjo paNa levI paDaze, kiM bhata paNa vadhAre esaze, ghaNIvAra cIja meLavavAmAM muzkelI paNa paDaze; paraMtu A badhuM chatAM dezavAsI pharADA bhAI enA peTamAM hamezAM anna pahoMcADavA khAtara ApaNe svadezI kharIdye ja chUTako che, ane paradezI vastuonA bahiSkAra karavAmAM ja ApaNA dezavAsIonI amAri AvI jAya che. paradezI mAlanA vepAramAMthI ApaNA dezanA leAkA naphA meLave che ane e naphAmAMthI keTalAka jaNa sArAM kAmemAM sakhAvate kare che e vAta sAcI, paNa evA vyApAramAM dezanA eka TakA jeTalA mANaso paNa bhAgye ja kamAnAra heya che. ethI UlaTuM svadezI vyApAra khIle tA dharAdhara dhaMdhA cAle, pramANa AchuM chatAM badhA ja vyApArIe ghera beThAM kamAya, karADe dhaMdhAthI e dhaMdhe lAgI jAya ane udyoIvaga tema ja te upara nabhatA vyApArIvarganI nasamAM tAjI lAhI bharAI jAya. tethI AjanA amAri dhama ApaNane dezI dhama zikhavADe che. jyAre dezanI aMdara dhadhAnI khoTa na hatI, sAmAnya rIte keI ne annavastra meLavavAnI phariyAda na hatI, tyAre ApaNI amArie katalakhAnAM ane kasAIkhAnAMmAM kAma karyuM, te vyAjmI ja thayuM che. te vakhate garIbagaramAMne prAsaMgika madada apAtI, te paNa vyAjabI ja hatuM. paraMtu Aje te AkhA kArIgaravaga ane te upara nabhatA bIjA madhyamavarga ja garIba ane kaMgAla thaI gayA che, ene juvAnImAM dhoLAM AvyAM che, te vakhate ApaNe aArinI sakhAvatA game teTalI karIe, topaNlR keTalI karIzuM ane keTalA mANasAne keTalA vakhata sudhI nabhAvI zakIzuM ? eTale ja e sakhAvatAne pravAha udyogadhaMdhA sthApavAmAM, tema ja cAlu hoya tene nabhAvavAmAM vahevarAvavA joIe. vaLI kAMI amAri evI vastu nathI ke tene moTAmoTA dhanavAne ja karI zake. Aje te. amArinuM svarUpa evuM che ke dareka mANasa e dharma bajAvI zake. jeNe huMmezanA vAparanI cIjo dezanI ja kharIdI ane dara varSe dezamAM daza rUpiyA rAkhyA, teNe naphAnA dakhAra AnA ja nahi paNa e cIjanA utpAdaka kArIgaravane mahenata pUrI pADI mahenatANAmAM e rUpiyA te ApyA ja. A rIte eka eka mAsanI aArinuM kevaSaeN moDhu pramANa cAya ? ane e pramANa eka mANasanI ekAda vakhatanI lAkheAnI sakhAvata karatAM keTaluM vadhI jAya e vicAravAnI jarUra che. tema chatAM kAMI ApaNe moTI sakhAvate jatI karavAnA nathI. apaMga, taddana anAtha ane bIjA evA keTalAka lAkA mATe haMmezAM evI sakhAvatAnI jarUra raheze; paNa Aje jyAre
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ '462 ] darzana ane ciMtana AkhA deza apaga ane anAtha nahi chatAM udyogadhaMdhAne abhAve apaga ane anAtha jevA thaI gayA. hAya, ane udyogadhA maLatAM ja pAche pagabhara thaI zake evA saMbhava hoya tyAre ApaNe zuM karavu joI e, e ja prazna che ane enA uttara svadezInI kharIdamAM amAridhama AvI javAnI samajamAM samAyelA che. have ApaNe kheDUtava vagerenA pahelA muddAne laI te upara amAri dharmanA vicAra karIe. cAra mANasa kalpanAmAM rAkho. eka kadI amAridhama mATe kAI moTI rakama alAyadI kAdI jAhera ke khAnagI sakhAvata nathI karato, paNa potAnI jamIna kheDatA kheDUtane ja potAnA hAthapaga samajI emane emanI mahetanA pUrA badlo Ape che; potAne mAlika ane kheDUtane mAtra kAmagarI mAnI potAnI kiMmata, sattA ane jarUriyAta kheDUta karatAM vadhAre AMkI tene cUsatA nathI. bIjo mANasa paNa tevA ja samabhAvI che, je peAtAnA tAbenA majUrAne potAnAM phephasAM jevAM gaNI tenA karatAM potAne caDiyAtA ke judo nathI gaNatA; temane temanI majUrI ApatAM jarA paNa anyAya ke zaNa nathI karatA, trIjo mANasa potAnA Azrita nokarIne ja peAtAnuM vana lekhI temanAthI ataDA ke jhule nathI paDatI; potAne mATe eka ane AzritAne mATe bIjuM evA bheda nathI rAkhatA. eka caNAnI sarakhI e phADa karIne ja AzritA sAthe vahecInuM tattva rAkhe che. cotho mANasa game teTalA UMca varNanA manAtA hAya chatAM enA badhA ja vyavahAra dalitavarga sAthe samAna che. e dalitavargane khAvI kAma nathI kADhI letA, paNa tene tenA kAmanA badalAmAM pUratuM Ape che. A cAre mANaso kAI nAnImoTI rakama, jAhera ke khAnagI, alAyadI kADhI sakhAvata nathI karatA, tethI UlaTuM bIjA cAra mANaso AvI sakhAvata karanAra che, duniyAmAM dAnI tarIke jANItA che, paNa emanA potAnA kheDUto, majUro, AzritA ane dalito sAthe evA vyavahAra che ke jemAM te temanI levaDadevaDamAM bane teTaluM sAmAnuM cUse che. A banne citrA tamArI sAme hoya te! tame sakhAvata nAMhe karanAra pelA cAra mANasAne kharA abhAridhama pALanAra kahezo ke pAchalA cAra jaNane ? duniyAnA zabdo upara nyAyanuM dhAraNa dhaNIvAra nathI hatu. duniyA sthULI hAya che. tAtkAlika moTA kRtyathI te aMjAI jAya che ane jhaTapaTa abhiprAya uccArI de che. eka sAthe jAheramAM amuka sakhAvata karanAra mAsanA dAnanI rakamathI aMjAI mANaso kahI de ke e to bhAre dhArmika che. paNa dhArmikatAnuM kharuM ane chelluM dhAraNa tA enA vanavyavahAramAM hoya che. eTale jovuM joI e ke evI meTI sakhAvata karanAra paisA kaI rIte ekaThA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAri [63 kare che, ane e pitAnA sAthIo tema ja pitAnA tAbedAra sAthe Arthika vaheMcaNImAM ke vyavahAra rAkhe che? e vyavahAramAM je e mANasa mAravADIvyAja letA hoya ane AkhAM keLAM haDapa hoya te enI sakhAvate amAdhirma nahi kahevAya. tethI Ajano amAri dharma ApaNane jIvanavyavahAramAM ApaNA saMbaMdhamAM AvanAra sAthe Arthika vaheMcaNI karavAmAM samAnatA ane AtmIyatAno pATha zIkhave che. e vinAne amAridhama kalyANa sAdhI nahi zake. jaina dharma te e ja samAnatAnI zikSA Ape che. A rIte pahelA ane bIjA muddA paratve amAridharmane vicAra karyA pachI trIjA muddA para jude vicAra karavAnuM bhAgye ja rahe che. svadezIne uttejana ApavAthI dezane udyoga sthira thaye ane vyApArI tema ja mAlike dvArA Arthika vahecaNamAM samAnatAnuM tattva dAkhala thayuM eTale prajAne moTe bhAga zakta che, ane ema thAya eTale buddhijIvI varganI mAnasika nabaLAI ane asaMtoSa nahi rahevAnAM. Aje e varga sarakAra-darabAranI nokarIcAkarInI hUMpha mATe talase che e vinA ene bIje trANapAya dekhAte nathI. paNa dezanI sAmAnya AbAdI vadhatAM ane dhaMdhodhA sthira thatAM ja svataMtratAnI bhAvanA jAgavAthI e vargane potAnI buddhi gulAmI pilavAmAM kharcAya e bhAre vasamuM lAgaze ane e ApameLe ja dezadrohI kAmamAM sAtha Apa choDI daI dezakAryamAM ja sAtha Apaze. eTale eka bAju amAridhama atyAranA garIbone sazakta banAvaze ane bIjI bAju e buddhijIvI madhyamavargane dezadhAtaka rAjataMtramAMthI bhAga letAM rokI svataMtra banAvaze. chello ane cotho muddo khAsa vicAraNIya che. enA para amAri. dharmane vicAra lAgu pADatAM ja javALAmukhI phATavAno ke dharatIkaMpa thavAne bhaya che. je rAjAo pitAne vArasAmAM maLela rAjyane potAnI aMgata AvakanuM sAdhana mAnatA haze ane jemanA jIvanamAM majazekha sivAya bIjI tatva ja nahi hoya, prajAmAtranuM pUruM peTa bharAyA sivAya pitAne khAvAne hakka nathI, potAnI prajAne eka paNa mANasa duHkhI ke nirAdhAra hoya tyAM sudhI sukha ke cenamAM rahevAne tene dharma nathI, evuM je rAjAone bhAna na hoya teone evuM bhAna karAvavA mATe amAri dharmanI kaDavI goLI ApatAM ja teonI AMkha lAlacoLa thavAnI ane teonAM hathiyAre ApaNI viruddha khaNakhaNavAnAM. amAri dharma e kAMI dAna ke sakhAvatanuM nAma nathI, paNa ei te maratA ane kacarAtAne bacAvanAra dharmanuM nAma che. jema ghaNIvAra koIne kAMI ApIne bacAvI zakAya che, tema ghaNIvAra koIne kAMI apAta
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464] darzana ane ciMtana heya te baMdha karIne paNa tene ane bIjA ghaNAne bacAvI zakAya che. rAjA baLajabarIthI pitAnI prajAne paDate heya, prajAnAM sukhaduHkhathI chUTA paDI gayo hoya, tyAre tejasvI ane buddhimAna mANasanuM kAma te rAjAnI sattA bUDI karI nAkhavAnuM hoya che. tenI sattA bUTI karavI eTale tene karavere na bhara, tenA khajAnAmAM bharaNuM na bharavuM e che. ema karIne e rAjAnI sUdhabUdha ThekANe ANuM eTale tenuM pitAnuM kalyANa thavAnuM. eka jagyAe badhuM dhana ekaThuM thaI eka mANasanA taraMga pramANe kharcAtuM aTake ane badhAnA ja lAbhamAM sarakhI rIte kharcAya evI sthiti lAvavAmAM dekhItI rIte kAMI ApavApaNuM na hovA chatAM, kharI rIte emAM paNa tejasvI amAridharma AvI jAya che. eTale amAridharmanuM tAtvika svarUpa evuM che ke temAMthI jema garIba ane azaktone sakhAvate dvArA piSaNa maLe, jema majUre ane Atine samAna vaheMcaNI dvArA piSaNa maLe, tema ja rAjA pAse arthacUsakanIti baMdha karAvavA dvArA tenI badhI ja prajAnuM viNa paNa thAya ane sAthe sAthe e rAjAne pitAnI pharajanuM bhAna thaI tenuM jIvana ezaArAmamAM eLe. jatuM aTake. jema anyAyI rAjA pratye tema ja paMDita-purohita, bAvA-phakIra ane dharmaguruo pratye paNa ApaNo amAri dharma e ja vastu zIkhave che. te kahe che ke je paMDita-purahita ane bAvA-phakIrene varga prajA sAmAnya upara nabhate hoya te tenI pharaja prajAnI sevAmAM potAnuM lehI nicovI. nAkhavAnI che. e varga eka TaMka bhUkhe na rahI zake ane tenA piSaka anugAmI vargamAM karoDo mANasone eka vAra pUruM khAvAnuM paNa na maLe e sthiti asahya hovI joIe. paMDita ane guravargane joIe te karatAM dazagaNAM kapaDAM maLI zake ane temanA pagamAM paDatA ane temanA paganI dhULa cATatA kare mANasanAM guhya aMga DhAMkavA paNa pUratAM kapaDAM na hoya, teo ziyALAmAM kapaDAM vinA karI ane marI paNa jAya. paMDita, purohite ane tyAgIvargane mATe mahele hoya ane temanuM poSaNa karanAra, temane pitAne khabhe besADanAra kare mANasone rahevA mATe sAmAnya ArecakArI jhUMpaDAM paNa na hoya e sthiti asahya che. pahelo varga tAgaDadhinnA kare ane bIjo anugAmIvarga enA AzIrvAda-ma meLavavAmAM ja sukha mAne, e sthiti haMmezAM nathI na zake. eTale je ApaNe khare amAridharma samajIe ane teno upayoga jude jude prasaMge kema karI zakAya e jANI laIe te jema anyAyI rAjA praye, tema sevAzaya paMDita-purohita ane bAvA-phakIre pratye paNa ApaNuM
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane ari [ 465 pharaja temanu pANu aTakAvavAnI UbhI thAya che. ema karI temane sevAnu ane potAnI javAbadArInuM bhAna karAvavu e ja A kaDavI gALIneA uddeza hAvA joI e. jyAre teo potAne maLatA poSaNanA badalAmAM prANa pAtharavAnI javAbadArI samajI le, temanI badhI ja zaktie deza mATe kharacAya, dezanuM utthAna--sAmAnya janatAnI jAgRti--temane zAparUpa na lAge, te pote ja ApaNA AgevAna thaI dezane sAtha Ape, tyAre te ApaNA mAnapAna, dAna ane bheTanA adhikArI thAya. ema na thAya tyAM sudhI evA edIvane poSavAmAM temanI ane ApaNI bannenI hiMsA che. hiMsAthI bacavuM te AjanA amAridhama zIkhave che. : dhama mAtranI e bAju che eka sahakAranI ane bIjI asahakAranI. amAridhama nI paNa e ja bAju che : jyAM jyAM pariNAma sAruM AvatuM DhAya tyAM tyAM badhI jAtanI mad ApavI e anAridhamanI sahakAra khaju che, ane jyAM madada ApavAthI UlTu madada lenArane nukasAna thatuM hoya ane mane durupayoga thatA hAya tyAM madada na ApavAmAM ja aAridhama nI khIjI bAju Ave che. meM je sevA nahi karanAra, khale nahi ApanAra ane samAja tema ja rASTranI pragatimAM ADe AvanAra vargone madada na Apa vAnI vAta kahI che te amAridhamanI bIjI bAju che. enA uddeza evA vargomAM caitanya ANavAnA che, e vastu bhulAvI na joI e, kAraNa e varga paNa rASTranuM aMga che, tene jatuM karI zakAya nahi. tete upayogI banA vavAnI ja vAta che. hema'dra ane hIrrAlaya kema thavAya ? AjanA jaina sAme abhAridhamanA kharA udyotakara tarIke e mahAna AcAryo che: eka hemacaMdra ane khIjA hIravijaya, A e AcAryAMnA Ada eNTalA badhA AkarSaka che ke tenuM anukaraNa karavA ghaNA gurue ane gRhasthA mathe che. e dizAmAM teo ghaNA prayatna kare che. jagAe jagAe kuMDA thAya che, pazu ane pakhIe cheDAvAya che, hiMsA aTakAvavAnAM kamAno kaDhAvAya che. lekAmAM paNa hiMsAnI dhRSNAnA saskArI puSkaLa che. A badhuM chatAM AjanA hemacaMdra ane AjanA hIravijaya thavA mATe je dizA levAvI joI e te dizAnA vicAra sudhdhAM kAI jaina gRhasthe ke tyAgIe karyo hoya tema dekhAtuM nathI. tethI ja lAkhA rUpiyAnA phaDA kharcAvA chatAM ane bIjA aneka prayatna jArI hAvA chatAM hiMsAnA mULa upara kuThAra paDyo nathI. jema zrI, vAlajI gAvijI desAI e atyAre comera cAlatI katalanA U~DA abhyAsa karyo,. tenAM kAraNe zAM ane tenA nivAraNanA upAye sUcavyA tema kAI 30
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 ]. darzana ane ciMtana amAri dharmanA jaina upAsake karyuM che kharuM? athavA e abhyAsa karI kharI bInA kaI meLave che khare seMkaDo sAdhuo che, badhA vidvAna lekhAya che ane teo ahiMsAnI eTalI badhI sUkSma vyAkhyA kare che ke te buddhimAM paNuM bhAgye ja Utare. chatAM emAMnA koI dezamAM cAlatI pazupaMkhIonI katala vize badhI jAtanI sakAraNa mAhitI zAstrIya vivecana sAthe kema pUrI nathI pADatA ? je kAI paNa hemacaMdra ke kumArapALa, hIravijaya ke akabarane Adarza sevavA mAge che te judI ja rIte sevI zakAze. atyAre A yugamAM ja mAranAranA daMDanI rakamamAMthI maMdira baMdhAvanAra kadI amAridharma bajAvanAra tarIke pratiSThA nahi pAme. A yugamAM mAtra pazupaMkhIonI amuka vakhata sudhI katala baMdha karAvanAra paNa jUnA vakhata jeTalI pratiSThA nahi pAme. AjanA amAri dharmanI javAbadArI khUba ja vadhI gaI che eTale e Dhabe ja kAma thavuM joIe. eka bAju sAdhuvarga saMgaThanapUrvaka gAmegAma nIkaLI jAya ane eka paNa gAma emanA paga taLe hUMdAyA vinA na rahe. dareka mANasane pazupAlananuM mahatva samajAve ane pazurakSAmAM manuSyabaLa tema ja manuSyajIvana kevuM samAyeluM che te AMkaDA, vigato ane zAstrIya vivecana sAthe raju kare. katala thayelA paza ane paMkhIonAM cAmaDAM tema ja rUvAM vAparavAthI katala kevI vadhe che, te udyogane kevuM uttejana maLe che, sAMcAkAmamAM carabI vAparavAthI ane khetaramAM lehInI bhUkInuM khAtara ApavAthI tema ja zIMgaDAM, hADakAM, kharI, vALa vagerenI cIjo vAparavAthI tenI kiMmata vadhavAne lIdhe, te udyoga khIlavAne lIdhe, divase divase katala kevI rIte vadhatI jAya che e badhuM e leke samakSa AbehUba rajU kare ane katalano dhadhe mULamAMthI ja bhAMgI paDe te mATe katala thayela pazupaMkhInA ekeeka avayavanI kharIda ane vApara tarapha lokeAnI aruci pedA kare, marela DheranAM cAmaDAM sivAya katala karela DheranuM kAMI ja kAma na Ave evI vRtti lekomAM pedA kare.. bIjI bAju UMcI keLavaNI mATe talasatA ane judI judI kArya dizAone abhAve valakhAM bhArate taruNa vidyArthIvarga gerakSA ane pAMjarApoLanA abhyAsa pAchaLa rokAI jAya ane e saMsthAonI upayogitA tema ja vyApakatA khilavavA khAtara tenI pAchaLa buddhi kharce. e kAmamAM paNa artha zAstra, vijJAna, itihAsa ane tattvajJAnane avakAza che. jene abhyAsa ja kara hoya ane beThamaliyA thayA sivAya sAcuM kAma karavuM hoya, tema ja dezapayogI navuM sarjana karavuM hoya, tene mATe gerakSA ane pAMjarApoLane lagatI seMkaDe bAbate abhyAsa mATe paDI che. emAMthI dugdhAlayanuM kAma, lokone nirdoSa cAmaDAM pUrA pADavAnuM kAma, nirdoSa khAtara vagerethI khetIvADIne
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ane amAri [ 467 madada karavAnuM kAma ane e saMsthAonI pazupAlana tema ja pazuvardhananI zakti vadhAravAnuM kAma e badhuM karI zakAya tema che; ane jIvananirvAha mATe samAjane ke bIjAne be jarUpa thayA sivAya tema ja gulAmI karyA sivAya eka navI dizA ughADI zakAya tema che. jhaverAtanA, anAjanA, kApaDanA, saTTAnA ke dalAlInA keI paNa dhaMdhA karatAM AjakAlanI zAstrIya daSTie gerakSA ane pAMjarApoLanI satiSavRttithI sevA karavAne dhaMdhe jarAya Utarato nathI. A dizAmAM seMkaDe grejyueTa ke paMDitane avakAza che. zikSaNakArya, sAhityanirmANanuM kArya, ane bIjA tevAM uraca gaNutAM bauddhika kAryo karatAM A kAma UlaTuM caDe tevuM che, kAraNa ke emAM buddhi uparAMta pratyakSa kArya karavAnuM che. yuropa ane amerikAmAM A viSayanA khAsa abhyAsIone mATe varga che. te lokone aneka rIte jJAna Ape che ane pazupAlananA navA navA mArga zodhI tenI AbAdI ane sarjananI zakti vadhAryuM ja jAya che. ApaNe je kaMDa karI pazupaMkhIone bacAvIe chIe te mArga baMdha karavAnI jarUra te nathI ja, paNa haMmezane mATe sthAyI katala baMdha karavAne ke tene ta ghaTADI devarAvavAno upAya Aje AjakAlanI paristhiti pramANe ja ajamAvI zakAya. ema karavAmAM Ave to koI paNa rAjAnI madada na chatAM ane koInI pAsethI pharamAna na meLavyA chatAM AjanA vidvAna sAdhuo hemacaMdra ane hIravijyanA Adarzane A yugamAM najIka ANuM zake. mahAna payagaMbara 2500 varSa pachI mAtra hiMdustAnamAM ja nahi, paNa pRthvInA pAMce khaMDamAM jyAM jyAM mAnava bace che, tyAM tyAM badhe ja pitAnI jiMdagImAM eka ja sAthe ahiMsAno saMdeza pahoMcADanAra ane pitAnI ahiMsAvRttithI saune cakita karanAra Aje mahAna payagaMbara koNa che? e praznano uttara pAMca varSanuM bALaka paNa jANatuM na hoya ema tame kaheze kharA ? AnuM kAraNa zuM ? e mahAna manAtA payagaMbaranI pAse nathI mayurapacha ke nathI evuM nathI enI pAse kamaMDaLa ke nathI bhAmaMDaLa, nathI enI pAse bhagavAM ke nathI enI pAse phasa. tema chatAM te ahiMsAne maMtradraSTA kema kahevAya che? enAM kAraNo tarapha amAri dharmanA premIoe najara doDAvavI joIe, kAraNa e che ke e pite ahiMsAnI jhINAmAM jhINuM vyAkhyAo karI zAMta nathI besato, paNa eno prayatna ahiMsAne jIvanamAM mUrti mAna karI tenI vyAkhyA siddha karavAno che. e vizvadayA ke chakAyanI saMpUrNa dayAmAM mAnavA chatAM tene pALavAne kRtrima dA nathI karato. eNe te ahiMsApAlananI maryAdA AMkI che. eNe
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana vyApaka zarUAta mAnavajAtathI karI che, ane temAM paNa potAnA dezavAsIethI pahelI karI che, kAraNa ke e jANe che ke dara te te dUra ja che, ane najIkanA khyAlana karAya te banne dUra ja paDI javAnA. eNe koI rAjA mahArAjA ke sattAdhIza pAsethI dayAnAM pharamAna meLavavAne catna nathI karyo, paNa enuM vAkya ja dayAnuM pharamAna banI gayuM che, kAraNa e che ke te mAnavajAtane akArI thaI paDela ane mAnavajAtano bhoga letI evI laDAInAM ja mULa ukheDavA mAge che. ene ahiMsA ane satyanI rakSA ane pracAra mATe. nathI ke javAnI jarUra paDI, nathI pakSApakSI karI mArAmArI karAvavAnI jarUra paDI. ene enI rakSA pitAnA hAthamAM ja dekhAya che. e payagaMbara koI paNa sattAdhArInI zemAM nathI taNA. ene to mahApratApI gaNAtA rAjyakartAonI sAme paNa thavuM paDe che. jenA upara anyAya gujarate hoya ane jene koI belI na hoya enI vahAra vagara hathiyAre mAtra maitrInuM zaraNa laI deDI javuM e eka ja A payagaMbarane jIvanavyavasAya che. manuSyadayA pachI. enI dayA pazuomAM Utare che ane te paNuM maryAdita rIte, kAraNa ke e jANe che ke pazuonI jeTalI ahiMsA ke dayA pALI zakAya teTalI lokone ochI lAge, tethI tenA tarapha teo dhyAna na Ape ane tene siddha na kare, ane jenI vAta ane carcA karavAmAM Ave te pALavI zakya na hoya, vadhAre te na paLAya paNa je zakya hoya te ochI paNa na paLAya, eTale ekaMdara ahiMsAdharma carcAmAM ja rahI jAya. mATe ja eNe ahiMsA pAlananI pazujAtimAM paNa maryAdA AMkI che. e payagaMbaranI bhAvanA che ane te che ke e kAI mAge che ke je dvArA atyAre bacAvavAnuM zakya dekhAya che te karatAM vadhAre bIjAM jIvone ane pazuone bacAvI zakAya. evI zodha ane tAlAvelI tema ja paga vALIne na besavAnI juvAnI e ja e vRddha payagaMbaranI saphaLatAnuM kAraNa che. enA jIvanamAMthI ApaNe zuM zIkhIe? vadhAre nahi to ATaluM to zIkhIe ja: (1) svadezIdharma ane khAsa karI khAdI sivAya bIjA kapaDAMmAtrane tyAga. (2) jIvita cAmaDAnI vastunA vAparane tyAga. (3) koI paNa jAtanA kephI pINAno tyAga. ApaNe jene mATe te bIDI, hokA, sigAreTa vagerene tyAga. (4) sauthI mahattvanuM ane chelluM ApaNuM kartavya e che ke ApaNe zAsanarakSA mATe pheDe jamA na karIe- e phaMDane korTe jaI na khacIe. chApAMo ne pustaka dvArA manuSyatvane lajave e viSapracAra na karIe. pakSApakSI ane daLabaMdImAM na rAcIe. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1930.