Book Title: Agam 31 Ganividya Sutra Hindi Anuwad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034699/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsaNassa bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH pUjya Ananda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurUbhyo namaH Agama-31 gaNividyA AgamasUtra hindI anuvAda anuvAdaka evaM sampAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] Agama hindI-anuvAda-zreNI puSpa-31 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' AgamasUtra-31- 'gaNividyA' payannAsUtra-8- hindI anuvAda kahAM kyA dekhe? krama viSaya krama viSaya pRSTha 05 - 6 divasa dvAra tithi dvAra 07 muhUrta dvAra zakuna dvAra lagna dvAra nimitta dvAra 8 07 nakSatra dvAra karaNa dvAra graha divasa dvAra 07 5 muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 2 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ payannAsUtra-2 26 03 27 payannAsUtra-3 payannAsUtra-4 payannAsUtra-5 29 payannAsUtra-6 06 / payannAsUtra-7 payannAsUtra-7 payannAsUtra-8 payannAsUtra-9 32 / 33 Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' 45 Agama vargIkaraNa krama Agama kA nAma sUtra | krama Agama kA nAma 01 AcAra aMgasUtra-1 | 25 AturapratyAkhyAna 02 sUtrakRt aMgasUtra-2 | mahApratyAkhyAna sthAna aMgasUtra-3 bhaktaparijJA 04 samavAya aMgasUtra-4 28 | taMdulavaicArika 05 bhagavatI aMgasUtra-5 saMstAraka jJAtAdharmakathA aMgasUtra-6 30.1 | gacchAcAra upAsakadazA aMgasUtra-7 30.2 candravedhyaka aMtakRt dazA aMgasUtra-8 31 | gaNividyA 09 anuttaropapAtikadazA aMgasUtra-9 devendrastava 10 praznavyAkaraNadazA aMgasUtra-10 vIrastava 11 vipAkazruta aMgasUtra-11 34 | nizItha 12 aupapAtika upAMgasUtra-1 bRhatkalpa rAjaprazciya upAMgasUtra-2 vyavahAra 14 jIvAjIvAbhigama upAgasUtra-3 dazAzrutaskandha 15 prajJApanA upAMgasUtra-4 38 jItakalpa 16 sUryaprajJapti upAMgasUtra-5 39 mahAnizItha 17 candraprajJapti upAMgasUtra-6 Avazyaka | jaMbUdvIpaprajJapti upAMgasUtra-7 41.1 oghaniyukti 19 nirayAvalikA upAgasUtra-8 41.2 piMDaniyukti kalpavataMsikA upAMgasUtra-9 42 | dazavaikAlika 21 | puSpikA upAMgasUtra-10 43 uttarAdhyayana | puSpacUlikA upAMgasUtra-11 44 nandI 23 vRSNidazA upAMgasUtra-12 anuyogadvAra 24 catu:zaraNa payannAsUtra-1 payannAsUtra-10 chedasUtra-1 chedasUtra-2 chedasUtra-3 37 chedasUtra-4 chedasUtra-5 chedasUtra-6 40 mUlasUtra-1 mUlasUtra-2 mUlasUtra-2 mUlasUtra-3 mUlasUtra-4 cUlikAsUtra-1 cUlikAsUtra-2 muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' baksa 10 06 02 01 13 05 04 09 muni dIparatnasAgarajI prakAzita sAhitya Agama sAhitya Agama sAhitya sAhitya nAma baksa krama sAhitya nAma mUla Agama sAhitya: 147 6 | Agama anya sAhitya:1-1- AgamasuttANi-mUlaM print [49] -1- mArAma thAnuyoga -2- AgamasuttANi-mUlaM Net [45] -2- Agama saMbaMdhI sAhitya -3- AgamamaJjUSA (mUla prata) [53] -3- RSibhASita sUtrANi | Agama anuvAda sAhitya: 165 -4- Agamiya sUktAvalI 01 -1- AgamasUtra gujarAtI anuvAda [47] | Agama sAhitya- kula pustaka 516 -2- AgamasUtra hindI anuvAda Net [47] | -3- Aagamsootra English Trans. | [11] | -4- sAmasUtra saTI 42rAtI manuvAH [48] -5- AgamasUtra hindI anuvAda print [12] anya sAhitya:3 Agama vivecana sAhitya: 171 tattvAbhyAsa sAhitya-1- AgamasUtra saTIkaM [46] 2 sUtrAbhyAsa sAhitya 06 1-2- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-1 / vyAkaraNa sAhitya| -3- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-2 vyAkhyAna sAhitya. -4- Agama cUrNi sAhitya [09] 5 unalata sAhitya|-5- savRttika AgamasUtrANi-1 [40] 6 va sAhitya 04 -6- savRttika AgamasUtrANi-2 [08] 7 mArAdhanA sAhitya 03 |-7- sacUrNika AgamasuttANi / [08] 8 pariyaya sAhitya 04 Agama koSa sAhitya: pUjana sAhitya-1- Agama saddakoso [04] 10 | tIrthakara saMkSipta darzana -2- Agama kahAkoso [01] | 11hI sAhitya-3- Agama-sAgara-koSa: [05] 12 dIparatnasAgaranA laghuzodhanibaMdha 05 -4- Agama-zabdAdi-saMgraha (prA-saM-gu) [04] Agama sivAyanuM sAhitya kUla pustaka 5 Agama anukrama sAhitya: 09 -1- sAgamaviSayAnubha- (bhUga) | 1-Agama sAhitya (kula pustaka) | 516 -2- Agama viSayAnukrama (saTIka) 04 2-Agametara sAhitya (kula 085 -3- Agama sUtra-gAthA anukrama dIparatnasAgarajI ke kula prakAzana | 601 A AAEmunihIparatnasAgaranuM sAhitya | bhuniTIparatnasAgaranuM sAgama sAhitya [isa pusta8 516] tanA hudA pAnA [98,300] 2 bhuniTIparatnasAgaranuM manya sAhitya [huta pusta8 85] tanA husa pAnA [09,270] munihIparatnasAgara saMlita tatvArthasUtra'nI viziSTa DVD tenAla pAnA [27,930] | sbhaa| prAzano 501 + viziSTa DVD isa pAnA 1,35,500 muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 4 02 25 05 02 | 03 3 . Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' [31] gaNividyA payannAsUtra-8-hindI anuvAda sUtra-1 pravacana zAstra meM jisa taraha se dikhAyA gayA hai, vaisA yaha jinabhASita vacana hai aura vidvAn ne prazaMsA kI hai vaisI uttama nava bala vidhi maiM khuuNgaa| sUtra-2 yaha uttama navabala vidhi isa prakAra hai - dina, tithi, nakSatra, karaNa, grahadina, muhUrta, zukanabala, lagnabala, nimittbl| sUtra-3 ubhayapakSameM dinameM horA tAkatavara hai, rAtri ko kamajhora hai, rAtri meM viparIta hai usa balAbala vidhi pahacAno sUtra-4-7 ekama ko lAbha nahIM, bIja ko vipatti hai, trIja ko artha siddhi, pA~cama ko vijaya Age rahatA hai / sAtama meM kaIM guNa haiM, dazama ko prasthAna kare to mArga niSkaMTaka banatA hai / ekAdazI ko Arogya meM vighnarahitatA aura kalyANa ko jAno / jo amitra hue haiM vo terasa ke bAda ba~sa meM hote haiM / caudaza, pUnama, AThama, noma, chaTha, cautha, bArasa kA ubhaya pakSa meM varjana krnaa| sUtra-8 ekama, pA~cama, dazama, pUrNimA, agiyArasa ina dinoM meM ziSya dIkSA karanI caahie| sUtra-9-10 pA~ca tithi hai-nandA, bhadrA, vijayA, tucchA aura pUrNA / cha bAra eka mAsa meM yaha eka-eka aniyata vartatI hai| nandA, jayA aura pUrNA tithi meM ziSya dIkSA karanA / nandA bhadrA meM vrata aura pUrNA meM anazana karanA cAhie / sUtra - 11-14 pRSya, azvinI, magazIrSa, revatI, hasta, citrA, anurAdhA, jyeSThA aura mUla yaha nau nakSatra gamana ke lie siddha haiN| mRgazIrSa, maghA, mUla, vizAkhA, anurAdhA hasta, uttarA, revatI, azvinI aura zravaNa isa nakSatra meM mArga meM prasthAna aura sthAna karanA lekina isa kArya avasara meM grahaNa yA saMdhyA nahIM honI cAhie / (isa taraha sthAna-prasthAna karanevAle ko) sadA mArga meM bhojana-pAna, bahuta sAre phala-phUla prApta hote haiM aura jAte hue bhI kSema-kuzala pAte haiN| sUtra - 15 sandhyAgata, ravigata, viDDera, saMgraha, vilaMbi, rAhugata aura grahabhinna yaha sarva nakSatra varjana karane / (jisako samajhAte hue Age batAte haiM ki)| sUtra - 16 asta samaya ke nakSatra ko sandhyAgata, jisameM sUraja rahA ho vo ravigata nakSatra ulTA honevAlA viDera nakSatra, krUra graha rahA ho vo saMgraha nakSatra / sUtra - 17 sUraja ne chor3A huA vilambI nakSatra, jisameM grahaNa ho vo rAhugata nakSatra, jisakI madhya meM se graha pasAra ho vo graha bhinna nakSatra kahalAtA hai| muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 5 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' sUtra - 18-20 sandhyAgata nakSatra meM takarAra hotI hai aura vilambI nakSatra meM vivAda hotA hai / viDDera meM sAmanevAle kI jaya ho aura Adityagata meM paramaduHkha prApta hotA hai / saMgraha nakSatra meM nigraha ho, rAhugata meM maraNa ho aura grahabhinna meM lahU kI ulTI hotI hai / sandhyAgata, rAhugata aura Adityagata nakSatra, kamajhora aura rUkhe haiM / sandhyAdi cAra se aura grahanakSatra se vimukta bAkI ke nakSatra tAkatavara jAnane / sUtra-21-28 puSya, hasta, abhijita, azvinI aura bharaNI nakSatra meM pAdapopagamana karanA / zravaNa, ghaniSThA aura punarvasu meM niSkramaNa(dIkSA) nahIM karanA, zatabhiSA, puSya, hasta nakSatra meM vidyAraMbha karanA cAhie / mRgazIrSa, ArdrA, puSya, tIna pUrvA, mUla, AzleSA, hasta, citrA yaha dasa jJAna ke vRddhikAraka nakSatra haiM / hasta Adi pA~ca vastra ke lie prazasta haiN| punarvasu, puSya, zravaNa aura ghaniSThA yaha cAra nakSatra meM locakarma karanA / tIna uttarA aura rohiNI meM nava dIkSita ko niSkramaNa (dIkSA), upasthApanA (bar3I dIkSA) aura gaNi yA vAcaka kI anujJA karanA / gaNasaMgraha karanA, gaNadhara sthApanA karanA / avagraha vasati, sthAna meM sthiratA krnaa| sUtra - 29, 30 puSya, hasta, abhijita, azvinI, yaha cAra nakSatra kArya Arambha ke lie sundara aura samartha haiM / (kauna se kArya vo batAte haiN)| ..... vidyA dhAraNa karanA, brahmayoga sAdhanA, svAdhyAya, anujJA, uddeza aura samuddeza / sUtra - 31-32 anurAdhA, revatI, citrA aura mRgazIrSa yaha cAra mRdu nakSatra haiM, usameM mRdu kArya karane cAhie / bhikSAcaraNa se pIr3ita ko grahaNa dhAraNa karanA cAhie / bacce aura bur3hoM ke lie saMgraha-upagraha karanA caahie| sUtra - 33-34 ArdrA, AzleSA, jyeSThA aura mUla yaha cAra nakSatra meM gurupratimA aura tapakarma karanA / deva-mAnava-tiryaMca kA upasarga sahanA, mUlaguNa-uttaraguNa puSTI karanA / sUtra - 35-36 madhA, bharaNI, pUrvA tInoM ugra nakSatra haiM / usameM bAhya abhyantara tapa karanA / 360 tapa karma haiM / ugra nakSatra ke yoga meM usase dUsare tapa karane caahie| sUtra - 37-38 kRtikA aura vizAkhA yaha donoM uSNa nakSatra meM lepana aura sIvaNa evaM saMthArA-upakaraNa, bhA~r3a Adi, vivAda, avagraha aura vastra (dhAraNa karanA) AcArya dvArA upakaraNa aura vibhAga karanA / sUtra- 39-41 ghaniSThA, zatabhiSA, svAti, zravaNa aura punarvasa isa nakSatra meM gurusevA, caityapUjana, svAdhyAyakaraNa karanA, vidyA aura virati karavAnA, vrata-upasthApanA gaNi aura vAcaka kI anujJA karanA / gaNasaMgraha, ziSyadIkSA, gaNAvacchedaka dvArA saMgraha Adi karanA / sUtra -42-43 bava, bAlava, kolava, strilocana, gara - Adi, vaNija viSTI, zukla pakSa ke nizAdi karaNa haiM; zakuni, catuSpAda, nAga, kiMstughna dhruva karaNa haiM / kRSNa caudaza kI rAta ko zakunikaraNa hotA hai| sUtra-44 tithi ko dugunA karake aMdherI rAta na ginate hue sAta se hisse karane se jo bace vo karaNa / (sAmAnya vyavahAra meM eka tithi ke do karaNa batAe haiN|) muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 6 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' sUtra - 45 bava, bAlava, kaulava, vaNija, nAga, catuSpAda yaha karaNa meM ziSya-dIkSA krnaa| sUtra -46 bava meM vrata-upasthApana, gaNi-vAcaka kI anujJA karanA / zakuni aura viSTI karaNa meM anazana karanA / sUtra -47-48 guru-zukra aura soma dina meM zaikSaniSkramaNa, vrata, upasthApana aura gaNi vAcaka anujJA karanA / ravi, maMgala aura zani ke dina mUla-uttaraguNa, tapakarma aura pAdapopagamana kArya karanA caahie| sUtra -49-55 rudra Adi muhUrta 96 aMgula chAyA pramANa haiM / 60 aMgula chAyA se zreya, bAraha se mitra / cha aMgula se ArabhaDa muhUrta, pA~ca aMgula se saumitra | cAra se vAyavya, do aMgula se supratIta muhUrta hote hai / madhyAhna sthiti parimaMDala muhUrta hotA hai / do aMgula se rohaNa, cAra aMgula chAyA se punabala muhUrta hotA hai / pA~ca aMgula chAyA se vijaya muhUrta, cha se naiRta hotA hai / 12 aMgula chAyA se varuNa, 60 aMgula se adharma aura dvIpa muhUrta hotA hai / 96 aMgula chAyA anusAra rAta-dina ke muhUrta batAe / dina muhUrta se viparIta rAtri muhUrta jAnanA / dina muhUrta gati dvArA chAyA pramANa jaannaa| sUtra-56-58 mitra, nanda, susthita, abhijita, candra, vAruNa, agni, vezya, IzAna, Ananda, vijaya / isa muhUrta yoga meM ziSya-dIkSA, vrata-upasthApanA aura gaNi vAcaka kI anujJA karanA / bambha, valaya, vAyu, vRSabha aura varuNa muhUrta-yoga meM uttamArtha (mokSa) ke lie pAdapopagamana anazana krnaa| sUtra-59-60 puMnAmadheya zakuna meM ziSya dIkSA karanA / strInAmI zakuna meM vidvAna samAdhi ko sAdhe / napuMsaka zakuna meM sarva karma kA varjana karanA, vyAmizra nimitta meM sarva Arambha varjana krnaa| sUtra-61-63 tiryaMca bole taba mArgagamana karanA, puSpaphalita per3a dekhe to svAdhyAyakriyA karanA / per3a kI DAlI phUTane kI AvAjha se zilpa kI upasthApanA karanA / AkAza gar3agaDATa ho to uttamArtha (mokSa) sAdhanA karanA / bilamUla kI AvAjha se sthAna grahaNa karanA / vajra ke utpAta ke zakuna ho to mauta ho / prakAza zakuna meM harSa aura saMtoSa vikurvanA / sUtra - 64-67 cala rAzi lagna meM ziSya-dIkSA karanA / sthira rAzi lagna meM vrata-upasthApanA, zrutaskaMdha anujJA, udeza, samudeza karanA / dvirAzIlagna meM svAdhyAya karanA, ravi kI horA meM ziSya dIkSA krnaa| sUtra-68 candra horA meM zISyA saMgraha karanA aura saumya lagna meM caraNa-karaNa zikSApradAna karanA / khUNA-dizA lagna meM uttamArtha sAdhanA, isa prakAra lagna bala jAnanA aura dizA-konA Adi ke lie saMzaya nahIM karanA / sUtra- 69-71 saumyagraha lagna meM ho taba ziSyadIkSA karanA, krUragraha lagna meM ho taba uttamArtha sAdhanA karanI / rAhu yA ketu lagna meM sarvakarma varjana karane, prazasta lagna meM prazasta kArya kare / aprazasta lagna meM sarva kArya varjana karane / jinezvara bhASita aise graha ke lagna ko jAnane caahie| muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" - Page 7 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' sUtra - 72 nimitta naSTa nahIM hote / RSibhASita mithyA nahIM hote, durdiSTi nimitta dvArA vyavahAra naSTa hotA hai / sudRSTa nimitta dvArA vyavahAra naSTa nahIM hotaa| sUtra - 73-79 jo utpAtikI bolI aura jo bacce bolate haiN| aura phira strI jo bolatI hai usakA vyatikrama nahIM hai - usa jAta dvArA aura usa jAta kA aura usake dvArA samAna tadrUpa se tAdUpya aura sadRza se sadRza nirdeza hotA hai / strIpuruSa ke nimitta meM ziSya-dIkSA karanA / napuMsaka nimitta meM sarvakArya varjana, vyAmizra nimitta meM sarva Arambha varjana karanA, nimitta kRtrima nahIM hai / nimitta bhAvi batAte haiM / jisase siddha puruSa nimitta-utpatta lakSaNa ko jAnate haiN| prazasta-dRr3ha aura tAkatavara nimitta meM ziSya-dIkSA, vrata-sthApanA, gaNasaMgraha karanA aura gaNadhara kI sthApanA krnii| zrutaskaMdha aura gaNi-vAcaka kI anujJA karanI caahie| sUtra-80-81 aprazasta, kamajhora aura zithila nimitta meM sarva kArya varjana karanA aura AtmasAdhanA karanA / prazasta nimitta meM hamezA prazasta kArya kA Arambha karanA, aprazasta nimitta meM sarvakArya varjana krnaa| sUtra-82-84 dina se adhika tithi tAkatavara hai / tithi se adhika nakSatra tAkatavara hai / nakSatra se karaNa, karaNa se grahadina tAkatavara hai / usase adhika muhUrta, muhUrta se adhika zakuna tAkatavara hai / zakuna se lagna tAkatavara hai / usase nimitta pradhAna hai / vilagna nimitta se nimitta bala uttama hai / nimitta saba se pradhAna hai / nimitta se adhika balavAna loka meM kucha nahIM hai| sUtra-85 isa taraha saMkSepa se bala-nirbala vidhi suvihita dvArA kahI gaI hai / jo anuyoga jJAna grAhya hai / aura vo apramattapana se jAnanI caahie| 31 gaNividyA-prakirNaka sUtra-8 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 8 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 31, payannAsUtra-8, 'gaNividyA' namo namo nimmaladaMsaNassa pUjyapAla zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo nama: 31 gaNividyA ___ AgamasUtra hindI anuvAda ' [anuvAdaka evaM saMpAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] 1 21188:- (1) (2) deepratnasagar.in bhela Dresa:- jainmunideepratnasagar@gmail.com bhojA 09825967397 muni dIparatnasAgara kRt "(gaNividyA)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 9