Book Title: Aatmagyan Kitna Saccha Kitna Zutha
Author(s): Nemichandra
Publisher: Z_Pushkarmuni_Abhinandan_Granth_012012.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210216/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -O O 474 zrI puSkaramuni abhinandana grantha : paMcama khaNDa AtmajJAna : kitanA saccA, kitanA ** muni zrI nemicandrajI jhUThA ? 08.0 vartamAna yuga kA mAnava jJAna-vijJAna meM bahuta Age bar3hA huA hai aura bar3hatA jA rahA hai| jJAna-vijJAna kI vRddhi ke lie koI itihAsa par3hatA hai, koI bhUgola kA adhyayana karatA hai, koI jyotiSazAstra evaM khagola ke adhyayana se AkAza ke graha-nakSatra -tAroM kI gatividhi kA jJAna prApta karatA hai, koI mAnava-vijJAnazAstra ko to koI manovijJAna ko par3hatA hai / isa prakAra vidyA kI vividha zAkhAoM meM niSNAta banane kA prayatna karatA hai / parantu yaha kitane Azcarya kI bAta hai ki jo manuSya lAkhoM bAtoM ko jAnatA hai aura jAnanA cAhatA hai, vaha apane Apako nahIM jAnatA, apane sAtha anya dehadhAriyoM kA kyA lena-dena hai, kyA sambandha hai, isa bAta ko nahIM jAnatA aura na hI prAyaH jAnanA cAhatA hai / koI apane Apako miTTI kA putalA batAtA hai, koI kahatA hai-zarIra hI saba kucha hai / koI svayaM ko mana yA mastiSka hI mAnatA hai, koI Astika puruSa zAstroM meM likhita bAtoM ko par3ha-sunakara kaha detA hai- 'AtmA ke sAtha mile hue zarIra se yukta maiM hU~ / ' koI kahatA hai-maiM manuSya hU~ / koI apane kA hindU, muslima, jaina, vaiSNava Adi batAtA hai, to koI hindustAnI, pAkistAnI, amerikI, a~gra eja, jarmana Adi saMjJAoM se apane Apako abhivyakta karatA hai| isI ajJAnatA yA mithyAmAnyatA kA pariNAma yaha huA ki Aja manuSya svayaM ko deha mAnakara kAle-gore ke jhagar3e meM, amerikanarUsI-cInI- jApAnI Adi ke saMgharSa meM, bhASA aura prAnta Adi ke bakher3e meM yA hindU-muslima Adi ke vivAda meM par3a gayA hai tathA kevala aupacArika rUpa se yA paramparAgata rUr3hi ke taura para AtmA kI sattA mAnakara, kintu vAstavika rUpa se to apane zarIra ko hI saba kucha mAnakara isa dRzyamAna zarIra ceSTAoM ko dekha kara, tathA duniyA ke itane kAryakalApa evaM harakateM isI zarIra, mana Adi kI dekhakara vaha kaha baiThatA hai yA vyavahAra karatA hai ki yaha saba khela zarIra aura mana kA hai / isase bhinna koI cIja samajha meM nahIM aatii| yahI kAraNa hai ki mAnava apane-Apako Astika mAnate hue mI tathA AgamoM evaM dharmazAstroM Adi ke paThana-zravaNa se apane Apako AtmA samajhate hue bhI vyavahAra AtmabhAva kA nahIM karatA, AtmabhAva kI koI kalpanA nahIM karatA, AtmabhAva kI abhivyakti usake kisI kAryakalApa se pragaTa nahIM hotI, usake kAryoM, pravRttiyoM yA vyavahAroM se prAyaH yahI mAlUma hotA hai ki vaha abhI dehabhAva meM hI ramaNa karatA hai| kAma, krodha, lobha, moha, ahaMkAra, dveSa, ghRNA, vaira-virodha Adi meM itanA burI taraha pha~sA huA pratIta hotA hai, ki koI yaha nahIM kaha sakatA hai ki yaha vyakti AtmavAdI hai / bar3e-bar3e tathAkathita adhyAtmajJAniyoM ke vyavahAra ko dekhane se asaliyata kA patA laga jAyagA ki unakA adhyAtmavAda kevala ghoTA huA hai, pothI kA baiMgana hai, paropadeze pANDityam hai, thothe gAla bajAne kA hai, AtmA ko yoM nahIM, yoM mAno, isa prakAra ke nirarthaka vivAda kA viSaya hai, athavA AtmA AtmA kI raTa lagA kara apane Apako adhyAtmajJAnI kahalAne kA mahaja eka roga hai / kintu vAstava meM, unake jIvana vyavahAra meM unake lena-dena ke mAmaloM meM unakI dainika caryA meM unake pratidina ke kAryakalApoM meM, unake vyavasAya meM yA unake apane parivAra samAja yA dharmasaMgha meM kahIM AtmabhAva kI, AtmIyatA kI, Atmika vyavahAra kI gandha taka dekhane ko nahIM milatI / ve yahI samajha lete haiM-- AtmA to kevala kahane raTane yA pradarzana karane kI vastu hai, isakA vyavahAra meM koI upayoga nahIM hai / AtmA to nizcaya meM hI sImita rahatA hai, vyavahAra meM Ate hI vaha chUmaMtara ho jAtA hai / athavA AtmA yA adhyAtma to upadeza kA viSaya hai, vyavahAra meM use lAeMge to sArA svArtha bhaMga ho jAegA, sArI rAgadve Sajanita mAnyatAe~ khatma ho jAe~gI, sAre bheda-vibheda cUra-cUra ho jAyeMge, mana ke bA~dhe hue sAre hI havAI kile Dhaha jAyeMge, kaSAyoM kA sArA khela hI khatma ho jAegA ? kyA AtmA ko mAnane, jAnane aura hRdayaMgama karane vAlA vyakti dUsaroM ke sAtha mAnyatAbheda, kalpita jAtibheda, raMgabheda, prAntabheda, bhASAbheda, yA rASTrabheda ko lekara ghRNA, vidveSa, vaira-virodha yA upadrava kara sakatA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajJAna : kitanA saccA, kitanA jhUThA ? 475 * hai ? kyA jarA se vicArabheda ke kAraNa vaha dUsare kI mAnyatAoM ke AdhAra para likhe hue zAstroM ko jalA sakatA hai, pAnI meM DUbA sakatA hai ? yA dUsarI mAnyatA yA sampradAya ke anuyAyI vyaktiyoM ko dekhakara mana meM vidveSa yA vairabhAva lA sakatA hai ? athavA kyA adhyAtmajJAnI apane anuyAyiyoM ko dUsare sampradAya, mAnyatA yA dharma ke mAnane vAloM ko mArane-pITane ke lie ukasA sakatA hai ? athavA kyA aisA AtmavAdI Atmadharma ko bhUlakara zarIra ko hI puSTa karane meM, use hI khAna-pAna se santuSTa karane meM aura zarIra tathA zarIra se sambandhita sajIva-nirjIva padArthoM para moha, mamatva yA AsaktibhAva rakhane meM saMlagna raha sakatA hai ? kyA AtmA AtmA kI raTa lagAne vAlA tathAkathita AtmavAdI nyAya, nIti yA mAnavatA ko mI tilAMjali dekara, yA apane vyavasAyika vyavahAra meM dhokhA-dhar3I jhUThaphareba yA anyAya-anIti calAkara yaha kaha sakatA hai, ki AtmA kA isase koI sambandha nahIM, yaha to zarIra kA khela hai, yaha to isa deha kI lIlA hai / parabhAvoM kI oTa lekara kyA koI yaha kaha sakatA hai ki yaha corI to maiMne nahIM kI, yA yaha vyabhicAra to maiMne nahIM kiyA, yaha to zarIra kA kAma thA, AtmA AtmA meM barata rahI hai, usakA ina kAryoM se kyA vAstA ? sacamuca yadi isI prakAra kA adhyAtmavAda ho to vaha samAja, rASTra aura dharmasaMgha ke lie bhayaMkara hiMsA aura arAjakatA kA kAraNa hai ! indriyA~ indriyoM meM barata rahI haiM, maiM apanI AtmA meM sthita hU~, aisA kahakara koI indriyoM se bure kAma karatA hai, hAnikAraka harakateM karatA hai, hAthoM se corI karatA hai, kisI kA dhana chInatA hai, kisI ko dhakkA detA hai, pairoM se kisI ko kucalatA hai, Thokara mAratA hai, jIbha se kisI ko gAlI detA hai, nindA-burAI karatA hai, apazabda kahatA hai, yA jhUTha - phareba karatA hai, dhokhA detA hai, A~khoM se krUratA barasAtA hai yA kisI ko burI najara se dekhatA hai, kAnoM se azlIla zabda, gIta, yA kAmottejaka dhvani sunatA hai, kisI kI nindA-burAI sunatA hai, athavA mana-mastiSka se kisI ke prati bure vicAra karatA hai, dveSa, vaira-virodha, ghRNA yA moha-mamatva ke bhAvoM meM DUbatA - utarAtA rahatA hai, to kyA yaha kahA jA sakatA hai ki aisA vyakti sacce mAne meM adhyAtmavAdI hai ? ina aura aise hI praznoM para gaharAI se vizleSaNa aura manthana karake Apa svayaM nirNaya kIjie ki AtmajJAnI, AdhyAtmika yA adhyAtmavAdI kaisA aura kauna ho sakatA hai ? AtmA ke viSaya meM uparyukta praznAvalI bahuta hI lambI kI jA sakatI hai, parantu mUla bAta yaha hai ki AtmA ko jAnane-mAnane kA prazna itanA vikaTa nahIM hai, jitanA vikaTatama AtmA ko chAnane kA prazna hai| kyoMki AtmA ko zarIra aura zarIra se sambandhita vastuoM se jaba vyakti pRthakkaraNa karake socegA to use svayameva patA cala jAegA ki amuka vyavahAra, pravRtti yA kArya AtmA yA AtmA se sambandhita hai yA Atmetara padArtha se sambandhita hai / jaba AtmavAdI AtmA se atirikta samasta padArthoM ko parabhAva - parAI cIja mAnatA hai, to ajJAna, moha, mithyAtva, rAga, dveSa, kAma, krodha, ahaMkAra, mada, dambha, ghRNA, vaira virodha, kalaha, Asakti, mamatA aura tRSNA Adi sabake saba para bhAva hI Thaharate haiM | apane mAne jAne vAle zarIra, parivAra jAti, dharma-sampradAya bhI kahA~ apane raheMge ? ve bhI parabhAva kI koTi meM gine jAyeMge aura ziSya ziSyA anuvAdI, zAstra Adi bhI taba kahA~ apane mAne jAeMge ? jaba vyakti kA zarIra, mana, indriyoM, mastiSka Adi bhI usake apane nahIM hai, vaha (AtmA) ina sabase misra hai| ye saba to saMyogaja haiM; taba sampradAya, ziSya - ziSyA Adi kahA~ apane rahe ? ye saba zarIra ke rahate bhUla se apane mAne jAte haiM, vAstava meM ye apane haiM hI nahIM / " Apa kaheMge ki taba to adhyAtmajJAnI gRhastha yA sAdhu koI bhI apanA zArIrika kArya nahIM kara sakegA yA zarIra se koI bhI pravRtti nahIM karegA, athavA zarIra se sambandhita sAmAjika vyavahAra se bhI apanA hAtha khIMca legA, AjIvikA kA koI bhI kArya nahIM kara sakegA ? saMsAra se ekadama udAsIna, taTastha nizceSTa, aura mUka bana kara baiTha jAyagA ? nahIM, aisA nahIM hai| zarIra Adi parabhAvoM ke prati usake mana-mastiSka meM jo maiM aura merepana kI, ahaMsvamamatva kI vRtti jar3a jamAI huI hai, apane-parAye kA bheda gaharA ghusA huA hai, sva-para kA rAga-dveSamUlaka dvaM vidhya usake dimAga meM barpha kI taraha jamA huA hai, use ukhAr3anA hai, use pRthak karanA hai| jaba vaha pRthak ho jAyagA, taba AtmA samatva amRtapatha para calane lagegA aura taba zarIra Adi ko lekara vaha eka ke prati moha yA rAga va dUsare ke prati ghRNA, dveSa yA IrSyA Adi nahIM kregaa| usake jIvana meM samatva kA vyavahAra aThakheliyA~ karegA / isIlie AcArya amitagati ne AtmA kI isa gutthI ko sulajhAne kA saralatama upAya vItarAga prabhu kI kRpA se prApta karane kI prArthanA kI hai-- zarIrataH kartuM manantazakti vibhinnamAtmAnamapAstayovam / jinendra ! koSAdiva khaDgayaSTiM tava prasAdena mamAstu zaktiH // Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zrI puSkaramani abhinandana grantha : paMcama khaNDa -he vItarAga prabho ! ApakI kRpA se mujha meM aisI zakti prApta ho jAya ki maiM samasta doSoM se rahita vizuddha, nirmala isa doSamukta evaM ananta zaktisampanna AtmA ko zarIra se usI prakAra alaga kara sakU, jisa prakAra talavAra ko myAna se alaga kiyA jAtA hai| yaha hai-adhyAtmavAdI kA lakSaNa ! yaha hai AtmA ke svarUpajJa kA vyavahAra-darzana ! jIvana ke pratyeka vyavahAra, pratyeka pravRtti aura hara kriyA meM, jaba isa prakAra kA Atma-vyavahAra, AtmajJAna kA spaSTa abhivyaJjana ho jAegA, taba samajha lo ki AtmA kA vAstavika jJAna ukta vyakti meM ho gyaa| aisA saccA Atma jJAna jisako ho jAtA hai, vaha cAhe gRhastha meM rahe, cAhe sAdhujIvana meM-vaha kisI para deSa, moha, ghRNA, krodha, ahaMkAra, chala, mUTha Adi nahIM kara sakatA, aura na hI apane mAne jAne vAle zarIra yA zarIra se sambandhita sajIva (ziSya-ziSyA, sampradAya, parivAra Adi) yA nirjIva (upAzraya, maTha, mandira, ghara, dUkAna, nagara, prAnta, rASTra, bhASA Adi) para usakI mamatA, mUrchA, moha yA Asakti ho sakatI hai| isakA matalaba yaha nahIM hai ki AtmavAdI nizceSTa, mUka, udAsIna yA taTastha hokara cupacApa baiTha jaaegaa| vaha apanI maryAdA meM jo bhI pravRttiyA~ hoMgI, unheM karegA, kintu karegA usI dRSTi se, joki AtmaguNoM meM vRddhi karane vAlI hoMgI, dehabhAva ghaTAne vAlI hoMgI athavA mamatvabhAva se dUra rakhane vAlI hoNgii| yahI adhyAtmabhAva ko abhivyakta karane kA mAdhyama hai, yahI jIvana kI adhyAtmadRSTi hai, yahI svabhAvaramaNatA kI nizAnI hai, yahI sukha-zAnti kA saralatama patha hai; yahI saccA adhyAtmayoga hai| ___ AtmA ko sacce mAne meM jAnane, mAnane aura hRdayaMgama karane kI yaha bAta koI kaThina nahIM hai, kevala jIvana kI dizA ko badalane kI jarUrata hai; vyakti ko apanA mukha mor3ane kI jarUrata hai| jo dizA isa samaya AtmajJAna ke bhrama ke kAraNa bhautika padArthoM ke prati mamAva Adi kI cala rahI hai, usI dizA ko vahAM se samatva kI ora mor3anA hai| AsaktimukhI jIvana ko anAsaktimukhI karanA hai, jJAna kI bhrAnti se abhibhUta mana ko svabhAvaramaNatA se otaprota karanA hai| -----puSka ra vANI--------------------------------------2 jo bAlaka abhI calanA sIkha rahA hai, vaha yadi dina meM kaI bAra giratA 1 hai to na to use koI vizeSa pIr3A hotI hai, aura na koI usa para haMsatA hI hai / kintu bar3A AdamI yadi calatA-calatA gira par3atA hai to use bhI gambhIra coTa lagatI hai aura dekhane vAle bhI usa para haMsate haiN| apar3ha, kama samajha aura nausikhiyA vyakti yadi apane jIvana-krama meM bArabAra bhUla karatA hai, patha se calita hotA hai to yaha utanA khataranAka evaM hAsyAspada nahIM hotA, kintu jo par3hA-likhA hai, samajhadAra kahalAtA hai, aura svayaM ko suzikSita samajhatA hai, vaha yadi jIvana meM bAra-bAra bhaTakatA hai, bhUleM karatA hai to svayaM usake lie bhI khataranAka hai, aura samAja meM bhI vaha ha~sI kA pAtra banatA hai| --0--0--0--0--0--0--0--0--0 n-or-0-0-0--0-0-0--0-0--0--0-0-0--0--0--0--0-------------