Book Title: Acharya ka Swarup evam Mahima
Author(s): Prakashchand Jain
Publisher: Z_Jinvani_Guru_Garima_evam_Shraman_Jivan_Visheshank_003844.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229995/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 janavarI 2011 jinavANI 360 AcArya kA svarUpa evaM mahimA zrI prakAzacanda jaina prastuta Alekha meM zramaNa ke eka prakAra 'AcArya' ke svarUpa evaM mahattva kA pratipAdana Agamika AdhAroM ke sAtha kiyA gayA hai| AcArya samprati tIrthaMkara ke pratinidhi zramaNa ke rUpa meM dharmatIrtha ke nAyaka hote haiN| -sampAdaka navakAra maMtra ke tIsare pada meM jinheM namaskAra kiyA gayA hai, vartamAna meM jo tIrthaMkara kA pratinidhitva karate hue dharmasaMgha kA saMcAlana karate haiM tathA svayaM paMcAcAra kA pAlana karate hue apane ziSya samudAya se bhI zuddha pAlanA karavAte haiM, aise AcArya bhagavanta 36 guNoM ke dhAraka, ATha sampadA ke svAmI tathA saMgha ke nAyaka haiN| AcArya kA svarUpa 1. Acaryyate asAvAcAryyaH sUtrArthAvagamArthaM mumukSubhirAsevyate ityarthaH (AvazyakasUtra kI TIkA) arthAt jo sUtra aura artha ke jJAna ke lie mumukSuoM dvArA sevA kiye jAte haiM, ve AcArya kahalAte haiN| 2. AyariyANaM - A-maryAdayA tadviSayavinayarUpayA caryyante - sevyante jinazAsanArthopadezakatayA tadAkAMkSibhirityAcAryAH / uktaM ca tatthaviU lakkhaNa-jutto, gacchassa meDhi bhUo ya / gaNatattivippamukko, atthaM vAei Ayario / / arthAt AkAMkSiyoM ke dvArA jo maryAdApUrvaka jinapravacana ke artha kA upadeza dene ke kAraNa sevana kiye jAte haiM ve AcArya kahe jAte haiN| 3. AyAro - jJAnAcArAdi paMcadhA, A-maryAdayA vA AcAro-vihAraH / AcArastatra sAdhya: svayaM karaNAtprabhASaNAtpradarzanAccetyAcAryAH / Ahaca-paMcavihaM AyAraM, AyaramANA tahA payAsaMtA / AyAraM daMsatAM, AyariyA teNa vuccati // Avazyaka niyukti 994 arthAt jJAnAdi pAMca prakAra kA AcAra evaM maryAdA pUrvaka vihAra AcaraNIya hai| jo sAdhu svayaM paMcAcAra kA pAlana karate haiM, dUsaroM se karavAte haiM aura AcAra ko dikhAte haiM ve AcArya kahalAte haiM / 4. avarasasIlaMgasahassAhidviyaM taNU chattIsaivihayAyAraM jahadviyaM me gilAe mahatti sANusamayaM AyaraMti tti vattayaMti tti AyariyA / paramappaNo ya hiyamAyaraMti AyariyA | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 | 10 janavarI 2011 || jinavANI | savvasattasIsagaNANaM ca hiyamAyaraMti aayriyaa| pANapariccAe vi u puDhavIdINaM samAraMbha nA''yaraMti, nArabhati, NANujANaMti aayriyaa| suhumAvaraddhe vi Na kassai maNasA'vi pAvamAyaraMti tivA AyariyA -(mahAnizItha, adhyAya 3) ___arthAt aThAraha hajAra zIlAMga se yukta, 36 guNoM se sahita jo siddhAnta ke anusAra vartana karate haiN| apane va dUsare ke hita kA AcaraNa karane vAle, sabhI jIva va ziSyoM ke hita kA AcaraNa karane vAle, prANoM kA parityAga karake bhI jo pRthvIkAya Adi kA samAraMbha nahIM karate, nahIM karAte, na anumodana krte|suukssm aparAdha hone para bhI jo kisI kA mana se bhI burA nahIM cAhate, ve AcArya kahalAte haiN| AcAryassUtrArthadAtA, digaacaaryovaa| AcAryassUtrArthobhayavettA lkssnnaadiyuktshc| AvazyakasUtra, adhyayana 3,gAthA 95 arthAt AcArya sUtra evaM artha ke dAtA athavA AcArya sUtra, artha va ubhaya ke jAnane vAle, lakSaNoM se yukta hote haiN| sArAMza- una mahApuruSoM ko AcArya kahate haiM jo svayaM jJAnAdi paMcAcAra kA pAlana karate haiM, karavAte haiN| ve.36 guNoM ke dhAraka, sva-para hitaiSI tathA sUtra va artha ke dAtA hote haiN| AcArya kI mahimA 1. caturvidha saMgha meM AcArya kI mahimA aparampAra hai| ve tIrthaMkara kA pratinidhitva karate haiM, unheM tIrthaMkara ke samAna mAnA jAtA hai titthayarasamosUri saMmaM jo jiNamayaM pyaasedd'| ANaM aikkamanto, so kApuriso va sppuriso|| mahAnizItha ke paMcama adhyayana meM bhAvAcArya ko tIrthaMkara ke samAna kahA hai- je te bhAvAyariyA te titthayarasamA ceva daLuvvA tesiM santiaMANaM naaikkmejjti| unakI AjJA kA ullaMghana karane vAlA kApuruSa hai, satpuruSa nhiiN| AyariyanamokkArojIvaM mottibhvshssaato| bhAveNa kIramANo, hou puNo bohilAmA || AyariyanamokkAro, svvpaavppnnaasnno| maMgalANaMca savvesiM taiyaM havaimaMgalaM / / -abhidhAna rAjendra koSa bhAvapUrvaka AcArya ko kiyA gayA namaskAra hajAroM bhavoM se chuTakArA dilAtA hai tathA bodhi ko detA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1362 jinavANI || 10 janavarI 2011 | sabhI maMgaloM meM tIsarAmaMgala hai| AcArya ke binA koI saMgha nahIM raha sktaa| yadi AcArya kAladharma ko prApta ho jAye to tatkAla naye AcArya kA manonayana anivArya hai, anyathA sAdhu-sAdhviyoM ke lie prAyazcitta kA vidhAna hai| AcArya saMgha ke lie meDhIbhUta Adi hote haiM meDhI AlaMvaNaM khaMbha diddijaannsuuttmN| sUrija hoI gacchassa....................|| abhidhAna rAjendra koNa AcArya saMgha ke lie meDhIbhUta- gAya ko bAMdhane ke khaMbhe ke samAna gaccha ko maryAdA se pravRtti karAte haiN| Alambana rUpa haiM- bhava garta meM girate hue saMgha ko dhAraNa karane se khaMbhe ke samAna haiM- jaise khambhA bhavana kA AdhAra hotA hai usI prakAra AcArya bhI saMgha ke AdhAra hote haiN| netra ke samAna- jaise netra vastuoM ko dikhAte haiM vaise hI AcArya saMgha ke bhAvI zubhAzubha ke pradarzaka hote haiN| yAnapAtra ke samAna- jaise yAna tIra ke pAra pahu~cA detA hai vaise hI AcArya bhI gaccha ko tIra pAra karavA dete haiN| AcArya pada kA samyaktayA nirvahana karane vAle mahApuruSa yA to usI bhava meM mokSa prApta kara lete haiM athavA tIsare bhava kA to ullaMghana nahIM krte| bhagavatIsUtra meM ullikhita AcArya kI mahimA kA isase bar3A pramANa aura kyA ho sakatA hai| -vyaMkaTeza apArTamenTa, 12- ajaya kaoNlonI, je.DI.sI. sI. baiMka ke sAmane, riMga ror3a, jalagA~va-425001 (mahA.) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only